Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar

Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust

Page 655

તથાગતિપરિણામઃ પ્રતિબંધ વિનાનું અજીવ નીચે જાય છે અને 1 તિરસ્કૃત: તિરસ્કાર પામેલ, અપમાનિત થયેલ. પ્રતિબંધ વિનાનો જીવ ઉપર જાય છે, કારણ કે જીવ-અજીવની | તિરોભાવ છૂપાઈ જવું, અંતર્ધાન થવું, ગુપ્ત થવું તે. એવા પ્રકારની ગતિ કરવાનો સ્વભાવ છે. તિરોભૂત જે જે પર્યાયો થઈ ગયા છે અને થવાવાળા છે તે તે તથ્ય જીવન: સત્યજીવન, સાચું જીવન, વાસ્તવિક સાચું જીવન. | સર્વ પયયો, દ્રવ્યોમાં જે છુપાયેલા છે તે. તથ્ય વચન: યથાર્થ વચન, સાચું વચન, જેવું હોય તેવું વચન. | તિસ્કૃલોક મધ્યલોક, વચ્ચેનો મનુષ્યલોક, ઉપર-નીચે 1800 તદ્ધિત પ્રત્યયઃ શબ્દોને જે પ્રત્યયો લાગે છે, જેમ ગ્રામ શબ્દ યોજન અને લંબાઈ-પહોળાઈમાં પૂર્વ-પશ્ચિમ, ઉત્તર-દક્ષિણ ઉપરથી ગ્રામ્ય, નગર શબ્દ ઉપરથી નાગરિક, | પરિપૂર્ણ 1 રાજલોક. તભવમોક્ષગામી : તે જ ભવે મોક્ષે જનારા, ભવાન્તર ન| તિર્યગ્સામાન્ય ભિન્નભિન્ન દ્રવ્યના એકસરખા બનેલા પર્યાયમાં કરનારા. એકાકારતાની જે બુદ્ધિ તે. તદ્વચનસેવના : ઉપકારી પરમ-ગુરુજીનાં વચનોની સેવા તિર્યચ: પશુ-પક્ષીઓ, દેવ-મનુષ્ય-નારકી વિનાના સર્વ જીવો. કરવાનું ભવોભવ મળજો. તિર્યજંભક દેવો વ્યંતર નિકાયના દેવો, જેઓ વૈતાઢયપર્વત તનવાતઃ પાતળો વાયુ, ઘનોદધિ-ઘનવાતનો જે આધાર. ઉપર વસે છે અને ઇન્દ્રની આજ્ઞાથી તીર્થંકર પ્રભુના ઘરમાં દાટેલું, તનુતમ: અતિશય વધારે પાતળું, અતિશય ઘણું પાતળું. માલિક વિનાનું ધન લાવે છે. તનુતર વધારે પાતળું, ઘણું જ પાતળું. તિલાંજલીઃ ત્યાગ કરવો, છોડી દેવું, સર્વથા સંપર્ક ન કરવો. તન્મયઃ એકાગ્ર થવું, લીન થવું, ઓતપ્રોત બનવું. તિવિહં તિવિહેણ : મન-વચન કાયાથી, કરવા કરાવવા અને તપશ્ચર્યા : આહાદિનો યથાયોગ્ય ત્યાગ તે બાહ્ય તપ, અને અનુમોદવા રૂપે, એમ હું સાવઘયોગનો ત્યાગ કરું છું). વિષય-કષાયનો યથાયોગ્ય ત્યાગ તે અત્યંતર તપ. તીણો શબ્દ : ઘણો ઝીણો શબ્દ, મીઠો શબ્દ, પાતળો અવાજ. તપસ્વી મહાત્મા જે આત્માઓએ ઘણું ઉગ્ર તપ કર્યું હોય તે. | તીર્થઃ જેનાથી સંસારતરાય તે, પ્રથમ ગણધર, દ્વાદશાંગી અથવા તપોધન તપ એ જ છે ધન જેઓને તે તપોધન. શત્રુંજય, ગિરનાર, સમેતશિખર આદિ. તમપ્રભા : છઠ્ઠી નારકી, મધા નારકીનું બીજું