Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sara rAmakRSNa gopAla bhAMDArakara hatA subodha saMskRtamo cikkA 1 preska vairAgya vAridhi, AyAtIrthoddhArakapa.pU.A.bha zrI kulacandrasUrIzvarajImahArAja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sara rAmakRSaNA gopAla bhAMDArakara kRtA subodha saMskRta mApadezikA * preraka * siddhAnta mahodadhi, karma sAhitya niSNAta - sva. 5.pU.A.bha. zrI premasUrIzvarajI mahArAjanA aMtima ziSya rana vairAgya vAridhi, AyaDa tIrthoddhAraka pa.pU.A.bha. zrI phulacandrasUrIzvarajI mahArAja
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prApti sthAna : divya darzana kAryAlaya 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA-387 810 jI. amadAvAda (gujarAta) zrI umarA jaina upAzraya somanAtha mahAdeva maMdira roDa, malabAra hIla, saragama zopIMga senTaranI pAchaLa, umarA, surata. (gujarAta) phona : 0261-6552614, pheksa : ra669712 mUlya : zramaNa saMgha paThana-pAThana (A pustaka sAdhu, sAdhvI ane jJAnabhaMDAra mATe jJAnanidhimAMthI chapAyela hovAthI zrAvakoe mAlikI karavI nahIM. jo mAlikI karavI hoya to jJAna dravyamAM 70 rUA. jamA karAvavA.) * AvRtti-prathama, nakala-500, vi. saM. 2059 * AvRtti-dvitIya, nakala-500, vi. saM. 2058 * AvRtti-tRtIya, nakala-500, vi. saM. 2059 * AvRtti-caturtha, nakala-1000, vi. saM. 2064 * mudraka ke rAjula ArTas - ghATakopara, muMbai-400 077. phona : 2511 0056, 2514 9863
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANIyunanI amIvANa siddhAnta mahodadhi, karmasAhitya niSNAta sva. pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. vairAgya vAridhi, AyaDa tIrthoddhAraka pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya phulacandrasUrIzvarajI ma.sA. samatAnidhi, vAtsalya vAridhi pa.pU. gaNivarya zrI razmirAjavijayajI ma.sA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ che . III LI | zrI kuMthunAthAya namaH III zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: II - II jJAna nidhimAMthI A granthanA prakAzanano lAbha zrI umA ze.mU.pU. jaina saMgha umara surata taraphathI levAyo che. -
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnIpajatarA thara varasI rahI che hArI gurUdevI 'jemaNe zIlpI banI aneka sAdhuone ghaDayA. 'jemaNe jinazAsanane vizALa 'sAdhu samudAyanI bheTa dharI. 'jemaNe vipula karma sAhityanuM navanirmANa karyuM. 'jemaNe utkRSTa nirmaLa saMyama pALyuM. 1 siddhAntamahodadhi sva.5.pU.A.bha. zrI premasUrIzvarajI mahArAja ' jemano vairAgya utkRSTa kakSAno hovAthI "vairAgya vAridhi' nuM bIrUda apAyuM. 'jemanuM apAra vAtsalya sarvene mATe vazIkaraNa maMtra che. 'jemano sadAya eka ja vyavasAya 'che: paThana-pAThana (svAdhyAya). 'jeo suvizuddha cAritranuM pAlanA karIne Azritone ajoDa AlaMbana ApI rahyA che. vairAgya vAridhi pa.pU.A.bhA zrI kulacandrasUrIzvarajI mahArAja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA anaMta upakArI zrIjinezvara bhagavaMtono parama tAraka upadeza je gaNadhara bhagavaMto dvArA grathita che, te AcArAMga Adi Agama sAhitya prAkRta bhASAmAM che. temAM praveza mATe tathA pachInA mahApuruSo dvArA racita saMskRta ane prAkRta graMthonA abhyAsamATe paNa saMskRta bhASA zIkhavI anivArya che. A saMskRta bhASAnA abhyAsa mATe pANinI, candrikA, siddhahema vigere aneka vistRta vyAkaraNa graMtho che. je zIkhavA mATe pUrNa dhIraja temaja lAMbA samayanA zramanI dareka pAse apekSA rAkhI zakAya nahIM. A sthitimAM bhASA-niSNAtoe ochI mahenate ane TuMka samayamAM saMskRta bhASA zIkhI zakAya te mATe saraLa paddhatio apanAvIne pAThya pustako taiyAra karyA che. AvA pustakomAM zrI bhAMDArakarajInA pAThya pustakonuM AgavuM sthAna che. A pustakonA nAma cheH (1) saMskRta mArgopadezikA ane (2) saMskRta mandirAntaH pravezikA prastuta pustaka 'saMskRta mArgopadezikA '' nuM ja suMdara rUpAMtara che. ene vadhu subodha banAvavA mATe muni zrI ratnarAjavijayajIe tenA niyamone bhASAkIya dRSTie saraLa banAvIne, pratyeka pAThanA kozane puMliMga, strIliMga, napuMsakaliMga Adi alaga pADIne, akArAdi (AlphAbeTikala) kramathI goThavIne mUkyA che, tathA pustakanA aMte paNa agatyanA niyamone TuMkamAM mUkI dIdhA che. Aniyamone sugama banAvavA mATe sva. pa. pU. vardhamAna taponidhi AcArya bhagavaMta zrImadvijaya bhuvanabhAnu sUrijI ma.sA. tathA sva.pa.pU. paMnyAsapravara zrI padmavijayajI ma.sA. dvArA saMkalita niyamAvalIno Dagale ne pagale upayoga karAyo che. A pustakane anurUpa tenuM nAma "subodha saMskRta mArgopadezikA" rAkhela che te ucita ja che. * mumukSuo Ano lAbha laI AgaLa vadhe e ja zubhAbhilASa. -vi. kulacandrasUri 2056, caitra vada-12 amadAvAda
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva AtmA ane adhyAya-adhyayane svAdhyAya = AtmAnuM adhyayana pANI vitA jema vRkSano vikAsa zakya nathI, sumAtA vinA jema bALakanI pragati zakya nathI, suzilpI vinA jema mUrtAilo AkAra zakya nathI, bhakti vinA jema garatI kupA rAkya nathI, basa.... te ja rIte, jJAna vinA sAdhunuM sAdhupaNuM zakya nathI. eTalA mATe ja, gaNadhara bhagavaMto, pUrvAcAryo vaDe racAyela saMskRta-prAkRta sAhityano bahoLo khajAno jaina zAsanamAM upalabdha che. teno abhyAsa karavA mATe ane sAdhupaNAnA prANa evA svAdhyAyanI mastI mANavA mATe saMskRta bhASAno abhyAsa anivArya che. kahyuM paNa che ke, sA samo tavo naOi'' arthAt svAdhyAya jevo koI tapa nathI. re ! vartamAnamAM jyAre cAreya bAju mohatuM tAMDava tatya cAlI rahyuM che tyAre A svAdhyAya sApute sAdhupaNAmAM sthira karI zake che. vaLI, A svAdhyAya ja dravya saMyamathI bhAvasaMyamanI keDI batAvI zake che. dhatanA abhilASIte jema khAvAnuM paNa bhAna rahetuM nathI, prabhubhakti karatArate jema samaya paNa dhyAna rahetuM nathI, basa.... te ja rIte, svAdhyAyatI rUcivALAne bAhyapravRttiomAM rasa raheto nathI jenAthI, sAdhupaNuM akhaMDa surakSita rahI zake che. svAdhyAyano mahimA to eTalo badho che ke,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ A duniyAnA tamAma samudranA pANInI zAhI batAvIne, badhAya vRkSonI kalamo batAvIne, A pRthvIte kAgaLa mAnIne tenI upara lakhavAmAM Ave to, te zAhI paNa khUTI jAya, te kalama paNa ghaTI jAya, re ! te prastI paNa ochI paDe. A ja svAdhyAya mATe saMskRta bhASAnA mArgano upadeza karAvatuM pustaka eTale ja "subodha saMskRta mAgoMpadezikA" A pustakanuM mahadaMze saMzodhana karI ApanAra munizrI ciraMtana ratna - vijayajIne A prasaMge huM kevI rIte bhUlI zakuM? A pustakamAM chaghasthapaNAnA doSathI je kAMI kSati rahI gaI hoya te sujJa pAThakoe sudhAravI. sarve puNyAtmAo A pustakano akSarazaH upayoga karI potAnA jIvanamAM svAdhyAyanI mastI mANo, ane......... ratnatrayInI ArAdhanAmAM AgaLa vadhI paraMparAe anaMta sukhamaya mokSane pAmo e ja eka abhilASa. 2 ati rastarAja vijaya 2014, vaizAkha suda-5 amadAvAda
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (Master Key) 1.nAmanA rUpo gokhavAnI saraLa phormyulA : (A) pahelA prathama ane dvitIyA vibhaktinA rUpo gokhavA. dA.ta. e.va. ki.va. ba.va. prathamA rAma? rAma rAma: dvitIyA rAmam rAmau rAmAn (B) pachI e.va.nA tRtIyAthI mAMDIne saptamI sudhInA rUpo gokhavA. tRtIyA caturthI paMcamI SaSThI saptamI e.va. rAme rAmAya mAtrAma0 rAme (C) pachI ki.va.nA tRtIyAthI mAMDIne saptamI sudhInA rUpo gokhavA. tRtIyA catRtha paMcamI pachI saptamI ki.va. rAmakhyAm rAmakhyAm rAmapyAm rAyo: rAmo: (D) pachI ba.va.nA tRtIyAthI mAMDIne saptamI sudhInA rUpo gokhavA. tRtIyA catUrthI paMcamI SaSThI saptamI ba.va. rAmai: rAkhya: rAmegya: rAmApa// rAmevu (E) pachI saMbodhananA rUpo gokhavA. - e.va. dvi.va. ba.va. saMbodhana rAma rAmau rAmA : 2. nitya thayelA pAThanuM parAvartana divasamAM ochAmAM ochuM be vAra karavuM jethI te pATha AtmasAt thaI zake. nitya rAtre svAdhyAya kALamAM rapa nAmanA ane ra5 dhAtunA dazeya kALanA rUpono mukhapATha karavo. jethI bhASAmAM jhaDapI gati thaI zake.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha | | da 0 | 0 0 - de ! m 6 anukramaNikA viSaya sAmAnya paricaya joDAkSara kriyApada vartamAnakALa paraaipada-ekavacana kriyApada vartamAnakALa paraaipada-bahuvacana | kriyApada vartamAnakALa paramaipada-dvivacana | samagra vartamAnakALa-parasvaipada upasarga nAma ma kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga ) prathamA vibhakti nAma DuM kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga) prathamA vibhakti | nAma kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga) dvitIyA vibhakti nAma rU kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga) dvitIyA vibhakti nAma ma kArAMta ane rU kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga ) tRtIyA | vibhakti nAma ma kArAMta ane rU kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga) caturthI,paMcamI vibhakti nAma e kArAMta ane rU kArAMta (puliMga, napuMsakaliMga) SaSThI, saptamI ane saMbodhana vibhakti avyayo | vartamAnakALa Atmapada - ekavacana 11 | vartamAnakALa Atmapada - dvivacana ane bahuvacana karmaNi ane bhAve rUpa 13 | ma ane rpha kArAMta strIliMga nAmo prathama ane dvitIyA vibhakti 14 | ma ane rpha kArAMta strIliMga nAmo tRtIyA, caturthI ane paMcamI vibhakti ane ruM kArAMta strIliMga nAmo SaSThI, saptamI | ane saMbodhana vibhakti 16 | hyastana bhUtakALa parasmapada - ekavacana ane dvivacana 17 | hyastana bhUtakALa paramaipada - bahuvacana ane Atmapada- ekavacana | 69 che ja '
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ che che 86 92. ra3 95 98 18 | hyastana bhUtakALa Atma pada - dvivacana ane baMhuvacana 3 ane A kArAMta puliMga, napuMsakaliMga nAmo prathamAthI caturthI vibhakti 3ane 2 kArAMta puliMga, napuMsakaliMga nAmo paMcamIthI saMbodhana vibhakti 21 chuM;3,ane 2 kArAMta strIliMga nAmo 22 | AjJArtha - paramaipada | AjJArtha -Atma nepada 24 | keTalAMka bahu upayogI kRdaMta vyaMjanAMta nAma n , , 6, va , mat, aMtavALA nAma 26 | , phan , aMtavALA nAma n , vas ane rUthar athavA than aMtavALA nAma | vidhyartha | sarvanAma 30 | pahelo tathA bIjo puruSa sarvanAma | me ane rU nA rUpo 32 subhASita saMdoha saMskRta gujarAtI zabda koza | gujarAtI saMskRta zabda koza 107 ke zuM che A 8 re 2che che 1 22 129 134 14) 144 1pa0 | | 153 184 | | niya mavali, 0 0 cha ja | svara saMdhi vyaMjana saMdhi visarga saMdhi | anusvAra saMdhi dhAtu rUpa niyamo vibhaktinA niyamo sAmAnya niyamo karmaNinA niyamo | kRdaMtanA niyamo 214 2 15 217 218 219 2 2) 2 22 2 23 re jA 6 5 22na 6
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. kula varNa - 46 svara - 13 vyaMjana - 33 = 46 2. vyaMjananuM vargIkaraNa - (1) 13 aghoSa 20 ghoSa 33 kaMThya tAlavya mUrdhanya daitya oc 3. 1. 2. k lHmd l`mr mr lHr kr c T t p sAmAnya paricaya gys to re - vargIya vyaMjana (sparza - vyaMjana) svara vicAra svara - 13 temAMthI.... sandhyakSara - T, (a,Ja +OM, phaeN) kr lkr lm hw lhr isva svara - 1, 6, 3, RR, bhR dIrgha svara 4,096444 sAdA - A, rUM, , (|) OM, (a,A, + V, E) . subodha saMskRtamArgopadezikA che 1 (2) 25 sparza vyaMjana 3 uSmAkSara 4 aMtaHstha 1 mahAprANa * yo N -44 33 = anusvAra :- dA.ta. aM visarga :- dA.ta. aH anunAsika aMtaHstha lhr lhr l haiM mahAprANa z oM, (6, A + 3, 4) S s | uSmAkSara isva svara 5 dIrgha sAdA svara - 4 dIrgha sandhyakSara - 4 13 au (a,Ja+o,Jau) 06065 sAmAnya paricaya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 3. guNa-vRddhi svara | ma 3, 4 | 22, 2 , guNa | sa | za | ma | ma | an Ar | Al 4. (A) aghoSa vyaMjana - vargIya vyaMjananA dareka varganA prathama ra maLIne 10 tathA 3 uSmAkSara maLIne kula 13 aghoSa vyaMjana che. (B) ghoSa vyaMjana-aghoSa vyaMjana sivAyanA bAkInA 20ne ghoSa vyaMjana kahe che. 5. (A) 24nI saMjJA - anunAsika sivAyanA 20vargIya vyaMjana + 3 uSmAkSara + T1 mahAprANa = 24 (B) 20nI saMjJA - anunAsika sivAyanA vargIya vyaMjanone 20nI saMjJA kahe che. 6. dhAtunA 10 gaNa (samudAya = vaga) A pustakamAM 4 gaNa Apela che. gaNa nizAnI ya a avikAraka vikAraka vikAraka - gaNanI nizAnI lAgatA pUrve dhAtumAM guNa-vRddhi rUpa thatA pheraphAra. 7. subodha saMskRta mArgopadezikA nAmanI A pustakamAM (1) vartamAnakALa (2) hyastana bhUtakALa (3) AjJArtha (4) vidhyartha. A cAra prayoga Avaze. 8. rUpa kevI rIte bane? 1. dhAtu + gaNanI nizAnI = aMga dA.ta. vat + 3 = vA. 2. aMga + pratyaya = rUpa dA.ta. vat + ti = vati | 3. dhAtu + gaNanI nizAnI + pratyaya = rUpa dA.ta. vat + 4 + ta = vati | hara subodha saMskRtamArgopadezikA : 2 sAmAnya paricaya haja che. nizAnI | | | aya
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. keTalIka agatyanI saMjJAo A. | Atmane. - AtmapadI I. - ItyAdi upa. - upasarga ubha. - ubhayapadI e. va. - ekavacana karmaNi - karmaNirUpa ga. - gaNa ca. - caturthI tR. -tRtIyA tri. - triliMga hiM. va. - dvivacana na. | napuM. - napuMsakaliMga 5. | parame. - paramaipadI paM. - paMcamI pra. - prathama ba.va. / bahu. - bahuvacana bhU.kR. - karmaNi bhUtakRdaMta va.kR.- karmaNi vartamAnakRdaMta vize. - vizeSaNa Sa. - SaSThI sa. - saptamI saM. - saMbodhana sarva. -- sarvanAma | strI. - strIliMga tAre na juduM vyasane ya: yAtA- je vipattimAM sahAya kare, te ja mitra. za * * jarUrI che * * Aje sajA vi ' saMdaaSa ra pati :- hajAramAM eka paMDita hoya che. je aotho vairasya vAram - krodha veranuM kAraNa che. hatuM subodha saMskRtamArgopadezikA ( 3 ) sAmAnya paricaya 96)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ joDAkSara noMdha - bolavA saraLa paDe mATe aMtyAkSaramAM maiM kAra meLavI joDAkSara ApyA che. hAta. j + Ja = jJa mukhya saMyukta vyaMjana ke joDAkSara nIce pramANe che : kka 5 - 5 - kta I - ktva 3 - tU - va kna I-na kma - bha kra 2 kya { ya kla - kva - a kSa - kSNa 3 - - e kSma - S-bha kSya - S-ya kSva I - S - a khya j - 5 gdha zU - 6 gna zU-na grazU - 2 gyra g-2-ya glazU - A gva g - 1 - F cca yU - ya ccha yU - cha cchU yU - 6 - 2 cchca y - chU - 1 cma yU-bha cya y - ya jja uu - 4 jra 4 - 2 jva uu - a TTa TU -2 Tya TU - 4 TUTU - 2 vya 6 - ya ThU6 - 2 DGga - ga Dma - bha Dya ya Dva 3 - a Dhya DhU - ya Na - Nma - bha ya ghva dh - 1 - Nva - 1 * subodha saMskRtamArgopadezikA 4 ghya dhU - ya ghna dhU - na - ghra dh - 2 Gka - Gkta - - ta - tta ta - ta - ttra t-tU - 2 ttha t na tU - na tpa tU - 5 tpra tU - 5 - 2 tpha tU - I tma tU - bha tra tU - 2 trya t-3-ya tva tU - va - tha tsa tU - sa tsna t-s-na tsya tU - s-ya tthya tU - tha - ya dga 6 - dda 6 - 6 ddha 6 - 6 dva 6 - 5 bdra 6 - j - 2 dbha 6 - - la dma 6 - bha dya 6 - ya dra 6 - 2 hya 6 - 2 - dva 6-1 dvya 6 - vU - ya dUva 6-1-2 dhna dhU - - na madhU -bha dhya dh - ya dhra dh- 2 dhvadhU - va nnaMn-na janma nU - bha nya n - ya nvan a pta 5 patya 5 - tU - ya 5- na pma 5 - bha pya 5 - 5 pra5 - 2 pla 5 - psa 5 - sa bja jU - 4 bda j - 6 bdha j - 6 - bya j - ya - braj - 2 TE(((IT) bheDAkSara
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ml khr bhaNa m - 5 bhna ma - na bhya m - 5 bhra m - 2 bhva m - 4 bhma m - 5 bhram - 2 mya m - ya mla - - 4 mva bha - 5 yya yU - 2 ye 2 - 5 - 5 rdhya 2 - 5 - 5 lka - lga - 2 kara'. jara |lpa s. - 5 lma s - ma lya s - 4 lam - lvara - 4 vya - 4 vra - 2 zca 2 - 2 zna - na zma 2 - ma zya - 5 | zra0 - 2 zla 5 - 6 Ska - Ska - 5 - 2 STa - 2 STya -2 - 5 STra 5 - 1 - 2 STva - - 4 STha 5 - SThya -6 - 5 SNa 5 - 5 Spa 5 - 5 SNa 5 - 5 - 2 Sma - ma stha s - tha sna s - na spa sa. - 5 - 2 spha 2-3 sma 2. - ma sya s - 4 sra s. - 2 hra - e ha - na hya - ma hya - 5 . . sh`r `r `r `r `r tr . . . skasa - skha 2 - 5 |sta s - ta he here s. (Dha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 5 6 7 joDAkSara )
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ || pATha - 1 kriyApada vartamAnakALa : parasmapada ekavacana pratyayaH puruSa 1 -mi, purUSa 2 - si, puruSa 3 - ti bhUmikA 1. saMskRtamAM kriyApadanA rUpAkhyAnonA pratyaya be prakAranA che : pararmapada ane Atmapada. keTalAka dhAtuphakta paramaipada pratyaya lenArA eTale paramaipadI. keTalAka phakta Atmapada pratyaya lenArA eTale AtmapadI ane keTalAka be prakAranA pratyayomAMthI game te prakAranA pratyaya lenArA eTale ubhayapadI hoya che. 2. gaNakArya thatAM eTale vikaraNa pratyaya athavA gaNanI nizAnI lAgatAM keTalAka dhAtuonuM je vizeSarUpa [ jema ke jA ne badale ]i athavA Adeza [ jemake za ne badale pak] thAya che. tene kATakhUNa [] kauMsamAM batAvela che. svaravikArane lIdhe dhAtumAM je rUpa thAya che te ardhacaMdra () kausamAM ApyA che. 4. bIjA gaNanA dhAtuonuM rUpAkhyAna ghaNuM kaThaNa hoya che. tethI A copaDImAM bIjA gaNanA be ja dhAtu ApyA che. bIjo gaNa bIjI copaDImAM savistAra Apyo che. A gaNanA dhAtuone puruSabodhaka pratyaya lAgalA ja lagADAya che. niyamo 1. pahelA gaNanA dhAtuone gaNanI nizAnI malAgatA anya koI paNa svara tathA upAjya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta. vum = vol + 4 + ta = vothati g, , mo, gau pachI koipaNa svara Ave to tenA badale anukrame , mA, ba, gAvuM, thAya che. dA.ta. nI = ne + ma = navuM + 5 + ti= nahi 3. saMskRtamAM be svara lagolaga Ave to saMdhi thAya che. 4. Kke thI zarU thatA pratyayo pUrve aMganA anya ma no A thAya che. dA.ta. var + 4 + ma = varANi ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA daDha 6 iMttpupATha - 1960
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. 20 + aghoSa = svavargano prathama + aghoSa dA.ta. Rm + prAnta: = prAnta: zat + pati = zatpati dhAtuo pahelo gaNa q6 (vadhu) - bodha thavo, jANavuM m si - gamana karavuM, javuM mU(ma) - hovuM, thavuM var - caravuM, cAlavuM rakSa - rakSaNa karavuM, bacAvavuM, saMbhALavuM nIr - jIvavuM vat - bolavuM, vadavuM tyam - tyAga karavo, tajavuM | vas - vasavuM, rahevuM 26 - dAha karavo, bALavuM chu (sa) - sarakavuM, khasavuM javuM nam - namavuM - bIjo gaNa nI (na) - laI javuM, doravuM mad - khAvuM par - pakavavuM, rAMdhavuM mam - hovuM pat - patana pAmavuM, paDavuM svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. vASiA | 5. sarasiyA | 9. nacchati | 13. mavati aa 2. rakSafsA | 6. nASiA | 10. i | 14. ttinA 3. patiA | 7. valasA |. 11. nayeti | 15. utA 4. vothasiA | 8. sarA i . 12. voLAmi | prazna - ra gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (tuM) bole che. 10. (tuM) dore che. 19. (huM) rAMdhuM chuM. 2. (te) bole che. 11. (te) khase che. 20. (8) bALe che. 3. (tuM) jAya che. 12. (huM) thAuM chuM. 21. (huM) bacAvuM chuM. 4. (huM) jAuM chuM 13. (8) khAya che. 22. (te) cAle che. pa. (te) rahe che. 14. (huM) chuM. 23. (huM) jIvuM chuM. 6. (huM) rahuM chuM. 15. (tuM) che. 24. (ta) rAMdhe che. 7. (8) paDe che. 16. (te) rahe che. 25. (huM) tajuM chuM. 8. (C) cAle che. 17. (te) taje che. 9. (te) jANe che. 18. (8) name che. hatuha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 7 999chapATha - 1)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuvacana pratyaya H puruSa 1 - mas, puruSa 2 - tha, puruSa 3 - anti bhUmikA 1. 1. 2. 3. pATha-2 kriyApada vartamAnakALa : paramaipada 4. saMskRta bhASAmAM dvitva (be - paNuM) darzAvavuM hoya to dvivacana vAparavAmAM Ave che.A dvivacana navA vidyArthIone kevaLa navatara hovAthI trIjA pAThamAM ApyuM che. kharo anukrama ekavacana, dvivacana ane bahuvacana evo che. niyamo dvivacananA tathA bahuvacananA puruSabodhaka pratyayonI pahelAM as (ga.2) dhAtumAMnA pahelA Ja no lopa thAya che. dA.ta. svaH mA (A) puruSabodhaka pratyaya lagADatA pahelA cothA gaNanA dhAtune ya ane chaThThA gaNanA dhAtune a lagADavo. dA.ta. tu = tRp + ya+ tti = tuti / (ga. 4) mRt = mRt + a + tti = sRnati / (ga. 6) (B) cothA ane chaThThA gaNamAM pahelA gaNanI jema dhAtunA svarano guNa thato nathI. dA.ta. nRt = nRtyati / (ga. 4), viz = viti / (ga. 6) padAMte m hoyato eno visarga thAya che, temaja padAMta r no aghoSa vyaMjananI pahelAM, agara kazuMya na Ave to visarga thAya che. dA.ta. va + a + mas = vAmaH / punar + punar = punaH punaH / - Ja thI zarU thatA pratyayo pUrve aMganA anya OM no lopa thAya che. dA.ta. vok + a + anta = volv + anti = trotti / . subodha saMskRtamArgopadezikA ( 8 pATha-2)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtuo pahelo gaNa mundu - moha pAmavuM, mUMjhAvuM, ghelA thavuM, na (na) - jaya pAmavo, jItavuM bebhAna thavuM TrA [pak] - darzana karavuM, jovuM nu - loTavuM, ALoTavuM thAt - dhAvuM, doDavuM tuma - lobha karavo paI [pi - pAna karavuM, pIvuM zun - sukAI javuM, sosAvuM yan - yajJa karavo, pUjavuM chaThTho gaNa va6 - vahevuM, vAvuM, laI javuM. 36 rUchuM] - IcchavuM yU (mam) - smaraNa karavuM, saMbhAravuM | fkSag - pheMkavuM da(2) - haraNa karavuM, laI levuM, laI | tum - pIDavuM, kanaDavuM, satAvavuM javuM viza - dekhADavuM, batAvavuM cotho gaNa pracche [ pRccha] - pUchavuM mam - pheMkavuM mu[[] - mUkavuM, choDavuM san - bheTavuM vim - praveza karavo, pesavuM tum - saMtoSapAmavo, saMtuSTa thavuM, rIjhavuM | | sid[ si]- sIMcavuM, chAMTavuM naza - nAza pAmavuM jaina - choDI devuM, pedA karavuM nRt - nRtya karavuM, nAcavuM pUT - sparza karavo, aDakavuM puN - poSavuM, poSaNa karavuM svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1.vAma:. 7. chattA 13. vothatha .. 19. nAma: 2. mavathI 8. vasattiA 14. sthA 20. mati ! 3. rAma: | 9. sattiA 15. navathI 21. namantiA 4. puSyAma: | 10. nazyaktiA | 16. nRtyathA 22. murama: 5. nuSyati 11. spRzAma: \ 17. kRSatha . 23. rUchati 6. pRcchatha ! | 12. vintiA | 18. muThThIma: prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (tame) bolo cho. 3. (teo) thAya che. 2. (teo) samaje che. 4. (tame) khAo cho. ha subodha saMskRtamArgopadezikA 9 pATha - ra7.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. (teo) bALe che. 6. (teo) pIDe che. 7. (ame) jaIe chIe. 8. (tame) doro cho. 9. (ame) rahIe chIe. 10. (ame) chIe. 11. (ame) jIvIe chIe. 12. (tame) jIvo cho. 13. (teo) poSe che. 14. (teo) nAce che. 15. (ame) lobha karIe chIe. 16. (ame) jItIe chIe.' 17. (teo) jue che. 18. (ame) pIe chIe. 19. (teo) vahe che. 20. (tame) pheko cho. 21. (ame) saMtoSa pAmIe chIe. 22. (tame) ALoTo cho. 23. (ame) nAza pAmIe chIe. 24. (tame) ghelA thAo cho. 25. (teo) aDake che. 26. (tame) harI jAo cho. 27. (ame) pheMkIe chIe. 28. (tame) yajJa karo cho. 29. (ame) saMbhArIe chIe. 30. (teo) bheTe che. 31. (teo) sukAya che. 32. (tame) chAMTo cho. Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi ******* A vidyA mAnacopadatA - ALasa vidyAno nAza kare che. A ************************ vidyathA mamarA kSamA - kSamA vidyAnuM bhUSaNa che. vidyAsamo va - vidyA samAna koI bhAI nathI. A ***********************Jin haha subodha saMskRtamApadezikA daza 10 ha969696pATha - 2ha
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha-3 kriyApada vartamAnakALa : parasmapada dvivacana pratyayaH puruSa 1- va, puruSa 2- thar, puruSa 3- vaira niyamo 1. daza mA gaNanA dhAtumAM vikaraNa pratyaya umerAya che. sAmAnyathI A gaNanA dhAtuo ubhayapadI che. dA.ta. pa = vAk + a + ti = caritA dazamA gaNanA dhAtumAM maya lAgatAM anya koI paNa svara tathA upAjya nI vRddhi thAya tathA upAjya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta. puN = ghoSathati . (upAMtya guNa), ta= taDitA (upAMtya vRddhi), = vArayati (aMtya vRddhi) apavAda - 3, pa, 6, prad. pR, kR A dhAtuomAM uparokta pheraphAra thato nathI. dhAtuo pahelo gaNa chaThTho gaNa - aTana karavuM, bhaTakavuM 3Gga - vINavuM van - cAlavuM, khasavuM m - AkarSaNa karavuM, kheMcavuM, kheDavuM gaN - babaDavuM rar - skUrti thavI, dhaDakavuM, pharakavuM, nit- niMdavuM taraphaDavuM zam - prazaMsA karavI, kahevuM | dazamo gaNa cotho gaNa vad - kathana karavuM, kahevuM - gaNavuM kun -- kopa karavo, gusse thavuM dhum (ra) -- jAhera karavuM kSam - khaLabhaLavuM, gabharAvuM vina - ciMtana karavuM, vicAravuM fzana - bheTavuM pus (ro) - coravuM vI - pIDavuM, duHkha devuM ha sudha saMskRtamArgopadezi za va pATha - 3che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUN - pUjavuM d - racavuM, goThavavuM d - prasiddha karavuM au - varNavavuM, vakhANavuM pt [[] -- prema upajAvavo, khuza mRduM - jhaMkhavuM, spRhA ke tRSNA rAkhavI. karavuM sAn - zAMta pADavuM svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. rAva: | 7. dUdA | 13. navAva: | | 19. nazyataH | 2. pAtha: | 8. dhoyeza: 14. vizataH | 20. nRtyAva: 3. thayataH | 9. mRdAva:.. 15. nama:.. | 21. rUchata: . 4. mAyAvaDA | 10. cintayata: . 16. tA. 5. prathavAva:. 11. prIpAyatha: | 17. maravA 6. ravati:. 12. chata: . 18. nayatha: .. prazna - ra gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (tame be) coro cho. 18. (ame be) vakhANIe chIe. 2. (ame be) kahIe chIe. 19. (teo be) thAya che. 3. (teo be) jue che. 20. (ame be) samajIe chIe. 4. (tame be) jhaMkho cho. 21. (ame be) saMtoSa pAmIe chIe. 5. (ame be) vicArIe chIe. 22. (teo be) loTe che. 6. (teo be) khuza kare che. 23. (tame be) pUcho cho. 7. (teo be) pIDe che. 24. (teo be) kheDe che. 8. (tame be) gaNo cho. 25. (tame be) bhaTako cho. 9. (ame be) racIe chIe. 26. (ame be) vINIe chIe. 10. (teo be) jAhera kare che. 27. (ame be) bheTIe chIe. 11. (tame be) prasiddha karo cho. 28. (teo be) zAMta paDe che. 12. (ame be) niMdIe chIe.' 29. (tame be) bolo cho. 13. (tame be) kopo che. 30. (tame be) rAMdho cho. 14. (ApaNe be) pUjIe chIe. 31. (teo be) khAya che. 15. (teo be) gabharAya che. 32. (tame be) lobha karo cho. 16. (tame be) varNavo cho. 33. (ame be) aDakIe chIe. 17. (tame be) babaDo cho. 4 subodha saMskRtasargopadezitA . 12 hUM909902 pATha - 3
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mad [ mAd ] bhUlavuM, cUkavuM pahelo gaNa kSi (kSay ) - kSaya thavo, ghasAI vu dru (drav) - lIMbhavuM, pIgajavuM ruh ( roh) - gavuM sthA[ tiSTh ] - sthAnamAM rahevuM, sthitimAM kSal ( kSAl ) - pajANavu, dhovuM hovuM, UbhA rahevuM hve (hvay) - josAva taD( tAD) - tAuna ayuM, bhArayuM, bhAra mAravo 2. patAmi / 3. nazyanti / 4. muhyati / 5. smaratha / 6. tuSyAmi / 7. tADayasi / pATha - 4 samagra vartamAnakALa : paraaipada 0: dhAtuo prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. vadasi / 8. spRhayatha / 8. jIvAmaH / cotho gaNa 10. harataH / 11. hvayati / 12. ghoSayatha / 13. cintayati tul ( tol ) - tojavuM, bheja bhasta thayuM, gAMDA thavuM, bhUS- AbhUSaNa paherAvayuM zarAgArayuM, suzobhita karavuM 14. vasatha / 15. nayanti / 16. nRtyati / 17. icchAmi / 18. vahataH / - zam [ zAm ] - zAMta hovu, zAMta rahevu, zAMta thavuM zram [ zrAm ] - zrabha sAgavo, thAGI 4dhuM dazamo gaNa 18. asyathaH / 20. rohanti / 21. kSAlayati / svAdhyAya 22. tyajatha / 23. jayasi / 24. pIDayanti 25. gaNayati / 26. bodhAmaH / subodha saMskRtabhArgopadezia 27. atthaH / 28. vizAmaH / 28. muJcatha / 30. siJcati / 31. kathayAmi / 32. pUjayati / 33. kSayataH / 34. pacanti / 34. fuafa I 36. yajAmaH / 39. kRSAmaH / 38. rakSati / 38. santi / 13 40. pRcchathaH / 41. spRzati / 42. luTyanti / 43. zaMsatha / 44. tiSThAmi / 45. admi / 46. puSyAmi / 47. pazyAvaH / 48. zrAmyAmi / 48. dravanti / (pATha - 4
