Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ કામકાજ : કાર્યવિશેષ, જુદાં જુદાં કાર્યો. કાલાતિક્રમઃ કાળનું ઉલ્લંઘન કરવું તે. કાલને વિતાવવો. કામદેવઃ મોહરાજા, વાસના, વિકારકબુદ્ધિ, રાગાદિ પરિણામ. | કાળીચૌદશઃ ગુજરાતી આસો વદી ચૌદશ. (મારવાડી કારતક કામરાગ : સ્નેહરાગ, દષ્ટિરાગ અને કામરાગ આ ત્રણમાંનો | વદ ચૌદશ). અન્તિમ રાગ, ભોગસુખ સંબંધ જે રાગ, કાલોદધિ સમુદ્ર અઢી દ્વીપમાંનો એક સમુદ્ર ઘાતકીખંડને ફરતો કામવાસના : મોહભરેલી વિકારક એવી આત્માની પરિણતિ. બન્ને બાજુ આઠ-આઠ લાખ યોજન વિસ્તારવાળો. કામવિકાર: સંસારના ભોગોની તીવ્ર અભિલાષા. | કિલીકાસંધયણ : જે બે હાડકાં વચ્ચે માત્ર ખીલી જ મારેલી છે કામોત્તેજક વાસનાને દેદીપ્યમાન કરે એવી વાર્તા, સમાગમ | તેવી મજબૂતાઈવાળું સંધયણ. તથા એવા આહારાદિનું સેવન, કિલ્બિષિકદેવઃ વૈમાનિક દેવોમાં રહેનારા, હલકું કામ કરનારા, કાયક્લેશ : કાયાને મોહના વિનાશ માટે કષ્ટ આપવું. છ ઢોલાદિ વગાડનારા દેવો. જેના ત્રણ ભેદ છે. પ્રકારના બાહ્યતપોમાં પાંચમો તપવિશેષ. કીર્તન કરવું ગુણગાન ગાવાં, ભજન કરવું, સ્તવનાદિ ગાવાં. કાયા : શરીર, પુદ્ગલમય રચના. જે હાનિ-વૃદ્ધિ પામે અને ! કીર્તિઃ યશ, પ્રશંસા, વખાણ, એક દિશામાં ફેલાયેલી પ્રશંસા વિનાશ પામવાના સ્વભાવવાળું તે. અથવા ત્યાગાદિ કોઈ ગુણથી થયેલી પ્રશંસા. કાયોત્સર્ગઃ કાયાની ચેષ્ટાનો ત્યાગ કરવો, કાયાનો વ્યવસાય કુંથુનાથઃ ભરતક્ષેત્રમાં વર્તમાન ચોવીશીના ૧૭મા તીર્થંકર. અટકાવવો, સ્થિર થવું. સંસ્કૃતમાં કાયોત્સર્ગ જે શબ્દ છે તેનું જ| કુક્કડીપાયપસારંતઃ કૂકડીની જેમ પગોને સાથે રાખીને સૂવાની પ્રાકૃતમાં કાઉસ્સગ્ગ બને છે. ક્રિયા. કારકતા : ક્રિયાને કરનારપણું, ક્રિયાને સરજવાપણું, કઈ કર્મ- | કુટતુલકુટમાનઃ ખોટાં તોલાં અને માપ રાખવા તે, માલ લેવાનાં કરણ-સંપ્રદાન–અપાદાન અને આધારાદિ. કાટલાં વજનદાર અને માલ આપવાના કાટલાં ઓછા કારણ ક્રિયા કરવામાં મદદગાર, સહાયક, નિમિત્ત. વજનવાળાં રાખવાં તે. કારુણ્ય: દયાવાળો પરિણામ, લાગણીશીલ સ્વભાવ, કુટલેખક્રિયા કૂડા (ખોટા) લેખ લખવા, કૂડા કાગળિયાં કરવાં, કાર્મણશરીર : આત્માએ બાંધેલાં કર્મોનું બનેલું શરીર. એક ખોટા દસ્તાવેજ કરવા