નામ. તીર્થપતિ તીર્થની સ્થાપના કરનારા, તીર્થના માલિક. તમસ્તમ:પ્રભાઃ સાતમી નારકી, માધવતી નારીનું બીજું નામ. | તીર્થંકર પ્રભુ તીર્થની સ્થાપના કરનારા, અરિહંત પ્રભુ. તરતમતા ઓછાવત્તાપણું, હીનાયિકતા, બે વચ્ચે તફાવત. | તીર્થભૂમિ તીર્થ તરીકે પ્રસિદ્ધિને પામેલી ભૂમિ. તહત્તિઃ તેમ જ છે, તમે જેમ કહો છો તે વસ્તુ તે પ્રમાણે જ છે. | તીર્થસિદ્ધ અરિહંત પરમાત્માનું તીર્થ સ્થાપાયા પછી જે જે જીવો તક્ષશિલાનગરી: બાહુબલિજીનું જયાં રાજ્ય હતું તે નગરી. | મોક્ષે જાય છે. જેમકે ગણધર-ભગવન્તો. તાણ્ડવઃ નૃત્ય, નાટક કરવું, ખેલ-તમાશો ભજવવો. તીર્થક્ષેત્રઃ પવિત્ર ક્ષેત્ર, તીર્થ તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામેલું ક્ષેત્ર. તાદામ્ય સંબંધઃ જે બે વસ્તુઓની વચ્ચે ભેદાભંગ છે તે બે વસ્તુનો તીલપીલકવતુઃ જેમ ઘાણીનો બળદિયો ઘણું ચાલે તોપણ ત્યાં જ જે સંબંધ છે, જેમકે આત્મા + જ્ઞાન, ઘટપટ + રૂપરસાદિ, ગુણ-- | વર્તે છે. તે પ્રમાણે આ જીવ જ્ઞાન-દર્શનચારિત્ર-તપાદિ ગુણીનો જે સંબંધ છે. | ધર્મપુરુષાર્થ કરે પરંતુ દષ્ટિ મિથ્યા હોય ત્યારે ગુણસ્થાનકમાં ત્યાં તાપક્ષેત્રઃ જયાં ગરમી-પ્રકાશ ફેલાતો હોય તેવું ક્ષેત્ર. ને ત્યાં જ વર્તે છે તે. તામસી પ્રકૃતિ : ગરમ સ્વભાવ, ઉગ્ર સ્વભાવ, ક્રોધાતુર | તીવ્રકામાભિનિવેશઃ કામવાસનાની અતિશય તીવ્ર અભિલાષા. સ્વભાવ. તીવ્રતર કર્મબંધ: અતિશય ચીકણાં કર્મો બાંધવાં તે. તારણહારઃ તારનાર, સંસાર-સાગરમાંથી બહાર કાઢનાર. તીવ્રભાવે પાપાકરણ : કોઈ સંજોગોમાં કદાચ પાપ કરવું પડે તારયાણું: સંસારથી તારનારા, પાર ઉતારનારા. તોપણ અતિશય તીવ્રભાવે પાપ ન કરવું તે. તિક્ત રસ તીખો રસ, અથવા કડવો રસ. તીવ્રમંદતા કર્મોમાં રહેલો જુસ્સો અને હળવાપણું. તિજગપ્પહાણે ત્રણે જગતમાં પ્રધાન, ત્રણે લોકમાં અજોડ. | તીવ્ર મેધાવી જીવો H અતિશય સૂક્ષ્મ બુદ્ધિશાળી જીવો, તિવૈયરાણું : તીર્થકર ભગવન્તોને, જિનેશ્વર પરમાત્માને. (મહાત્મા). તિજ્ઞાણે સંસારથી તરેલા, પોતે સ્વયં પાર પામેલા. તીવ્રરસબંધઃ ચીકણા રસથી કર્મો બાંધવાં, ચારઠાણિયા રસનો તિમિરહરઃ અંધકારને દૂર કરનાર, ચંદ્ર, સૂર્ય, કેવલજ્ઞાની. | બંધ થવો તે, આનું જ બીજું નામ તીવ્રાનુભાગબંધ છે. તિરસ્કાર: અપમાન, પરાભવ, અપ્રીતિ. તુચ્છ સ્વભાવ હલકો સ્વભાવ, અલ્પ કારણથી મોટો ઝઘડો 24