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. (tuM) poSe che. 1. 2. (huM) nAcuM chuM. 3. (tame) lobha karo cho. 4. (tuM) Icche che. 5. (tuM) kanaDe che. 6. (ame) bolAvIe chIe. 7. (teo) saMtoSa pAme che. 8. (tame) jAo cho. 9. (huM) IcchuM chuM. 10. (tame) bALo cho. 11. (te) ghasAI jAya che. 12. (te) tole che. 13. (tame) goThavo che. 14. (huM) saMbhAruM chuM. 15. (ame) harI jaIe chIe. 16. (tuM) aDake che. 17. (tame be) jAo cho. 18. (ApaNe be) chIe. 19. (huM) pesuM chuM. 20. (ame be) rAMdhIe chIe. 21. (te) pese che. 22.(huM) pUjuM chuM. 23. (te) Uge che. 24. (te) ghelo thAya che. 25.(huM) jItuM chuM. 26. (tuM) thAke che. 27. (ame be) pIe chIe. ekavacana mi si ti 28. (teo) dhue che. 29. (tuM) kahe che. 30. (teo) core che. 31.(te) jAhera kare che. 32. (teo be) vase che. 33. (tame) kaho cho. 34. (teo) jhaMkhe che. 35. (te) core che. 36. (tuM) khuza kare che. 37. (teo) mAre che. 38. (tame) pUcho cho. sArAMza tathA savAla vartamAnakALa : paramaipada puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 OM subodha saMskRtamArgopadezikA ( 14 dvivacana vas thas tas bahuvacana mas tha anti 10 pATha - 4
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 pahelo gaNa vukS - bodha thavo, jANavuM dvivacana bodhAvaH bodhatha: vodhataH prazna ekavacana bodha bodhasi bodhata cotho gaNa puN - poSavuM, poSaNa karavuM dvivacana ekavacana puSyAmi puSya puSyati chaThTho gaNa viz- praveza karavo, pesavuM dvivacana vizAvaH vizatha: vizataH ekavacana vizAmi vizasi vizati ekavacana corayAmi corayasi corayati puSyAvaH puSyathaH puSyataH dazamo gaNa sur - coravuM . subodha saMskRtamArgopadezikA dvivacana corayAvaH corayathaH corayataH bahuvacana bodhAmaH bodhatha bodhanti bahuvacana puSyAmaH puSyatha puSyanti bahuvacana vizAmaH vizatha vizanti prazna - 1 kaMThya, tAlavya, mUrdhanya, daMtya, ochya, aMtaHstha, ghoSa vyaMjana ane aghoSa vyaMjana kayA che ? gaNAvo. bahuvacana corayAmaH corayatha corayanti - 2 rU, 3, RR ane sR nA guNa ane vRddhinA rUpo jaNAvo. 15 0000 pATha - 4)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 3 pahelA, cothA, chaThThI, dazamA tathA bIjA gaNanA vizeSa lakSaNa (vikaraNa . pratyaya) kayA che? prazna - 4 vartamAnakALa parasaipadanA puruSabodhaka pratyaya Apo. prazna -5 pahelA puruSanA r ane thI zarU thatA pratyayanI pahelAM pUrvanA mamAM zo pheraphAra thAya che? prazna - 6 5, , mo, ga pachI svara Ave to, eone ThekANe anukrame kayA rUpa mUkavAmAM Ave che? udAharaNa Apo. prazna - 7 anunAsika sivAyanA koI paNa sparza vyaMjana pachI aghoSa vyaMjana Ave to pUrvanA vyaMjanamAM je pheraphAra thAya che te udAharaNa sAthe samajAvo. prazna - 8 padAMte s ane nuM thAya che? e pheraphAra nA saMbaMdhamAM kyAre thAya che? prazna - 9 nIcenA dhAtuonA vartamAnakALanA rUpa Apo: (vidyArthInA manamAM pAkA ThasI jAya eTalA mATe bhaNAvanAranI najaramAM jeTalA dhAtu ApavAnI jarUra jaNAya teTalA ahIM ApavA) upasarga niyamo 1. padAMte s + sparza vyaMjana Ave to mUno pUrvanA akSara upara anusvAra thAya athavA vikalpa pAchaLanA vyaMjanano anunAsika thAya che. jo padAMte 6+ uSmAkSara, aMtaHstha ke mahAprANa Ave to jUno pUrvanA akSara upara anusvAra thAya che. dA.ta. aham + sade = jha sade 3ram + vavAmi = marda vAma. bhUmikA upasarga dhAtunI pUrve AvI, ghaNuM karIne dhAtunA asala arthamAM vadhAro ghaTADo karI, vizeSa artha upajAve che. AmAM keTalAka upasargo pachI dhAtunA pada badalAya che. to kyAMka artha badalAtAM dhAtu akarmakano sakarmaka ane tethI UlaTuM paNa bane che.) mukhya upasarga nIce ApyA che : 1. mati - hada bahAra, titi - te hada bahAra pagaluM bhare che, te ullaMghana kare che. (ga.4 ane 1 paraspe. javuM) 2. madha - upara, kacchati - te upara jAya che, eTale te meLave che, jANe che. ha8 subodha saMskRtamArgopadezikA dara 16 pATha - 4 ) 2.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ u s 3. mana - pAchaLa, sarakhuM, jevuM, anusUti, 3manunachati - te pAchaLa jAya che, te anusare che. 4. mA - tarapha, pAse, miti - te tarapha jAya che athavA pAse jAya che. sava - nIce, dUra. avatarIta - te nIce jAya che, Utare che. ga.1 paramai. taravuM) ma - hada athavA maryAdAnA arthe, UlaTA paNAnA arthe, "sudhInA arthe mAcchatti - te Ave che, mArodati - te (amuka UMcAI sudhI) vadhe che, caDe che. - 3t - UMce, upara, vizeSa, satpati - te UMcethI paDe che, kUde che. ka cchati - te upara jAya che, UMce caDe che. 8. 35 -pAse, saheja ochuM, najIkanuM, 35chatti- te pAse jAya che, jaI maLe che. 9. ni - aMdara, nIce, niSati - te nIce bese che. (sa6 - ga.1 parasma. javuM) 10. parI - UlaTApaNAnA arthe, sAmA, UlaTuM, parabate - te harAve che. 11. prati - "pAchuM" evA arthe, sAmA, UlaTuM, pratimASatte - te sAmA kahe che, javAba de che. (mAm - ga.1 AtmAne. bolavuM) 12. pra - AgaLa, prayAti - te AgaLa jAya che. (thA - ga. 2 paraspe. javuM) 13. vi- nahi, juduM, dUra, vizeSa karIne, vinniSyati - te judo paDe che. 14. sam - sAthe, ekaThA, saMchite - te sAthe jAya che, maLe che. & kRiti[UIn thatA - vyaktinI AkRti ja guNone kahe che. @ @ @ vidyA sarvI mUSak - vidyA sarvanu bhUSaNa che. zuM @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ haka subodha saMskRtamArgopadezikA 17 99099 pATha - 4 )
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - paII vibhakti krama gujarAtI pratyaya prathamA | koNa ? rAma : e dvitIyA zuM? vastram tRtIyA | zenAthI? hastena thI thakI, vaDe, dvArA caturthI | zA (konA) mATe ? mafUT|mATe vAste, sAruM, khAtara , paMcamI | zemAMthI saMgrahati mAMthI | pAsethI, uparathI, ne lIdhe SaSThI | konuM? revI |nI |no, nI, nu, nA, ro, rI, 2, rA | saptamI, kyAM? tevI mAM | nIce, upara, aMdara, viSe, aMge prathamA vibhakti 1. A kArAMta nAma pratyayo vacana | dvivacana bahuvacana puliMga as napuMsakaliMga Ani puliMga nRpau nRpA: napuMsakaliMga phalam phale phalAni bhUmikA 1. gujarAtI bhASAmAM sAta vibhaktio mATe pahelI, bIjI, trIjI, cothI, pAMcamI, chaThThI ane sAtamI e zabdo vaparAya che. e badala saMskRta bhASAmAM prathama, dvitiyA, tRtIyA, caturthI, paMcamI, SaSThI, saptamI e zabdo vAparavAmAM Ave che. temaja narajAti, nArIjAti ane nAnyatarajAti kahevA badala puliMga, strIliMga ane napuMsakaliMga ema kahevAya che. 2. pATha - 2 no niyama-4 prathamAnA rUpane lAgu paDato nathI. - niyamo 1. dIrgha ke hasva ma, rU, 3, trI, 7 + koIpaNa sajAtIya svara = baMne svara maLIne ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA ( 18 ) 99090 pATha- pa:
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. 3. 4. 5. 9. dIrgha svara thAya che. a, A + a, A = A i, I + i, I = I u, U + u, U = U 8. 8. a, A + i, I = e R, RR + R, RR = RR 6.ta. mAtR + RNa = mAtRNa I a De A + i I, uDe U, R R, lR DelR = jaMne bhajIne pachInA svarano ke guNa thAya. a, A + u, U = o a, A + R, RR ar - 6. jina + AjJA jinAjJA / 6. ta bhavati + iti = bhavatIti / 6.ta. madhu + urmi = madhUrmi | a, A + e, ai = ai 6.. sItA + aikSata = sItaikSata / a, A + o, au 6.ta. danta + oSTha = dantauSTha / = au a, A + lR, lR = al a pachI visarga + a sivAyano me pahA svara = visarga lopa thAya. 6.ta. rAma: + Agacchati = rAma Agacchati / = 6.. dina + Iza dineza / 6.ta. sUrya + udaya = sUryodaya | 6.d. rAjA + RSi = rAjarSi / = 6. Ja pachI visarga + Ja ke ghoSa = visargano 3 thAya ane e 3 pUrvanA 4 mAM bhaLI gdi o thAya che. 6.ta. rAmaH + gacchati = rAmo gacchati / visargano lopa thayA pachI pAsenA svaronI saMdhi thatI nathI. 6.. narA: ime = narA ime / budhaH icchati -budha icchati / = RR, rDe S pachI japadhAnta n khAveto n no N thAya che. tathA jenI vayye haya, . subodha saMskRtamArgopadezikA - 19 pATha - 5 ) A pachI visarga + oo pe| svara se ghoSa = visarga sopAya. 6.ta. bAlAH + Agacchanti = bAlA Agacchanti / bAlA: + gacchanti = bAlA gacchanti /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 56ite. moSThaya, ya, v, ha / 12 mAve to 59 / n no N thAya che. paraMtu Avyo hoya to no thato nathI. El.d. pra + namati = praNamati / rAma + ina = rAmeNa / narAn / nAma puliMga anala - ani azva - ghoro Izvara - zva2 kUrma - Ayo / jana - na, to jIva - 1, prA nara - na2, puruSa nRpa - 21% pavana - pavana putra - putra, hIro bAla - pANa, choro / gRha - ghara budha - yo bhAsa jala - 41, 50 mUrkha - bhUSa, murgA duHkha-6:5 megha - vANu dhana - dhana, hosata rAma - rAma netra - netra, na vRkSa - vRkSa, 3 parNa - 5i69 samudra - hariyo, samudra phala - 35 sUda - 2so'yo mitra - mitra hasta - usta, hAtha mukha - bhupa, bhoLe napuMsakaliMga sukha - supa | kamala - bhaNa hRdaya - haya, yu svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gu42rAtI ro. 1. nRpo jayati / 10. azvAvutpatataH / | 18. janA vadanti / 2. bAlaH spRhayati / / 11. gRhANi rakSanti / | 20. netre pazyataH / 3. meghaH siJcati / 12. budhau munyctH| | 21. pavano harati / 4. sukhaM prINayati / 13. jIvo muhyati / | 22. hastau harataH / 5. mukhAni dravanti / 14. duHkhaM pIDayati / / 27. rAmaH pUjayati / 6. putrau tuSyataH / 15. jalaM zuSyati / | 24. mUkhauM kupyataH / 7. phale patataH / 16. dhanaM nazyati / / 25. narA gacchanti / 8. kamale nRtytH|| 17. mitrANi kathayanti / 26. sUdo vizati / 8. samudraH shaamyti| / 18. kUrmaH sarati / hajI subodha saMskRtamArgopadezikA : 20 hai ja 9998 pATha -pa che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 4 prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAjAo rahe che. 13. DAhyo mANasa zAnta rahe che. 2. (be) chokarA ALoTe che. 14. mukha bake che. dIkaro khuza kare che. 15. mitra pUche che. 4. ghoDA kUde che. 16. pAMdaDA paDe che. pavana vAya che. 17. haiyuM rIjhe che. 6. Izvara saraje che. 18. rasoIo rAMdhe che. 7. vRkSo Uge che. 19. loko niMde che. 8. (be)kAcabA sarake che. 20. mANasa kahe che. 9. prANIo nAza pAme che. 21. kamaLa zaNagAre che. 10. hAtha pheMke che. 22. mukha bole che. 11. AMkha pharake che. 23. agni bALe che. 12. (be) samudra khaLabhaLe che. 2. rUkArAMta nAma pratyayo ekavacana dvivacana bahuvacana puliMga as puliMga hariH harI (hare + mar ) - : napuMsakaliMga 0. napuMsakaliMga vAri vAriNI vArINi bhUmikA 1. avyaya - jeone vibhaktinA pratyaya lAgatA nathI, eTale jeonuM bhinna-bhinna rUpAkhyAna thatuM nathI, teone avyaya kahe che. niyamo 1. puMliMgamAM prathamAnA dvivacanamAM rU dIrgha thAya che ane bahuvaMcanamAM san pratyaya lAgatA rUno guNa thAya che. 2. rU kArAMta napuMsakaliMga nAmone svarAdi pratyaya lAgatA umeravAmAM Ave che, vaLI prathama ane dvitIyAnA bahuvacanamAM rU dIrgha thAya che. ( subodha saMskRtamArgopadezikA 21 oNchachUz2a pATha-5 hRche.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. ke A sivAyano koipaNa svara + visarga athavA k + koi paNa svara ke ghoSa vyaMjana = F athavA visargano r thAya. P dA.ta. : + ati = k + gati = rati / ha. + 5ghdhati = k + gati = rniti / 4. r + r Ave to pUrvano s lopAya tathA (RR sivAyano) tenI pUrvano svara dhRsva hoyato dIrgha thAya che. dA.ta. : + rakSati = ri + rakSati harI rakSati / - = 5. visarga + OM, ch, Tr, v, t, z Ave to anukrame z S s thAya che. dA.ta. vAtaH + vanati = vAtazcatati / vAta: + TIte = vAlIte / vAta: + tati = vAnastati / 6. visarga + z, p, maiM Ave to visarga kAyama rahe athavA vikalpe visargane badale anukrame g, p ke s mukAya che. dA.ta. nRpa; + zAnti = nRpa: zAsti / nRpazAti / vAta: + SoLuM = vAta: SonuM / vAtakhoLa / vAla: + pati = vAna: sati / vAnaspati / nAma puliMga agni - agni, devatA atti- zatru, duzmana atti - talavAra 3ddhi - mahAsAgara RSi - RSi pi - vAMdaro, vAnara vi - kavi nRpatti - rAjA pavi - IndranuM vaja paii - hAtha yatti - jatI, yogI vyAdhi - vyAdhi, roga ri - hari, Indra vAra- pANI - giri, parvata dhUma~Ti - ziva 6 - nahi . subodha saMskRtamArgopadezikA 22 40 napuMsakaliMga avyaya pATha - 5 )
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. dhi: kSamyati / ari pIyati / 2. 3. vArINi zuSyanti 4. vAra nAsti / 5. viH pati 6. paya: kSipatti / 7. pALI harataH / 8. agnivaMti / prazna.2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. ziva rakSe che. 2. RSio zAMta thAya che. 3. vAMdarA doDe che. 4. kavi varNave che. 5. rAjAo laI jAya che. 6. (be) agni zAnta thAya che. 7. vyAdhi du:kha de che. kkkkkkkkkk kartavyo mahadAzrayaH / * *** svAdhyAya sksk vaDilono ja Azraya karavo joIe. Dabala[[][][][][][][][][][] 9. vikRti / 10. akSaya: patana / 11. RSI vinayata: / 12. nRpatiryaMnati / 13. vayaH zaMsanti / 14. vyAthayo nanti / 15. yatI vinayata: / karmaNo gahanA gatiH / 8. yogIo tRSNA rAkhatA nathI. 9. talavAra paDe che. 10. (be) duzmana jIte che. 11. hira krodha kare che. 12. hAtha chAMTe che. 13. parvata Ubho rahe che. - karmanI gati gahana che. ***** . subodha saMskRtamArgopadezikA 23 ICICHE pATha - 5
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 6 m dvitIyA vibhakti 1. 3 kArAMta nAma pratyayo ekavacana dvivacana bahuvacana puliMga An puliMga budham budhau budhAn napuMsagaliMga - prathama pramANe bhUmikA 1. napuMsakaliMga nAmonI dvitIyA vibhaktinA rUpa haMmezAM prathama vibhakti jevA ja hoya che. niyamo 1. padAMte ke mo hoya ne pachI Ave, to e apUrvanA svaramAM eTale ke mo mAM DUbI jAya che. eTale e bolAto nathI ne e lakhAto nathI, paNa ene ThekANe (Da) avagraha cihna ghaNuM karIne mUkavAmAM Ave che: dA.ta. vane + : = vaneDa%: I ao + apti = azvoDaktiA 2. kriyApada gativAcaka hoya to je sthAne javAnuM hoya te sthAna batAvanAra zabda dvitIyA vibhaktimAM ane koI vakhata caturthI vibhaktimAM Ave che. dA.ta. grAmaM kacchati grAma ti 3. hasva ke dIrghaTTa, 3, 22 , + koI paNa vijAtIya svara = , 3, 4, 7 nA sthAne anukrame cuM, 6, 6, mUkAya che. di. 4. ti + 3ur = pratyuSya madhu + atnamata = madhdhamatA - mAtR + sarvi=mAtrAdriA 4. padAMte +, , , , , 6 =7no anusvAra ane visarga thAya che. A saMdhimAM evA visargano pachI thAya che (juo pRSTha 22 no niyama - 5) dA.ta. narAn + = narAMza viDIlIn + tADathati = virArtIstA tiA pa. + dhAtu (ArohaNa karavuM), jyAM caDhavAnuM hoya tene dvitIyA vibhakti lAge. haja subodha saMskRtamArgopadezikA ra 24 cha cha cha pATha - 6 che
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. rimArohatiA 6. viz (praveza karavo) dhAtu sakarmaka hovAthI dvitIyA vibhakti lAge dA.ta. grAma praviNAma: dhAtuo dazamo gaNa d- daMDa karavo, zikSA karavI makSa - bhakSaNa karavuM, khAvuM mA - zodhavuM nAma puliMga mAra - bhAra, bojo | napuMsakaliMga 3 - osaDa mokSa-mokSa, mukti apabhya - araNya,jaMgala,rAna, ovana - bhAta, rAMdhelA cokhA cotha - yoddho, laDayo, vagaDo, vana zira - cAkara ve - veda tave - tatva, satya voza - khajAno, bhaMDAra vyA - vAgha tRpa - taraNuM, ghAsa na - hAthI vyAdha - zikArI dhAnya - dhAnya, anAja grAma - gAma za- khaLa, lucco nisAra - nagara, zahera % - bApa zara - tIra, bANa pApa - pApa da - deha, zarIra ziSya - ziSya pusta- pustaka pIra - paga siMda - siMha mAMsa - mAMsa puruSa - puruSa sUrya - sUrya, sUraja vastra - vastra, lUgaDuM prajJa - DAhyo mANasa tena - cora viSa - viSa, jhera viDIta - bilADo va - svarga suvaf - sonuM UiT - brAhmaNa svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. phaeNzvaraM banaH pUgatA 5. rirdasta kSatriyatA 2. nUpa: zivAn iyati 6. yodha: zarIkSipati 3. rAmaDizvAroti | 7. teno thAcaM coratA 4. vyAdhro mAMsattA | 8. nA chAnA & subodha saMskRtamArgopadezikA stra 25 haeN 4040% pATha - 6 phUche
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. putro nana sAnvati / 10. pusta mArtayAmi / 11. suvan totvayAmaH / 12. prAmAnaTAvaH / 13. te makSayAmi / 14. matAni pati / 15. mAruM vati krUira / 16. prajJAn vayanti nanA: / 17. pApaM vatta 18. smarati mitrANi / prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAma vAghone jue che. 2. ghoDA khajAnAne vahe che. 3. DAhyo mANasa svarge caDe che. 4. siMho hAthIone khAI jAya che. 5. (te) phaLo gaNe che. 6. yogI vanamAM jAya che. 7. yoddho (be) tIra pheMke che. 8. paramezvara mANasone saMbhAre che. 9. (be) gAmomAM (ame) pesIe chIe. 10. (teo) paga dhue che. 11. dIkaro bApane khuza kare che. 12. mANaso phaLo khAya che. 13. vAMdarA vRkSo para caDhe che. 14. (te) cAkarone pUche che. ekavacana m harim . subodha saMskRtamArgopadezikA puliMga puliMga 19. jutho mokSamiti / 20. vyAdhayo narAn pIDanti / 21. nataM pivatha / 22. vivuMthI zaMkSati / 23. vastra tyajJati mUrtta: / 24. tRcittva / 25. atiduM muzruti / 26. vijJAnAMntADayati puruSa: / 27. gRhaM pravizAma: / 26 maiM kArAnta nAma pratyayo 15. (be) murkha jhera pIe che. 16. rAjAo corane sajA kare che. 17. (teo) pustako goThave che. 18. (tame) bhAta khAo cho. 19. rAmane mitro saMbhAre che. 20. loko rAjAone vakhANe che. 21. DAhyA mANasa lokone dore che. 22. (huM) satya samajuM chuM. 23. vedo sUrajane vakhANe che. 24. bApa (potAnA be) dIkarAone bolAve che. 25. mUrkha DAhyA mANasone niMde che. 26. rAjA yoddhAne kahe che. dvivacana harI bahuvacana n harIn pATha - da
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyamo 1. rU kArAMta puMliMga dvitIyAnA bahuvacanamAM nA pratyaya lAgatAM temaja dvivacanamAM paNa aMtya OM dIrgha thAya che. 2. tAlAvya ke mUrdhanyanA yogamAM daMtya durbaLa banIne teTalAmoM tAlavya ke mUrdhanya mUkavAmAM Ave che. dA.ta. tat + ca = tattva / tat + TIA = taTTIvA / 3. nAma ke kriyApadanA dvivacanane cheDe dIrgha, OM ke 6 AvyA hoya tyAre pachInA svara sAthe eonI saMdhi thatI nathI. dA.ta. girI Arohanti / dhAtuo pahelo gaNa I[ ya] - devuM, ApavuM ami + jJa - AnaMda pAmavo, gamavuM, vadhAvavuM A + nI - ANavuM, lAvavuM, anu + - anusaravuM nAma - puliMga atithi - mahemAna,paroNo vRtti - baLidAna adhipati - uparI, dhaNI atti - bhamaro, madhamAkha RRtti - kajiyo, kaliyuga vitti - bhUMDa, Dukkara prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. vAyaso ni makSayati / 2. hari pIyati vyAdhi / 3. malamalIn prIyati / OM subodha saMskRtamArgopadezikA dazamo gaNa X + kSat - pakhALavuM, dhovuM nam - gaNakAravuM avyaya avi - paNa, e vAyatta - kAgaDo vidhi - adaSTa nasIba vrIhi - judI judI jAtanA cokhA ke dANA mikSu- bhikhArI | maLa - maNi |vi - ravi, sUraja rAzi - Dhaga, Dhagalo | sArathi - sArathi, ratha hAMkanAro svAdhyAya 4. pALI prakSAlayAma: / 5. pi mugrAmi / 6. girI Arohanti / 27 pATha -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. kRti pRSThanti ziSyAH / 8. adhipatIGginA anumatti / 9. RSI namAma: / 10. sArathInAdvegAma: / 11. nRpatirIn nati / 12. meyaoN vAra bhinnati 13. rAmo ravi namati / 14. atIvRtti yodhAH / 15. nRpatti vayanti vayaH / 16. vi nana: pUnayati / prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. kavio RSione vakhANe che. 2. rAma kavione name che. 3. yogi parvata (tarapha) jAya che. 4. (be) vAMdarAone (huM) mAruM chuM. 5. hira DhagalA lAve che. 6. te hAthane sparza kare che. 7. osaDo rogonuM haraNa kare che. 8. (be) pAradhI (be) Dukkarone jue che. 9. hi2 (potAnA) zatrune mAre che. vidyA vinayena zobhate / vidyAyAH phalaM viratiH / - meM subodha saMskRtamArgopadezikA 28 17. maLi corayati svenaH / 18. 3ddhi chAva: / 19. vyAghra: vijarInatti / 20. phaeNzno vidhi nayati / . 21. rAzi nayataH / 22. vyAdhi na maLayAmi I 23. tInnAminavRtti budhaH / 24. vrIhInuoti mikSuH / 25. atithInyUnatti brAhmaLA: / 10. yoddho talavAra pheMke che. 11. (huM) maNio IcchuM chuM. 12. (te) dariyAo (u52) bhaTake che. 13. mANasa agnimAM pese che. 14. (be) sArathione (te) pUche che. 15. loko rAjAone khuza kare che. 16. rAjAo paNa yogIone name che. 17. ghoDA pANI pIe che. 18. mANaso balidAno Ape che. vidyA vinayathI zobhe che. vidyAnuM phaLa virati che. pATha-6 jI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 7 bhyAm ais bhyAm tRtIyA vibhakti kArAMta tathA DuM kArAMta nAma pratyayo ekavacana dvivacana bahuvacana puliMga e kArAMta - phana rU kArAMta - nA bhyAm bhis kArAMta daNDena daNDAbhyAm tapa: rU kArAMta maNinA maNibhyAm maNibhiH napuMsakaliMga rU kArAMta- mAM bhis vAriNA vAribhyAm vAribhiH bhUmikA 1. kArAMta napuMsagaliMga nAmonA rUpa pahelI be vibhakti sivAyanI bAkInI badhI vibhaktiomAM e kArAMta puliMga nAma jevA ja thAya che. niyamo 1. vizeSaNa ane vizeSyanA jAti, vacana ane vibhakti ekasarakhA hoya che. dA.ta. nanA: amUrtarapi saine prAntiA 2. je nAmane sada avyaya joDavAmAM Ave te nAma tRtIyA vibhaktimAM mUkavuM. (saMda adhyAhArya hoya to paNa tRtIyA Ave.) dA.ta. putre: saddacchati aa. 3. , che, mo ane A sivAyanA svara pachI hasva traNa Ave to saMdhi karavI athavA to saMdhi na karatAM mAtra pUrvano svara dIrgha hoya to hasva karavo. dA.ta. pitA + : = pittarSika / pita traSi: . dhAtuo pahelo gaNa pra+raM-prahAra karavo, mAravuM, mAramAravo van - khaNavuM, khodavuM sava + nam - namavuM, namI javuM, sarva + pAm - jANavuM vi + rI- zobhavuM, prakAzavuM, suMdara ra - cAlavuM, khasavuM - | dekhAvuM haha subodha saMskRtamArgopadezikA daza 29 TaeN che . 40 pATha - 7 che
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo gaNa -(ra) - phADavuM nAma ' puliMga novA - zloka, kavitAnI kaDI manaDu - alaMkAra, ghareNuM - napuMsakaliMga mAtapa - taDako mana - khorAka - IMdra artha - artha, pUjAno sAmAna 352 - bheTa na - baLataNa vara - hAtha, kara nitra- kodALo sAra- taLAva gotra -gotra, vaMza, kuLa ziva - kuzikano vaMza, kauzika ratra - cakra, paiDuM, cAka gotrano puruSa narad - nakha, nahora I-lAkaDI, daMDa puSpa - puNya reva - deva, Izvara yatra-yaMtra, sAMco navuM-nadI ratra - javAhira nAvi - nAva calAvanAra, khalAsI zarIra-zarIra, deha patti - pALo (sipAI). zAstra-zAstra vAI - bANa, tIra zIrSa - zIza, mAthuM matra-maMtra, (vedanA) sUktanI kaDI sUm - sUkta, vedanI kavitA yajJamAna - jajamAna, gharadhaNI yata - prayatna, mahenata uM - laMgaDo ratha - ratha mUta - puSkaLa rAvaLa - rAvaNa, laMkAno rAjA avyaya vidhi - vidhi, zAstranI AjJA | sa - sahita, sAthe svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. puruSa tene rAjena tADatA | 4. vacce ratnati ratha: 2. navA navena samudra vizaktiA | 5. rAmocce RhiM pULatiyA 3. pavena vA | 6. vRthA: suna gIntiA (4 subodha saMskRtamArgopadezikA (30 tUrut e pATha - 7 )
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. vAri hasta kSAtratA 17. ni nati 8. siMho nAnsarathati | | 18. vayaH novaipa vayaktiA 9. budha: zAdvaitamavati aa 19. netroccAM pati banI 10. pAvAgye thAvati nAnA: 20. pAMkhyiAM kRti zIrSa" 11. hiti rAma hari 21. maninA daMti 12. zopa zivo. 22. pattamiti yoga: 13. naiH vityoranam 23. puSe pitA 14. zarIrama7CISayati | 24. rAma: gfmarnati rAvapam | 15. cotho vAjiM gati aa 25. Tuna muti nIvaDA 16. pusaiH sadA chati Hiaa | prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAma ratno vaDe zarIra zaNagAre che. | 14. loko ghaNA ratnothI paNa khuza thatA 2. mANasa mukha vaDe bole che. | | nathI. 3. mANasa anna vaDe zarIra poSe che. | 15. (ame) rathamAM besIne (=vaDe) (teo) mAthe bhAra vahe che. | gAma jaIe chIe. 5. hari prayatnothI RSine khuza kare che. | 16. (te) devone balidAna vaDe khuza 6. rAjAo bheTo vaDe prasanna thAya che. 9. ratho yaMtro vaDe cAle che. 17. vAgha mAMsa vaDe jIve che. 8. brAhmaNo (be) sUkto vaDe devane | 18. (te) cittathI IzvaranuM ciMtana kare che.' bolAve che. 19. IMdra (potAnA) vaja vaDe parvatone 9. (ta) vidhithI Izvarane pUje che. | mAre che. 10. be glo ka vaDe (te) rAmane | 20. vRkSo pANI vaDe Uge che. vakhANe che 21. vAMdarA phaLo vaDe saMtoSa pAme che. 11. mANasa zagune talavAra vaDe | 22. vasaMtaRtu jhADone pAMdaDAM vaDe mAre che. zaNagAre che. (vasaMta paM). 12. rAma sArathi sAthe jAya che. 23. taLAvo taDakA vaDe sukAI jAya che. 13. taLAva kamaLo vaDe zobhe che. 24. mAthuM bhAra vaDe nIce namI jAya che. 4. na kare che. 4 subodha saMskRtamArgopadezikA che 31 che . A pATha - 7 che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAMta puliMga akArAMta napuMsakaliMga ca. paM. - pATha-8 caturthI ane paMcamI vibhakti pratyayo ekavacana ca.ya paM. At ca. paM. rAmAya rAmAt ca. T kArAMta puMliMga tathA napuMsakaliMga--paM. at haraye ca. me + 5 - paM. have + al - ca.. paM. - vAriNe vAriNaH dvivacana bhyAm bhyAm puMliMga pramANe rAmAbhyAm rAmAbhyAm bhyAm bhyAm haribhyAm haribhyAm vAribhyAm vAribhyAm bahuvacana bhyas bhyas rAmebhyaH rAmebhyaH bhyas bhyas daramya: harimya: vAribhyaH vAribhyaH bhUmikA 1. keTalAka dhAtu dvikarmaka che. jema ke nI, pram, yAr vagere. vaLI A dhAtunA jevA arthavALA bIjA dhAtu paNa dvikarmaka che. niyamo 1. ya tathA bhyAm pratyaya lAgatAM pUrvano maiM dIrgha thAya che. myak pratyaya lAgatAM pUrvanA Ja no pa thAya che. 2. caturthI, paMcamI ane SaSThInA ekavacananA pratya lAgatAM dhRsva haiM kArAMta tathA 3 kArAMta puMliMga nAmonA anya svarano guNa thAya che. 3. paMcamI, SaSThInA srar pratyayanI pUrve haiM ke o hoya, to alopAya che. 4. dhR (devAdAra hovuM) dhAtumAM devAdAra vyaktine prathamA, leNadAra vyaktine caturthI ane devAnI vastune dvitIyA lAge. . subodha saMskRtamArgopadezikA 32 000000 pATha - 80
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. rAmo have zataM niSThAnuM dhArayati / || | devAdAra leNadAra devAnI vastu 5. je nAmane namaH ke svasti joDavAmAM Ave te caturthImAM Ave che. tathA vinA joDavAmAM Ave te dvitIyA, tRtIyA ke paMcamImAM Ave che dA.ta. ninAya nama: / svasti saMdhAya / dharma / dharmeLa / tharmAt vinA na mokSaH / 6. krodha, droha, IrSyA ke asUyA arthanA kriyApado sAthe krodha vagere jenA pratye batAvavAmAM Ave che tene caturthI vibhakti Ave che. vaLI vRd kriyApadanI sAthe Icchita vastuvAcaka zabda (eTale karma) paNa cothImAM Ave che. dA.ta. zreSThI vidvAya ti / moAya smRti / 7. prati + vA nuM karma dvitIyAmAM ane badalAmAM levAnuM hoya te paMcamImAM Ave che. dA.ta. tinnebhyo mASAn pratiyaghdhati / 8. 'ApavuM' e arthanA kriyApadanuM pradhAna karma dvitIyAmAM ane gauNa karma caturthImAM Ave che. dA.ta. brAhmaNebhyo movAn ti / yati / 9. 20 + ghoSa ke svara = svavargano trIjo mukAya che. dA.ta. v + gama: = 36Ama: / vanAt + Apati dhAtuo pahelo gaNa adhi + gam - meLavavuM prati + A + gam - pAchuM AvavuM prati + va[ ya]- nA badalAmAM ApavuM man - bhajavuM, Azaro karavo = vanAdAgacchati / chaThTho gaNa 35 + viz - upadeza karavo, zikhavavuM, samajAvavuM dazamo gaNa ghR - dhAraNa karavuM, paheravuM, deNadAra hovuM, devuM hovuM 36 + mU - udbhava thavo, utpanna thavuM, nIpajavuM v + sthA [ tik] - UThavuM, UbhA thavuM . subodha saMskRtamArgopadezikA 33 pATha - 8
