Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ અપાયઃ નિર્ણય, નિશ્ચય, મતિજ્ઞાનનો એક ભેદવિશેષ. અપ્રાપ્યકારી : જે ઈન્દ્રિયો વિષયને સ્પર્ધ્યા વિના બોધ કરે તે. અપાયરિચય: “સંસાર દુઃખોથી જ ભરપૂર છે. દુઃખરૂપ છે”! (ચક્ષુ અને મન). આવું વિચારવું તે; ધર્મધ્યાનનો એક ભેદ. અફસોસઃ પસ્તાવો, કરેલા કાર્યની નિન્દા કરવી તે. અપાયાપગમાતિશય: ભગવાનના ચાર અતિશયોમાંનો એક | અબાધાકાળ: કર્મ બાંધતી વખતે દલિક રચના વિનાનો કાળ. અતિશય, ભગવાન જયાં વિચરે ત્યાં લોકોનાં બાહ્ય-અત્યંતર | અબોધ: અજ્ઞાન દશા, અણસમજ, બોધ વિનાનું. અપાયોનો (દુઃખોનો) અપગમ (નાશ) થાય તે. અભવ્ય : અયોગ્ય, મોક્ષે જવાને અપાત્ર, જેમાં મોક્ષે જવાની અપાર સંસાર: જેનો છેડો નથી, અંત નથી એવો આ સંસાર | | રુચિ કદાપિ થતી નથી તે. અપુનરાવૃત્તિઃ જ્યાંથી ફરી પાછા આવવાનું નથી, ફરી જન્મ | અભક્ષ્ય: ખાવાને માટે અયોગ્ય, ન ખાવા લાયક, જે ખાવાથી કરવાનો નથી તે. ઘણી હિંસા થતી હોય, ઘણા રોગો થતા હોય તે. અપુનર્બન્ધક જે આત્માઓ કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ફરીવારનથી | અભાગ્યશાળીઃ ભાગ્ય વિનાનો, ઓછા પુણ્યવાળો, તીવ્ર પુણ્ય બાંધવાના છે, જેમાં તીવ્રભાવે પાપ ન કરવાપણું છે, સંસારનું વિનાનો. અભિનંદન નથી અને ઉચિત સ્થિતિનું આચરણ કરે છે તે જીવો.| અભિગ્રહ:મનની ધારણા, મનની કલ્પના, મનની મક્કમતા. અપૂર્વ: પહેલાં કોઈ દિવસ ન આવેલો, અદ્ભુત. અભિગ્રહપચ્ચકખાણ : મનની ધારણા મુજબ કરાતાં અપૂર્વકરણ: પહેલાં કોઈ દિવસ ન આવેલો સુંદર અધ્યવસાય, પચ્ચખ્ખાણ. કે જેના બળથી રાગ-દ્વેષની પ્રન્થિનો ભેદ થાય, તથા શ્રેણીમાં 1 અભિધાનભેદઃ નામમાત્રથી જ જુદાં, વાસ્તવિક જુદાં નહીં તે. આવનારું બીજું કરણ, આઠમું ગુણસ્થાનક. અભિનંદન સ્વામી ભરતક્ષેત્રમાં થયેલા ચોથા તીર્થકર ભગવાન. અપૂર્વસ્થિતિબંધ : ક્રમશઃ ન્યૂન ચૂન જ સ્થિતિબંધ, અપૂર્વ, અભિનિબોધઃ ઈન્દ્રિયોથી થનારું જ્ઞાન, મતિજ્ઞાનવિશેષ. અધ્યવસાય વડે અપૂર્વકરણથી થતો સ્થિતિબંધ. અભિપ્રાય: માન્યતા, વિચાર, આશયવિશેષ.. અપેય: રહિત, વિના, સિવાય. અભિમાન અહંકાર, મોટાઈ, નાના હોતે છતે મોટા દેખાવાની અપેક્ષાકારણઃ કાર્ય કરનારને કાર્ય કરવામાં જેની અપેક્ષા રાખવી વૃત્તિ. પડે છે, જેનો સહકાર લેવો પડે તે, સહકારી કારણ. અભિલાષ્યઃ શબ્દથી કહી શકાય, સમજાવી શકાય તેવા ભાવો. અપ્લાય: પાણીરૂપે જે જીવો છે તે, પાણીના જે જીવો છે તે. | અભિવાદન : નમસ્કાર કરવા, પગે પડવું, વંદન કરવું તે. અપ્રતિઘાતી ક્યાંય સ્કૂલના ન પામે તેવું, ક્યાંય અટકે નહીં | અભિન્કંગઃ આશક્તિ-મમતા-મૂછ. તેવું, લોક-અલોકના પદાર્થો જોવા છતાં ક્યાંય તકલીફ– વિરામ અભીષ્ણ: વારંવાર, નિરંતર, સતત. ન પામે તેવું. અભોક્તા: કર્મોને ન ભોગવનાર, ભોગ ન કરનાર. અપ્રતિબદ્ધ સ્વભાવ : કોઈ પણ પ્રકારના દ્રવ્યમાં, ક્ષેત્રમાં, | અભોગ્ય ભોગવવાને અયોગ્ય, ઉપભોગ ન કરવા યોગ્ય. . કાળમાં, કે પયયિમાં અલના ન પામે, આશક્તિ ન પામે, અંજાઈ | અત્યંતરકારણ: અંદરનું કારણ, દૃષ્ટિથી અગોચર કારણ . ન જાય તેવો સ્વભાવ. અભ્યતરતપ: આત્માને તપાવે, લોકો દેખી ન શકે, જેનાં લોકો અપ્રતિહત કોઈથી ન હણાય તેવું, કોઈથી ન દબાય તેવું. માન-બહુમાન ન કરે તેવો પ્રાયશ્ચિત્તાદિ તપવિશેષ અપ્રત્યવેક્ષિત : જોયા વિનાનું, જે વસ્ત્રાદિ-ભૂમિ જોઈ ન અત્યંતર નિમિત્ત અંદરનું નિમિત્ત, જે નિમિત્ત બહારથી ન હોય તે. દેખી શકાય. અપ્રત્યાખ્યાનીય: જે કષાયો દેશવિરતિ પચ્ચખાણ આવવા | અભ્યાખ્યાન: આળ દેવું, કોઈના ઉપર આક્ષેપ કરવો, ખોટું ન દે તે, તિર્યંચગતિ અપાવે, બાર માસ રહે, દેશવિરતિનો ઘાત, કલંક ચડાવવું. કોઈને ખોટી રીતે દોષિત કરવો. કરે તે. અભ્યાસક વર્ગ: ભણનારાઓનો સમૂહ, વિદ્યાર્થીઓનો સમૂહ. અપ્રમત્તસંયત પ્રમાદ વિનાનું સંયમ, સાતમું ગુણઠાણું. અભ્યપગમઃ વસ્તુનો સ્વીકાર, આદર. અપ્રમાર્જિત : પ્રમાર્જના (પડિલેહણ) કર્યા વિનાનું, જે વસ્ત્રો | અમ્યુતિઃ યુક્ત, સહિત. પાત્રો અને ભૂમિની પ્રમાર્જના ન કરી હોય તે. અભ્ર: વાદળ, મેઘઘટા. અપ્રજ્ઞાપનીય : સમજાવવાને માટે અયોગ્ય, વક્રબુદ્ધિવાળો, | અભ્રપડલઃ વાદળાંઓનો સમૂહ, મેઘઘટા. જેનામાં સમજવા માટેની પાત્રતા આવી નથી તે. અમર : દેવ, જો કે દેવોને પણ મરણ આવે જ છે પરંતુ લાંબાં