વગેરે. ભવથી બીજા ભવમાં જતા જે સાથે હોય છે તે અથના સર્વ સંસારી | કુણ્ડલ: કાનમાં પહેરવાનું આભૂષણવિશેષ. જીવોને સદાકાળ જે હોય છે તે. કુલદ્વીપ તે નામનો એક દ્વીપ, જેમાં શાશ્વત ચૈત્યો છે. કાર્મિકીબુદ્ધિઃ કામ કરતાં કરતાં જે બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. જેમકે કુન્દકુન્દ્રાચાર્ય દિગંબર સંપ્રદાય-માન્ય, અનેક ગ્રંથોના સર્જક દરજીની કલા, સોનીની કલા, હજામની કલા વગેરે. એક મહાત્મા. કાર્યદક્ષ : કામકાજમાં ઘણો જ હોશિયાર. કુન્જઃ એક પ્રકારનું સંસ્થાન, જેમાં શરીરના મુખ્ય ચાર અવયવો કાર્યવિશેષ: વિશિષ્ટ કાર્ય, વિવક્ષિત કાર્ય, કાર્યની કલ્પના. અપ્રમાણોપેત હોય છે તે. કાર્યસિદ્ધિઃ કાર્ય પૂર્ણ થવું, કાર્ય સમાપ્ત થવું વગેરે. કુલદીપકઃ કુલને દીપાવનાર, કુલને શોભાવનાર. કાલચક્ર ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણીના 6+6= 12 આરાનું બનેલું. કુલભૂષણ : કુલને ભૂષિત કરનાર, કુલમાં આભૂષણ સમાન. ગાડાના પૈડા જેવું, કાળનું ચક્રવિશેષ. કુલમદઃ કુળનું અભિમાન, એક પ્રકારનો અહંકાર. કાલપરિપાક કોઈપણ વસ્તુ નીપજવાનો પાકેલો કાળ. જેમ કે | કુલાંગાર : પોતાના કુળમાં અંગારા જેવો, ઘણું દૂષિત કામ ઘી બનવા માટે ઘાસ-દૂધ-દહીં કરતાં માખણમાં વધુ કાલપરિપાક | કરનાર, છે. તેમ આસન્નભવ્ય જીવમાં મોક્ષનો કાલપરિપાક છે. કુશલબુદ્ધિ : સુંદરબુદ્ધિ, તીવ્રબુદ્ધિ, સૂક્ષમ અર્થને સમજનારી કાલપ્રમાણતા : કોઈપણ કાર્ય બનવામાં સ્વભાવ, નિયતિ, બુદ્ધિ, તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ. પ્રારબ્ધ (નિમિત્ત) અને પુરુષાર્થ આ ચાર જેમ કારણ છે, તેમ ! કતખતા: જેણે આપણા ઉપર ઉપકાર કર્યો હોય તેને ભૂલી જઈ કાલ પણ કારણ છે. તે કાલપ્રમાણતા. તેને જ નુકસાન થાય તેવું કામ કરવું તે. કાળલબ્ધિ : અપૂર્વકરણાદિ કારણો કરવા દ્વારા સમ્યકત્વ | કૃતનાશ : જે કમ આપણે જ કર્યા હોય છતાં તે કર્યો આપણે પામવાનો કાળ પાક્યો હોય તેવી લબ્ધિ. ભોગવવાં ન પડે તે કરેલા કાર્યની ફલપ્રાપ્તિ વિના વિનાશ કાલાન્તરઃ કાલનો વિરહ, કોઈ પણ એક કાર્ય બન્યા પછી ફરીથી થવો તે. તે કાર્ય કેટલા ટાઈમે બને છે, અન્યકાળ. કૃતજ્ઞતા જેણે આપણા ઉપર ઉપકાર કર્યો હોય તેને સદા યાદ 17