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma puliMga vitha - vadha, ghAta | parvata - talAvaDuM, azvapati - vizeSa nAma verAda - bhUMDa, Dukkara khAbociyuM bhAvArtha - AcArya, vinaya - namratA monara - bhojana dharmaguru, guru ziva - zikhara, Toca | mauna - zAMtatA va7 - kheDUta sAthe - sArtha, kAphalo, ToLuM yogana - jojana, BT - vizeSa nAma senApati - senApati | cArakoza, cAragAu godha - krodha, gusso sini - lazkarI sipAI rAjya - rAjya ao - koza, be mAIla napuMsakaliMga vana - vana tina - tala zata - so jJAna - ajJAna dvIpa - dvIpa, beTa, khaMDa mAveal - AkAza siMhAsana - siMhAsana niccha - sonAmahora mAsana - Asana, beThaka svaye - svadharma, parvata - parvata DadAna - vADI, bAga potAnI pharaja pApa - pApI, duSTa | nyApA - kalyANa, bhaluM vizeSaNa prAsAduM -mahela | kusuma - phUla mU-mUMguM mRtye - cAkara kSetra - khetara mASa - aDada gArca - ALasa, jaDatA namas- namaskAra mota - lADu jJAna - jJAna, samaja vinA - sivAya vAra - yAcaka, mAgaNa | tArazna - tAro, cAMdaraDuM svasti-svasti, akhaMDa no - loka, duniyA pa-pagaluM kalyANa svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. darivrAkhyo nizAn yati | 7. vernovAka sudhAri. 2. nyAya niti | 8. ziSyAya zAstramupavitA 3. hAthe nRpatiH vyaktiA 9. zivarAtpatti : 4. nArIvAto 10. mRtyaM zodhAdriA tADatA 5. matithine chatA | 11. namo ga... 6. sane... 7i8AvAda 12. patthallekhyo varadI uttarNanitA has subodha saMskRtamArgopadezikA 34 999899 pATha - 8 ) avyaya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. nA thArati rAmayi i | 20. prANavAnaM pati nRpa:. 14. manuSya prAmA chiti 21. tnio rUAnyuddhavAi aa 15. hinjo chAni . 22. pAlpa mati sAthe 16. mogya vItaH pRdayati 23. nAraMvAdonanam 17. zvAtaMtati 24. svati have . 18. tiSya: pratiyuti mAthAnA 25. vinaya: suplAya mavati | 19. vaghAnirine zAsthati prazna 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAma bhojanane vAste ghera jAya che. | 12. ALasane lIdhe (te) (eka) pagaluM 2. phaLo vRkSo uparathI paDe che. paNa cAlato nathI. 3. (huM) yAcakone dhana ApuM chuM. 13. brAhmaNo rAjAo pAsethI dhana 4. harie azvapatine so mahora | meLave che. (karaja peTe) devI che. | 14. parvata samudrathI (be) yojana che. 5. DAhyo mANasa mokSa mATe Izvarane) 15. hari phUlone mATe bAga tarapha bhaje che. jAya che. senApati lazkarI sipAIone | 16. du:kha pApamAMthI nIpaje che. (eka) gAmathI (bIje) gAma laI | 17. devo pApIone svargamAMthI pheMkI jAya che. de che. 7. rAma svadharmathI cUke che. 18. vinayane lIdhe (te) mUMgo Ubho 8. (be) DhagalAomAMthI (te) cokhA rahe che. - lAve che. 19. (huM) bAgamAMthI pAcho pharuM chuM. 9. ziSyo (potAnA) AcAryo pAsethI | 20. kheDUto dhAnyane mATe khetara kheDe che. jJAna meLave che. 21. chokaro bApa pAsethI dhana meLave che. 10. rAjAo (potAnA) rAjyone | 22. mukhaajJAnane lIdhe babaDe che. zatruothI rahe che. 23. Dukkaro taLAvamAMthI pANI pIe che. 11. rAjA siMhAsana uparathI (potAnA) | 24. AkAzamAMthI tArA paDe che. senApatine kahe che. | 25. kavione akhaMDa kalyANa! (4 subodha saMskRtamArgopadezikA stra 35 9 jhUdgha pATha - 8.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha-9I bahuvacana nAm SaSThI, saptamI ane saMbodhana vibhakti pratyayo ekavacana dvivacana - Sa. os makArAMta puliMganI sa. $. os makArAMta napuMsakaliMga puMliMga pramANe os rUkArAMta puligana. sa. sau SaSThI rAmasya rAmayoH saptamI rAme rAmayoH saMbodhana rAma daryo saptamI pharyo: saMbodhana harI nAm raMkArAMta puliMga - 5. ma. os rAmau rAmANAm rAmeSu rAmAH harINAm hariSu harayaH SaSThI & & i 4 jaM nAm pheMkArAMta napuMsakaliMgana 1. mam rUkArAMta napuMsakaliMga. sa. huM os os vAriNi SaSThI vAri I: vAriNoH vArINAm saptamI vAriNoH vAriSu saMbodhana vAre, vAri vAriNI vArINi bhUmikA 1. e kArAMta nAmanA saMbodhana ekavacanamAM mULa rUpa ja vaparAya che ane rU kArAMta nAmanuM saMbodhana ekavacana mULa rUpanA aMtya rU kArano " karavAthI thAya che, baMnenA dvivacana ane bahuvacana prathamAnA te te rUpo jevAM ja che. 2. rUkArAMta napuMsakaliMganA saMbodhananuM ekavacana, mULa rUpanA anya rUkArano vikalpa guNa karavAthI thAya che tathA dvivacana ane bahuvacana prathamAnA te te rUpo jevAM ja che. niyamo 1. nAm pratyayanI pahelAM anya hasva svara dIrgha thAya che. mo tathA " pratyaya lAgatA anya ma no pa thAya che. haja subodha saMskRtamArgopadezikA (aa 36 phU9t09go pATha - 9 che
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. pratyaya lAgatA pUrvanI rU lopAya che. 3. zreSTha , prathAna , prathama vagerenI pUrve SaSThI-saptamI baMne Ave che. dA.ta. nino kRri -Sa vA zreSTha: dhAtuo pahelo gaNa cotho gaNa chaThTho gaNa pra + 6 - UgavuM | kSam[ kSA]- kSamA karavI, mApha karavuM 35 + viza - besavuM . nAma puliMga suma - vizeSa nAma (rAmano sArAye) evAza - jagyA, avakAza napuMsakaliMga gAvIra- AcAra, yogya cAla sauSadha - auSadha, osaDa ghaTTa - khaDaga, talavAra jAra - kAraNa grISya - grISma, uSNakALa, unALo yuta - ghI candra- candra carita - saMsAramAM vartavAnI rIta lipi - dIvo tti - citta, mana thanapati - kubera pramAI - pramANa, sAbitI ghani - paisAdAra, tavaMgara yuddha- yuddha, laDAI dharma - dharma, pharaja yUtha - jaththo, ToLuM nidhi - bhaMDAra, khajAno navA - mIThuM parIma -parAkrama, puruSArtha nAphUstra - pUMchaDuM pAna- pALanAra, rakSaNa karanAra | vana - vacana, veNa prAza - prakAza, teja dvira - vera, duzmanAI prasAruM- maherabAnI saundarya - suMdarapaNuM, khUbasuratI yakSa - kuberano cAkara hima - hima, barapha vaU - varNa, jAti, raMga darya - ghara, havelI vAsa - vAsa, raheThANa vizeSaNa vIra - vIra, laDavaiyo mAhyAla% - khuzakAraka vRSa - baLada 1 - niMdavA lAyaka zrApa - zikArI pazu hajI subodha saMskRtamArgopadezikA ( 37 99099 pATha - 9 che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha - zreSTha, sarvottama prazasya - prazaMsAne pAtra, quitenis caNDa - prayaMDa, garama, ugra lavaNa - pA dIrgha - hAI, ij avyaya prathama - prathama, 5Dej kka -syAM? svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gu4rAtI 42. . 1. narANAM pAlako npH| | 15. samudrasya jalaM lvnnm| 2. devasya prasAdena jiivaami| 16. zAstrANAM tattvaM prajJo bodhati / 3. vIrayoyuddhaM bhavati / 17. vArINAM nidhirudadhiH / . 4. AsaneSUpavizanti / 18. gireH zikharAd vRSaH patati / 5. kAsAre kamalAnyudbhavanti / 18. gajAnAM yUthaM crti| 6. grISme sUryasya prakAzazcaNDo bhavati / | 20. varNAnAM brAhmaNaH zreSThaH / 7. RSINAM vacanaM pramANam / 21. zaThAnAM caritaM grhaam| 8. kavayo lokeSu vIrANAM parAkramAn prathayanti / | 22. hareH pustakaM vAsti 9. nagare janA vsnti| | 23. rAmasya putrA grAmaM gacchanti / 10. vaneSu zvApadAH snti| 24. AcAryAH ziSyANAM dharmaM kathayanti / 11. manuSyANAmagadena vyAdhayo nshynti| | 25. rAmasya sArathiH sumantro vanaM rathaM nayati / 12. candrasya prakAzo janAnAmAhlAdako bhavati / | 26 giriSu vasanti siNhaaH| 13. arINAM sainikAn nRptirjyti| 27. yodhasya pANI khaDgo'sti / 14. dhUrjaTau yatInAM cittamasti / prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. DaranA () hIrAnI yAlaquenu | 7. 2%Amo bhayomA 24 cha. |8. paisAhAro vedImobha rahecha. 2. gharomA havA. 4. 2rAma bhAsomA zreche. 3. yakSo karanA yA42 che. 10. sarovaranuM pANI khAruM che. 4. Mimon| pUMchatailoya che. | 11. parvatInazipa 752526 . 5. vimomA sihAsa prathama che. 12. yora prAnuM dhana yore che. 6. mANasono cAkara gAma jAya che. 13. (huM) vADIonA saundarya vaDe khuza (4 subodha saMskRtamArgopadezikA daza 38 e eee pATha -9 che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. kRpa: nRpAn thAuM chuM. 20. yogIonuM raheThANa jaMgalomAM hoya 14. (te) jhADanuM pAMdaDuM lAve che. 15. (huM) devatAmAM ghI nAkhuM chuM. 21. dariyAmAM ghaNA ratna hoya che. 16. khalAsIonuM vera laDAInuM kAraNa 22. DAhyo mANasa potAnA) manamAM krodhane jagA Apato nathI. 17. mukhaone (sudhAravAne) mATe | 23. Izvara pApIonA pApa kSamA kare (kazuM) osaDa nathI. 18. he hari, loko vinayathI saMtuSTa thAya | 24. kamaLo pANImAM Uge che. 25. phUlo bAgamAM jhADone zaNagAre che. 19. vAdaLA AkAzamAM cAle che. sArAMza tathA savAla nRpa - puM. rAjA ekavacana dvivacana bahuvacana prathama, ' pau kRpA: dvitIyA nRpam nRpau tRtIyA nRpeNa nRpAbhyAm 7: caturthI nRpAya nRpAbhyAm . nRpebhyaH paMcamI nRpAt nRpAbhyAm nRpebhyaH SaSThI nRpasya nRpayoH nRpANAm nRpayoH nRpeSu saMbodhana nRpa nRpau kSatni - muM. kajIyo, kaLiyuga prathama kaliH tnI " kalayaH dvitIyA nI - kalIn kalinA kalibhyAm kalibhiH kalaye kalibhyAm kalibhyaH paMcamI neH kalibhyAm kalibhyaH SaSThI kalyoH kalInAm saptamI kalyoH kaliSu saMbodhana kale kalI vanaya: - A subodha saMskRtamArgopadezikA daza 39 che . che ka pATha - 9 che. saptamI . kRpA: kalim tRtIyA caturthI : kalau
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vana - na. prathama, vanama vane vanAni caturthI vanAt vaneSu surabhi surabhi dvitIyA vanam vane vanAni tRtIyA vanena vanAbhyAm vanaiH vanAya vanAbhyAm vanebhyaH paMcamI vanAbhyAm vanebhyaH SaSThI vanasya vanayoH vanAnAm saptamI vane vanayoH saMbodhana vana vane vanAni surabhi - na. sugaMdhavANu ekavacana dvivacana bahuvacana prathama surabhiNI surabhINi dvitIyA surabhiNI surabhINi tRtIyA surabhiNA surabhibhyAm surabhibhiH caturthI surabhiNe surabhibhyAm surabhibhyaH paMcamI surabhiNaH surabhibhyAm surabhibhyaH SaSThI surabhiNaH surabhiNoH surabhINAm saptamI surabhiNi surabhiNoH surabhiSu saMbodhana surabhi, surabhe surabhiNI surabhINi ___(puNliNgn| 35 kaliqi thAya) prazna - 1 nIcenA praznonA javAba Apo. 1. chellA cAra svaro sivAyanA sajAtIya svaranI saMdhi zI? 2. a A pachI svIrgha i, u, R lu Ave to saMghiI ? u. a A pachI e, ai, o, ausAve to saMdhizA? 4. 56ite. e o pachI asAve to saMdhizA ? 5. nAmanA dvivacanane cheDe AvelA , , , pachI koI paNa svara Ave to, ane chellA cAra sivAya koI paNa svara pachI tra Ave to saMdhi zI ? 6. 56ite m Ave to zuM thAya? 7. joDe AvelA daMtya ane tAlavya vyaMjananI saMdhi zI? 8. 20 + ghoSa : 212 Doya to saMdhiza ? ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 40 999 pATha - 9 )
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. ?pachI Ave to saMdhi zI? 10. sno | kyAre thAya? 11. kyAre visargano 3, kyAre ?ane kyAre za, Sa, jU thAya che ane kyAre e lopAya che? 12. padAMte jUno kyAre anusvAra ane visarga thAya che. prazna-2 nIcenA kriyApado sAthe ane avyayo sAthe saMbaMdha dharAvatA pado kaI vibhaktimAM Ave che ? 1. gativAcaka kriyApado. 2. gusso, dveSa, caDasAcaDasI ane adekhAInA arthamAM kriyApada, 3. "deNadAra hovuM" evA arthamAM vRdhAtu, tathA pRddhAtu ane prati + rAdhAtu. prazna - 3 keTalAka dvikarmaka dhAtu gaNAvo. prazna -4 nIcenA nAmonA rUpAkhyAna karo : makArAMta ke rU kArAMta puliMga tathA napuMsakaliMga nAma jarUra jeTalA pUchavA. prazna -5 hasva ke dIrgha rU, 3, 4, nR+ koI paNa vijAtIya svara Aveto saMdhi zI? sAdhAraNa rIte vaparAtA keTalAka avyaya ata: - AthI, ahIMthI | vikratuM - paraMtu, paNa | yatra - jayAM matra - ahIM 3d - zAthI, kyAMthI | kathA - je pramANe, jema ba - Aja tra, dala- kyAM yA - jyAre adhunA - hamaNAM 2- ane, tathA vA - athavA, ke gapi - paNa viram - lAMbA samaya sudhI | vRthA - phogaTa, vRthA kRti - Iti, ema, A pramANe tataH - tethI, tyAMthI zvam - AvatI kAle rUm - AvI rIte tatra - tyAM sada - sahita, sAthe rUva- peThe, jema, jANe tathA - tema, te pramANe sava - sadA, haMmezAM Iva - nakkI, ja tavA - tyAre sarvatra - sarva ThekANe, badhe vim - e pramANe punam - pharIne su - sArI rIte, ThIka tham - kema, zI rIte purA - pahelAM che. he, are hA - kyAre yataH - jethI, jayAMthI | Tar - gaI kAle haka subodha saMskRtamArgopadezikA 41 9890898 pATha-9 che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha- 10 vartamAnakALa : Atmapada ekavacana pratyayaH puruSa 1-3 puruSa 2 - se puruSa 3 - te - vande . vandase vandate niyamo 1. je pada joDAvAnA hoya ke chUTA pADavAnA hoya te saghaLAne cheDe eka ja vAra ke darekane cheDe judI judI vAra = ke vA mukAya che. dA. ta. ri govindra = rivindaza (nAnyatA) 2. AtmapadanA rUpAkhyAna karatAM pahelAM paNa vikaraNa pratyaya dhAtuomAM umeravA joIe ane guNa - vRddhi - Adeza je thatAM hoya te karavA joIe. 3. chaThThA gaNanA dhAtunA anya stra no ura thAya che ane emAM vikaraNa pratyaya mA umerAtAM riya thAya che. dA.ta. = kriya pR= priya 5 = priyA 4. dhAtunA upAjya svarano guNa thato nathI. juo pATha-3no niyama-2 A dhAtu kevaLa AtmapadI che. bAkI sAmAnya rIte 10mA gaNanA dhAtu ubhayapadI che. ane evA arthanA bIjA kriyApadomAM jene game = je vyakti khuza thAya tene caturthI lAge ane je vastu game tene prathamA lAge. dA.ta. rAmAya movo rorate dhAtuo pahelo gaNa y + ai[ - prakAzavuM, jhaLakavuM rRkSa - jovuM, mAm - bhAkhavuM, kahevuM mA + kSa - AzA rAkhavI, jarUra hovI, | v + kSa - pakhavuM, jovuM, vat - yatna karavo ri + kSa - parIkSA karavI, tapAsavuM. | mA + ram - AraMbha karavo, zarU karavuM vam - pUjavuM, hAlavuM. m - ramavuM subodha saMskRtamArgopadezikA che 42 che. pATha - 10 )
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ro)- ruci hovI, pasaMda paDavuM, | sel-sevA karavI gamavuM, cAhavuM cotho gaNa nama - meLavavuM [ ga ] - janma thavo, utpanna thavuM va- vaMdana karavuM, namavuM yugdha yuddha karavuM, laDavuM vRta (va) - vartavuM, hovuM chaThTho gaNa vRdhu (va) - vadhavuM ven- dhrujavuM [jhim] - maravuM vid[ vin] - meLavavuM za - zaMkA lAvavI, vahema ANavo mA + zaM - AzA rAkhavI, takAsavuM dazamo gaNa zizna - zikSaNa levuM, zIkhavuM mava + thI tiraskAravuM zu(zom) - zobhavuM - mArga zodhavo, zodhavuM snAy- vakhANavuM ni + sUnipU] - nAza karavo sad - sahana karavuM nAma puMliMga | nAma - lAbha, phAyado vAta - vAta, pavana jhUma - janma utpatti, dekhAva 35 - udyama, mahenata vizvAmitra RSinuM nAma jaTa- sAdaDI zunnapakSa - zukla pakSa, sudi satAvAra - sadAcAra, sArI cAla vRSTha - kRSNa (vizeSa nAma) gneza - kleza, duHkha -sneha, prema . 40 - daMDa,zikSA, lAkaDI napuMsakaliMga madhyayana - abhyAsa kurIvAra - durAcAra, kharAba cAla, geravartaNUka sarjana - arcA, pUjA nArIyA - mANasanuM nAma asatya - asatya, jUThuM nAza - nAza, nukazAna astra - astra, maMtra bhaNIne pheMkavAnuM cAya - nyAya, nyAyazAstra camatkArika hathiyAra mam - bhakta, bhagata dhyAna - dhyAna, vicAra mAra - jhaverI, hIrAmANekano | pAritoSika - InAma vepArI viM - biMba mAsa - mAsa mahino | maya - bhaya, bIka ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA 43 phrebrala pATha - 10 4che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsana - zAsana, hukama sAthe saMbaMdha rAkhanAruM svI - svasthatA, zAMti praba - prabaLa, joradAra, majabUta vizeSaNa avyaya saMraceya - asaMkhya, agaNita, ghaNuM prAyam - ghaNuM karIne, moTe bhAge AdhyAtmika - AdhyAtmika AtmAnI | svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. revaM vA 14. gutho mokSa namaste 2. mayaM DUA . 15. rAma suzomaNe vinayenA 3. mayapate vayam 16. jJAnAsura nAyatA 4. sUrya prakAzane A 17. nArIyaUje rAci ne vattA 5. vyAdhro priyate 18. nAnAM nyAya nRpa yatane . 6. satya mAne che 19. mAvA ziSya: sevA 7. maM phAve ! 20. vizvAmitrAvakSyAAi zikSate rAma: 8. putAni mRAyA 21. satAvAre manuSya svAthya mane . 9. vIroDarSi nipUvayate 22. putrastha kurIvAra/surad nAza .. 10. mora vInAya rorate | 23. revAnAmarthanamAra 11. #da: htra vartata 1 | | 24. pratyenAIpa vAna parvato na pa . 12. mavI rIte mAra.. | 25. phaeNzvarI dhyAne rame. 13. putrastha nAbena mote prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (huM) nyAyano abhyAsa zarU karuM chuM. | 9. (tuM) InAma (nI) AzA rAkhe che. 2. (8) duHkha sahana kare che. 10. (huM) mitronA bhalAthI khuza thAuM chuM. 3. kRSNa chokarA joDe rame che. 11. lucco rAjAnA hukamane tiraskAre che. 4. jhADa hAle che. 12. (huM) vAMdaro jouM chuM. 5. (8) rAjAone seve che. 13. rAma (potAnA) asaMkhya guNo vaDe 6. (huM) dhana meLavuM chuM. prakAze che. 7. (A) RSione vaMdana kare che. 14. IzvaranA bhayathI (te) asatya 8. yoddho zatru joDe laDe che. bolato nathI. 9 subodha saMskRtamArgopadezikA dara 44 beMka ? pATha - 10 e}
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. caMdranuM biMba mahinAnA zuklapakSamAM | 20. ghaNuM karIne mANasa dhanane mATe yatna vadhe che. kare che. 16. pApI mitronI paNa zaMkA ANe che. 17. jhADa phaLonA dekhAvathI zobhe che. 18. pApamAMthI AdhyAtmika nAza utpanna | thAya che. 19. (te) ratno zodhe che. atiparicayAdavajJA / | 21. bhaktane IzvaranI pUjA game che. 22. (huM) daMDanA bhayathI dhrUjuM chuM. 23. (huM) AcArya pAsethI dharma zIkhuM chuM. 24. kavi rAjAne vakhANe che. 25. (huM) zatruonA bANothI maruM chuM. atiparicayathI avajJA thAya che. asthira nIvita noja / - jagatamAM jIvana asthira che. asthirA: putravAAjI - putra ane kalatra asthira che. asthire dhanayauvane / - dhana ane yauvana asthira che. vhAlakSya TinA gatiH / - kALanI gati vicitra che. . subodha saMskRtamArgopadezikA 45 pATha - 10 )
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 11 / vartamAnakALa: Atmane pada dvivacana ane bahuvacana pratyayo 5.1 ithe ma pu.1 vandethe pu. 2 5.3 dvivacana vahe bahuvacana ante 5.2 5.3 dvivacana vandAvahe vandete bahuvacana vandAmahe vandadhve vandante dhAtuo pahelo gaNa mi (mam) - hasavuM, moM malakAvavuM, val - vakhANavuM, khuzAmata karavI | vi + smi (arthe) - vismaya pAmavuM kSam - kSamA karavI svAduM-svAda levo, cAkhavuM, khAvuM v + * - baDAI mAravI cotho gaNa hI (Da) - kaDavuM manu + d - mAnavuM, anusaravuM, tAbe fmakSa bhikSA, bhIkha mAMgavI, mAgavuM | rahevuM thAt yAcanA karavI, jAcavuM, mAgavuM | dazamo gaNa an- dhaDakavuM, pharakavuM | gama + vAs namavuM, page paDavuM nAma puliMga - guNa aparAdha - guno tAkuna - cokhA myu - udaya, AbAdI, caDatI zi - pharamAna, hukama dyoga - udyoga, mahenata ma-bhaMga, bhAMgavuM 3patni - Thapako moja - upabhoga gAya% - gAnAro | mayUra- mora ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 46 39 pATha - 11 che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasanta vasaMta Rtu vihaga - pakSI zuka- sUDo, popaTa - napuMsakaliMga kerI Amra - jajAnuM ija, ArAdhana - khArAdhanA, kRpA saMpAdana karavI kapaTa - 342 gAtra - avayava gAna gAna, gAyana cAturya yaturAI, hoziyArI paiso dravya - dravya, nayana - nena, khAMja nRtya - nAya, nAyavu - - prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. modakAn svAdante brAhmaNAH / 2. dhanikaM dravyaM yAcete bhikSukau / 3. svIyAn guNAn katthethe / 4. udyogAddhanaM labhadhve / vacanIya - nidhA, nidhAne sAya vastu vAkya- vADya vAtAyana - jArI vaiyAtya - asabhyatA, dhRSTatA 5. vRthA pragalbhadhve / 6. budhA mokSaM vindante / 7. kapaTaM zaGkethe / 8. mitrANAmabhyudaye narA modante / 8. munInabhivAdayAvahe / 10. mUrkhANAM vaiyAtyaM na sahAmahe / 11. vRkSeSu kusumAni vartante / 12. AcAryasya nirdezamanurudhyadhve / 13. bhRtyAnAmaparAdhAn kSamAmahe / . subodha saMskRtamArgopadezikA zastra-zastra, hathiyAra saMgIta - gAna vizeSaNa vividha - vividha, chuTTI chuTTI bhatanuM satya - sAyuM svIya - potAnuM hitakara - hita2, jhAyahA 24 avyaya divA - hivase svAdhyAya 14. rAmasya nayane spandete / 15. AkAze vihagA Dayante / 16. kRSNasya cAturyeNa vismayante janAH / 17. devasyArAdhanAya gAnamArabhAmahe / 18. divA tArakANi na prakAzante / 18. pApA na vacanIyamIkSante / 20. satyaM hitakaraM ca vAkyaM bhASante prajJA: / 21. zAsanasya bhaGgaM na kSamante nRpatayaH / 22. gAyakAtsaMgItaM zikSAvahe / 23. mokSAya yatante budhAH / 24. vAtena vRkSAH kampante / 25. devAn bhogAn bhikSante narAH / 47 pATha - 11
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (ApaNe) vasaMta RtumAM phaLo |13. nArAyaNanA udayane mATe (enA be) meLavIe chIe. mitra yatna kare che. 14. (ame be) rAjAne sevIe chIe. 15. (tame be) kerIo cAkho cho. 16. (ame) havelInI Toce mora joIe chIe. cAkhatA nathI. | 6. (ame be) RSione namIe chIe. 7. duHkha ane sukha saMsAramAMthI utpanna | thAya che. 17. pApathI duHkho utpanna thAya che. 18. mANaso mare che. 19. yAcako cokhA mAge che. 20. popaTo bArIe UDe che. | 21. mANaso (potAnA) yatnonuM phaLa meLave che. 8. (tame be) kAraNa vinA yuddha karo cho. 9. (be) chokarA vADImAM rame che. 10. (ame be) hari taraphathI kalyANa(nI) AzA rAkhIe chIe. 11. (tame be) mitronA aparAdha mApha karo cho. 12. (teo) DAhyA mANasonA guNa | 22. mUrkhanA avayava vadhe che, paNa (enuM) jJAna vadhatuM nathI. | 23. (ame be) duzmanonA ThapakA sahana karIe chIe. vakhANe che. 2. (tame) jUThuM bolo cho. 3. tArA prakAze che. 4. (tame) nAca zIkho cho. 5. vAgha ghAsa ane jhADonA pAMdaDA 24. yoddhA vividha zastro vaDe (potAnA) zatruono nAza kare che. 25. parvato hAle che. wy// whw' w ww'ywyyyy ttu aty Et vAyAnuM ca sauham / - kuvacanothI mitratA naSTa thAya che. tyttwtyyyyhydyyhteeeeeee jo dharma: payA vinA ? - dayA vagarano dharma kevo ? // ywyyyy wwwwwwwww . subodha saMskRtamArgopadezikA 48 900 pATha - 11
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha-12 karmaNi rUpa ane bhAve rUpa bhUmikA 1. gujarAtI vyAkaraNamAM ene sahyabheda kahe che. (jeTalA sakarmaka kriyApada che. teonA traNe puruSomAM karmaNirUpa thAya che. jyAre akarmaka kriyApadanA bhAve rUpa thAya che ane trIjA puruSa ekavacanamAM ja.) 2. dhAtunA vizeSa rUpa ke Adezane karmaNino ya lAgato nathI tathA gaNano vika2Na pratyaya paNa lAgato nathI paraMtu sIdho dhAtune ja ya lAge che. dA.ta. gam[ ga ] uparathI jyaMte / nahi, paraMtu zamyate / 3. karmaNirUpa ke bhAve rUpa gaNabhede karI judA judA thatA nathI. e rUpo to badhAe dhAtu uparathI ekasarakhI rIte ja thAya che. mAtra keTalAka dhAtuomAM ja amuka pheraphAra thAya che. AthI karIne, je gaNo gUMcavaNa bharelA che te A pustakamAM dAkhala karyA nathI paNa te gaNanA dhAtu cAlu pAThamAM ApyA che. alabatta, zIkhanAra teonA kartIra rUpa hAla karI zakaze nahi. 4. karmaNi rUpa ke bhAve rUpano ya lAgatAM, dhAtunuM je vizeSa rUpa thAya che te ahIM [ ] kauMsamAM mUkeluM che. 5. 1,4,6,10, ( ga. 2, ar, am) sivAya bAkInA gaNonA karmaNi rUpa ja A pustakamAM vAparyA che. niyamo 1. karmaNi rUpo mULa dhAtune ya lagADIne, ane Atmanepada pratyayo umeravAthI thAya H dA.ta. tyan + ya + te = tyanyate / gam + ya + te = gamyate / 2. dhAtune aMte hasva RR hoya to teno thAya che, saMyukta vyaMjana paranA hasva RR no ar, RR tathA khAtR no ar thAya che. dA.ta. hra = yite / snu = mayaMte / arthate = 3. dhAtune aMte dIrgha dR hoya to rUr, oSca tathA va 52 hoya to teno r thAya che. dA.ta. nru = nIyaMte / TM = pUrvate / v = sUryate| ha. subodha saMskRtamArgopadezikA 49 pATha 12 10. -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. dhAtunA aMte hasvarU, 3hoya to dIrgha , thAya che. dA.ta. ni = nIyA 7 = mUrtiA 5. dazamA gaNanA dhAtumAM guNa - vRddhi rUpa pheraphAra thayA pachI ya lAge. dA.ta. guru= coryatA. 6. je dhAtumAM upAya ke anusvAra hoya to, keTalAka khAsa dhAtu sivAya bIje badhe ya pratyaya lAgatA, e ke anusvAra lopAya che. (A prathama bhAgamAM mAtra zaMsa, dhvas ane stra e traNa dhAtuonA ja anusvAra lopAya che. bAkInAnA lopAtA nathI.) dA.ta. zas = zo . 7. rA , thA , ma, thA ,, , to , ATalA dhAtumAM aMtyasvarano dIrghaTTa thAya che. dA.ta. 3 = rIte 8. var, yajJa, va, va6, varu, vaza, ve, tre, hai, la, va, svapU, cA, vya, vchuM, vaMza, prajJa, 6, 6 mAM saMprasAraNa thAya che. (saMprasAraNa = , , - ne badale rU, 3, 2 nR thAya.). dA.ta. yajJa = rUmte va = 3 gra=Ate dhAtuo pahelo gaNa pAMcamo gaNa - u. karavuM mu - 5. zravaNa karavuM, sAMbhaLavuM vAriI - pa. dAna karavuM, ApavuM chaThTho gaNa pa- pa. bhaNavuM, zIkhavuM paNa [pI - pa. pAna karavuM, pIvuM A + lim - u. pharamAvavuM sthA thiI) - pa. UbhA rahevuM navamo gaNa bIjo gaNa jJA - u. jANavuM, oLakhavuM -5. raDavuM, rovuM dazamo gaNa 5. haNavuM, mAravuM v + -A. prArthanA karavI, vinavavuM nAma puliMga rApa -kAmaThuM, dhanuSa | dhvani - dhvani, avAja mAveza - pharamAna, hakama | chAtra - vidyArthI | paura - puramAM rahenAro, ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 50 che ? pATha - 12 ) pahi.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagaravAsI, zaherI prAjJa - DAhyo mANasa prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. niSThA brAhmanebhyo drIyo / 2. nRpaterAvezaH yite| 3. aninA jANuM thate / 4. zau puruSastAyete / 5. AvAyairma 3paviyate| 6. mRtyu: sevyase / 7. mitrastyange 8. nanaiIzyAmade / 9. vyAdhimi: pIdhdhe 10. preme nanena / 11. putra: pUgyethe 12. dhAnyasya rAzayo nIyo / 13. tattva yudhdhate prAgai prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. jAi - lAkaDuM svAdhyAya 14. nRveLAyo nIyante / . vAta te / 6. sArathI hanyate| napuMsakaliMga 17. RSayo janena vandyante / 18. sUryeLa prAzyate / 21. zrvare sUyate / 20. tol: prazasthalve / 26. ziSyanaMAvade / 22. movAH svAdyane vAtaiH / 22. dhai: ztoAH pacatte / 24. mona: padhyate sUraiH / ra. tevo vanyate / 1. zatru tIra vaDe haNAya che. 2. bALakanA hAtha pANIe dhovAya che. 3. (tuM) kavio vaDe vakhaNAya che. 4. (tame) manuSyo vaDe zodhAo cho. 10. saMsAra yogIo vaDe tajAya che. 11. (be) ghoDA cora vaDe laI javAya che. 12. pANI jhADo upara chaMTAya che. 13. zarIra khorAka vaDe poSAya che. 14. dhAnyanA DhagalA racAya che. 5. (huM) cAkaro vaDe sevAuM chuM. 6. (ApaNe) Izvara vaDe rakSAIe 15. kRSNanuM zarIra ghareNA vaDe zaNagArAya chIe. 7. (tame be) loko vaDe oLakhAo cho. | 8. hAthIo palANAya che. 9. (ame be) nagaravAsIo vaDe 17. 18. 19. vinavAIe chIe. . subodha saMskRtamArgopadezikA 51 16. DAhyA mANasonA guNa kavio vaDe prasiddha karAya che. zabda saMbhaLAya che. coro rAjA vaDe daMDAya che. 004 pATha - 12 )
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacana puruSa 1 zrUyAmahe 19. (be) phaLa hari vaDe khavAya che. | 23. samudranuM pANI pIvAtuM nathI. 20. (be) tIra pheMkAya che. 24. devo sadAcaraNathI khuza karAya che. 21. (tame) rAjA vaDe pharamAvAo cho. | 25. sipAIo senApati vaDe gaNAya che. 22. haMmezAM sukha mANaso vaDe IcchAyache. sArAMza tathA savAla mi- gaNa 1 AtmAne. hasavuM vartamAnakALa : kartari rUpa dvivacana bahuvacana puruSa 1 smaye smayAvahe smayAmahe puruSa 2 smayase smayethe smayadhve puruSa 3 smayate smayete smayante zru - sAMbhaLavuM vartamAnakALa : karmaNi rUpa zrUyAvahe puruSa 2 zrUyadhve puruSa 3 zrUyate zrUyante 9 - karavuM vartamAnakALa - karmaNi rUpa puruSa 1 kriye kriyAvahe kriyAmahe puruSa 2 kriyase kriyethe kriyadhve puruSa 3 kriyate kriyete kriyante 6 - gaNa 10 vartamAnakALa : karmaNi rUpa puruSa 1 dAryAvahe dAryAmahe puruSa 2 dAryase dAryethe dAryadhve puruSa 3 dAryate dAryete dAryante he- gaNa 1 paramai. bolAvavuM. vartamAnakALa: karmaNi rUpa puruSa 1 hUyAvahe zrUyase zrUyethe zrUyete dArye hUyAmahe subodha saMskRtamArgopadezikA stra para cha pATha -12 )
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dU hUyadhve hUyante udyase udyadhve udyante puruSa 2 hUyethe puruSa 3 hUyate hUyete var- gaNa 1 paraspe. bolavuM, kahevuM vartamAnakALa : karmaNi rUpa puruSa 1 udye udyAvahe udyAmahe puruSa 2 udyethe puruSa 3 udyate udyate prazna-1 nIcenA praznonA javAba Apo. 1. chaThThA gaNamAM anya 8 no zo pheraphAra thAya che? evo ja pheraphAra bIjA kayA prasaMge thato jovAmAM Ave che? 2. karmaNi rUpa ke bhAve rUpano ya pratyaya lAgatAM, dhAtunA anya sva svaramAM zo pheraphAra thAya? ane dazamA gaNanA dhAtuonA saMbaMdhamAM zo niyama che? temaja sthA, vA ane pa (pIvuM) e dhAtuomAMnA anya mA ne badale zuM mUkAya che? 3. m ane evA arthanA bIjA kriyApado sAthe, ruci dharAvanAra kaI vibhaktimAM Ave che. e dAkhalA sAthe lakho. 4. ra ane vA no prayoga zI rIte thAya che? e lakho. prazna-2 nIcenA dhAtuonA vartamAnakALa kartari rUpa lakho. vR6, pRga.6 (ahIM jarUra hoya teTalA AtmapadI dhAtu mUkavA) prazna-3 nIcenA dhAtuonA karmaNi rUpa ke bhAve rUpa Apo. , , Daa [ahIM jarUra hoya teTalA parasmapadI ane AtmapadI dhAtu mUkavA.] eka vo videzaH samarthanAn!- samartha vyakti mATe videza zuM! . eka sthavi mipi no durapayam - koInuM kaMIpaNa coravuM na joIe. je haka subodha saMskRtamArgopadezikA pa3 hai chaThTha chaThThA pATha - 12 ja che
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kArAMta pheM kArAMta ny ny shn shn vi. di. vi. pra. Ca. pATha-13 A kArAMta tathA ph kArAMta strIliMga nAmo prathamA ane dvitIyA vibhakti pratyayo ekavacana . Am ramA ramAm .. m nadI nadIm dhAtuo pahelo gaNa sam + gam - A. sAthe joDAvuM, maLavuM A + va - 5. AcaravuM, karavuM deM ( tar) - 5. taravuM, oLaMgavuM, ava +TM (tar) - UtaravuM pari + nI - u. paraNavuM, apa + nau - laI javuM, khaseDavuM puliMga dvivacana nAma ba ba ra da ka mAthA - AdhAra Arambha - AraMbha, zarUAta 4 - kaMTha, gaLuM, Doka nana - rAmanI patnI sItAno bApa, . subodha saMskRtamArgopadezikA ( 54 au nadyau nadyau | sam + vRk - A. vadhavuM / zur - 5. zoka karavo anu + TM - 5. anusaravuM, pAchaLa javuM. haiM - uM. mana haravuM, moha pamADavo dazamo gaNa tantra - A. saMbhALavuM janaka rAjA nAvala - nArada prAptAr - mahela marI - bhAra, bojo sUtradhAra - sUtradhAra bahuvacana as as mA mAra as is naH navIH What pATha - 13
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikha - haraNa strIliMga arundhatI - vasiSTha RSinI patnInuM nAma AjJA - AzA, hukama jyA - kathA, vAta vanyA - kanyA, dIkarI, chokarI tA - kalA, hunnara mArI - kumArI, na paraNelI chokarI kSamA - kSamA, mAphI jJa - gaMgA nananI - mA naTI - naTI, sUtradhAranI patnI navI - nadI nArI - nArI, strI patnI - patnI, vahu pRthvI - pRthvI nA - prajA, pramavA - juvAna strI saMtati maf - cuui, ucl mahI - pRthvI mALA - mALA, hAra prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. vasiya patyarundhatI / 2. hrA: tA: zikSate / 3. naghau saMchete 4. varAhA: sahavarI: zoSanti 5. naTI sUtradhAraNya mAryAM | 6. udyAnasya zobhAM pazyati / ha. subodha saMskRtamArgopadezikA ranI - rAtri nakhkhA - zarama, zaramALapaNuM natA - latA, vela, velo talanA - strI vApI - vAva zomA zobhA sahI - sakhI, bahenapaNI sahacarI -- sahiyara, sobataNa napuMsakaliMga pavana - bAga, vADI gamana - gamana, javuM, nIkaLavuM nAlDa - nATaka tatva - taLiyuM prAptAtatta - mahelanuM upaluM pRSTha, agAzI vana- lazkara, jora, tAkAta bhUSA - ghareNuM, bhUSaNa vizva - vizva, duniyA, saMsAra vizeSaNa AtmIya - ApaNuM, potAnuM svAdhyAya 7. cA samudra gati / 8. nArAyaLo bananImAti / 9. nate smRti / 10. nRpasyAze anuSyete / 11. rAmanya thA: sUyatte / 12. nAryo hALAM vAtAyanebhyaH pattA 55000000 pATha - 13 )
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. rAmo nanavI nyAM paritikA | 20. nI zobhA 14. mArI sau bhASA 21. brAhAmahIpattiA. 15. nannAM tyagati pUrva 22.vane pramatte 16. pranA nRpatinA rakSyane 23. vApI nagaro 17. nananA: prAsAhatamArohantiA 24. vajumAnAM mAtmA panIyo 18. kSamA vIrasya bhUSaNam | | 25. jhUMparvata mare pRthvI pare ! 19.35ne nRpI vacce ramete ! prasna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. nArada svargathI pRthvI upara Utare | 13. prajA rAjAnA hukama mAne che. 14. harinI kanyAo nRtya zIkhe che. 2. kRSNa rAjAonI vAto kahe che. [15. kaLAo udyama vaDe vadhe che. 3. juvAna strIo bAgamAM rame che. 16. DAhyA mANasa haMmezAM kSamA kare che. 4. (te) gaLe phUlonA (be) hAra pahere | 17. (A) vizvanI zobhA manane moha pamADe che. 5. arundhatIne rAmanI vahu name che. | 18.mA (potAnA) bALakonA sukhathI 6. ame (be) kumArIone joIe khuza thAya che. chIe. 19. nATakanA AraMbhamAM sUtradhAra 7. haraNanI sobataNo haraNane anusare (potAnI) strIne bolAve che. che. 20. puruSo strIonuM rakSaNa kare che. 8 gAmamAM (be) vAva che. 21. tArAo rAtrine zobhAve che. 9. sUtradhAra naTIne bolAve che. 22. zaramALapaNuM dhRSTatAthI jitAya che. 10. hari nadIe jAya che. 23. velAo jhADono AdhAra zodhe che. 11. rAmanI (be) mAtA enA vanamAM 24. (te) nArI gussAne lIdhe potAnI) (vasavA) mATe nIkaLavAno zoka kare | sakhIne taje che. che. 25. rAjA (potAnI) prajAne potAnI 12. nArIo vAvo tarapha jAya che. | saMtati pramANe saMbhALe che. ja ca satsaMga na vecchamaH - satsaMga konuM bhaluM nathI karatuM? karo ja subodha saMskRtamArgopadezikA daza pa6 5 3 pATha - 13 )
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kArAMta ++ kArAMta ekavacana dvivacana bahuvacana bhyAm bhis A kArAMta ane bhyAm bhyas phkArAMta nAma bhyAm bhyas 1. caturthI, paMcamI, SaSThI ane saptamInA ekavacananA pratyaya lAgatAM A kArAMta nAmomAM yA ane tlR kArAMta nAmomAM A umerAya che. dA.ta. mAtA + yA + 6 = mAtAyai / navI + A + 5 = nau / athavA ekavacananA pratyayo nIce pramANe samajavA. caturthI paMcamI SaSThI yAs As tRtIyA caturthI paMcamI tRtIyA caturthI paMcamI A kArAMta tathA pheM kArAMta strIliMganAma tRtIyA, caturthI ane paMcamI vibhakti pratyayo ai [: ekavacana mAlayA mAlAyai mAlAyAH ekavacana pATha-14 pR. ca. paM. nadyA nadyai nA: A e as yAs As dvivacana bahuvacana mAlAbhiH mAlAbhyaH mAlAbhyaH mAlAbhyAm mAlAbhyAm mAlAbhyAm dvivacana bahuvacana nadIbhyAm navIbhiH nadIbhyAm nadIbhyaH nadIbhyAm nadIbhyaH . subodha saMskRtamArgopadezikA 57 0000 pATha - 14 saptamI yAm Am
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ * niyamo 1. tRtIyA vibhaktino ekavacanano pratyaya lAgatAM chellA mAM no thAya che. 2. "ApavuM" arthanA kriyApadonuM temaja gati-arthanA nI , hR, m ane va6 nuM pradhAna karma karmaNi prayoga hoya tyAre prathamAmAM Ave che. jyAre cA, mikSa, par ,sA, praphpha, ji nA gauNa karma prathamAmAM Ave che. dA.ta. gopena majhA prA nI pona grupa mAM yAta dhAtuo pahelo gaNa nir + mam-pa. nIkaLavuM, bahAra AvavuM, jatA rahevuM 9 + - pa. ApavuM, dAna karavuM dutva (gho) - A. prakAzavuM d + pa - 5. UDavuM, upara javuM ni + vRta - A. pAchA pharavuM v + sthI - A. nIkaLavuM pAMcamo gaNa para + ] - u. gheravuM Jv + di-pa. mokalavuM dazamo gaNa | + hATu -uM. AphlAdika karavuM, khuza karavuM nAma puliMga vAtA - kAMtA, vahAlI, vahu, priyA . anurAga - anurAga, prIti vauzALI - eka zaheranuM nAma zarama - hAthInuM baccuM, nAno hAthI | aoDI - krIDA, ramata, khela veda- kalaha, kajiyo vinta - ciMtA, phikara - gharaDo mANasa nI - ghaDapaNa tUta - dUta, jAsUsa vANI - dAsI revatA - deva ke devI nA - hAthI paDhava - pallava, phaNago pagnavarI-daMDakAraNyanA eka bhAganuM nAma saMdeza - saMdezo pATInA - nizALa strIliMga purI -pura, nagara pUgA - pUjA, arcA avanI - eka zaheranuM nAma, urjana haju subodha saMskRtamArgopadezikA daza pa8 haju pATha - 14 huM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA - pramA, te4 mahiSI - 5825 vAcA - pAyA, va vyathA - vyathA, %1, pI.31 sItA - sItA napuMsakaliMga gIta - gIta | mauktika- motI hita - rita vizeSa rakta - rAtuM, virUpa - vi35, peNa, 663j svastha - svastha, zAMta (hita - zaya24 svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gutI 2. 1. devatAbhyo baliM yacchati / 14.cittasya vyathayA rAmo muhyati / 2. kAntAyai saMdezaH prahIyate / 15. avantyA Agacchati / 3. kRSNasya palyai phalAni rocante / | 16. dAsyA sevyate mhissii| 4. jarayA kSIyate zarIram / 17. maNInAM prabhAbhiryotate praasaadH|| 5. lajjayA pravizati gRham / 18. devasya pUjAyAH sukhaM labhate / 6. prajAbhyo hitamicchanti nRpatayaH / | 18. kauzAmbyA nivartate dUtaH / 7. krIDAyai pravizatyudyAnam / | 20. sakhIbhiH parivriyate sItA / 8. sahacarIbhyAmanugamyate naagH| 21. paJcavaTyA nirgacchati rAmaH / 4. latAbhyAM zobhate vRkSaH / | 22. gaGgAyAH purI kroshau| 10. vApIbhyo jalaM vahati / / 23. bAlakAH pAThazAlAbhya Agacchanti / 11.cintayA dahyate cittaM nraannaam| 24. yathA kalahastathAnurAgo'pi vAcAyA 12.hariH kanyAbhyo moktikAnAM maalaaH| udbhavati / prayacchati / | 25. svasthena cittena zrUyate mahiSyA 13. gajasya karabhakaH sItayA pllvaiH| nRpateH saMdezaH / . puSyate / prazna-2 gu42|tiinuN saMskRta ze. 1. ravA va mitra ne zAnta 43 ch.| bhagave che. 2. zahera nadIo vaDe gherAyeluM che. 4. DAhyA mANasa pRthvI parathI svargamAM 3. kSamA thakI mANasa cittanI svasthatA jAya che. haka subodha saMskRtamArgopadezikA 59 pATha - 14 che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. vasiSTha arundhatInI joDe Ave che. [16. (ta) gharaDA AdamInI vAtothI sukha 6. rAma dIkarIone ghareNAM Ape che. | meLave che. 7. mA (potAnA) chokarA kadarUpA hoya | 17. nArAyaNanI vahuvaDe cokhA raMdhAya che. to paNa (tene cAhe) che. 18. rAjAnA hukamane lIdhe (huM) avantI 8. (be) yoddhAo (be) nagaromAMthI jAuM chuM. - zastro sahita nIkaLe che. | |19. sItA bahenapaNIo pAsethI gIto 9. AkAza sUryanA rAtA prakAzathI zIkhe che. suzobhita thAya che. | 20. senApatinA hukame lazkaranA 10. lokonuM sukha kaLAo vaDe vadhe che. | sipAIo zaheramAMthI bahAra Ave 11. mANaso devo pAsethI sukhano lAbha che. Icche che. 21.chokarA ramato vaDe bApanA 12. (be) kumArikAo vaDe balidAna | aMtaHkaraNane khuza kare che. karAya che. | |22. (te) devonI pUjAne mATe phUlo lAve 13. phikarathI duHkha utpanna thAya che. | che. 14. (te) hAro vaDe zarIra zaNagAre che. | 23. dAsIne rANIthI InAma apAya che. 15. paTarANI dAsI upara gusse thAya che. [24. pakSIo pRthvI UparathI AkAzamAM UDe che. Re : 5: priyavadanAmuM - madhurabhASIno koI zatru hoto nathI ke ( minaza to vida - kAmIne vidyA kyAMthI? haja subodha saMskRtamArgopadezikA ( 60 99093 pATha -14 Q3
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kArAMta ane ++ kArAMta nAmo SaSThI saptamI saMbodhana SaSThI saptamI saMbodhana pATha-15 SaSThI, saptamI ane saMbodhana vibhakti pratyayo 5. sa. ekavacana as Am mAlAyAH mAlAyAm mAle nA nadyAm nadi dvivacana os os mAlayoH mAlayoH mAle nagho: noH nadyau bahuvacana nAm su mAlAnAm mAlAsu mAtA: nadInAm nadISu naH bhUmikA 1. A kArAMta ane hU~ kArAMtanA saMbodhanarUpomAM e.va. A no pa thAya che. tathA OM nuM rU thAya che ane dvivacana tathA bahuvacananA te te rUpo prathamA jevA ja thAya che. 2. saMskRtamAM sAmAnyathI strIliMganA pratyaya Ja ane hU~ che. maiM kArAMta vizeSaNo haMmezAM to nahi paraMtu ghaNuM karIne strIliMgamAM A pratyaya le che. niyamo 1. ph kArAMta sa.ba.va.mAM su no chu thAya che. gom pratyaya lAgatAM anya A no T thAya che. pATha 2. nid ane e uparathI thayelA zabdanA prayogamAM jenA tarapha sneha batAvavAno hoya, tene saptamI vibhakti lAge che. dA.ta. pUtro banaveza niti / . subodha saMskRtamArgopadezikA ma 61 15
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtuo pahelo gaNa | vi + haM- u. vihAra karavo mad - pa. lAyaka hovuM cotho gaNa 5. krIDA karavI, ramavuM san + 26 - pa. AbAda thavuM va6 - pa. cAlavuM sAtamo gaNa panna -5. phaLadAyaka thavuM |ni + m - aTakavuM nAma puMliMga nolAvI - nadInuM nAma avayaya - ekaThuM karavuM e, jaththo chAyA - chAyA valAma - IcchA tRSpa - tRSNA, tarasa, IcchA aora - eka jAtanuM pakSI vaUDalsA - eka jaMgalanuM nAma nayana - IMdranA putranuM nAma niza - rAta vazaratha - eka rAjAnuM nAma, rAmanA pitA racyA - zerI reza - deza vAgha - vANI, vAcA, bhASA nizadira - rAkSasa, duSTa mANasa zakuntA - eka strInuM nAma pravAha - pravAha zinA - paththara maU3pa - maMDapa zraddhA - zraddhA, vizvAsa marca - mAchaluM napuMsakaliMga mAnava-mAnava, mANasa anuSThAna - karavuM e, kAma bajAvavuM e vama - vahAlo, prItama, dhaNI 3 - udaka, pANI vivAda - vivAha tIra- tIra, kAMTho zUdra - eka rAjAnuM nAma puSpa - puNya saMthAta - jaththo, samudAya pratikApana - sthApanA saMmAra-taiyArI (ba.va.) sAmagrI pravartana - preraNA strIliMga pravItha - hoMziyArI ayodhyA - eka zaheranuM nAma vAdunya - bahupaNuM, puSkaLatA rudrA - IndranI vahu mAdhurya - madhurapaNuM, suMdaratA aumuvI -cAMdanI | vana - vacana, upadeza, vinaMtI haja subodha saMskRtamArgopadezikA che 62 hekara pATha - 15 che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmArjana - vAsI vANaj the, iyarI | puNya - pavitra kADhavo | priya - priya, Asij vizeSaNa | snigdha - mAyA, snehANa, mamatANu dakSa - udyogI, mahenatu avyaya niratizaya-pU, nAthIbIluyAyAtuM atIva - mAlizaya, ghaj ___nahoya tevU, anupama sadaiva (sadA + eva) - HEL, bheza - parama - 52ma, ghI . svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gutI . 1. avantyAM zUdrako vasati / 15.priye putro grAmaM gcchti| 2. gaGgAyAM prabhUtaM jalaM vartate / |16.sakhyoH paramaH snehaH shkuntlaayaaH| 3. prajAnAM dharme pravartanaM nRpaiH kriyte| 17. kaumudyAH zobhA cittaM hrti| 4. ujjayinyAM zivasya pUjAsunRtyanti | 18. budhAnAM vANyAM sadaiva mAdhuryaM vrtte| .. naaryH| | 14. kAntAyA vacanaM kriyate rAmeNa / 5. sakhi gacchAmi ndyaastiirm| 20. dAsyorvacaneSu mahiSyA niratizayA 6. godAvaryA jale gaMjau vihrtH| / zraddhA / 7. grISme nadInAmudakeSunRpAH pramadAbhiH | 21. pAThazAlAnAM pratiSThApanena janeSuzAnaM - krIDanti / | vrdhte| 8. latAnAM maNDapaM pravizanti llnaaH| 22. rathyAnAM saMmArjanaM kriyate pauraiH| 9. vApyAM kamalAni prarohanti / / |23. ayodhyAyA napo dazarathaH / 10. vRkSANAM chaayaasushilaayaamupvishti| 24.jarAyAmapi mAnavAnAM tRSNA na 11. kRSNo bhAryAyA vinayaM zaMsati / shaamyti| 12. candro nizAyA vllbhH| 25. devatAnAM pUjayA kAmAH phalanti 13. kanyayorvivAhasya saMbhArAH kriynte| | nraannaam| 14. jananyorAjJAmanurudhyate raamH| . . prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. na sisto 652 vRkSo cha. |3. rAmanA mitra za2bhA 2 che. 2. 4yanta chadrAno hIro cha. 4. yora yAMnI muza thAyacha. . . ( subodha saMskRtamArgopadezikAza 63 99090aa pATha - 15 ) tIna saMskRta 42. .
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. (te) velanuM phUla lAve che. 15. ghaNuM karIne rAkSaso rAtrimAM phare che. 6. hari (potAnI) dIkarIonA guNa 16. mAnuM mana (potAnI) kanyA tarapha ghaNuM vakhANe che. | mamatAvALuM hoya che. 7. nadIomAM mAchalAM hoya che. | 17. gaMgA nadI)nuM pANI pavitra che. 8. (huM) ayodhyAnA rastAmAM ratho jouM | 18. rANInA hukamathI Thaga daMDAya che. 19. kaLAonI puSkaLatAthI deza AbAda , 9. zakuntalA sakhIonA prema(ne) | thAya che. lAyaka che. | 20. nadIno pravAha paththaronA jaththAthI 10. rAmanI vANImAM madhurapaNuM che? || aTake che. 11. sItAnA (be) dIkarA kyAM che? |21. dAsI arcAnI sAmagrI lAve che. 12. daMDakAmAM rAkSaso che. 22. (huM) velonA phUla ekaThAM karavAne jAuM 13. pRthvI upara dvIpo che. 14. (huM) jhADanI chAyAmAM mANaso jouM 23. (te) rAjAnA hukama bajAvavAmAM udyogI che. sArAMza tathA savAla zAnA - strI. sthAna ekavacana dvivacana bahuvacana prathama zAlA zAle zAnA: dvitIyA zAlAm zAle zAlAH tRtIyA zAlayA zAlAbhyAm zAlAbhiH caturthI zAlAyai zAlAbhyAm zAlAbhyaH paMcamI zAlAyAH zAlAbhyAm zAlAbhyaH SaSThI zAlAyAH zAlayoH zAlAnAm saptamI zAlAyAm zAlayoH zAlAsu saMbodhana zAle zAle vANI - strI. dAsI ekavacana bahuvacana prathama dAsI dAsyau dAsyaH dvitIyA dAsIm / dAsIH tRtIyA dAsyA dAsIbhyAm vAsafmaH ha subodha saMskRtamArgopadezikA (9093 pATha - 15 zAlAH dvivacana dAsyau
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamI dAsyoH caturthI dAsyai dAsIbhyAm dAsIbhyaH dAsyAH dAsIbhyAm dAsIbhyaH SaSThI dAsyAH dAsyoH dAsInAm saptamI dAsyAm dAsISu saMbodhana dAsi dAsyau dAsyaH prazna-1nAyenA nAmonA3polapo. sahacarI, pramadA vagere. prazna-saMskRtamAM strIliMganA pratyaya kayA che? ane A kArAMta vizeSaNonuM strIliMga 'rUpa karavAno sAdhAraNa niyama kayo che? * kSamayA kiM na sidhyati ? - kSamAthI zuM siddha thatuM nathI. ? . * * kSAntitulyaM tapo nAsti / - kSamA samAna oI ta5 nathI ** * gatasya zocanaM nAsti / - vItahI vAtano zo vyartha cha. * guNA : sarvatra pUjyante / - guDa 54 pUlaya che. * * dAridyanAzanaM dAnam |-haanhrdrtaano nAza cha. * ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA 65 jU9% pATha - 15 jUche
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha-16|| tAm hyusTana bhUtakALa parasmapada - pratyaya puruSa-1 puruSa-2 puruSa-3 ekavacana pram dvivacana a tam ekavacana voham abodhaH abodhat. dvivacana vothAva abodhatam abodhatAm niyamo 1. A kALanA rUpomAM dhAtunI pahelAM Agamana mukAya che, jo upasarga sahita dhAtu hoya to upasarganI pachI ane dhAtunI pUrve e mUkavo joIe. dA. ta. vadhu = vothaml v+ vum = pravotham | 2. hyastana bhUtakALanA pratyaya lagADatA pahelA gaNono vikaraNa pratyaya umeravo. huM ane pratyayo pUrve man hovuM-ga.2.) dhAtumAM chuM ane mad (khAvuM. - ga. 2.) dhAtumAM 4 umeravAmAM Ave che. dA.ta. at = jhADA sAt sat = mAsI mAsatT jU + svara, aMtaH stha ke anunAsika = no vikalpa chuM thAya. dA.ta. sat + zAstram = saMchI stram /sazAstram - vat + za = pravaccha: / pravAha. 4. (A) 20+ anunAsika jo pratyayano AdyAkSara hoya to = svavargano anunAsika avazya mUkavo. dA.ta. vin + ya = cinmayA (B) 20+ anunAsika = vikalpa svavargano anunAsika mUkavo. dA.ta. tat + murAri= patamurAri / timurAri hA subodha saMskRtamAgepadezikA ( 66 99093 pATha - 16 hajI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kath pAtuno bhadvitIyA, yatu SaSThImA muDAyache. El.d. AcAryaH ziSyaM/ ziSyAya/ ziSyasya kathAM kathayati / pAtu-54o |-gai - 5. // 2y, uj nAma puMliMga | AzA - mAzA aja - 072 sabhA - dhyerI goSTha - oDha, gAyanovo , go (n.)| senA - 1272 grantha - antha, pusta - napuMsakaliMga tanaya - tanaya, hIro saMkaTa - saM.52, saM53161, mAIta mahiSa - po samarAGgaNa - 25bhUmi muSTi - bhUThI avyaya strIliMga puratas - mAgaNa, samakSa asAratA - ni25yogitA zanais - ve ve svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gutI ro.. 1. rAmo raavnnmjyt| 12. saMsArasyAsAratAmabodham / 2. gaGgAyA jlmpibm| 13. tadA mUryo'smItyavAgaccham / u. lalane chAyAyAmupAvizatAm / 14. sItA godAvaryAstIramagacchat / 4. sItAM vane'tyajAva / 15. yodho'rau zarAnakSipat / 5. gireH zikharAdajAvapatatAm / 16.putrANAM dharmamakathayaH / 6. shissyaavaacaarymnmtaam| 17. saMkaTebhyo janamarakSaH / 7. ayodhyaayaamaasiiH| 18. purA bhAryayA sahojjayinyAmavasam / 8. hrirshvmaaroht| 18. avntyaambhvH| 8. devAnayajAva / 20. rathaM smraanggnnmnym| 10. stenau dhanikasya dhanamacorayatAm / / 21.bhikSukebhyo niSkAnayaccham / 11.Izvarasya prasAdena hareH klezo'- | 22. araNye mahiSAnapazyam / - nazyat / / 23. dazarathastanayamAhvayat / haha subodha saMskRtamApadezikA stra 67 99% pATha - 16 )
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. anirvanamavat / prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. sarovaranuM pANI sukAyuM. 2. senApati lazkarane raNabhUmi u52 laI gayo. 3. kRSNe paga dhoyA. 4. yoddhe zatruthI nArIonuM rakSaNa karyuM. 5. kAcabo haLave haLave cAlyo. 6. rAmane (be) mitroe saMbhAryo. 7. (tuM) rAmanI cAla vaDe khuza thayo. 8. (ame bee) RSione zAMta karyA. 9. paramezvare pRthvI sarajI. 10. be mANasa vADImAM peThA. 11. (meM) harine niMdyo. 12. (tame be) vanamAM rahyA. 13. saMgha (eka) zaherathI (bIje) zahera bhaTakyo. 14. (meM) pustaka prasiddha karyuM. 25. rRpamya puratoRtyamavar%0: / 15. (tame be) hiranI vADImAMthI phaLo harI gayA. 16. (tame) rAmane vAta kahI. 17. (be) vAgha koDha tarapha doDyA. 18. tyAre AbAdInI AzA vagara (huM) jIvyo. 19. (ame bee) bhojanane mATe cokhA rAMdhyA. | 20. rANIe rAjAnI sabhAmAM gAyuM. 21. anAjanI mUThIo vaDe (te) haraNane khavaDAvatI hatI. 22. (te) tArI strIne kAraNa vinA tajI. 23. (tame bee) kAraNa vinA gAma bALyuM. (te) jhADanA zikhara uparathI paDyo ane nAza pAmyo. OM subodha saMskRtamArgopadezikA 0 68 24. 25. bALaka harSane lIdhe nAcyuM. dharmakSaya: zeSaH / - krodha dharmano nAzaka che. *** ** * dharme dInA: pazumi: samAna:| - dharmahIna nara pazu tulya che. * HO pATha - 16
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 17ii agacchAma Da hyastana bhUtakALa parasmapada - bahuvacana ane Atmapada - ekavacana pratyayo paraspe. bahu ja an agacchata agacchan Atmane. eka. thAs alabhe alabhathAH alabhata niyamo 1. (A) je dhAtune AraMbhe svara hoya che tenI pahelAM mane badale mAM mUkavAmAM Ave che, e mA mAM dhAtunI zarUAtano rU ke huM maLavAthI je thAya che ane 3 ke 4 maLavAthI thAya che. ' dA.ta. A + kSa + + ta = kSatA (B) e ja pramANe 2 ke R hoya to mArthAya. dA.ta. san + + grahaththat = samAdhyet (C) ane e kema hoya to mana thAya che. (dA.ta. mA + a = mAm mA + sam = grAm dhAtu reti +vRd - ga. 4 A. ApavuM. nAma puliMga para - pAMjaruM pati kAzIrvAH- AzIrvAda - paMDita pa - govALa pAiva - pAMDu nAmanA rAjAno putra rannApIH- eka rAjaputranuM nAma vani - eka rAjAnuM nAma virATa- eka parvatanuM nAma mApAva - vizeSa nAma (ArtarASTra-dhRtarASTrano putra mAruta - pavana, pavanano adhiSThAtA deva mA - mAraga, mArga, rasto (subodha saMskRtamArgopadezikA 69 999 pATha - 17 che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkSasa - rAkSasa, haitya lava - rAmanAme putranuM nAma virAva - bUma, pora zRgAla - ziyANa strIliMga devI - hevI, 582 // 9 // madirA - 63, maah| vasudhA - pRthvI / napuMsaliMga grathana - gUMthaj zava - bha.79 saMcalana - sAmatema yAlaj sthAna - sthAna, 42yA, Azu vizeSa | nRzaMsa - 2 avyaya ujjva lam - 2012thI 4j svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gu4rAtI . 1. pANDavAnAM dhArtarASTraiH saha mAkampata / yuddhAnyabhavan / 17. AcAryA dhrmmupaadishn| rAmaH sItayA saha 14. udyamena dhnmlbhthaaH| godaavryaastiire'rmt| 15. mitrasya kalyANAyAyate / vyAghrasya virAveNa nAryA 16. shRgaalo'niyt| hRdayamavepata / 17. shvmspRsht| 4. gopA ajAn grAmamanayan / 18. mANavakaM mArgamapRcchAma / 5. nRpasya sabhAM paNDitAH 18. deviimbhaasse| praavishn| 20. nRpateH zAsanamavAdhIrayathAH / 6. prAsAde nAryo'nRtyan / . 21. hariNA janako'sevyata / 7. klezo rAmeNAsahyata / 22. zRgAlaM vyAghraM caile| 8. nRzaMso rAkSaso'hanyata / 23. prabhUtaM dhanaM nRpeNa 4. lavasya vinayenarSayo'tuSyan / | brAhmaNebhyo'tyasRjyata / 10. citrakUTasya shikhreshvsaam| 24. pnyjraadvihgmmunycaam| 11. vittasya nAzenAmuhyan / / 25. puruSamatADayata / 12. candrApIDasya balasya saMcalanena | suSoya saMskRtamAga!pazi0 30 50020050031416 - 17 20
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (ame) jhADanI chAyAmAM beThA. | prakAzyo. 2. (teNe) cAkaronA gunA mApha karyA. |15. rAtrie cora vaDe gharamAM praveza thayo. 3. brAhmaNo gaMgAnA jaLamAM paDyA. 16. (tame) sonAmahoro gaNI. 4. rAme bApanA hukama mAnyA. | 17. rAma vaDe RSi pAsethI AzIrvAda pa. hari nArAyaNa pAsethI gAyana | IcchavAmAM Avyo. zIkhyo. |18. devonA prasAdathI tame (tamArA) 6. (tame) tyAre kauzAmbImAM rahyA. | zatruone jItyA. 7. (te) rAmanA parAkramothI AzcaryaT19. ame dArUne ThekANe pANI pIdhuM. pAmyo. 20. tame (ahIMthI tamAre) ghera pustako 8. (8) zatru joDe laDyo. laI gayA. 9. luccAne rAjAnA hukamathI mAravAmAM|21. ame senApatine ane (enA) Avyo. lazkarane joyuM.' 10. (muM) kerIo cAkhI. | 22. teo raNasaMgrAmamAMthI rAjAne laI 11. jAsUsa ayodhyA gayA. gayA. 12. (8) jUThuM bolyo. 23. teoe zatruo tarapha bANa pheMkyA. 13. kRSNa mitranI AbAdIthI khuza thayo. 24. (muM) phUlonI mALA gUMthavAno AraMbha 14. gaIkAle sUrya caLakATathI (UjaLo) | karyo. - tharvavaMtu kutara:- dharmano daMbha dustara che. na tha sthApa-dayAthI moTo koI dharma nathI. 14 vidyAno va:- vidyA samAna koI bhAI nathI. A haka subodha saMskRtamArgopadezikA haa 71 hara hara pATha - 17 che
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha - 18) hyusTana bhUtakALa Atmane pada-pratyaya puruSa-1 puruSa-2 vahi ithAm mahi dhvam alabhAvahi alabhethAm alabhAmahi alabhadhvam dvivacana bahuvacana dvivacana bahuvacana puruSa-3 itAm anta alabhetAm alabhanta niyamo 1. karmaNi rUpamAM pranuM pRcchuM thAya che. A dhAtu dikarmaka che. 2. 20 + 6 =nA sthAne vikalpa svavargano cotho mukAya che. dA.ta. vAk + ri = vArivArita dhAtuo pahelo gaNa | | tiraskAra karavo - A. phanA thavuM, nAza pAmavuM chaThTho gaNa m - A. AnaMda pAmavo | vi + za - pa. vicAravuM, vicAra karavo pa - A. spardhA karavI, sarasAI nan - A. lajjA pAmavI, zaramAvuM, lAjavuM caM- A. paDI javuM, kharI paDavuM vi + ham - pa. mazkarImAM hasavuM dazamo gaNa cotho gaNa ni + man - A. nimaMtraNa devuM, teDavuM, mava + mana - A. avajJA karavI, nAma karavI notaravuM nAma puMliMga yavana mayura - (ba.va.) devanA zatru, mleccha, pareza - upadeza, zikhAmaNa hada subodha saMskRtamArgopadezikA (ra 72 huM jaruda pATha - 18 )
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gandharva - svargamA dden|2| hevonI se | prAcI - pUrva hiza jAta napuMsakaliMga cora- yora tyAga - tyAga, ta4j se aniSTa - aniSTa, huma, saM.52 nAyaka - nAya, sAgavAna AropaNa - ropa se pAntha - bhusA32 kArya - Arya, ma prAznika - prazna 2nArI grahaNa - 543gse jAla - 1, pAza bhUpa - bhU5, bhUpANa, 25%80 darzana - harzana ramaNa - ghI, anta vyAdha - zirI duSkRta - hukRta, huTa jAma saciva - pradhAna bala - Na, ThI2 | bIja-bI, bI4 samUha - samUDa, samudAya rAjya - rAya strIliMga vIrya - 52|m, bAhurI avadhIraNA - sA, nihA avyaya kabarI-boDo, ve jyotsnA - yAMnI param - to 555, 59 svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. pANDavA rAjyamavidanta / | 10. aacaaryaadstraannyshikssaamhi| 2. sacivA bhUpamabhASanta / 11. bIjasyAropaNamArabhanta kRSIvalAH / 3. janena vyahasyadhvam / 12. udyamAddharerdhanAnyavardhanta / 4. rAmasya duHkhAnyadhvaMsanta / 13. dhanasya rAzayo brAhmaNebhyo' - 5. vRkSebhyaH zukA udaDayanta / - dIyanta / 6. janAnAM sukhAyAyatAmahi / 14. AcAryA ziSyA abhyavAdayanta / 7. ramaNaiH saha jyotsnAyAmaramanta | 15. nAryAH kabaryAH puSpe astraMsetAm / naaryH| 16. rathyAyAM janAnAM samUhamaikSAmahi / 8. vAtena vRkSA akampanta / 17. mitrANAM tyaagenaaljjethaam| 4. gRhaM prAvizaMzcorAH paraM nAlabhanta | 18. mRgAvahanyetAM vyAdhaiH / dhnm| | 18. devaiH sahAsurA aspardhanta / - subodha saMskRtamArgopadezikA para 73 sva rujI pATha - 18 (4)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20.3TMyinyA: javA cavartamiti janairapRcchyAmahi / 21. arILAM pAnayenAmolsa menApataya: 1 22. jyA avanta nanam / prazna-2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. vAMdarA rAkSaso sAthe laDyA. 2. (ame be) kAzImAM paMDito sAthe bolyA. pAmyA. 12. (tame bee) kAma zarU na karyuM. 13. (ame be) RSine namyA. 3. (teoe) svasthatAthI maheNA sahyA. 4. (be) tArA pUrvamAM prakAzyA. 5. (tame) mANaso vaDe vakhANAyA. 6. (tame be) rAma vaDe pharamAvAyA. 7. ame jamavA sAru RSione notaryA. 8. (ame) hira pAsethI maherabAnInI AzA na rAkhI. 9. (ame) nizALamAM copaDIo meLavI. 10. (be) parIkSakoe nRtyamAM (be) kanyAonI parIkSA lIdhI. 11. (ame be) mAnA darzanathI AnaMda | 2 2. rAmanA guNa kavio vaDe vakhaNAyA. 23. udyoga vaDe teoe ghaNuM dravya meLavyuM. 24. (be) kerI (be) musApharo vaDe cakhAI. 25. teo bee araNyamAM (potAnI) kanyA zodhI. sArAMza tathA savAla 23. vIryeLa vidyAyAjI vattena prANanA 24. nArAyaNasya duSkRtAni nArocanta janakAya / 25. nAnimALAdi puruSa 1 puruSa 2 . subodha saMskRtamArgopadezikA pUrve 74 14. (teo bee) rAjA pAsethI avajJAnI zaMkA rAkhI. 15. (ame) gaMdharvonA vaMzamAM janmyA. 16.pakSIoe (potAnA) nAyakanA upadezano tiraskAra karyo, ane jALamAM paDyA. anayam anayaH nI - ga. 1 paraspai. laI javuM, ekavacana dvivacana anayAva anayatam 17. ayodhyAthI jAsUso kyAre pAchA AvyA? 18. brAhmaNonA aparAdha rAjA vaDe mApha karAyA. 19. (tame be) vAghanA darzanathI kaMpyA. 20. (tame) hAthIne pakaDavAno yatna karyo. 21. (be) chokarA (potAnI) mA vinA AnaMda na pAmyA. bahuvacana anayAma anayata InA pATha - 18
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa 3 anayatAm anayat ghut - ga. 1 Atmane. zobhavuM puruSa 1 adyotAvahi adyote adyotathA: puruSa ra adyatethAm puruSa 3 adyotata adyatetAm prazna-1 nIcenA dhAtuonA hyastana bhUtakALanA rUpa Apo H am, ar, za, mRga, sRna, ni + mantra, rU5, zikSa, nIv, DI, vRta, va (karmaNi rUpamAM ), sam + v prazna-2 20+anunAsika hoya to zo pheraphAra thAya che? kyAre A pheraphAra Avazyaka che? prazna-3 20+ Ave to te dUmAM zo pheraphAra thAya che ? prazna-4 no ch kayAre thAya che ? kona anayan adyatAmahi adyatadhvam adyotanta nAsti jAmasamo vyAdhiH / - kAma samAna koI roga nathI. nAsti RoSasamo vahri / - krodha samAna koI Aga nathI. na toSAt paramaM yuddham / - saMtoSathI moTuM koI sukha nathI. na dharmasaA mitram / - dharma samAna koI mitra nathI. . subodha saMskRtamArgopadezikA 75 mR, na, OM pATha - 18
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46- 18 au . au bhis bhyAm bhyAm prathama guravaH tRtIyA sakArAMta ane 8 kArAMta puMliMga tathA napuMsakaliMga nAmo prathamA thI caturthI vibhakti tra kArAMta puliMga pratyaya mejavayana dvivacana bahuvacana prathama as dvitIyA am tRtIyA A caturthI bhyas guru - puM. guru ekavacana dvivacana bahuvacana guruH gurU dvitIyA gurum gurU gurUn guruNA gurubhyAm gurubhiH gurave gurubhyAm gurubhyaH madhu- na. 5 ekavacana dvivacana bahuvacana prathama . madhu madhunI madhUni dvitIyA madhu madhunI madhUni madhunA madhubhyAm madhubhiH madhune madhubhyAm madhubhyaH kartR - na. ekavacana dvivacana bahuvacana prathama kartR kartRNI kartRNi dvitIyA kartR kartRNI kartRNi tRtIyA kartRbhyAm / kartRbhiH caturthI kartRNe kartRbhyAm kartRbhyaH hajI subodha saMskRtamArgopadezika rahyA 76 jha pATha - 19 hUM caturthI tRtIyA caturthI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama netRn netrA netre prathama tRtIyA netR-paM. nAyaka, doranAra ekavacana dvivacana bahuvacana netA netArau netAraH dvitIyA netAram netArau tRtIyA netRbhyAm netRbhiH caturthI netRbhyAm netRpya: prA - pu. bhAI ekavacana dvivacana bahuvacana bhrAtA bhrAtarau bhrAtaraH dvitIyA bhrAtaram bhrAtarau bhrAtRn bhrAtrA bhrAtRbhyAm bhrAtRbhiH caturthI bhrAtre bhrAtRbhyAm bhUmikA 1. sakArAMta puMliga nAmonA rUparU kArAMta puliMga nAmonA rUpo jevA ja thAya che, taphAvata eTalo ja che ke rUkArAMta nAmomAM jyAM rU, , athavA Ave che, tyAM 3kArAMta nAmomAM anukrame 3, 4, mo athavA thAya che. 2. sakArAMta ane 2 kArAMta napuMsakaliMga nAmonA rUpa vArinA jevA ja thAya che. vArimAM anya rU, DuM ke thAya che tene badale 3 kArAMtamAM anukrame 3, 4 ke mo ane 2 kArAMtamAM traka, tra ke thAya che. 3. 28 kArAMta puliMga nAmanA trano prathamAnA traNe vacananA ane dvitIyAnA ekavacana tathA dvivacananA pratyaya lAgatAM thAya che. pitta, grAhu, kAmAtu, revuM, ane vyaSTra jevA thoDAMka ja nAmonA anya no thAya che. badhAye kArAMta nAmonI prathamAnA ekavacanamAM chevaTe A rahe che ane nI jema pratyayanA no lopa thAya che. niyamo 1. 2 kArAMta hiM. ba. va. no pratyaya lAgatAM, pUrvano 8 dIrgha thAya che. 2. niSedha batAvavA mATe vyaMjanathI zarU thatA zabdane AraMbhe 5 ane svarathI zarU thatA zabdane AraMbhe mukAya che. 4 subodha saMskRtamArgopadezikA 77 pATha - 19 che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. a + dharma = adharma / an + AvAra = anAcAra / 3. (A) dhRsva svara, mA avyaya ke A upasarga + = dh no avazya thAya. dA.ta. mA + chiddhi = mAiiA A+ chidyante : Acchidyante / (B) paraMtu padAMte dIrgha svara + = dh no vikalpe thAya che. dA.ta. hakSmI + chAyA = lakSmIchAyA / lakSmIchAyA / dhAtuo pahelo gaNa cotho gaNa anu + gam - 5. anusaravuM, pAchaLa javuM | anu + rUkS - 5. zodhavuM t - 5. nIgaLavuM, jharavuM X + nI - u. racavuM ae - uM. bharavuM (karmaNi - priyate) vAcchu- 5. vAMchA karavI, cAhavuM, IcchavuM bIjo gaNa nir + mA - 5. nirmANa karavuM puliMga rUvu - tIra, bANa Rtupaf - eka rAjAnuM nAma pola - gAla guru - guru, AcArya, pUjya mANasa nAmAtR - jamAI tA - taLAva tarU - jhADa vaTTa - vizvakarmA Tuna - durjana, kharAba mANasa vevR - diyara aj- zatru . subodha saMskRtamArgopadezikA anu + man - A. kabUla rAkhavuM sAtamo gaNa chid - u. kApavuM nAma dhAtu - pedA karanAra 7 - nara, puruSa pazu - pharasI, kuhADo parazurAma - pRthvI nakSatriya karanAra brAhmaNa yoddho pAMsu - dhULa, raja pitR - pitA, bApa prabhu - prabhu, dhaNI vADu - hAtha, bAMha vintu - TIpuM mastuM - pati, dhaNI, mAlika bhIma - pAMDunA chokarAomAMnA ekanuM 78 00 pATha - 19 H
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma, bhImasena azra - AMsu prakara- bhamaro tAtu - tALavuM anu. hiMdu dharmazAstranA racanAra manu madhu- madha rAkSa- rakSaka rASTra rASTra, deza narmaU - rAmano bhAI vasu - vasu, dhana vAyu - vA, pavana, vAyu vizeSaNa vijha - vijJa, aDacaNa vimA - khoTo rasto, ADo rasto | sarve - kartA, karanAra, racanAra viSNu - viSNu kSadhita-bhUkhyuM zatru-zatru, duzmana nR-gamana karanAra, janAra zaSNu-zaMbhu, ziva - dAtAra, dAtA, ApanAra zizu - bALaka draSTra- darzana karanAra, jonAra saceSTra- sArathi cheSa karanAra, duzmana rakSitR- rakSaNa karanAra strIliMga zyAma - kALuM mamarAvatI - IMdranI rAjadhAnI avyaya niha - jIbha nevalam - vAraMvAra, anekavAra napuMsakaliMga tu-paNa (vAkyanI zarUAtamAM vaparAto 1 - ajha, Toca nathI) svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. murnatiA . 8. mukhya ziSyathAvinacaM vathathAmA 2. vAyunA tarava: mane . 9. nyAya mara nAmati vattA 3. naro vasUni vacchatA 10. nA: pothornayanAkhyAmAM 4. thoDaravipU kSiti ttiA 5. viSpAve pULA norate | 11.pitaro vAne puI. 6. pAvA te yuddhanAthanA | 12. taDIpAcanataM mA nRmirapIyatA 7. manunA : prayatA 13. thAtrA pravAH sRjyane || 14. vAhU karatA haka subodha saMskRtamArgopadezikA daza 79 960pATha -19 )
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. marA madhufpatiA . | 21. sItA nai revAramavachatA 16. dazagUgayA. 22. marai sane: prIya 17. vAto gatIvivupinanamA| 23. vAmanarAvati nimIyatA 18.vmusmRityA mAlikattA 24. rAma nAca gAmAtA 19. ma nusarati kUi.. 25. vAraM vAtAra nAmanA 20. vizva stara namAmA prazna. 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAma chokarAone lADu Ape che. | 16. rAma (potAnA) bhAI lakSmaNa sAthe 2. AkAza dhULathI bharAI jAya che. vanamAM gayA. 3. parazurAme pharazI vaDe zatruone 17. bANothI rAma vaDe rAvaNanA mAthA mAryA. kapAyA. 4. pANInA TIMpA vAdaLamAMthI paDe che. | 18.vAraMvAra vighnanA bhayane lIdhe 5. rAjAe zaheranA rakSaNa mANaso vaDe kAma zarU karAtuM nathI. karanArAone bolAvyA. 19. nAzamAMthI deza (prajA)no rakSaNakartA 6. potAnA hAtha vaDe bhIma zatru sAthe - saguNa che. laDyo. | 20. durjananI jIbhanI Toca upara madha 7. devo anartha karanArAone zikSA kare | hoya che, paNa hRdayamAM jhera hoya che. 21. vRkSo chAyA vaDe musApharone AnaMda 8. khoTe raste janArA, loko vaDe niMdAya | pamADe che. 22. vizvAmitranI sAthe rAmanuM vanamAM javuM 9. bALaka bApane tAbe rahe che. pitA vaDe kabUla rakhAyuM. 10. avantInA dhaNIe pradhAnone kahyuM. | 23. pavana kALA vAdaLAne vikhere che. 11. hari jIbha vaDe tALavAne aDakyo. 24. bhUkhyAne annadAna karanArAone 12. strIo svAmI sAthe vADIe gaI. | loko vakhANe che. 13. RSio maMtranA jonArA hatA. | 25. sItAnA bhartA ane diyare sItAne 14. loko viSNune bhaje che. vanamAM zodhI. 15. RtuparNo sArathione kahyuM. haju subodha saMskRtamArgopadezikA 80 $ $ $ ? pATha - 19 che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 06-20 kArAMta ane 8 kArAMta puliMga tathA napuMsakaliMga nAmo paMcamIthI saMbodhana vibhakti guru - puM. 12 guroH gurvoH paMcamI SaSThI saptamI saMbodhana bahuvacana gurubhyaH gurUNAm guruSu guravaH gurau ekavacana dvivacana gurubhyAm guroH gurvoH guro gurU madhu - na. 5 mevayana . dvivacana madhunaH madhubhyAm . madhunaH madhunoH madhuni madhunoH madho, madhu madhunI Rta . - pratyaya paMcamI SaSThI saptamI saMbodhana bahuvacana madhubhyaH madhUnAm madhuSu madhUni 0 bhyAm bhyas paMcamI SaSThI saptamI 0 nAm os os netR - puM. nAya netRbhyAm netroH a paMcamI SaSThI netuH netRbhyaH netRNAm netRSu netari netroH saptamI saMbodhana netar netAraH netArau karta - na. kartRNaH - kartRbhyAm kartRNaH kartRNoH paMcamI SaSThI kartRbhyaH kartRNAm ha subodha saMskRtamArgopadezikAza 81 uchA pATha - 20 )
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamI saMbodhana kartRNi kartar / kartR vartuLoH kartRNI bhUmikA 1. paMcamI ane SaSThInuM ekavacana RR ne badale s mUkavAthI thAya che. saptamInA ekavacanano rU pratyaya lAgatAM RR no prathama aAya che. vaLI SaSThInA bahuvacanano nAm pratyaya lAgatAM RR ne ThekANe dIrgha rR thAya che. paraMtu rR zabdamAM RR vikalpe dIrgha thAya che. saMbodhananuM ekavacana ne badale ar mUkavAthI thAya che, ane dvivacana temaja bahuvacana prathamAnA te te rUpo jevA ja che. niyamo 1. kSmI zabdanA prathamAnA ekavacanamAM maiM pratyaya lAge che. dhAtuo ---- pahelo gaNa - 7 - A. oLaMgavuM, toDavuM nAma puliMga arjuna - pAMDunA pAMca putromAMnA trIjAnuM nAma avastyAropa - mithyA padArthanI kalpanA Ava - Adara, mAna, satkAra Azepa - Aropa, AropaNa sArtha - Arya, sajjana, hiMduno prAcIna | pitRvya - pUrvaja phreMnDa - caMdra tsAha - utsAha, hoMza f - eka zUravIranuM nAma Gga - lAMchana, DAgho vu - (ba. va.) eka dezanuM nAma jJAti - sago tUna - kapAsa, rU kartRSu kartRNi dina - dvija, brAhmaNa, kSatriya, vaizya jAtino koI mANasa naC - dIkarAno dIkaro, pautra nirvantha - kAlAvAlA, AjIjI pazu - pazu, Dhora pAta - paDavuM e, patana kAko vanyu- baMdhu, sago, bhAI bhAratavarSIya - bhArata varSa eTale hiMdano rahevAsI, hiMdI bhrAtR - bhAI mar - mada, khumArI mULa - mRga, haraNa mRtyu - mRtyu, mota raghu - (bahu.) raghu rAjAnA vaMzajo, raghuvaMzI puruSo . subodha saMskRtamArgopadezikA 8200000 pATha - 20 0 mAM 00
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ miva - dhana mUta-prANI sAdhu - sAdhu, sapuruSa vastu-vastu, cIja straTTa-sRSTikartA (vize.) dvipada-viSNunuM rahevAnuM ThekANuMvaikuMTha strIliMga loka anujJA - rajA, paravAnagI vizeSaNa - IcchA, marajI mapriya - apriya, nApasaMda - utkaMThA, IcchA mAnanIya - nahi oLaMgAya evuM tAtA - kRtajJatA, kadara tanu nAnuM pa - kRpA, maherabAnI giNita - tIkSNa dhAravALuM ramA - vizeSa nAma muLe - mukhya nakkI - lakSmI, viSNunI patnI, dhananI va-vaktA, bolanAra devI zo- zrotA, zravaNa karanAra, vArtA - vArtA, vAta, khabara sAMbhaLanAra napuMsakaliMga | sAdhu- sAruM mavat - avAstavika cIja, mithyA avyaya padArtha satrama - basa. (tRtIyA vibhakti sAthe vAgye - karuNA, dayA vaparAya che.) pathya - hitakAraka vastu svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. taroH puSpApatinuM |8. tUlasya rAzAvagneriva mRduni mRgasya 2. zALyoH kRpayA vecAI mavati | zarIranizitastha vApasthapAtA . 3. guruunnaamaadeshaannurudhyaamhe| | 10. tanuSu vimaveSa jJAtimircane 4. sAdhavo mRtyorbhayaM na gaNayanti / | narI: 5. pitarAmaca para mArA 11.pazuSkapatarAtA te 6. vizvatha raniyA | 12. zropanirvAvasthAmAramatA 7. tethImullAduMrasadA 13. rAma vapu dhena vartatA 8. rU no te 14.madhurimAdhuryamAtA ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 83 pATha - 20 )
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. vRSadina: 8: bANAnamuJcat / 16. tha namo . 22. prasthApi paththara vavatRpi 17. khyo tUta mAchin ! - | mitre'laM krodhena / 18.pitR pitRtA. 23. nakhurnAmetIvows 19. vastunyavahvAro pozAnam | mAratavaSayAA 20. lAhorvarlena pRthvImAyA. 24. paramaM yaM sAdhUna mUSA 21. mImI prArthanuM .. | 25. cAM nAmAturaMnayati prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAma raghuomAM mukhya hatA. |16. (teNIe potAnA) dhaNInI khabara 2. (muM) racanAra pAsethI copaDI meLavI. meLavI. |17. (teNe potAnA) hAthanA baLa vaDe 3. lakSmI viSNunI patnI hatI. | zatrune jItyA. 4. (te) sAMbhaLanArAo pAse mAphI[18. jorAvara pavanathI paNa parvatone bhaya mAge che. 5. janake potAnA) pautronA ratha joyA. 19. DAhyA mANasa bALako pAsethI paNa 6. nArAyaNe harinA jamAIonA ghoDA | jJAna meLave che. joyA. 20. he zaMbhu, (mArA) pApa (mArA) 7. Aryo kuru dezamAM rahetA. hRdayane DaMkhe che. 8. popaTa jhADa upara beTho. | 21.RSiomAM Izvara tarapha ghaNo prema 9. harinA pautrano cAkara gAma gayo. | dekhAya che. 10. karNa dAtAromAM prathama hato. 22. pakSIo jhADonI zAkhAo upara bese 11. siMha pazuono prabhu che. 12. hari ramAnA dhaNIno mitra che. | 23. cAkaro zeThanA hukamonuM ullaMghana 13. caMdranuM biMba vadhe che ane ochuM thAya | karatA nathI. 24.mAne ghera javAne mATe dhaNI pAsethI 14. (potAnA) bhAI rAmanI AjJAthI teNe paravAnagI meLavI. lakSmaNe sItAne vanamAM tajI. |25. viSNunA bhakto vaDe vaikuMThamAM raheThANa 15. brahmAthI vizva utpanna thayuM. | meLavAya che. | nathI. che. hA subodha saMskRtamArgopadezikA daza 84 hekara che pATha - 20 che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArAMza ane savAla prazna - 1 nIcenA zabdonA rUpAkhyAna karo : draSTupuM. na., madhu, manu, nAmAtR, azru, dhAtu puM. haiM, veTTa, zatru, vibhu puM.na., matuM, straSTa puM., vastu, vAyu vagere. prazna - 2 3kArAMta puMliMga, ane 3 kArAMta tathA RR kArAMta napuMsakaliMga nAmonA rUpone rU kArAMta nAmonA rUpo sAthe sarakhAvo. prazna - 3 pahelA pAMca rUpomAM RR kArAMta puliMga nAmomAM je pheraphAra thAya che te jaNAvo. prazna - 4 no kyAre thAya che ? eno Avazyaka ane vaikalpika niyama zo che ? na muo: paramA gatiH / - mokSathI UMcI koI sthiti nathI. nAmRtAtpAta param / - jUTha samAna koI pApa nathI. nirdhanatA sarvopavAmAm / - daridratA sarva duHkhonuM kAraNa che. - puchyuM mAvAnusArata: I - bhAvane anusarIne puNya baMdhAya che. vRkSa kSILAM tyananti vijJAH / - phaLa-hIna vRkSane pakSI choDI de che. OM subodha saMskRtamArgopadezikA ( 85 105 pATha - 200
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ paatth-21|| rU kArAMta, 3kArAMta, 5 kArAMta ane traNa kArAMta strIliMga nAmo zvazrUH ... dvitIyA tRtIyA bahuvacana zvazrvaH zvazrUH zvazrUbhiH zvazrUbhyaH caturthI SaSThI zvazrUNAm zvazrUSu zvazvaH bahuvacana matayaH zvazrU-strI. sAsu ekavacana dvivacana prathama zvazrvau zvazrUm zvazrvau zvazrvA zvazrUbhyAm zvazvai zvazrUbhyAm paMcamI zvazvAH zvazrUbhyAm zvazvAH . zvazrvoH saptamI zvazrvAm vazvoH saMbodhana zvazru zvazrvau mati - strI. bhAta, buddhi ekavacana dvivacana prathama matiH matI dvitIyA matim matI tRtIyA matyA matibhyAm caturthI matyai/mataye matibhyAm paMcamI matyAH/mateH matibhyAm SaSThI matyAH/mateH . matyoH saptamI matyAm/matau matyoH saMbodhana mate . matI dhenu -strii.|| ekavacana dvivacana prathama dhenuH dhenU dvitIyA tRtIyA dhenvA dhenubhyAm yatA dhenvai/dhenave dhenubhyAm / ha subodha saMskRtamArgopadezikA a 86 matIH matibhiH matibhyaH matibhyaH matInAm matiSu matayaH dhenum dhenU bahuvacana dhenavaH dhenUH dhenubhiH dhenubhyaH pATha - 21 )
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhenubhyaH dhenUnAm paMcamI SaSThI saptamI saMbodhana dhenuSu bahuvacana mAtaraH devA:/gheno: dhenubhyAm thensa:/gheno: dhenvoH dhenvAm/dhenau devo: dhenU mAtR -strI. mAtA ekavacana dvivacana mAtA mAtarau mAtaram mAtrA mAtRbhyAm mAtRbhyAm mAtuH mAtRbhyAm mAtu mAtro mAtari mAtroH mAtar niyamo mAtarau mA . prathama dvitIyA tRtIyA caturthI paMcamI SaSThI saptamI saMbodhana mAtre mAtRbhiH mAtRbhyaH mAtRbhyaH mAtRNAm mAtRSu mAtaraH mAtarau 11. kArAMta strIliMga nAmonA rUpa kArAMta strIliMga nAmo jevA ja thAya che. DuM kArAMta nAmomAM jyAM jyAM rU, ke m Ave che, tyAM tyAM kArAMta nAmomAM anukrame 3, ke n Ave che. prathamAnuM ekavacana supratyaya lagADavAthI thAya che. 2. rUkArAMta ane sakArAMta strIliMga nAmonI tRtIyAnA ekavacanano pratyaya mA che. dvitIyAnA bahuvacanano pratyaya zuM che, A spratyaya lAgatAM, pUrvano svara dIrgha thAya che. bIjI badhI vAte A nAmonA rUparU kArAMta ane sakArAMta puliMga nAmonA jevA ja che. caturthI, paMcamI, SaSThI ane saptamInA ekavacananA rUpa vikalpa chuM kArAMta ke nakArAMta strIliMga nAmonA jevA thAya che. 3. traTa kArAMta strIliMga nAmomAM sagAIvAcaka zabdo Ave che, te A che - sva, mAtR, di, nanAndra ane mAtR. dvitIyAnA bahuvacanano pratyaya che. e pratyaya lAgatAM, A nAmono anya svara dIrgha thAya che. bIjI badhI vAte 4 nA rUpa nag ke 7 puM. jevA, ane bAkInAnAM pitta jevA thAya che. 4. zrotu, tRane evA ja bIjA traTa kArAMta vizeSaNonuM strIliMga aMga umeravAthI Eha subodha saMskRtamArgopadezikA 87 99 pATha - 21 )
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che, jemake zrotrI, strI vagere, (ane pachI dIrgharuM kArAMta strIliMga jevA rUpa thAya che.) dhAtuo pahelo gaNa cotho gaNa dha + 3 - u. adhikAra Apavo, di + par - A. upajavuM, utpanna thavuM, TharAvavuM, (karmaNimAM) adhikArI thavuM nIpajavuM ratna -5. cAlavuM mA + strim - pa. bheTavuM ni + sat[ niSI) - pa. besavuM nirda-5. sneha rAkhavo v + - pa. prasaravuM, phelAvuM chaThTho gaNa trIjo gaNa A + pracche [pRSkR] - A. nIkaLatI mama + tha - u. bolAvavuM, nAma devuM | veLAe pUchavuM, vidAya mAgavI nAma puliMga suna - sajana, sAro mANasa kAna - aMgreja strIliMga Azrama - Azrama mayUmi - IMglAMDa RSyazRM- dazarathano jamAI, rAmano | manujI - prIti banevI Rtti - teja thIra - dhIrajavALo, bahAdura puruSa zArti-yaza pariVII - pariNAma ti - kRti, kAma pis-piMDa, maranArane bali ApavAmAM ati - cAlanAranI Dhaba, javuM e Ave che te vAti - jAti, jAta, nAta, liMga prajharSa - atyaMtatA, mahattA, moTAI suti - duSTa kRti, kharAba kAma mana - kAmadeva hitR- dIkarI noma - lobha dhRti - hiMmata, dhIraja vizvAsa - vikAsa, prakAza, vistAra thenu - dhenu, gAya zakhUza - vizeSa nAma ninAdra- naNaMda zUdra - zUdra nintA - niMdA, kharAba bolavuM. saMnidhi - paDoza nIti - nIti, rAjanIti hajI subodha saMskRtamArgopadezikA che 88 che . A pATha - 21 )
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRti - pradhAnamaMDaLI, prakRti, svabhAva | sRSTi - sRSTi, sarjana pratikRti - chabI, nAma prIti - prIti, prema buddhi - buddhi, akkala matti - bhakti mUrti - AbAdI bhUmi - bhUmi, bhoMya mAtR - mA, mAtA mutti - mokSa mUrti - mUrti, pratimA yAtR - derANI, jeThANI rati - khuzI, majA, kAmadevanI strI rAtri - rAtri, rAta vadhU - vahu, juvAna strI vasati - vAsa, raheThANa vRtti - vRtti, dhaMdho zAntA - rAmanI bahena zruti - sAMbhaLavuM e, veda, zruti, kAna stuti - stuti, vakhANa smRti - smRti, smaraNa, yAdadAsta, hiMdu dharmazAstranuM pustaka svarlR - bahena napuMsakaliMga prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. sunanaya kIrtirloke prasarati / 2. saMde thIro vRti na munnati / 3. rAma: prItyA putramAztivyati / 4. muye tevaM manati / 5. yakSAnAM vasatyA Ayat / . subodha saMskRtamArgopadezikA AdhyAna - dhyAna tApura - zaheranuM nAma, veruLa cihna - cihna vivara - guphA zaurya - zaurya, parAkrama nipuN - nipuNa, hoMziyAra pa6 - parama, zreSTha vahu - bahu, ghaNuM mantra - maMda, dhImuM vizeSaNa zvazrva - sAsu pazcAt - pachI mutkRti - sArIkRti, sAruM kAma noMdha :- 3 kArAMta vizeSaNanuM strIliMga aMga mULa jevuM rahe che athavA to mULamAM umerIne thAya che. svAdhyAya avyaya 6. du:nuM pute padyate / 7. mano tevaMkramaH / 8. pRccA: pAna phaeNzvara / 9. buddheH prarSa: jItane mati / 10. mUmau niSIti / 89 002 pATha - 21 varSa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. kAmAturzaSyathAzrama rAma | 17.pratinRipa sevyate matiroDanacchanA | |18. gopo gheTU kSattiA 12. yAhUrtanAtvAM vApRcchata sItA | | 19. vaghno na nanamAnantiA pazcAdagacchatpiturgRham / 20. bhaijJamAriritikA 13. ro: pitA vasakastha ghenamarakSat |21. vI vani pazyatA 14. nArAyaUca vRta re. pratye nA 22. suvRttInAM mana manubhavati | manniA | 23. -omena vuddhizatnati . 15. zrutyAM sUto nAyite |24. Hi pratyA sAdhuvaMtati | 16.pUrvA tutIrjiAvAnA |ra. rAma: pitre mAtra pachaDAna chatA vRdhA: . | 26. mRtyAM tha: dhyatve prazna- 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. sItA naNaMdanA vara RSyazRMgane | 13. sItA sAsune haMmezA khuza karatI. namI. 14. rAjAno pradhAna rAjanItimAM 2. vizvAmitra jAte kSatriya hatA, pachI, hoMziyAra che. (e) brAhmaNa thayA. 15. mANasano svabhAva (enA) katyo 3. smRtiomAM manunI smRti zreSTha che. | uparathI jaNAya che. 4. mahArASTra dezamAM juvAna strIono | 16. nArAyaNano nAza (enA) kharAba vinaya vakhANavA lAyaka che. | kAmanuM pariNAma che. 5. rAma (potAnI) bahena zAMtAne maLyo 17. vairya mANasonuM zreSTha bhUSaNa che. ane mAne namyo. 18. paramezvara vize ghaNI prIti (e) 6. rAme (te) mANasane (enI) jAta bhakti kahevAya che. pUchI. 19. mANasanI buddhino vikAsa (e) 7. mANaso AbAdI cAhe che. | zikSaNanuM pariNAma che. 8. aMgrejo ahIM IMglAMDathI Ave che. | 20. kAMtimAM sItAnuM moM caMdra jevuM che. 9. veruLanI paDozamAM guphAomAM | 21. hAthInI cAla dhImI hoya che. devonI ghaNI pratimA che. 22. bApe kanyAone puSkaLa dhana ApyuM. 10. harie dhyAnamAM rAta gALI. 23. bahenanI bheTa prItinuM cihna hatuM. 11. kRSNane ghaNI dIkarIo che. | 24. parAkrama kIrti (meLavavA) mATe che. 12. zabUka dhaMdhe kheDUta che. hajI subodha saMskRtamArgopadezikA ( 90 3 pATha - 21 che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArAMza ane savAla prazna - 1 (A) 5 kArAMta ane kArAMta strIliMga nAmonA rUpa sarakhAvo. (B) 3 kArAMta tathA rU kArAMta puliMga nAmonA rUpo sAthe rU kArAMta ane 3 kArAMta strIliMga nAmonA rUpa sarakhAvo. evA strIliMga nAmomAM je vikalpa rUpa thAya che te zAne maLatAM Ave che? (C) svarR, mAtR,pitR, nahU ane anUpu. nA rUpa mAMhamAMhe sarakhAvo. prazna - 2 3 kArAMta tathA tra kArAMta vizeSaNonuM strIliMga rUpa zI rIte thAya che? prazna-3 nIcenA zabdonA rUpa Apo: nanI, sva, va, kIrti, vadhU, sajja (strI.), nIti, pRthu chuM. strI. vagere lA zarIramAdya vastu gharSasAdhanam - dharmanuM prathama sAdhana zarIra ja che. he guma zISyam - zubha kArya zIgha karo. laI zrotrI mUSa zAstram - zAstra kAnanuM bhUSaNa che. a kaI zIlaM paraM bhUSaNam - zIla sarvottama bhUSaNa che. pha zI<< bhUpate nam - zIla kuLane zobhAve che. upara huM hajI subodha saMskRtamArgopadezikA e 91 9.9 pATha - 21 e che
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha- 22] AjJArtha parasmapada - pratyaya dvivacana ekavacana Ani bahuvacana Ama Ava tam tAm puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 antu vadAma vadAni vada vadAva vadatam vadatAm vadata vadatu vadantu bhUmikA 1. ma ane mannA AjJArthanA rUpa bIjI copaDImAM ApyA che. 2. jene sahAyakAraka "do' lAgyuM hoya te kriyApadane AjJArthamAM vAparavuM. 'do' nA anupastha (gauNa) karmane prathamAmAM mUkavuM, ane enA puruSa tathA vacana pramANe AjJArthanuM rUpa karavuM. | niyamo 1. AjJArthanA pratyaya lAgatAM pahelAM dhAtuone vikaraNa pratyaya joDavAmAM Ave che. (ane guNa-vRddhi Adeza vagere jema hoya tema thAya che.) dhAtuo pahelo gaNa cotho gaNa baT + mU-5. anubhavavuM, bhogavavuM | pra + ma pa. bhUla karavI manu + - . pramANe cAlavuM, | vi + am-5. vizrAma levo, thAka khAvo hukamano amala karavo. hajI subodha saMskRtamArgopadezikA 92 . hae to? pATha - 22 haiM
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ puliMga Dimbha - jayyuM, jAjaDa pATha - pATha fua - (la. 9.Hi) 41414 rasa- 2sa vaMza - vaMza, DuNa vatsa - ja vayasya - bhitra sattva - prAzI suvarNakAra - sonI soma-yajJamAM vaparAto kheDa velo dekheno rasa strIliMga pratikriyA - 2, vera vAjavuM zaGkA - zaMDA, vahema nAma prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. sattvaM jayatu / 2. vatsa ! pitaraM praNama / anRta-asatya abhidhAna - nAma durga - saMDA bhadra - suM, ulyAe sattva satya, jaja napuMsakaliMga - vizeSaNa pUjya - pUbhya, pUbhvAne yogya avyaya dRDham - 6Dha, bhabhUta rIte mA - bhA, nahi, nA svAdhyAya rere are khare sarvadA - sahA, haMmezA, sarvahA 3. ayodhyAM dUtA gacchantu / 4. putrAvazvamArohatAm / 5. rere! mA vinayaM tyajata / 6. sakhyau ! puSpANyAnayatam / 9. vayasyopavanaM pravizAva / 8. jalaM tyaja ghRtaM piba / 9. kathaM vyAghrANAM saMnidhau nivasAni / . loko durgANi taratu bhadrANi . subodha saMskRtamArgopadezikA chaeN 93 10. pazyatu / 11. narANAM vyAdhayo nazyantu / 12. mayUrau prAsAdasya zikhare nRtyatAm / 13. bAlakA anRtaM mA vadata / 14. AsanayorniSIdatam / 15. Dimbha, jananImAhvaya / 16. bhUpatayaH sarvadA prajA dharmeNa rakSantu / 17. janaH sadAnandamanubhavatu / 18. zatroH pratikriyAmupadizata / 100000 pATha - 22
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. pitara !prasItam 23. pUnyApUgaya 20. satyAnA pramAdyAmAM 24. vizrApyatu pAnthAtarachAyAyAm 21. suvaraphuva to thatu 25. kSatriyatAM hasta vAnA 22.pitroroza vanamatutiSThA prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. (tamArA) bhAInuM nAma kaho. | 13. (ame) mANasonA vakhANone lAyaka 2. he bALako, (tame) nizALe jAo | thaIe. ane pATha zIkho. 14. (ApaNA) mitronA aparAdha . 3. Izvara rAjAnuM rakSaNa karo. (ApaNe) mApha karIe. 4. (ApaNe) DAhyA mANasonI | 15. he bALaka, (8) pitAne daDha zikhAmaNone anusarIe. - AliMgana kara. 5. devo prasanna thAo. | 16. he bALako, mUMgA prANIone duHkha 6. are hari ane mAdhava, (tame) babaDo | detAM nahi. * mA. 17. harinuM mana krodhathI bharAya nahi. 7. rAjAnI phateha vize zaka tajo. 18. pApamAM (ApaNe) ALoTIe nahi. 8. A pramANe mANasonA zatru phanA, 19. govALane gAyo ghera laI javA do. thAo. 20. sonA vizeno lokano lobha ocho 9. garIbone dhana Apa. thAo. 10. he cAMDALa, brAhmaNane aDaka mA. | 21. (be) chokarA mAne khuza karo. 11. (te) soma rasa pIe. 22. bhikhArIone cokhA vINavA do. 12. (te potAnA) kuLanA sArA kAma 23. mUrkhAone babaDavA do. saMbhAre. a yathA bhUmistatha toyam - jevI bhUmi tevuM pANI yathA rInA tathA prajJA - jevo rAjA tevI prajA C4 subodha saMskRtamArgopadezikA daza 94 pATha - 22 che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 pATha-23 AjJArtha Atmanepada - pratyaya dvivacana Avahai ekavacana ai sva tAm modai modasva modatAm dhAtuo pahelo gaNa vi + tni - A. vijaya pAmavo, phateha meLavavI ava + ta - A. Azaro levo, pakaDavuM pra + vRt - A. pravRtti karavI, maMDavuM, puliMga abhijJASa - abhilASA, koDa AcAra- AcAra, yogya vartaNUMka, vrutta - lucco, khaLa vatta - vizeSa nAma pArthiva - rAjA praznaya - sabhyatA, vinaya zrama - zrama, mahenata . subodha saMskRtamArgopadezikA cAla ithAm itAm modAvahai modethAm modetAm kAme lAgavuM nAma bahuvacana Ama hai sUnu - putra, dIkaro dhvam antAm modAma hai cotho gaNa prati + pa - A. tarapha pagalAM bharavAM, AcaravuM, rAkhavuM, pAmavuM man - A. mAnavuM, dhAravuM, vicAravuM modadhvam modantAm strIliMga RRtA - pramANikapaNuM vidyA - vidyA samRddhi - puSkaLatA, samRddhi, saMpatti napuMsakaliMga pAtra - yogya mANasa ke vastu ke 95 0005 pATha - 23 )
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. zatrumi: saha yudhyatva / 2. vitta svAsthya tamatAm / svAdhyAya 3. ziSyA gurUn vandadhvam / 4. prajAyA hitAya pArthivAH pravartantAm 7. 5. jye gIta zikSetAm / 6. mA sevethAm / kathaM duHkhaM sahai / 8. jItaye yatAmade / 9. bhUpate vinayasva / 10. prAtunuMLAt mA nAyadhvam / 11. narA dhAnyanya samR chyA montAmA 12. AvAAM pratiSaghethAm / 13. nanAnAM dharmominASo varthatAmA 14. zRpAnI priyetAm| prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. rAjAnA zatru tharatharo. 2. (tuM) kerI cAkha. pAmo. 11. osaDanA guNo (nI) parIkSA karAo. 3. (tame) saMskRtano abhyAsa zarU karo. 4. (ApaNe) IzvaranA hukamane tAbe thaIe. | 12. yogya mANasane dhana apAo. 13. mANaso haMmezAM satya zodho. 14. pApIone vakhANatA nahi. 15. pakSIone jhADanI zAkhAo uparathI UDavA do. 15. vArtA: zUyantAm / 16. prazrayamavatavasva / 17. prakAzantAM parAkrameNa nRpasya sUnavaMH / 18. ramatAM citta chAtrAnAM vidyAyAmA 19. saMgItamAramAmade / tyALAya nezA: madyanAM 20. prakhAnAM nRvaiH / | 21. prekSasva vanasya zomAm / 22. saMde'vyanRtaM mA bhASAvahai| 23. mAnighyamAzaolRthAm| 24. zomanAM tAva: patnInAmuAmena / 25. purAvAomyaH jvALuM mAzaMzadhvam / 5. caMdrane prakAzavA do. 6. (be) pustaka ahIM aNAya. 7. (tame be) devadattane zatru na dhAro. 8. (tame) mANasonI AbAdImAM khuza | 16. thAo. 9. ke luccA, (tuM) mara. 10.mANaso kharAba kAmathI lajjA sAdhu lokonA pramANikapaNAne luccA haso. 17.brAhmaNone anAjanA DhagalA apAo. 6. subodha saMskRtamArgopadezikA 96 000 pATha - 23 20
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. rAjAne putra thAo. | 22. cAkaranA be aparAdha zeTha vaDe mApha 19. (tuM) (tArI) IcchAo meLava. | thAo. 20. (mArA) pitAnA hukamonI (huM) | 23. zrama vaDe dravya meLavo, bhIkha mAgatA avajJA karuM nahi. 21. (ame be) zatruono nAza karIe. ) 24. (be) bALakone modako cAkhavA do. (25. (ame be) laDAImAM na marI jaIe. prazna - 3nIcenA dhAtuonA badhA AjJArtharUpa lakho. nI, rRkSa, ga, za, 8, , Daa (kartari rUpa ane karmaNi rU5), pA (pIvuM), , , ni, suma, manu + bU (kartari rUpa ane karmaNi rUpa), sad vagere. yathA vRkSa tathA patnam - jevuM vRkSa tevuM phaLa dU yathA tathA :- jevI zakti tevI bhakti che [ii rAMiAya tevA- rAgathI dveSa utpanna thAya che. che nAsti vakSa:samaM tenA-netra samAna koI teja nathI. ( che nAsti mAsanaM vartam - AtmA samAna koI baLa nathI. iii ha subodha saMskRtamArgopadezikA daza 97 che . pATha - ra3 hajI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATha- 24 keTalAMka bahu upayogI kRdaMta bhUmikA 1. kRdaMta be prakAre che. vizeSaNa rUpa kRdaMta ane avyayarUpa kRdaMta 2. hetvartha ane saMbaMdhaka bhUtakRdaMta avyaya rUpa kRdaMta che, jethI temane koI vibhakti lAgatI nathI. 3. karmaNi bhUtakRdaMta, kartari bhUtakRdaMta, vartamAna kartarikRdaMta ane vartamAna karmaNi kRdaMta e vizeSaNa rUpa kRdaMta che. tenA traNeya liMgamAM rUpo thAya che. niyamo 1. hetvartha kRdaMta 1. dhAtune tuma lagADavAthI A kRdaMta bane che. teno artha "...vAne mATe" evo thAya dA.ta. zra (sAMbhaLavuM) = zrotamA (sAMbhaLavAne mATe) 2. tun lagADatA pahelA anya svarano tathA upAjya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta. nI = tuma rakSaNa = kSetum | 3. dazamA gaNano guNa-vRddhino niyama lAge che tathA dazamA gaNanI nizAnI lAge ane rU umerAya, te pahelAM no aMtya e lopAya. dA.ta. 9 = vorathitum kR= rAyatum ta = tAyituma 4. tun lagADatAM pUrve se dhAtune rU lAge, aninne rU na lAge tathA veTune vidhe ? lAge che. (kArikA mATe mandi. pATha 13 juo) dA.ta. at (4. para. se) =vitu, man (4.A.ani) = manu man (7. para.) = Rtum kam - 2.saMbaMdhaka bhUtakRdaMta 1. dhAtune tyAM lagADavAthI A kRdaMta thAya che. teno artha "...Ine' evo thAya che. hajI subodha saMskRtamArgopadezikA daza 98 92 93 pATha - 24 che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. zra = zrutvI (sAMbhaLIne) 2. upasargavALA dhAtune tathA khyi pratyayAtta dhAtuone strI ne badale pratyaya lAge che tathA upasargavALA dhAtune cheDe hasva svara hoya to tya lagADAya che. dA.ta. manu + mU = anumUya manu + = manu9tyA guvaknImUya (ddhi pratyayAta - juo manTi. pATha 18) 3. hetvartha kRdaMtano niyama 3 ane 4 lAgu paDe che. dA.ta. guru= gorayitva ma = mannitva / saMvatvA mad = vivA apavAda - lAgatA pUrve guNa- vRddhi thAya che paNa rU nathI lAgatI temaja gaNanI T nizAnI ya paNa nathI lAgatI. dA.ta. ava += avavArtha vi += vivArya 4. rUna lAge tyAre karmaNi bhUtakRdaMtano niyama9,10,11 lAge paraMtu upasargavALA dhAtune niyama 9 vikalpa lAge. dA.ta. nam = navI pratyA prathA 5. karmaNi bhUtakRdaMtano trIjo niyama lAge dA.ta. vas = pitra / 3. karmaNi bhUtakRdaMta 1. (A) dhAtune ta lagADavAthI A kRdaMta bane che. teno artha "...luM' evo thAya che. dA.ta. zra = kRtA (sAMbhaLeluM) (B) puliMga - rAma nI jema, napuMsakaliMga -vana nI jema, strIliMga aMgamAM mAM umerI zani nI jema rUpo thAya che. 2. dazamA gaNanA dhAtuone talAgatAM rUcokkasa umerAya che ane guNa - vRddhi thAya che. dA.ta. yu = carita = vArita ! 3. saMprasAraNa thAya che. (saMprasAraNa eTale dhAtunI zarUAtanA 5,,6, jU, nA sthAne ra3, 2, 7 mUkavuM) dA.ta. vas = pitA 4. gati arthaka dhAtu, pin , mun ane akarmaka dhAtuonuM karmabhU.kR. e karta.bhU.kR. haka subodha saMskRtamArgopadezikAza 99 000 pATha - 24 )
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke paNa vaparAya che. kara dA.ta. rAmo grAmamagacchat / rAmo grAmaM gataH / rAmo grAmaM gatavAn / 5. karmanuM vizeSaNa banatAM karmanA liMgAdi lAge. dA.ta. anena thaTA: tA:| 6. karma. bhU. rR. bhAve prayogamAM napuM. e.va.mAM vaparAya. dA.ta. vAta: suptaH = vAlena sukham / karmaNi rAmeNa grAmo'gamyata / rAmeNa grAmo gataH / 7. hetvartha kRdaMtano niyama 4, pATha-12 no niyama 3 lAge che. paraMtu hasva ke dIrgha 3 - RR kArAMtamAM A niyama lAgato nathI. dA.ta. vat = atitaH / nu = nutaH / bhU = bhUta:| chuM = jIf: / = bhRta: / 8. (A) r - OM aMtavALA dhAtumAM 7 nA badale na lAge. dA.ta. ] = zIf: / mit = minaH / = (B) saMyukta vyaMjanavALA dhAtumAM bIjo varNa aMtaHstha hoya tathA ekasvarI ane A kArAMta hoya to te nA badale na lAge. dA.ta. sai = nA = jJAnaH / apavAda :- dhyA; rahyA, mat mAM ta no na na thAya. dA.ta. dhyAta: |mattaH / (C) nur, vid, j, maiM, dhrA, hrI~ dhAtumAM vikalpa na lAge dA.ta. nur = punaH / nuttaH / 9. cam, m, nam, gam, han, man, tan, kSan, kSin, RRN ane van mAM anunAsika lopAya. gam = gataH / m = rataH / nam = nataH / 10. niyama 9 sivAyanA an ke an aMtavALA dhAtuomAM rU na lAge tyAre upAjya svara dIrgha thAya che. dA.ta. kSam = kSanta: | zam = zAntaH / ha. subodha saMskRtamArgopadezikA ! 100 III pATha - 24 H -
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. upAjya anunAsikavALA dhAtumAM rUna lAge tyAre anunAsika lopAya. dA.ta. rajU = ra ma = mam: 12. zI, svit (ga.1), a vi ane vRk eTalA jyAre rUle che tyAre temanA svarano guNa thAya che. dA.ta. za = thato vRk = to 4. kartari bhUtakRdaMta 1. (A) tavat dhAtune aMte lagADatAM A kRdaMta bane che. dA.ta. sAm = tivatA. (B) puMliMgamAM - vat - ke mAvat pramANe napuMsakaliMga - dvat Tenatu pramANe strIliMga - tavatI - ke navI pramANe 2. kartAnuM vizeSaNa banavAthI kartAnA liMgAdi lAge. dA.ta. rAmo dAnavaronU = rImo paTAna tavAnA 3. karmabhU.kR. ne vat lagADavAthI paNa karta.bhU.kR. bane che. dA.ta. ta = kRtavat | pa. vartamAna karmaNikRdaMta 1. karmaNi va.kA.tR-pu.ba.va.nA rUpamAMthI mane nIkALI mAna lagADatAM A kRdaMta bane che. dA.ta. nIyanta = nI + mAna = nIyamanA 2. karmanuM vizeSaNa bane. kartAne tRtIyA lAge. dA.ta. hariVT nIyamAna ya8pati aa. (harivaDe laI javAtA ghaDAne te jue che.) 6. vartamAna kartarikRdaMta 1. (A) kartari tR.pu.ba.va. nA rUpamAMthI ni (pa.) ane (A.) nIkALI tenA aMgane kramazaH sat ane mAna lagADatAM A kRdaMta bane che. dA.ta. natti = naya + a = nayA . vavanta = vandra + mAna: = vanamAnadA haka subodha saMskRtamArgopadezikA daza 101 9 pATha - 24 )
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtu bhU.kR. as asta Apta kram kAnta kRSTa krAnta kruddha klAnta kSAnta kSubdha khAta (B) gaNakAryarahita kALamAM mAna ne badale mAna lAge che. niyama -sthA dhAtunA sUno t upasarga pUrve lopa thAya che. keTalAka dhAtuonA bhUtakRdaMtonI yAdI artha pheMkavuM Ap prApta karavuM, meLavavuM kam cAhavuM kRS lisoTA karavA, kheDavuM AkramaNa karavuM, javuM krudh kopa karavo, kopavuM klam thAkI javuM kSam kSamA karavI, khamavuM, mApha karavuM kSubh khaLabhaLavuM, vyAkuLa thavuM khan khaNavuM, khodavuM 1 1. sAm gamana karavuM, javuM 12. gu saMtADavuM 13. 1 janma pAmavo, utpanna thavuM 14. tum saMtoSa pAmavo, dharAvuM 15. yajJa tyAga karavo, tajavuM 16. 26 dahana karavuM, bALavuM diz dekhADavuM, batAvavuM 18. tum doSa devo, doSita karavuM 19. za darzana karavuM, jovuM 20. thI mUkavuM, dhAraNa karavuM 21. thum tiraskArapUrvaka vartavuM 22. nam namana karavuM, namavuM nAza pAmavo, phanA thavuM, jatA rahevuM 24. par rAMdhavuM ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA 102 gata jAta tyakta dagdha 1 7. naz naSTa pakka pATha- 24 )
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhukta mana - mRta yukta rabdha 25. patra javuM 26. puNya poSaNa karavuM, poSavuM prazna karavo, pUchavuM 28. nyU bAMdhavuM 29. ma bhajavuM, sevavuM 30. mun - bhogavavuM, khAvuM 31. mana mAnavuM, vicAravuM mata 32. majU magna thavuM, DUbavuM 33. mun * mUkavuM mukta 34. muddA moha pAmavo, ghelA thavuM mUDha, mugdha 35. 5 maravuM 36. ya; yajJa karavo, pUjavuM rU 37. yun yojanA karavI, joDAvuM 38. rama AraMbhavuM 39. ram . ramavuM 40. 0 UgavuM rUDha 41. tam lAbha thavo, maLavuM labdha 42. suma lobha karavo ? 43. var vacana kahevuM, bolavuM 44. vadavuM, bolavuM udita 45. va... vAvavuM 46. varDsa vahevuM, laI javuM 47. viza praveza karavo, pesavuM. 48. vRta vartavuM, hovuM 49. zIr prazaMsA karavI zasta 50. zam zAMta thavuM 51. pittaLuM bheTavuM para. sahana karavuM, khamavuM ? soDha 53. sarajavuM, tajavuM sRSTa spRz sparza karavo spRSTa 55. 46 ' haNavuM, mArI nAkhavuM hata ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA ( 103 9099jI pATha - 24 ) ukta UDha jaI vRtta zliSTa sah 54.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelo gaNa OMv + vat - u. khodavuM 3v + e - u. uddhAra karavo, kheMcI kADhavuM, uddharavuM vi + nI - u. zikhavavuM man - u. Azaro levo, pakaDavuM ni + dhA - uM. mUkavuM cotho gaNa prati + mAdh - A. uttara Apavo, javAba | nir + al - 5. vikheravuM Apavo chaThTho gaNa nir + viz - u. batAvavuM, dekhADavuM nAma mU - 5. mUrchA AvavI, bebhAna thavuM A + d - pa. caDavuM puliMga abhiSeja - abhiSeka Tana - jhUMpaDuM upAya - upAya, IlAja mmAra - kuMbhAra pa - kUvo ghaTa - ghaDo dhAtuo sarpa - sarpa, sApa sAmeya - kUtaro pIDA - pIDA prati + tti + vRt - A. pAchA AvavuM para +TM - u. khaseDavuM, dUra karavuM trIjo gaNa strIliMga vizeSaNa padma - kAdava azvina - saghaLuM, AkhuM yajJiya - yajJa saMbaMdhI ma6 - mada, garva rAnapuruSa - rAjAno mANasa, adhikArI, | samartha - samartha, zaktimAna amaladAra. avyaya mati - mati, buddhi napuMsakaliMga ArAgRha - kedakhAnuM, jela kSetra - khetara, tIrtha mUtna - mULa, taLiyuM tULIk- mUMguM prAta: - prAtaH, svAre, paroDhiye samya - sAruM, ThIka . subodha saMskRtamArgopadezikA 104 500ra pATha - 24
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta (vizeSa) udyata - (ud + yam nu ata. bhU. I.) taiyAra, taiyAra - Adeg44 thayej svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gutI . 1. jalaM pAtuM nadImagacchat / | 15. evamukto hariAhmaNAya 2. kumbhakAreNa ghaTaH kRtaH / dhanamayacchat / 3. hariNA sarpo dRssttH| | 16. azvamAroDhuM mtirjaataa| 4. grAmaM gntumicchaami| 17. zatrU jitvA nagarI praavisht| janAnAM pIDAH parihartumIzvaraH |18. sakhIbhiH pRSTA llnaa'ljjt| samartho'sti / 14. klezaH soDhaH sItayA / 6. bhAryAM tyaktvA vanaM gataH / 20. pRthivyAM carituM yajJiyo'zvo 7. rAmasya pIDA naSTA / muktaH / 8. upaayshcintitH| | 21. vanAtpratinivRtya rAmo rAjyaM gRhaM praviSTaH kiGkaraH / krtumaarbht| 10. zambUkena kathitAM vArtA zrutvA | 22. paGke patitAM dhenumuddharati / raamo'muhyt| . 23. rakSito'smi devena / 11. nadyAstIre ciraM vihRtyoTajaM 24. bahUni kAvyAni paThitAni nivRttA siitaa| hrinnaa| 12. gRhaM pravizya va mAtetyapRcchat / 25. Atapena klAntAstarormUlaM 13. lakSmyA madena spaSTo'si / bhjaamH| 14. rAmeNa bahavaH kuupaastddaagaashcotkhaataaH| prazna - 2. 142rAtInuM saMskRta ze. 1. pA 5vana va vimezayA cha / 52vAnagI mApI. 2. khetara kheDUto vaDe kheDAyAM che ane 4i. samudra pavanathI khaLabhaLelo che. anAja vavAyuM che. |5. kUtarAnA pagalAne anusarIne ziSyane sArI rIte zIkhavIne dekhADelI jagyAe (te) Avyo. AcAryo (ene) paraNavAnI / 6. ziva rAvaNanI bhaktithI saMtuSTa ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 105 ha jI pATha - 24 )
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayA. 16. parvata upara caDIne (teNe eka) 7. Izvara vaDe sadguNonuM bI taLAva joyuM. mANasonA hRdayamAM mukAyeluM che. [17. bhayanuM kAraNa jatuM rahyuM che. 8. (tamArA) zatrune jItavA taiyAra 18. sajjanone raste durjanone doravAno thAo. (te) yatna kare che. yuddhamAM ghaNA sipAIo marAyA. 19. bALaka samudranA kinArA upara mUkI 10. (potAnA) marI gayelA bhartAnuM devAyuM hatuM. smaraNa karIne (te) pharIthI mUcha | 20. jagatanA duHkha anubhavIne te jogI pAmI. thayo. 11. abhiSekanI veLAe badhA mANasa 21. mArgamAM sipAIo vaDe ghaNA gAma kedakhAnAmAMthI mukta thayA. bALavAmAM AvyA. 12. bALaka caMdrane pakaDavA Icche che. | 22. (potAnA) mitrane javAba ApIne 13. (potAnA) zramanuM phaLa nArAyaNe | (te) muMgo Ubho rahyo. meLavyuM che. | 23. harinI strIne putra janmyo che. 14. devIne namIne (te) devAlayathI 24. paroDhiye UThIne mANasa potAnA) pAcho Avyo. moDhA dhue che. 15. harinA aparAdha pitA vaDe mApha | 25. rAjapuruSo vaDe coro baMdhAyA hatA. karAyA. prazna - 3 karmaNi bhUtakRdaMta, kartari vartamAnakRdaMta, karmaNi vartamAna kRdaMta, hetvarthakRdaMta tathA upasargarahita ane upasargasahita saMbaMdhaka bhUtakRdaMta zI rIte thAya che, e jaNAvo. prazna - 4 nIcenA dhAtunA hetvartha Adi badhA kRdaMtonA rUpa lakho : mana, yajJa,mu, , , , , , ma, chinnam | prazna -5 Daa dhAtuno sUkyAre lopAya che? ho nAti prAsamaM bhayam - prANabhaya samAna koI bhaya nathI. AthI hada subodha saMskRtamArgopadezikA 106 3 4643 pATha - 24 che
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 - 25 A bhyAm bhyas a as vyaMjanAM nAma pratyayo ekavacana dvivacana bahuvacana prathama au as dvitIyA am au as tRtIyA bhyAm bhis caturthI paMcamI bhyAm bhyas SaSThI as os Am saptamI os saMbodhana marut - puM. 5vana ekavacana dvivacana bahuvacana prathama marut - d marutau . marutaH dvitIyA marutau marutaH tRtIyA marutA marudbhyAm marudbhiH caturthI marute marudbhyAm marudbhyaH . paMcamI marutaH marudbhyAm marudbhyaH SaSThI marutaH marutoH marutAm saptamI maruti marutoH marutsu saMbodhana marut - d . marutau marutaH vAca - strI. vAya, va0 ekavacana dvivacana bahuvacana prathama vAk - g vAcau vAcaH . dvitIyA vAcam vAcau vAcaH tRtIyA vAcA vAgbhyAm vAgbhiH caturthI vAce vAgbhyAm vAgbhyaH ha subodha saMskRtamArgopadezikA para 107 992 pATha - 25 che. marutam
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamI vAva: vAgbhyAm vAgbhyaH SaSThI vAraM vAvo: vAcAm saptamI vAri - vIro vAkSu saMbodhana vAk - g vAcau vAva: mAvat - pu. bhagavAna ekavacana dvivacana bahuvacana prathama bhagavAn bhagavantau bhagavantaH dvitIyA bhagavantam bhagavantau bhagavataH tRtIyA bhagavatA bhagavadbhyAm bhagavadbhiH caturthI bhagavate bhagavadbhyAm bhagavadbhyaH paMcamI bhagavataH bhagavadbhyAm bhagavadbhyaH SaSThI bhagavataH bhagavatoH bhagavatAm saptamI bhagavati bhagavatoH bhagavatsu saMbodhana bhagavan bhagavantau bhagavantaH vyaMjanAta napuMsakaliMga nAmonI prathamA, saMbodhana ane dvitIyAnA rUponA pratyaya nIce mujaba che. ekavacana dvivacana bahuvacana jagat nAt - napuM. jagata, duniyA ekavacana dvivacana bahuvacana pra.hiM. ane saM. jagatI jaganti pra.ddhi. ane saM. gacchat gacchantI gacchanti praddhi. ane saM. vizat vizatI-vizantI vizanti bhUmikA 1. uparokta pratyayo koIpaNa pheraphAra thayA vinA puliMga tathA strIliMga vyaMjanAMta nAmone lagADAya che, paraMtu e lAgatA pahelA nAmonA mULa rUpamAM ja keTalAka pheraphAra thAya che te AgaLa jaNAvIzuM. 2. keTalAka nAma evA hoya che ke eonuM mULa rUpa pratyaya lAgatA evuM ne evuM ja rahe che. A nAmo puliMga hoya ke strIliMga hoya, to paNa emanA ekasarakhA ja rUpa thAya che. ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA jI 108 36 pATha - 25 %
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA.ta. "mRta (pu.), at (pu.), vRt (strI.) niyamo 1. padAMte aneka vyaMjana hoya to prathama vyaMjana rahe, bAkInA vyaMjana lopAya ane prathama vyaMjananA sthAne svavargano prathama ke tRtIyA thAya che. dA.ta. man + = sanmA 2. ken aghoSa vyaMjana = r ke na no thAya. dA.ta. vAr= vAd 3. cUM ken + 24mAMno ghoSa vyaMjana =rke jUno thAya. dA.ta. vAr + grAm = vAgrAm 4. ma, A sivAyano svara, kaMThya ke?+ = { no 6 thAya. dA.ta. vAn + zuM = vAche + = vAsu 5. vat ane mat aMtavALA puMliMga nAmomAM pahelA pAMca rUpomAM tathA saMbodhanamAM chellA t nI pUrve nahoya che. tyAre pra.e.va.mAM vA ane mAna tathA saMbodhana e.va.mAM. vana ane mana thAya che. 6. A rUpomAM ane vartamAnakRdaMtanA puMliMga rUpomAM mAtra eTalo ja taphAvata che ke prathamAnA ekavacanamAM upara je madIrgha karavAmAM Avyo che te vartamAnakRdaMtanA rUpamAM hasva ja rahe che. dA.ta. chat - va.kR., kaccha - pra.e. vyaMjanAta napuMsakaliMgamAM anya vyaMjana jo anunAsika ke aMtaHstha na hoya to ene bahuvacanano rU pratyaya lagADatAM, e anya vyaMjananI pUrve umerAya che. 4 kArAMta napuMsakaliMga nAmonI peThe ahIM paNa, bAkInI vibhaktinA rUpa eone maLatA puMliMga nAmonA rUpo jevA ja hoya che. 8. vartamAna kRdaMtanA napuMsakaliMga rUpanA praddhi. ane saM. nA dvivacanamAM 1lA, 4thA ane dazamA gaNanA dhAtunA vartamAnakUdatone pratyaya lAgatA pahelA aMtyat nI pUrve avazya, ane 6ThThA gaNanA dhAtuonA va.ka.ne vikalpa umerAya che. 9. vat ane at cheDAvALA vizeSaNonuM strIliMga aMga phu umeravAthI thAya che. dA.ta. gAyugamatI ! 10. vartamAnakUdatonI bAbatamAM napuM. pra.nA dviva. nuM rUpa te ja tenuM strIliMga aMga (4 subodha saMskRtamArgopadezikAra 109 pATha - 25 che
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. dA.ta. mavat = mavastI 5 11. mavat (sarva.) jyAre kartA hoya tyAre kriyApada trIjA puruSamAM Ave che. dA.ta. mavAnA chatu! 12. sati sami jyAre pahelI kriyAnA AdhAra para bIjI kriyA thatI hoya tyAre pahelI kriyAnA dhAtunuM va.. banAvI tenA kartAnuM vizeSaNa banAvavuM ane baMnene saptamI vibhakti lagADavI. dA.ta. razarathe zAsati sati banaH suvA mAsIndra-amavatvamUvo 13. anAdara arthe SaSThI jayAre bIjI kriyA prathama kriyA pratye anAdara vyakta karatI hoya tyAre prathama kriyAnA va.. ane karmane vikalpa SaSThI vibhakti lAge che. dA.ta. gura: pazyataH (zataH) ziSyo vinayamo athavA gurau pazyati (sati) ziSyo'vinayamakarot / dhAtuo pahelo gaNa dazamo gaNa apa + kSa - A. nahi sAMbhaLavuM, nahi | fma + artha A prArthanA karavI, gaNakAravuM, bedarakAra rahevuM, jatuM karavuM vinaMtI karavI cotho gaNa vid - A. vidyamAna hovuM, hovuM nAma puliMga karajadAra mAtra - (a + na = paM.kALa, | ddhava - janma vakhata) ayogya kALa | RrtiA - kArtika mahino pratyaya - nAza, javuM e nana - eka rAjAnuM nAma 3thamaff (gathama + RUT) devAdAra, pra - (ba.va.mAM) prANa, jIva haka subodha saMskRtamArgopadezikA ( 110 3 pATha - 25 che
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtva - rAjA, parvata vizeSaNa mahat - pavana, vAyudeva, deva mAyuSyan - lAMbI uMmaravALuM, dIrdhAyu mahotsava - moTo occhava muvat - guNavAna, guNI 5 - mRga, haraNa, pazu varjhana - caMcaLa, kSaNika vAsudeva - kRSNanuM nAma thImad buddhimAna, DAhyuM vikSAra - pheraphAra, vikAra paravat - parAdhIna, paravaza saMda - saMdeha, zaMkA mAvat - divya, pUjaya sat - sajjana, sAdhu, bhalo mANasa mUrtimad - pratyakSa, Abehuba suham - mitra mR6 - mRdu, narama, suMvALuM humuna - agni yazasvat - yazavALuM, prakhyAta hotu - havana karanAro, gora zrImad - zrImaMta, AbAda, sukhI strIliMga chattatha - DhIluM thayeluM sApa-ApadA, Aphata, paDatI suravamAn - sukhI, sukha bhogavanAra - paththara avyaya pratipad- paDavo rUda - ahIM pravRtti - pravRtti, valaNa, khabara 3aim -tANIne, umadA manathI, UMcethI pRd-mATI, maToDI vidur - ghaNI vakhata, vAraMvAra, ghaNI vAr - vAcA, vANI bAbatomAM vidyuta - vIjaLI sarvathA - sarva rIte vipad vipatti, saMkaTa, duHkha zara6 - zaradaRtu sarvanAma saMparka - saMpata, caDatI mava - Apa, tame napuMsakaliMga | kRdaMta (vizeSaNa) antarI - aMtaHkaraNa uddhata - (d + 6 nuM karma.bhU.kR.) gat - jagata uddhata, tochaDo, garviSTha nIvita - jIvatara, jiMdagI yurvat - va.kR. karatuM viyat - AkAza cchin - va.kR. jatuM vRta - sAMTho, thaDa, DAMkhaLI voran - va.kR. preratuM, hAMkatuM nayan - va.kR. jItatuM hajI subodha saMskRtamAgapadezikA 111 999tta pATha - 25 )
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSaNNa - (ni + sad nuM ...bhU.) beTej | vihita - (vi + thA nuM . . ) pazyat - 1.1. hotuM | 32bhAvej, Dej vasat - 1.. satuM ---- | zAsat - 1.1. 2045 42tuM svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gu4AtI 422. 1. nRzaMsebhyo guNavatAmapi bhayaM . 14. mahIM zAsati dazarathe bhUbhRti janAH vidyate / sukhabhAjo'bhavan / 2. candrasya prakAzaH zaradyAhlAdako 15. marutAM bhartArjunaM draSTumicchati / bhavati / | 16. kavInAM vAkSu mAdhuryamasti / 3. vatsa, AyuSmAn bhava / | 17. suhRdorvacanamalaGghanIyam / 4. dhImanto loke yazasvanto bhavantiA | 18. ghaTA mRdo vikArA alaGkArAzca bhavantaH putraiH sahAgacchantviti suvarNasya / zrImato devsyaajnyaa| | 19. prANAnAmatyaye'pyasanta 6. rAmo mUrtimAn dharma iv| sdbhirnaabhyrthynte| 7. jayataH zatrUn mopekSasva / / 20. iha jagati putrasyodbhava utsavasya 8. bhavadbhirAdiSTaH kiGkaro nagara- | hetuH| magacchat / 21. saMdehe satAmantaHkaraNasya pravRttayaH 4. namo bhagavate vaasudevaay| | prmaannm| 10. vidyutA saha megho viyati vrtte| | 22. vipadyuccaiH sthIyate sdbhiH| . 11. pazyato guroH ziSyeNAvinayaH | 23. dRzadi niSaNNo guruH ziSyAn kRtH| | dhrmmupaadisht| 12. hutabhujA dgdhmrnnympshynnlH| | 24. adhamarNAH sarvathA paravanto bhvnti| 13. dineSu gacchatsu nArAyaNaH | 25. akAlo nAsti dharmasya jIvite paNDito'bhavat / caJcale sati / . prazna - 2 gu42|tiin saMskRta 37. 1. naaraay| 52rAdhIna nathI. | 3. ndra hevono 2% cha. 2. haraNo jaMgalamAM paththaro upara bese | 4. kArtikane paDave occhava che. | 5. (meM) me cho42||ne nizANe to haka subodha saMskRtamArgopadezikA 112 2010 pATha - 25 )
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. 7. joyo. caDatImAM mANasane bahu jaNa anusare che. paDatImAM mANasa mitro vaDe tajAya che. 8. 9. kRSNe mANasone ghoDA hAMkatA joyA. yogIo jagatane jaMgala mAne che. 10. buddhimAna nArAyaNa vaDe (eka) pustaka lakhAya che. 11. guNavAna mANaso paNa durjano vaDe niMdAya che. 12. mANaso haMmezAM lAMbI uMmaravALA thavAne Icche che. 13. bhagavAna manu vaDe evuM pharamAvAyeluM che. 14. krodha narama vANI vaDe zAMta thAya che. 15. nArada AkAzamAMthI (nIce) UtaryA. 16. sajjano dhana vaDe garviSTha thatA nathI. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. svargamAM jatI vakhate (=jatA) (ApaNA) gurue evuM kahyuM. vanamAM rahetA rAma ane lakSmaNe ghaNA rAkSasono nAza karyo. ApanA darzanathI huM ghaNo saMtuSTa thayo. buddhimAna mANaso rAjAonI sabhAomAM pUjAya che. pavana DAMkhaLImAMthI DhIlA thayelA phUlonuM haraNa kare che. vIjaLI kavio vaDe vAdaLAnI strI gaNAya che. sparza karavAmAM Avelo agni yajJa karanArane paNa bALe che. sukha bhogavanArAonI sukha mATenI IcchA sukhanA bhogathI aneka rIte vadhe che. 2Ama AbAda ayodhyA zaheramAM rahyA. sArAMza ane savAla prazna - 1 saMskRta vyAkaraNanA vibhaktinA sAmAnya pratyaya Apo. prazna - 2 vartamAna kRdaMtanI sAthe, tathA bhUbhRt jevA vyaMjanAMta nAmo sAthe vat ane mat pratyayavALA nAmonA rUpa sarakhAvo. prazna - 3 vartamAna kRdaMtanA tathA vat ane mat cheDAvALA vizeSaNonA strIliMga aMga tathA napuMsakaliMga dvivacana zI rIte thAya che ? prazna - 4 = athavA t pachI adhoSa vyaMjana Avyo hoya tyAre, ghoSa vyaMjana Avyo hoya tyAre, ane kazuMye na AvyuM hoya tyAre zuM thAya che ? OM subodha saMskRtamArgopadezikA . 113 IOC pATha - 25 jI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 5 sAmAnya rIte kyAre s no v thAya che ? prazna - 6 nIcenA nAmonA rUpa Apo : prativar, skrutamUna, yazasvat (traNe jAtimAM), vaMt (traNe jAtimAM), susvamAn (puM.na.), AyuSmat (puM.na.), vizat (traNe jAtimAM), paravat (puM.na.), ApaN, covat (traNe jAtimAM) vagere prazna - 7 anAdarArthe SaSThI ane satisaptamInA prayoga udAharaNa sAthe samajAvo. nAsti mohasamo ripuH / - moha samAna koI zatru nathI. pato nAsti mUrtutvam / - adhyayanazIla mUrkha raheto nathI. mAdhUnAM purjAnAr mayam / - sajjanone durjanothI bhaya hoya che. = hatuM jJAnaM yiAddInam / - kriyA-rahita jJAna vyartha che. muddhamAO ni:spRhaH puruSaH / - kAmanA rahita puruSa sukhI thAya che. sudhinaH to vidyA ? - sukhanA arthIne vidyA kyAM ? OM subodha saMskRtamArgopadezikA 114 80005, pATha - 25
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 - 26 an bhane in aMtavANAnAma rAjJe rAjan - puM. 2 ekavacana dvivacana bahuvacana prathama rAjA rAjAnau rAjAnaH dvitIyA rAjAnam rAjAnau rAjJaH tRtIyA rAjJA rAjabhyAm rAjabhiH caturthI rAjabhyAm rAjabhyaH paMcamI rAjJaH rAjabhyAm rAjabhyaH SaSThI rAjJaH rAjJoH rAjJAm saptamI rAjJi-rAjani rAjJoH rAjasu saMbodhana rAjan rAjAnau rAjAnaH - nAman - na. nAma ekavacana dvivacana bahuvacana prathama nAma nAmnI-nAmanI nAmAni nAma nAmnI-nAmanI nAmAni tRtIyA nAmnA nAmabhyAm nAmabhiH caturthI nAmne nAmabhyAm nAmabhyaH paMcamI nAmnaH nAmabhyAm nAmabhyaH nAmnaH nAmnoH nAmnAm saptamI nAmni-nAmani nAmnoH nAmasu saMbodhana nAman-nAma nAmnI-nAmanI nAmAni zazin - puM. yaMdra ekavacana dvivacana bahuvacana prathamA zazI zazinau zazinaH dvitIyA zazinam zazinau zazinaH tRtIyA zazinA zazibhyAm zazibhiH caturthI zazine zazibhyAm zazibhyaH ja subodha saMskRtamArgopadezikA 115 cha99 pATha - 26 che. dvitIyA pachI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamI zazinaH zazibhyAm zazibhyaH SaSThI zazinaH zazinoH zazinAm saptamI zanishshinoH zaziSu rasaMbodhana zazin zazinau zazinaH mAvin -na. thavAnuM ekavacana 'dvivacana bahuvacana pra. tathA ddhi. mAvi bhAvinI bhAvIni saMbodhana mAvi-bhAvi bhAvinI bhAvIni bAkInA rUpa zazi pramANe niyamo 1. prathama tathA saMbodhananA ekavacanano pratyaya lopAya che. (pATha 25, niyama-1juo.) 2. prathamAnA ekavacanamAM ane badhA vyaMjanAdi pratyaya AgaLa anyanalopAya che. 3. pahelA pAMca rUpomAM madIrgha thAya che. rUmAtra prathamAnA ekavacanamAM ja dIrgha thAya che. A niyama napuMsakaliMga nAmone lAgu paDato nathI paraMtu e liMgamAM prathama, dvitIyA ane saMbodhananA bahuvacanamAM matathA phudIrgha thAya che. 4. dvitIyAnA bahuvacananA marpratyayathI zarU thato koI paNa svarAdi pratyaya lAgatA 4 lopAya che paraMtu jyAre annA e nI pUrve evo joDAkSara Avyo hoya ke jeno bIjo vyaMjana mukehoya tyAre UDI jato nathI. puMliMga ane napuMsakaliMga saptamInA ekavacanamAM ane napuMsakaliMganI prathama, dvitIyA ane saMbodhananA | dvivacanamAM A niyama vikalpa lAgu paDe che. saMbodhananuM ekavacana mULa rUpathI bhinna nathI.napuMsakaliMgamAM vikalpa lopAya che. 6. rAna nI dvitIyA bahuvacananA anya an mAM e no lopa karavAthI rAn + 6 thayo. pachI pR. 27, niyama 2 mujaba jUno gU thayo, te pUrvanA n sAthe joDAI jJathayo. 7. rUd aMtavALA vizeSaNonuM strIliMga aMga mAtra umeravAthI thAya che. dA. ta. medhAvina = meghA vinA 35nazabdanA aMtyo aghoSa vyaMjanAdi pratyayanI pahelA tuM thAya che. ghoSa vyaMjanAdi pratyayanI pahelA thAya che ane padAMte AvatA t athavA sthAya che. ( subodha saMskRtamArgopadezikA jUi 116 pATha - 26 )
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. hasva svara +, , 1+ svara = , , 7 bevaDAya che. dA. ta. maLavat + rUti = mavaniti 10. nAmanA ke kriyApadanA aMte , , , hoya pachI koI paNa svara hoya to saMdhi thatAM ene badale mukAyelA ma, ma, jha, mA nA aMtya ke no vikalpa lopa thAya che. A lopathI sAmasAmA AvatA be svaronI saMdhi thatI nathI. dA. ta. cite + mAtmAnam = macatayAtmAnam athavA macata mAtmAnAm dhAtuo pahelo gaNa dazamo gaNa sAvit + (mAviSTra) - u. ughADuM | - u. gaNavuM karavuM, bolavuM san + nakSa - u. jovuM, parIkSA karavI, OM - 5. dayAthI pIgaLavuM sAbita karavuM nAma puliMga pafkSara - pakSI, paMkhI artha - vastu, banAva, binA, paisA | parArdha - pAchalo ardha bhAga anartha - anartha, nukasAna, aniSTa pUrvArdha - pahelo ardha bhAga anunAvin -cAkarI karanAra, Azrita, prAn - prANI cAkara | man - prema, sneha (na.) kArAtman - aMdarano AtmA, hRdaya | brahonuM - brahmadeva, brahmA amAtya - pradhAna mahin - mahimA an - paththara mUrdhan - mastaka,mAthuM yAtman - AtmA, jIva, (e.va.) pote | yAtri- yAtrALu kArazna - AraMbha, zarUAta yonina -yogI, jogI 352 - upakAra | ranam - rAjA jhuni - kaMcukI, aMtaHpurano vaDo | yamanuM-thoDA paNuM, halakApaNuM nokara vasudeva -kRSNanA pitAnuM nAma nA i - duniyA upajAvanAra, | vinAza - nAza paramezvara, jagakartA | vizvakarmana- vizvakarmA, devano zilpI haka subodha saMskRtamArgopadezikA jI 117 hRDha 64) pATha - 26 che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAsa - vizvAsa vartana- rasto zirin - parvata zravaUT - zravaNa karavuM e, sAMbhaLavuM e zUtir - zivanuM eka nAma surava - sukha, svasthatA, nirAMta zravaNa - kAna | heman - suvarNa, sonuM zrI - vizeSa nAma vizeSaNa svana - svapna svAmin - svAmI, dhaNI aparAdhak - aparAdhI, gunegAra 3 rtina - (satsa- pu. khoLo) strIliMga khoLAmAM beTheluM mAtmA - dIkarI zanin - kuzaLa, sukhI 356- joDo, khAsaDuM. kSayin - kSaya pAmatuM, ochuM thatuM vaizcayI - dazaratha rAjAnI strInuM nAma: | bharatanI mAtA guru - lAMbuM, bhAre moTuM viviza - AjIvikA, gujarAna dUra -dUra vRddhi-buddhi nivRtiman - nirAMtavALuM, sukhI vizuddhi-zuddhi puSyavat - puNyavAna, puNyazALI vyAnI - vAghaNa, sApaNI priyavali-mIThuM bolanAra zyAmi - asvacchatA, kALAza nAzin - phaLa khAnAra sIman - sImA, hada mAvin - bhAvI, thanAra, thavAnuM napuMsakaliMga pethAvat - buddhimAna, DAhyuM navuM-nAnuM, laghu, TUMkuM antaHpura - janAnakhAnuM, rANIvAsa vRddhimat - vadhatuM, laMbAtuM masvara - AkAza guma - zubha, mAMgalika, sAruM rman karma, kAma sAk - zaMkAzIla, vahemI, vahemIluM auzAna - kuzaLapaNuM, hoMziyArI sopas- Atura varSa - cAmaDuM avyaya nIvita - jIvatara, jiMdagI, jIvana vina - divasa kotram - kevaLa, phakta Treca - dInapaNuM, namratA, halakApaNuM vApi - kadI paNa nahi nAmanuM nAma | pazcAt - pachI priyavAhitya -mIThA bolApaNuM | madhuram - madhura rIte haha subodha saMskRtamArgopadezikA daza 118 haida 992 pATha - 26 che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ haMta (vizeSaNa) avatarat - (ava + tRR nuM va. I.) UtaratuM kuNThita - (kuNTh nuM arbha. lU.I.) aTakeluM, aTakAyeluM duSTa - (duS nuM 'rbha. lU.I.) huSTa, jarAja nirmita - (nir + mA nuM arbha. lU.I.) nirmANa resuM, nImesuM janesuM, janAvesuM prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. yoginaH phalAzino bhavanti / aparAdhinaM mA kSamasva | anujIvine kupyati bhartA / dazarathasya putro nAmnA rAmaH / brahmaNa: prajAH prajAyante / 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. rAjan! kuzalI bhava / kaJcukI rAjJAmantaHpure'dhikRtaH puruSaH / bhAvino'narthAJ jJAtuM na samartho'sti janaH / e. azmabhirazvasya gatiH kuNThitA / 10. jagatkarturmahimnAM phalaM sarvatra nivezita - (ni + viz nA preranuM urbha . lU.I.) bhUDesuM prasanna - (pra + sad nuM arbha. lU.I.) khuza thayeluM svAdhyAya vizeSa krameNa - (krama nI tRtIyAnuM khe'vayana) mathI, dhIme dhIme 14. priyavAdinAM priyavAditvaM dainyaM gaNyate zaThaiH / 15. ajJAnAdAtmano vinAzAyaiva kevalaM rAjJA dazarathena vyAlIva kaikeyyAtmanaH sadmani nivezitA / AtmanaH putrANAM karmasu kauzalaM prazaMsati / kRSNo vasudevasya sadmani vasannambarAdavatarantaM nAradama 16. 17. 18. pazyat / zrISeNasya rAjJo mahiSI sUryaM candraM cAtmana utsaGgavartinau svapne'pazyat / dRzyate / 11. kSetragAminA vartmanA gacchantaM 18. aparAdhinaH puruSAn daNDayantu yAtrikamapazyam / rAjAnaH / 12. janasya kalyANAya yatamAnena rAmeNAtmA klezamupAnIyata / 20. azmaneva nirmitaM duSTAnAM hRdayaM parakIyasya duHkhasya zravaNena na kadApi dravati / 13. prANinAmupakArAyaiva sAdhUnAM jagati jIvitam / 21. zubhAnAM karmaNAmArambhaH che subodha saMskRtamArgopadezikA 119 DOOT pATha - 26 che
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAdhu klyaannaay| Arambhe gurvyaH krameNa ca kSayiNyaH, 22. natA dumbina macata mAtmAna parArdhe tu purA laghavaH pazcAcca vRddhimtyH| 23. prazno avatoDaktaratna | 25. naH saMna no vizuddhi 24. vinA pUrvArthe vRkSA chAyA || mipi vI. prazna 2 gujarAtInuM saMskRta karo. . 1. devadatta buddhimAna che. " 15. vidvAna mANasa sadAcaraNanI hada 2. bApa dIkarAne snehathI bheTyo. | oLaMgato nathI. 3. naLa vizvakarmAno putra hato. 16. dUra dezamAM (potAnA) sukhI 4. paMkhIo AkAzamAM UDe che. dIkarAonI vArtA sAMbhaLIne te 5. cAkaro dhaNIne anusare che. khuza thayo. vRkSo parvato upara Uge che. [17. pazuo vaDe paNa potAnA baccA 7. (huM) chokarAonA nAma saMbhArato | upara sneha dekhADAya che. nathI. 18. araNyamAM phaLa khAnArAo vaDe cAmaDAnA joDA karAya che. sukhethI gujarAna karAya che. . harino nAza (enA) kAmo nuM | 19. (hu) madhura rIte bolatAM chatAM paNa pariNAma che. satya kahuM chuM. 10. gunegAra mANasanuM mana haMmezAM | 20. save sRSTi brahmAthI utpanna thaI. zaMkAzIla hoya che. 21. mANasa buddhinA mahimAthI prakhyAta thAya che. 11. rANIno saMdezo kaMcukI vaDe rAjA pAse laI javAyo. | 22. sArA rAjA upara prajAono vizvAsa vadhe che. 12. mANaso bhaviSyanA banAva 23. (teNe) gharamAM paroNAone devo jANavAne vAraMvAra Atura hoya che. - pramANe pUjyA. 13. yogIo vaDe hRdayamAM zivanI) | vinA 24. mANasonuM halakApaNuM (enA) prArthanA karAya che. kRtyothI thAya che. 14. zatruonA mastako upara rAjA vaDe [25. brahmAe prANIo, patharAo ane paga mukAyo. AkAza sarajyAM. prazna- 3 kyAre mana aMtavALA nAmonA nano ane kyAre no lopa thAya che? mano lopa thato hoya evA nAmonA dAkhalA Apo. haTha subodha saMskRtamArgopadezikA %i 120 pATha - 26 che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna - 4 mana aMtavALA ane rUd aMtavALA nAmonA rUpa sarakhAvo. prazna -5 nIcenA nAmonA rUpAkhyAna Apo: mUrdhana, mina, vartana,yarjana, snayamana, vRtti, sadAna, pakSa, karma, sIna vagere prazna- 6 rU aMtavALA nAmanA strIliMga aMga zI rIte thAya che? prazna - 7 , 1kayAre bevaDAya che? prazna- 8 padAMta , che, mo ke sau nI pachI svara Ave to zuM zuM thAya che? enA niyama ane dAkhalA Apo. hastI mUpa vAnam - dAna hAthanuM bhUSaNa che. e 0000000000000000000000000293 5 ati dikarasanna prasUte - satsaMgatithI sarva prApta thAya che. - | sarvAthInA disiddhayaHA- saphaLatAo utsAhane AdhIna che. 5 - samAyA mUSA sUni: - subhASita sabhAnuM bhUSaNa. che saMtoSatulya ghanamati nA - saMtoSa samAna dhana nathI. te ha subodha saMskRtamArgopadezikA : 121 ( ra 90 9 pATha - 26 che
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 - 27| s, vas bhane Iyas athavA eyas aMta nAma caturthI vidvAn candramas - puM. yaMdra ekavacana dvivayana bahuvacana prathama candramAH . candramasau candramasaH dvitIyA candramasam candramasau candramasaH tRtIyA candramasA candramobhyAm candramobhiH candramase candramobhyAma candramobhyaH paMcamI candramasaH candramobhyAm candramobhyaH SaSThI candramasaH candramasoH candramasAm saptamI candramasi candramasoH candramaHsu-ssu saMbodhana candramaH candramasau candramasaH vidvas - puM. vidvAna ekavacana dvivacana bahuvacana prathama vidvAMsau vidvAMsaH dvitIyA vidvAMsam vidvAMsau viduSaH tRtIyA viduSA vidvadbhyAm vidvadbhiH caturthI viduSe vidvadbhyAm vidvadbhyaH paMcamI vidvadbhyAm vidvadbhyaH SaSThI viduSoH viduSAm saptamI viduSi viduSoH saMbodhana vidvan vidvAMsau vidvAMsaH __ adhyUSivas - vize. 23j puMliMga ekavacana dvivacana bahuvacana prathama adhyUSivAn adhyUSivAMsau adhyUSivAMsaH dvitIyA adhyUSivAMsam adhyUSivAMsau adhyUSuSaH tRtIyA adhyUSuSA adhyUSivadbhyAm adhyUSivadbhiH ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA : 122 jhUDa pATha - 27 hU viduSaH viduSaH vidvatsu
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyA caturthI adhyUSuSe adhyUSivadbhyAm adhyUSivadbhyaH paMcamI adhyUSuSaH adhyUSivadbhyAm adhyUSivadbhyaH SaSThI adhyUSuSaH adhyUSuSoH adhyuSuSAm saptamI adhyUSuSi adhyUSuSoH __ adhyuSivatsu saMbodhana adhyUSivan adhyUSivAMsau adhyUSivAMsaH napuMsakaliMga ekavacana dvivacana bihuvacana pra. vi. ane saM. adhyUSivat adhyUSuSI adhyUSivAMsi bAkInA rUpo puMliMga jevA jANavA. zreyas - puM. tyaa9|24 ekavacana dvivacana bahuvacana prathama zreyAn zreyAMsau zreyAMsaH dvitIyA zreyAMsam zreyAMsau zreyasaH zreyasA zreyobhyAm zreyobhiH caturthI zreyase zreyobhyAm zreyobhyaH paMcamI zreyasaH zreyobhyAm zreyobhyaH SaSThI zreyasaH zreyasoH zreyasAm saptamI zreyasi zreyaHsu-ssu saMbodhana zreyan zreyAMsau zreyAMsaH manas - napuM. mana ekavacana dvivacana bahuvacana pra.vi. mane saM. manaH manasI manAMsi (baaddiin| 35 candramas prabhAra) tasthivas - na. bhelu ekavacana dvivacana bahuvacana pra.vi.sane saM. tasthivat tasthuSI tasthivAMsi (maaddiin| 35 vidvas pramANe) acisa-strI.jyota ekavacana dvivayana bahuvacana aciH arciSau arciSaH hada subodha saMskRtamArgopadezikA 2 123 chU999 pATha - 27 4. zreyasoH prathama
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyA arciSam arciSau aciSaH tRtiyA arciSA arciAm arcibhiH caturthI matra - arciAm aciryaH paMcamI arciSaH acibhyA'm acirthyaH SaSThI arciSaH arciSoH arciSAm saptamI arciSi ripo: arciHSu - SSu saMbodhana arciSau arciSaH niyamo 1. s aMtavALA nAmonuM prathamAnuM ekavacana pratyayano lopa karI ane upAjya na hoya ene dIrgha karavAthI thAya che. pachI nAmanA anyano visarga thAya che. pATha 2, niyama 3 juo. vyaMjanAdi pratyaya lAgatAM no visarga thAya che, pachI A visarganI pratyayonA prathamAkSaranA saMbaMdhamAM AvatA pahelA AvI gayelA visarga saMdhinA niyamo pramANe saMdhi thAya che. pR.19 niyama-6, pR. 22 niyama-3 ane niyama- 6 juo. varlsa ane phreMca ke yam aMtavALA puliMga nAmonA anya s nI pUrve pahelA pAMca rUpomAM na umerAya che. tathA upAjya mAM dIrgha thAya che. prathamAnA ekavacanane cheDe vAn ane thAna thAya che. 4. puMliMga nAmomAM dvitIyAnA bahuvacanathI zarU thatA svarAdi pratyaya lAgatA ane napuMsakaliMgamAM prathama, dvitIyA ane saMbodhananA dvivacanano rpha pratyaya lAgatAM var aMtavALA nAmonA no 3thAya che. jenA pachIno va mAMno lopAya che. ane vyaMjanAdi pratyaya lAgatA tathA napuMsakaliMganI prathama, dvitIyA ane saMbodhananA ekavacanamAM aMtya no take TuthAya che. vannI pUrve jo koI nAmamAM huM Avyo hoya to TU no 3thayo hoya tyAre e rU lopAya che. dA.ta. vim = levuN: (ddhi.ba.va.) 6. bIjo niyama phaya ane s aMtavALA nAmone paNa lAge che. 7. nuMsakaliMgamAM upAjye jo hoya to prathama, dvitIyA ane saMbodhananA ekavacanamAM e A dIrgha thato nathI. bahuvacanano rU pratyaya lAgatA upAste hasubodha saMskRtamAdezikA 124 4 pATha - 27 che. che
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ je koI svara Avyo hoya te svara dIrgha thAya che. ane enI pachI anusvAra umerAya che. 8. A badhA zabdomAM saMbodhananA ekavacanamAM upAsya svara dIrgha thato nathI dA.ta. vaman vinA 9. padAMte -+ uSmAkSara, ruke =7no anusvAra thAya. dA.ta. hen + ka = dRSiA rajU + = saMsthA 10. vat aMtavALA nAmonuM strIliMga aMga napuMsakaliMganI prathama, dvitIyA ane saMbodhananA dvivacana jevuM hoya che. dA.ta. vida{ = viduSI 1 (praki.saM.dviva.) 11. thar ane s aMtavALA vizeSaNonuM strIliMga aMga mAtra umeravAthI ja thAya che. dA.ta. zreyas = zreyasI . dhAtuo AT + 8-u. AhAra karavo, khAvuM, yajJa vi + mAm - pa. vyApavuM, chAI rahevuM karavo a - 5. javuM cotho gaNa " A + zri - u. Azraya levo, AdhAra + mam - pa. nAkhavuM rAkhavo pahelo gaNa nAma puMliMga | mIratha - eka sUryavaMzI rAjA 3matha - adharma, pApa mahAraga - moTo rAjA, mahArAjA vaTa - kAMTo vara - varadAna, bakSisa, prasAda vAva - virATa rAjAnA senApatinuM vetha{ - brahmA strIliMga za - rAmanA putranuM nAma bhUmi- aviSaya, agocara mam-caMdramA, caMdra tAra - eka zaheranuM nAma vin - deva, svargamAM rahenArA | priyaMvadA - zakuMtalAnI sakhInuM nAma durvAsan - eka RSinuM nAma | zAravI - zAkhA, DALa, DALIne hajI subodha saMskRtamArgopadezikA daza 125 huM ja nAma che,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhaya napuMsakaliMga muni - guNI, guNavAna vadhum - cakSu, AMkha cAyan - vadhAre moTuM inDas - chaMda, veda tavis - UbheluM tapas - tapa ridra - daridra, garIba taman - aMdhakAra, aMdhAruM vApaI - bhayaMkara, dAruNa tegam - teja, tApa nava - navuM thanusa - dhanuSa, kAmaThuM . | niSTa - stabdha, sthira, nizcaLa namas - AkAza preyas - vadhAre priya, vahAluM payam - pANI, dUdha myam - vadhAre moTuM pUnAsthAna - pUjAno viSaya, satkAra vanas - vanamAM rahenAra karavA lAyaka vastu vim - vidvAna, bhaNeluM mana -mana zreyas - caDhiyAtuM, AbAda yaza-yaza, jaza, kIrti zreta - sapheda, dhoLuM rakSam - rAkSasa na - raja, dhULa, parAga sanattaram - pachI ti-jAti (strI-varga ke puruSa-varga), mATe, sAru, vAsta sahI - ekadama, ekAeka vakSas - chAtI | kRdaMta (vizeSaNa) vera - vacana vayam - vaya, uMmara vinita - (1 + vinita, vi + vAsan - vastra, lUgaDuM, kapaDuM vannuM karma. bhU.ka.) sthira, hAlacAle ziram - zira, mAthuM nahi evuM zreyas - kalyANa vRta - ( nuM karma. bhU.kR.) karAyeluM, saras - sarovara kareluM dara - haraNa, laI javuM e nIu - (nuM karma.bhU.ka.) jIrNa, jUnuM, vim - balidAna ghasAyeluM parihita - (ri + thA nuM karma. bhU.ka.) vizeSaNa pahereluM madhyeSivam - raheluM saMta - (san + ta6 nuM karma. bhU.ka.) nIyam - vadhAre nAnuM tapeluM, tApathI baLeluM haha subodha saMskRtamArgopadezikA jI 126 che ? pATha - 27 che. cihna
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gu42rAtI ze. 1. munayo vanaukaso'bhavan / 16. dvArakAmadhyaSuSo janasya saMpado 2. devAn divaukaso vadanti / manaso'pyabhUmirabhavan / 3. kanIyAMsaM bhrAtaramAhvaya / 17. vasiSThasya vacAMsi zrutvA . 4. kuzo lavasya jyAyAn bhraataa| . vizvAmitreNa saha rAmasya gamanaM 5. preyaso janAn smarati kRSNaH / dazaratho'nvamanyata / udyantaM candramasaM preksssv| 18. guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM 7. tamobhirnabho vyaapyte| na ca vyH| 8. vAsasI parihite knyyaa| 14. kaikeyyAH dAruNaM vacaH zrutvA / zreyase yatate / mahArAjo dazarathaH sahasA 10. zatrU zirassu praharati / / bhUmAvapatannizceSTazcAbhavat / 11. vidvadbhirupadiSTo dazaratho | 20. manasA hariM vrajati / yajJamAharat / | 21. tapasAM phalamanubhavatu / 12. bhImena vakSasi tADitaH 22. durvAsAH pANDavAnAM kIcako'muhyat : | vasatimagacchat / 13. bahUni havIMSyagnau praasyti| 23. bhUyAMso'tra dhAnyasya rAzayo 14. nagarasya samIpe / vartante / tasthivadrAjasainyamapazyam / 24. rAmo rakSAMsi hatvA yazo'vindata / 15. sUryasya tejasA saMtaptaH | 25. gaGgAyAH payAMsi zvetAnIti pAnthazchAyAmAzrayate / zrUyate / prazna - 2 gu42|tiin saMskRta ro. 1. rise vAvaDe mAne zAMta 42rI. | manI bhAiI mAMgI. .... 2. nArAyaeno nAno mAmA | 7. 2 (potAnI) ino 43 sAthine gho3 Sisto doyo... 3. pAlinivehone "chas' he cha. | 8. rAmanA nAnA mAmI va sevA 4. pavana somAthI 52 / / sAve cha. | tha... 5. rAjAnI kIrti pRthvI upara prasare. 9. vanamAM rahenArA RSionA maTha 6. priyaMvadA durvAsA pAse gaI ane meM jhADonI DALIo ane pAMdaDAonA ha8 subodha saMskRtamArgopadezikA 127 - 00 pATha - 27 che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavAmAM AvyA hatA. | aMdhakAra pachI prakAza Ave che. 10. bhagIrathe brahmAne (potAnA) tapa | 18. kAMTAo upara jALa choDI daIne vaDe vaza karyA. -- | pakSIo AkAzamAM UDyA. 11. sarovaranA pANImAM kamaLo che. | 19. daridra lokonuM dhana haraNa karavAmAM 12. rAjA vidvAnone pUje che. | ghaNuM moTuM pApa che. 13. jema mANasa jUnA kapaDA tajI de che | 20. yoddhAo kIrtine sAru mRtyune paNa ane navA dhAraNa kare che tema jIvI gaNakAratA nathI. jUnA zarIra taje che ane navAmAM ra1. nAno bhAI moTA bhAInI pAchaLa pese che. cAlyo. 14. raghue dhanuSa ane bANa vaDe pRthvIne | 22. devo pAsethI ghaNA varadAna eNe jItI. meLavyA. 15. agnimAM naMkhAyelA balidAna 23. prAmANika mANasone (potAnA) agni vaDe devatAo pAse laI | jIva karatAM satya vadhAre priya hoya javAya che. 16. ayodhyAmAM rahelA loko sukhI | 24. sthira manathI potAnA) bhakto vaDe hatA. Izvara zodhAya che. 17. prakAza pachI aMdhakAra Ave che ane 25. vidvAna mANasa badhe pUjAya che. prazna -3 masa, , phreMca athavA paya ane vat aMtavALA nAmonA rUpa sarakhAvo. prazna-4 vam nA vano 3kyAre thAya che? ane ema thatAM pUrvanA rUnuM zuM thAya che? prazna -5 varane athavA aMtavALA nAmonA strIliMga rUpa zI rIte thAya che? prazna-6 nIcenA nAmonA rUpa lakho : nama, ghanusa, nAkhava, nAthIya, paya, vavRva, nyAya, rakSa, vanas (pu.strI.), divasa, vagere. * sarvaH travana nati- samaye sarva naSTa thAya che. 4 (haka subodha saMskRtamArgopadezikA 128 jIru pATha - 27 )
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 puruSa 1 puruSa 2 puruSa 3 1. 2. ekavacana Iyam It pATha-28 vidhyartha paraaipada - pratyaya . ekavacana Iya IthAs Ita Atmanepada - pratyaya ekavacana vat - ga.1 parauM. vasavuM vaseyam vaseH vaset yudhyeya yudhyethAH yudhyeta dvivacana Iva Itam itAm ekavacana . subodha saMskRtamArgopadezikA dvivacana Ivahi IyAthAm IyAtAm yu - ga.4 A. yuddha karavuM dvivacana dvivacana vaseva vasetam vasetAm yudhyevahi yudhyeyAthAm yudhyeyAtAm bhUmikA ar ane ad nA vidhyartha rUpa bIjI copaDImAM ApyA che. vidhyartha.... bahuvacana Ima Ita Iyus bahuvacana Imahi Idhvam In bahuvacana vasema vaseta vaseyuH bahuvacana yudhyemahi yudhyedhvam yudhyeran (A) mukhya pharamAna, saMbhava, AjJA, prArthanA, IcchA, AzA vagere batAve che. (B) evA arthanA peTA vAkyomAM paNa vaparAya che. 129 DEO pATha - 28 0
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (C) temaja jemAMnuM eka vAkya bajA vAkya upara AdhAra rAkhatuM hoya ane hetu ke zarata batAvatuM hoya tevA sAMketika vAkyomAM paNa vaparAya che. kriyAtipasyarthanA sAMketika vAkya AmAMthI bAtala karavA. vidhyarthanA pratyaya hyastana bhUtakALanA jevA ja che. apavAda mAtra nIce pramANe 3. che. (A) parasmapada tU. pu. ba. va. pratyaya anne badale sat che, ane Atmapada tR. pu.ba.va., pra.pu. e. va. ane dvi.pu. ane tR.pu.nA di.va.nA pratyayo satta, rU, DrathA ane tAne badale anukrame rajU, , thIm ane mAtA che. (B) A pratyayomAM vyaMjanAdi pratyayonI pUrve huM ane svarAdi pratyayonI pUrve umerAya che, eTalo phera che. | niyamo 1. vidhyarthanA pratyaya dhAtumAM vikaraNa pratyaya umeryA pachI lagADAya che. 2. mor svara ke ghoSa = monno lopAtAM ja thAya che. dA.ta. mo: mo: mo: = ma ma maLyA: dhAtuo 1 - pahelo gaNa ' . | levo (sthaLa dvi.vi. le che.) jhUm - o. samartha thavuM vi + mR-5. vIsaravuM, bhUlI javuM sava + 1 - A. nAhavuM : | cotho gaNa tam - 5. tapavuM, prakAza | phu -. droha karavo fdha + vas -5. upara besIne visAmo. nis + pa (niSNa) - A. nIpajavuM '3' nAma vinaM- aDacaNa, harakata, vipna adhyAya - (sadhdhan-puM. rasto +9| vimA - ADo rasto, khoTI cAla 5. kheda, thAka) musApharIno thAka | vizrAmadeto: - (vizrAmadetu - paM. nuM mAhiti - abhaNa mANasa | paMcamI e.va., vizrAma - 5. visAmo apAya - apAya, IjA, duHkha | + detu-paM. sababa) visAmAnA sababathI nAyApati - (ki.va.) vara - vahu | saMzraya - Azraya, vizrAmanuM ThekANuM hajI subodha saMskRtamArgopadezikA daza 130 haAE >>pATha - 28 che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAna - samAja, sabhA | jhUSita - tarasyuM vIna - dIna, kaMgALa, garIba ne strIliMga thara- dhIrajavALo, DAhyo . ' tamistrI - rAtri nIvairArabdha - (nIcait ane mArA - kurtA - kharAba dazA, avadazA, mAThI | strI. nAma) jenuM nIces nAma che te - hAlata parI - pArakuM cAmAM - (cAya - 5. InsApha + mUri-bahu sama - strI. kacerI) InsAphanI kacerI | vimu pheravelA moMvALuM mAratha - gaMgA zamana - sAruM, ThIka raju doraDuM surama - khubudAra, suMdara vipatti - vipatti, saMkaTa, Aphata suvRtta - sAruM, sadgaNI napuMsakaliMga avyaya anurajjana - prasanna karavuM e ta - athavA sahita - hita nahi te, nukazAna tardi- to mAvaUT - AcchAdana, aMtarAya, DhAMkavuM] vadi - bahAra e, AvaraNa mos - are, aho, re harizca- daLadara, garIba hAlata tri- jo prathamasuta - (prathama- vize.paheluM, pUrvanuM + suta - na. satkarma) pUrvanuM kRdaMta (vizeSaNa) satkarma mUta - (fma + mUnuM karma. bhU.kR.) rakSaNa - rakSaNa, bacAva jitAyeluM, harAvAyeluM suta - satkarma pratita - (prati + 2 nuM karma. bhU. ka) suvati - satkarma aDacaNamAM AveluM, aTakAveluM vizeSaNa prApta -( + mApUnuM karma. bhU.kR.) pAmeluM pahoMceluM, maLeluM zudra - halakuM, najIvuM, tuccha svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. viparAjipUto upara tharpatyayam | 2. chAmi to pive navIna ha4 subodha saMskRtamAgepadezikA ( 131 pATha - 28 )
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. kiM bho nRtyaM zikSeyota gaanm| | 16. vatsau, mAturAjJAmanurudhyeyAthAm / 4. bhUriNA prayatnena tattvamavagaccheH / 17. dhairyamavalambya zatrubhiH saha 5. putrAH sucaritaiH pitarau priinnyeyuH| yudhyethaaH| 6. Izvarasya pUjayA zAnti vindevhi| 18. nArAyaNasyAlasyAhAriyaM nisspot| 7. rajju sarpa na mnyedhvm| 18. ziSyasyAvinayaM gururna saheta / 8. durdazAM gate nari kSudro'pya - 20. vipattau dhIro na muhyeddharmaM vA na hitmaacret| parityajet / 4. vardhamAnaM vyAdhi jayantaM zatru ca | 21. icchAmi punarapi puNyAM nopeksset| __ bhAgIrathImavagAhevahItyavadadrAma 10. paNDitAnAM samAje'paNDitA maunaM| siitaa| bhjeyuH| 22. saMzrayAya prApte mitre prathamasukRtAni 11. kusumaiH surabhiNi harthe'dhvakhedaM | smRtvA kSudro'pi na vimukho nayethAH / bhvet| 12. prajAnAmanuraJjanAya rAjAno |23. tRSitAya jalaM yaccheddhareddInasya yateran / caapdm| 13. suvRttAya nRpataye prajA na druhyeyuH| 24. nIcairAkhyaM girimadhivasestatra 14. yadi harirvimArgAnivarteta zobhanaM vishraamhetoH| bhavet / | 25. sUrye tapatyAvaraNAya dRSTeH kalpeta 15. dharme ratAH prajJA hariM pshyeyuH| / lokasya kathaM tamisrA / prazna - 2 42|tiinuN saMskRta ze. 1. 2 5 / 7 / Avo tyAre (tamA sAme. bee) hAtha paga dhovA. |7. rAjAoe prajAone IjAmAMthI 2. bhAsome mitronevisApAna. bacAvavI. 3. (tu) ko 2 pAya to bharI ya. | 8. (5) 52me zva2ne zuddha 4. (a) yo5mo () yama / mNt:425|thii pUchame. 4pAya. c. (3) garI mAsone pana (tabhAre meM 45||me) guru pAse | Apay. nyAyazAstra zIug. | 10. (tamA) 32dbhA (tamA) yU 6. mI AunI chAyAmai (2055)| nali. haja subodha saMskRtamArgopadezikA 132 % 3 pATha - 28 che. `
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. mANasoe kAraNa vinA gabharAvuM | zahera bahAra laI gayo. nahi. | 19. jo (huM) kharAba kAma karato jovAuM 12. mANase bIjAnA dhanano lobha to adhipatio vaDe daMDA. rAkhavo nahi. 20. jo garIba brAhmaNo zaheramAM bhIkha 13. (be) luccAone mAravA evuM | mAge to eo kaMIka dhana meLave. rAjAe pharamAvyuM. 21. (mArA) mA-bApa khuza thAya 14. (ApaNe) dezanA rakSaNamAM marIe (eTalA mATe) meM bahenone bahu dhana to kIrti meLavIe. ApyuM. 15. sAkSIoe InsAphanI kacerImAM 22. vara-vahue dararoja gharamAM agnine haMmezAM sAcuM bolavuM. | | pUjavo. 16. jo (huM) kAzIe jAuM to ghaNA | 23. mANase pharaja adA karavAmAM zramane saMskRta pustako lAvuM. gaNakAravo nahi. 17. jo (tame) jUThuM bolo to adhipati | 24. ziSyoe AcAryane namavuM. vaDe zikSA pAmo. 25. vipnothI aDacaNa AvelI hoya to 18. (huM) zatru sAthe laDuM (evuM paNa tamAre zarU kareluM kAma tajavuM vicArIne) rAjA sipAIone | nahi. prazna - 3 hyastana bhUta ane vidhyarthanA pratyaya sarakhAvo. prazna -4 vidhyarthazAzA arthamAM vaparAya che? prazna -5 mor nA sUno lopa kyAre thAya che? prazna - 6 nIcenA dhAtuonA vidhyartha rUpa Apo: 5, rRkSa, nimagna, na,da, DI, 5, Daa, na, (kartarirUpa ane karmaNi rUpa), (karmaNi rUpa), 3 + mU (kartari rUpa ane karmaNi rU5), zra (karmaNi rU5), mus (kartari rUpa ane karmaNi rUpa) vagere. 4 nI vidheyaM saMtati suthami :- buddhimAne haMmezAM mauna rahevuM joIe. 94 subodha saMskRtamArgopadezikA jI 133 che. pATha - 28 che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 - 2 sarvanAma 1. ma kArAMta sarvanAmanA pratyaya kArAMta nAmanA jevA che, mAtra nIcenA pAMca pratyaya puMliMgamAM judA che. 5.5.pa. ya. me.va. paM. se... 5.5.1. sa. se.. i smai smAt iSAm smin 2. A 2ita. strIliMga srvnaamn| 35 A Rita strIliMga naamon| 4qi 4 thAya che. je pratyaya judA che te nIce pramANe che. ya... 5... . me.pa. pa.5.1. sa. se.. syai syAs syAs sAm syAm sarva - puM. baghA ekavacana dvivacana bahuvacana prathama sarvaH sauM sarve dvitIyA sarvam sauM sarvAn tRtIyA sarveNa sarvAbhyAm sarvaiH sarvasmai .. sarvAbhyAm sarvebhyaH paMcamI sarvasmAt sarvAbhyAm sarvebhyaH SaSThI sarvasya sarvayoH saptamI sarvasmin sarvayoH sarvA - puM.jadhA ekavacana dvivacana bahuvacana prathama sarve sarvAH dvitIyA sarvAm sarvAH sarvayA sarvAbhyAm sarvAbhiH sarvasyai sarvAbhyAm sarvAbhyaH paMcamI sarvasyAH sarvAbhyAm sarvAbhyaH pachI sarvasyAH sarvayoH sarvAsAm saptamI sarvasyAm sarvayoH sarvAsu caturthI sarveSAm sarveSu sI sarve tRtIyA caturthI haha subodha saMskRtamArgopadezikA (134 hR hU hU pATha - 29 hUMcha
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. tathA dvi. 3. 4. sarvam sarvANi (bAkInA rUpa puMliMga pramANe) puliMgamAM tevuM, patar, yar ane vim e sarvanAmonA rUpa ta, dhRta, ya ane eTale a kArAMta hoya ane jevA rUpa eonA thAya, tevA thAya che, paraMtu tar ane tad nuM prathamAnuM ekavacana anukrame sa: ane SaH thAya che. strIliMgamAM A sarvanAmonA rUpa anukrame tA, tA, yA ane aa eTale, A kArAMta hoya ne jevA rUpa eonA thAya tevA thAya che, paraMtu tad ane patar nuM prathamAnuM ekavacana anukrame sA ane SA thAya che. ete napuMsakaliMga prathamA ane dvitIyA 5. dvitIyA tRtIyA SaSThI-saptamI dvitIyA tRtIyA SaSThI-saptamI dvitIyA sarva - na. badhuM sarve etad yad kim (bAkInA rUpa puMliMga pramANe) } traNe liMgamAM, dvitIyAnA traNe vacanomAM, tRtIyAnA ekavacanamAM ane SaSThIsaptamInA dvivacanamAM, tA ne badale vikalpe na vaparAya che. (vAkyamAM ekavAra koI nAma ke sarvanAma prayojAI gayA bAda pharI A sarvanAma prayojAtAM A rUpo vaparAya che.) puliMga tad ekavacana etam enam ke etena e enena etAm enAm ke etayA : enayA ke dvivacana etau 3 enau tayo: ke nayo: strIliMga ne tayo: ke navo: napuMsakaliMga tAni etAni yAni kAni OM subodha saMskRtamArgopadezikA 135 bahuvacana etAn enAn etAH ke enAH etad enad ke ete 3 ene etAni 3 enAni (tRtIyAnuM ekavacana tathA SaSThI-saptamInuM dvivacana puliMga pramANe thAya che, tena 0 pATha - 29 jI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ nena ane pratiyo:-niyo:) bhUmikA 1. saMskRtamAM mukhya sarvanAma A che:- sarva-sarva, saghaLuM, ta-te, e, pati-A, e, ya-je, zi- koNa athavA zuM, samUhuM athavA ame, yudhdhatuM athavA tame, rUma A, gar- A ke peluM. niyamo 1. A kArAMta strIliMga sarvanAmanA Sa. ba.va. sAm pratyaya sivAya bAkInA cAra pratyaya lAgatAM A hasva thAya che. 2. sa:, uSa: + ma sivAya koIpaNa varNa = visarga lopAya. dA.ta. saH, uSa: + mAcchati = sa, Sa mAcchatA sa:, gSa: + kacchati = sa, IchatA 3. vyaMjanathI zarU thatA pratyaya Ave tyAre temaja pra. e.va.mAM viza zabdanA zu no va, thAya che. aghoSa vyaMjana pahelAM ane ghoSa pahelAM thAya che. pATha 8, niyama-9 juo. 4. va ane s ke huM jene cheDe Ave che tevA nAmanI mAphaka mahat zabdano upAjya ma puliMganA prathama pAMca rUpomAM ane napuM. nA pra.ddhi. ane saM. nA ba.va.mAM dIrgha thAya che ane anyat nI pahelAM namUkavAmAM Ave che. samAsamAM pUrva bhAgamAM mata zabda vAparatAM eno mahIM thaI jAya che. 5. mi sarvanAmanA rUpone cit athavA gapi (ane rana) pratyaya lagADavAthI praznArtha jato rahIne anizcayArtha thAya che. dA.ta. cit - na. koI, vat puM. koI (Ama vim nA traNe jAtinA rUpane rita-pi-vana lAge che.) dhAtuo pahelo gaNa dazamo gaNa - 5. gAvuM pra + artha - A. mAMgavuM, prArthanA karavI nA- u. nATaka karavuM, bhajavavuM (subodha saMskRtamArgopadezikA 136 2003 pATha - 29 che
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma puliMga rona - rudana, raDavuM e mAni - dIkaro vitta - dolata, dhana sAmarza - sAmarthya, jora mAyA - prayatna, zrama vapitta- eka RSinuM nAma vizeSaNa nAnya - lucco, Thaga, khaLa akSara - sthira, nitya, avikArI, jemAM mahiSAsura-pADAnA AkArano eka daitya pheraphAra thato nathI te rojhaputra - rAjaputra vitra - akhila, badhuM, saghaLuM sAra-sUryavaMzI rAjAnuM nAma anya - alpa, nAnuM, thoDuM strIliMga avakAta - svaccha, umadA aTavI - jaMgala, vagaDo nona - kuLavAna, khAnadAna kSiTI - dakSiNA ITI - (-guNa + jJA - jANavuM) liza - dizA guNa jANanAra, kadaradAna Tu-devInuM nAma, durgA vIru - suMdara ghAvApRthivI - (ka.va.) AkAza ane varNanIya - dekhAvaDuM, khubasUrata purA-muzkelIthI maLI zake evuM, durlabha pRthvI triI - pRthvI niSThata - pravaNa, hoMziyAra rAzI - rANI purI -purANuM drAvid brahmane jANanAra tattvajJAnI, napuMsakaliMga brahmavettA sjina - sonuM mahatva - moTuM, mahAna varya -corI zraya-vizvAsa rAkhavA yogya, bharosA devAyatana - devaLa, devAlaya pAtra purI - purANa zratimat - veda jANanAra, vidvAna prayA * prayAga, alAhAbAda sAdhya - maLe evuM, labhya svAdhyAya prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. voDatrI ta: 1 2. caitAni putAni 1 haha subodha saMskRtamArgopadezikA jI 137 99chUcha pATha - 29 che
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ kasyAH putrA ete ! yaM puruSaM hyeo'pazyaM tamevAhvayAmi / sA bAlA na kiMcidavadat / tebhyo brAhmaNebhyo dkssinnaamycchm| kasmAnnagarAdduta AgataH / eteSAM yadyadiSTaM tattatkriyatAm / yAH kathAH purANeSu zrUyante tA evaite nATayanti / 10. sa evaiSa pradezo yasminpriyayA saha ciramavasam / dazaratho'yodhyAmagacchat / 11. yenaitadakhilaM jaganniramIyata tasmai 22. na dRzyate'tra ko'pi rodanaM tu nama IzvarAya / zrUyate / 12. teSu teSu zAstreSu niSNAtaiH 23. purA yAni vastUni mahatA zrameNa paNDitaiH saha rAjA'bhASata / sAdhyAnyAsaMstAnyadhunA yantrANAM sAmarthyAdalpenaivAyAsena 3. 4. 5. SS. 9. 8. 8. 13. kayoste vAsasI ! 14. yayAtmAnaM pUtaM manyate vasiSThastAmarundhatIM vandasva / 15. sarvAsu kalAsu prAvINyamupagato rAjaputraH / 16. yayA mahiSAsuro hatastasyai durgAyai namaH / 17. te nadyau prayAge saMgacchete / prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. jAkho oe che ? teone dhaMdho zo che ? te harinI dIkarI che. 1. 2. 3. 4. tenuM nAma zuMche ? 5. 18. yAbhyAM cauryaM kRtaM tau puruSau rAjA'daNDayat / etasyAmaTavyAM purA brahmavido munayo nyavasan / 20. yairmedinyutkhAtA ye ca kapilasya kopena dagdhAstAn sagarasyAtmajAn bhagIratho gaGgAyA jalenodadharat / yAsAM vivAhAH svaputraiH saha samajAyanta tAbhirjanakasya kanyAbhiH prapanno rAjA 18. 21 24. 25. 6. 9. 8. sAdhyAni / kiM tayA dhenvA kriyate yasyA dugdhaM nopalabhyate / yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zrutimAn guNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAJcanamAzrayante // te goviMdano bhAI che. (huM) te (chorA) sAthai nizAne gayo. teNe nArAyaNane pelA chokarAo sAthe ramato joyo. rAme kone ema kahyuM ? . subodha saMskRtamArgopadezikA che 138 PO pATha - 29 H
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. tenA mitromAMthI te kone saMbhAre ? 17. ahIM A pustaka koNe mUkyuM? che ? 18.. A avikArI AtmAnA sAmarthya 10. te nadImAM mAchalA che. vaDe AkAza ane pRthvI dhAraNa 11. te tenAthI anusarAya che. karAI rahyAM che. 12. je mANaso gAmamAMthI AvelA che. 19. teo (ba) e umadA kRtya karyuM nathI. teo kyAM che? (karmaNi) 13. je dezano rAjA zUdraka che tyAMthI teo 20. te araNyamAM (huM) lAMbA vakhata Ave che. ' . | sudhI rahyo. 14. pAse (=pADozamAM) je dAsIo ra1. kaI dizAmAM pelo lucco gayo?.. hatI teone rANIe potAne mATe 22. pelA devAlayamAM lakSmInI suMdara phUlo lAvavA pharamAvyuM. | mUrti che. ' 15. mahArASTriyono rAjA A gharamAM | 23. harie tene vizvAsa na rakhAya tevI rahyo hato.' 1 | vArtA kahI. 16. te chokarIomAMthI kaI (ba.va.) | 24. je (mANasa)ne lakSmI zodhe che te te (gIta) gAya che? (lakSmI)ne maLavo muzkela kema hoya? ' prazna - 3 nAmanA rUpothI sarvanAmanA rUpa zI bAbatamAM judA paDe che? prazna -4 darzaka, saMbaMdhArtha ane praznArtha sarvanAmanA mULa rUpa vyaMjanAta che ke svarAMta che? ane emanA rUpa vyaMjanAMta ke svarAMta nAmanA rUpone maLatAM che? . prazna -5 vAkyanI saMdhimAM : ane Sa: nA visarganuM zuM thAya che? prazna - 6 ye, ta, vim ane patar nA traNe liMgamAM, tathA mahat (puliMga ane napuMsakaliMga) ane viza nA rUpa lakho. prazna - 7 jimnA anizcita sarvanAma tarIke traNe jAtinA rUpa lakho. ja mauna sarvIrthasAtha{I - mInathI sarve kAryo siddha thAya che. A ha4 subodha saMskRtamArgopadezika chuM 139 hU hUmra pATha - 29 che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ mat tvam 06-30 pahelo tathA bIjo puruSa sarvanAma asmad - huM athavA sabhe ekavacana dvivayana bahuvacana prathama aham AvAm vayam dvitIyA mAm - mA AvAm - nau asmAn - naH tRtIyA mayA AvAbhyAm asmAbhiH caturthI mahyam - me AvAbhyAm - nau asmabhyam - naH paMcamI AvAbhyAm asmat SaSThI mama - me AvayoH - nau asmAkam - naH saptamI mayi AvayoH asmAsu yuSmad - tuM tame prathama yuvAm yUyam dvitIyA tvAm - tvA yuvAm - vAm yuSmAn - vaH tRtIyA tvayA yuvAbhyAm yuSmAbhiH caturthI tubhyam - te yuvAbhyAm-vAm yuSmabhyam - vaH paMcamI tvat yuvAbhyAm yuSmat SaSThI tava - te yuvayoH - vAm yuSmAkam - vaH saptamI tvayi yuvayoH yuSmAsu dhAtuo pahelo gaNa jhaTa karavuM av - 5. 269 42j A + pat - 5. 57j vazam zaraNam + gam - 5. tAthaj, dazamo gaNa zaraNe javuM | pAr - 3. pA2 4j, ogaMgaj tvar - mA. (12 // 42vI, aghI2. thaj, ( subodha saMskRtamArgopadezikA 140 ha jI pATha - 30 )
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma vizeSaNa puliMga napuMsakaliMga aparAdhatna - thoDo aparAdha tADana - mAravuM e, mAra RtvijU -yajJa karanAro reva - deva, dazA netR- jItanAro nimitta - nimitta, kAraNa, bahAnuM vAsanana - dAsa, sevaka nAni - vAdaLAnI ghaTA bhUtAI - satya, sAcesAcuM ziva - kalyANa, sukha ma -bhomiyo raghunAtha - raghuonA rAjA, rAma mavizvarci - vizvAsa nahi rAkhavA viyoga - viyoga savitR - savitA, sUrya lAyaka, bharosAdAra nahi sAkSa - sAkSI, sAhedI rita - ucita, yogya somavAra - somavAra hatA - A jAtanuM, AvuM zALa - dayALu, karuNAvALuM strIliMga niSNana - niSphaLa, vyartha, phaLa rahita mAryA - mAna ApavA lAyaka strI patra - gabharAyeluM nIi - chokarI pratanu thoDuM, nAnuM - vicAra, lAgaNI, buddhi mAninI madamAna bharelI strI ram - dUra svAdhyAya prazna-1 saMskRtanuM gujarAtI karo. 1. nadaHparathI || 7. tArA pauDAM hamamAMfmatita 2. raghunAthaH tirotyAvayo: upAyo niSphalo'bhavat / 3. trAti putraH 8. viSNunuSyatA 4. mavati vAraMvane 9. tyAM sopavana tumimA 5. mAmInavathIrA 10. mArce thayA te mUtArtha 6. puSyathAtAM vArtA sarvezva:| 11. mAM thanaM ra yaRSiA shNsaami| 12. zivo va: zivAya mavatu haka subodha saMskRtamArgopadezikA ( 141 haeN za pATha - 30 che. avyaya
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. vAto yuvayo: pitA hrApti 1 14. pRthivI rAtsu yuSmAnu to no mayam| 15. rIneSvasvAsvavyetAdRzo mavattaH neH / 16. maratA meSanAmiva venAmA sarve manorathA nirastAH / 17. itava pApe rAmeLa maLyA vA pApa katamityapRcchatkruddho dazarathaH kaikeyIM yena nimittena tasyaivaM tvamanarthAyAdyodyatA / 18. maparAdhanavaM ya patti tyajasi mAnini dAsajanaM yataH / prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. tuM DAhyo mANasa che. huM bharosAdAra mANasa nathI ema tuM vahema lAve che ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7 jyAre tame parvata upara caDyA, tyAre tamAro bhomiyo koNa hato ? tane A vAta koNe kahI. 8. mArA bApa kAzI gayA, ane jyAre e pAchA AvyA tyAre e bahu pustako lAvyA ane mane e ApyA. tyAM je thayuM te amane kaho. mArI copaDI kyAM che, ema meM temane 19. 20. 21. 22. 23. 24. 9. 10. 11. 25. sUrya vayaM vayaM 12. 13. tava surita mameva pratanu yato na dIrgha kAlamAvAM sukhamanvabhavAva / vate mama moDadhyayanAya / 14. asmAmaRR Sa: / gatA te mAtA ! tasya vRttAntasya zravaLena paryAkulamAvayormanaH / temAM vadhustvamasi nanvini pArthivAnAM yeSAM kuleSu savitA ca gururvayaM ca / yUyamityAsInmatirAvayoH / kiM jAtamadhunA yena yUyaM yUyaM vayaM vayam // Azrama joyA. pUchyuM. 15. amArAthI chUTA paDavAmAM dilagIra | 16. A phUlo ame lAvyA. (karmaNi) mArI pAsethI e vArtA ene maLI. 17. tame (be) saghaLA mANasone niMdo . subodha saMskRtamArgopadezikA . 142 HOON pATha - 30 thAo mA. tArI maherabAnIthI ame saghaLA saMkaTa oLaMgyA. teoe e vakhate je karyuM te mane yAda che. sAkSIone meM somavAre AvavAno hukama karyo. (karmaNi) jyAre tame mAre ghera AvyA tyAre meM tamane dhAnyanA DhagalA ApyA. tuMharAvAyo eTale tArA sipAIo jItanA2ne tAbe thayA. ame (bee) ghaNA R RSionA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ cho. chokarA upara gusse na thA. 18. huM tane A bakSisa ApuM chuM. | 22. ame-tenA mitrothI e dUra bhaTakayo. 19. tArI pAsethI DAhyA mANasono mArga | 23. tArA vaDe e kUtarAne mAravAmAM meM jANyo. (karmaNi) | Avyo e ayogya kRtya karAyuM. 20. aparAdha vinA yajJa karanArAoe | 24. tuM pALanAra chatAM, tArI prajA mane mAryo. vipatti kema bhogave ? 21. he dayALu pitA, amo-tArA | 25. ApaNAmAM hari zreSTha che. LieLahiLaeLachi ee eeLa Li dina ni hALiLaLaLaLaLaLa La haLadaLa (eLaeLaeLaeLae 5453293 Si SHULSICCOLO GOVOOOOOOOOOOooovee 8 manina no nAtA- maunIne koInI sAthe kalaha thato nathI. 8 shaarshraashraashraashraashraashraashraashraashraashraashraash > > COVOGOVONVONVONVONVENONCOLO iyato tharmastato thanam - jyAM dharma che tyAM dhana che. # SICSUCSUCSICSESTNENIENCSICSICSICSICSICNEMMMMMMMMMMM # yataH satya to tharma: - jyAM satya che tyAM dharma che. * VOO VLOGOVCOVOLVO VOJVOOLVOO VUOVOVOVOU VLOVOU LJUBOVCOVOULAVOVOVOU JAPAALAALAALAALAALAALAALLALAALAALAALAALAAS.L2C2!L2AL2LZIS2S252:52:52:52:S yaza: purveravAthate - yaza puNyathI ja maLe che. 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000606 See eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee 545454545454545 VOO VOO VOO VOO VLOVCON LOVOJEMNONONONONGOVOVEJ chachachachachachachachachachacha9996 hitaprayoga mitram - mitra bhalAI mATe hoya che. ja hita manorAri 2 kurtama vara - hitakara ane manohara vacana durlabha che. * haka subodha saMskRtamArgopadezikA stra 143 chU999 pATha - 30 che
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416- u1] sarvanAma amU bahuvacana amI amUn amIbhiH amIbhyaH amIbhyaH amISAm amISu bahuvacana amUH amUm adasa - sApe, idam - mA adas - puM. mA pahu~ ekavacana dvivacana prathama asau amU dvitIyA amum tRtIyA amunA amUbhyAm caturthI amuSmai amUbhyAm paMcamI amuSmAt amUbhyAm SaSThI amuSya amuyoH saptamI amuSmin amuyoH strIliMga ekavacana dvivacana prathama asau amU dvitIyA amU amuyA amUbhyAm caturthI amuSyai amUbhyAm paMcamI amuSyAH amUbhyAm SaSThI amuSyAH amuyoH saptamI amuSyAm amuyoH nupaMsakaliMga pra. tathAvi adaH (maaddiin| 35 puMsiMga pramA) / idam - puM. mA ekavacana dvivacana ayam dvitIya. imam (enam ) imau( enau) tRtIyA anena ( enena) AbhyAm subodha saMskRtamArgopadezikA jI 144 che tRtIyA amUH amUbhiH amUbhyaH amUbhyaH amUSAm amUSu ama amUni 118) bahuvacana prathama. imau ime imAn ( enAn) ebhiH ? pATha - 31 )
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ime dvitIyA SaSThI imAni caturthI asmai AgAm ucca: paMcamI asmAt AbhyAm ucca: SaSThI asya gayo: (niyo) |SAt saptamI asmin mano : (puna:) strIliMga ekavacana dvivacana bahuvacana prathama iyam mA: mAm (nA) (ne). mo: (puna:) tRtIyA "anayA (enayA) AbhyAm AbhiH caturthI asyai AbhyAm AbhyaH paMcamI asyAH AbhyAm asyAH anayoH (enayoH) AsAm saptamI asyAm 3no (niyoH) mAsu napuMsakaliMga prathamA idam ' rUpe dvitIyA m (anan) rUpe (ne) rUpani (anAni) (bAkInA rUpa puliMga pramANe) bhUmikA 1. prathamAnA ekavacana vagara mata nA puMliMga rUpa zikhavAnI TUMkI rIta. - ema dhAro ke an ne badale mULa zabda para che, enA sarva pramANe puliMga rUpa karo, e rUpomAM ne ThekANe mUko, ane sarva nA vamAM maLelo svara jo hasva hoya to ene badale mUko, ane dIrgha hoya to amUko. vaLI, e rUpomAM bahuvacanamAM jyAM hoya tyAM mUko, eTale upara lakhelA rUpa thaze. tRtIyAnA ekavacananA ane bahuvacananA rUpa ra ane 3 na dhAratAM, mana ane mi: dhArI banAvavA. { no thavA bAbate pUrve je niyama ApelA che te lAgu pADavA. AvI ja rIte strIliMgamAM paNa mULa mavA dhArI sarvI peThe rUpa upajAvavA. rUm sarvanAmanA dvitIyAnA traNe vacanomAM, tRtIyAnA ekavacanamAM ane SaSThI tathA saptamInA dvivacanamAM traNe liMgamAM, pUrve ApelA ni thI thayelA rUpa paNa vikalpe vaparAya che. (A sarvanAmanA patnI jema vikalpa rUpa thAya che, te tyAM tyAM kauMsamAM ApyAM che.) haka subodha saMskRtamArgopadezikAra 145 be pATha - 31 4che. 2.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyamo 1. daMtya + 7 = datyano sthAya. dA.ta. mAvat + strInA = mAvajItrA, 2. +n =7no sAnunAsika r thAya. dA.ta. min + = mitro dhAtuo pahelo gaNa dazamo gaNa atnam + - u. zaNagAravuM pUra - u. pUravuM, bharavuM vi + K - pa. aTakavuM, thobhavuM nAma puMliMga sarvazI - eka apsarA varya - kaMjusa mANasa, kadarI mA~ - khADo vIza - (va ane za - rAjA) | priyApravRtti (fprayA - vahAlI +pravRtti kavirAja - khabara) vahAlInI khabara vRgharIna - gIdha pakSIono rAjA, jaTAyu mikSA - bhikSA garva - utAvaLa, tvarA mI - bIkaNa strI mAkSI manohara AMkhavALI devatA - devadAranuM vRkSa pramava - utpatti, utpatti sthAna zati - rIta va - hAthInI patnI, sahacarI madhura - madha karanAro bhamaro pathya - ghoDo vIthi - zerI, rasto vAsa - raheThANa napuMsakaliMga vRSabhadhvajJa - ziva natAda - latAmaMDapa, velano mAMDavo zivAtmaya - zivanuM deruM vipriya - vAMka gAma - saMgama, meLApa saMta - saMgati, dostI salpha-eka jAtanuM pakSI sahasa - sAhasa, karma strIliMga strIratna - ratnarUpa zreSTha strI akSaHT - adekhAI, harIphAI ( subodha saMskRtamArgopadezikA 146 1 pATha - 31 )
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSaNa duHkhita - du:khI, hisagIra dRzya - dRzya, hejAya khevuM putrIkRta - (putra - hIro + kRta- resuM) dIkarA tarIke mAneluM, dattaka lIdheluM puSpadhArin - puSpa dhArA 42nAraM, phUlavALuM pradeya - hevA yogya lagnamAM khApavAnuM priyatama - sauthI priya, vahAsAmA vahAluM varatanu - suMdara aMgavANuM, jujasUrata vipriya apriya vyAkhyeya - samabhavavAnuM 1. 2. prazna - 1 saMskRtanuM gujarAtI karo. idamAsanamalaGkriyatAM bhavatA / mRgasya javasyAkSamayevAmI rathyA dhAvanti / anayA rItyA vyAkhyeyo'yaM granthaH / 3. - 4. 5. 6. vatsa viramAsmAtsAhasAt / saMgamotsuka - bhajavAne khAtura svAdu - svAhiSTa avyaya athavA athavA, }, DiMvA, agara, yA kila - rejara prayaccha / 7. 8. anayoH kanyayoH saMgataM me rocate / 8. imaM sAraGgaM priyApravRttaye'bhyarthaye / ayaM sa te tiSThati saMgamotsuko vizaGkase bhIru yato'vadhIraNAm / 10. amuM puraH pazyasi devadAruM putrIkRto'sau vRSabhadhvajena / 11. strIratneSu mamorvazI priyatamA yUthe OM subodha saMskRtamArgopadezikA drutam - 4sahI, tarata puras- saMbhuja, bhAgaNa svAdhyAya gRhaMta (vizeSaNa) channa - (chad nuM arbha. lU.I.) chupAvesuM, DhAMkeluM 12. 13. amU tau tau pazyam / asmai viduSe brAhmaNAya dakSiNAM | 14. 15. 16. 17. taveyaM vazA / madhukara madirAkSyAH zaMsa tasyA: pravRtti varatanurathavAsau naiva dRSTA tvayA me| haMsa prayaccha me kAntAM gatirasyAstvayA hRtA / asminneva latAgRhe tvamabhavaH / asyaivAsInmahati zikhare gRdhrarAjasya vAsaH / manoharA amI vRkSA dRzyante puSpadhAriNaH / agacchadamuyA vIthyA dAsyamUM drutamAnaya / 18. kRtaM kimebhistava vipriyaM yadaniSTameSAmasi kartumudyataH / 147 OOOT pATha - 31 0
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. pAlanamISAM pragati thatoDI madra | 22. zive te tI tato'mIbhiramuSya kaarym| phalamamuSmilloke'nubhUyate / 20. putha purADAcAM nivAsI | 23. Imarvama: sAyakavitA nAmnAmavadyo nyavasat kavIzaH / / bhaaryaam| 21. prinnA mAvatImaM varaM yA|24. sItte putraviNa te prazna - 2 gujarAtInuM saMskRta karo. 1. A mArI copaDI che. |14. meM mAruM sonuM A (be) coro pAsethI 2. A mANaso potAnA rAjAnI | bacAvyuM. jItathI khuza thAya che. | 15. raNasaMgrAmamAMthI doDatA e 3. A chokarIo nRtya zIkhe che. sipAIne meM joyo hato. 4. A gAmomAM bahu vidvAno che. 16. musAphara pelA mArgathI gayo. 5. huM A AMkhoe dekhato nathI. | 17. kaMjUsa mANasanI pAsethI huM 6. A jhADa upara vAMdaro che. bhikSAnI AzA rAkhato nathI. 7. A nadIomAM bahu pANI che. 18. A nadIthI rAjAno mahela (be) 8. A parvato uparathI bahu paththaro koza che. paDelA che. | 19. e svAdiSTa kerI mane Apa. 9. meM A lAkaDI vaDe corane mAryo. | 20. A haraNa vaDe zo aparAdha karAyo? 10. meMAstrIone zivanA derAmAM joI. | 21. A nadIono saMgama pavitra che. 11. A nadIonA utpattisthAna 22. A vastra vaDe DhaMkAyelo huM adazya | himAlayamAM che. thAuM chuM. 12. A chokarAone ane pelI 23. A (be) kanyAo paNa lagnamAM chokarIone keTalAka lADu Apo. | ApavAnI che. 13. meM pelA parvatanA zikhara parathI | 24. mATIthI A khADA pUro. UtaratA vAghane joyo. prazna - 3 kayA sarvanAmanA rUpa kevaLa vilakSaNa thAya che? prazna - 4 { ane rUma (tri.) tathA kamra ane putranA rUpa Apo. prazna -5 gam nA rUpa banAvavAnI TUMkI rIta samajAvo. prazna - 6 daMtya vyaMjana pachI n Ave to saMdhi zI thAya? hada subodha saMskRtamArgopadezikA daza 148 ja che pATha - 31 che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ |46-u2 subhASita saMdoha noMdha:- keTalAka dhAtu tathA nAma A pustakamAM Apela nathI evAono paNa upayoga A subhASita saMdohamAM thayela che. te nIce pramANe che 1. han / . 2, 52smai. 49j- tAra vata. sa. tu. 5. me.. 2. eka sarvanAma cha, tenA sarva tthev| 35 thAya che. ." u. kR. 8 sAmane. utaravata.. . pra. me.. 4. nau shn| 35, saMbinA niyamo pramA) 46 25ne bhayANe sApesA sAmAnya pratyaya lagADavAthI thAya che. 5. sakhA sh06n| 35 maniyamita rIta thAyacha. . vidvattvaM nRpatvaM ca naiva tulya kadAcana / svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate // varameko guNI putro na ca mUrkhazatAnyapi / ekazcandrastamo hanti na ca tArAgaNo'pi ca // ekenApi suvRkSaNa puSpitena sugandhinA / vAsitaM tadvanaM sarvaM suputreNa kulaM yathA // utsave vyasane caiva durbhikSe shtruvigrhe| rAjadvAre zmazAne ca yastiSThati sa bAndhavaH // durjanaH priyavAdI ca naitad vizvAsakAraNam / madhu tiSThati jihvAgre hRdaye tu halAhalam // durjanaH parihartavyo vidyayAlaGkRtopi san / maNinA bhUSitaH sarpaH kimasau na bhayaMkaraH // kulInaiH saha saMparkaH paNDitaiH saha mitratAm / . jJAtibhizca samaM melaM kurvANo na vinazyati // yo dhruvANi parityajya adhruvaM pariSevate / dhruvANi tasya nazyanti adhruvaM naSTameva ca // 9 subodha saMskRtamArgopadezikA daza 149 pATha -31 che
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdapAnAM bhayaM vAtaH padyAnAM ziziro bhym| parvatAnAM bhayaM vajraH sAdhUnAM durjano bhayam // tasmAtsvaviSaye rakSA kartavyA bhuutimicchtaa| yajJairnAvApyate svargo rakSaNAtprApyate yathA // yathA phalAnAM pakvAnAM nAnyatra patanAdbhayam / evaM narasya jAtasya nAnyatra maraNAdbhayam // na bhIto maraNAdasmi kevalaM dUSitaM yazaH / vizuddhasya hi meM mRtyuH putrajanmasamaH kila // apApAnAM kule jAte mayi pApaM na vidyate / yadi saMbhAvyate pApamapApena ca kiM mayA // arthamanarthaM bhAvaya nityaM nAsti tataH sukhalezaH satyam / putrAdapi dhanabhAjAM bhItiH sarvatraiSA vihitA riitiH| kA tava kAntA kaste putraH saMsAro'yamatIva vicitraH / kasya tvaM vA kuta AyAtastattvaM cintaya tadidaM bhrAtaH / zatrau mitre putre bandhau mA karu yatnaM vigrahasaMdhau / bhava samacitaH sarvatra tvaM vAJchasyacirAdyadi sattattvam // mahatA puNyapuNyena krIteyaM kAyanaustvayA / pAraM duHkhodadhergantuM tara yAvana bhidyate // dhairyaM yasya pitA kSamA ca jananI zAntizciraM gehinI satyaM sUnurayaM dayA ca bhaginI bhrAtA manaHsaMyamaH / zayyA bhUmitalaM dizo'pi vasanaM jJAnAmRtaM bhojanamete yasya kuTumbino vada sakhe kasmAd bhayaM yoginaH // vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhirucirvyasanaM zrutau prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAm // AlasyaM hi manuSyANAM zarIrastho mahAripuH / nAstyudyamasamo bandhuHkRtvA ca nAvasIdati // ( subodha saMskRtamArgopadezikA ( 150 ha992 subhASita saMdoha )
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ asti brahmAraNye karparatilako nAma hastI / tamavalokya sarve zugAlAzcintayanti sma, yadyayaM kenApyupAyena mriyate tadAsmAkametaddehena mAsacatuSTayasya bhojanaM bhvissyti| tatraikena vRddhazRgAlena pratijJAtaM, mayA buddhiprabhAvAdasya maraNaM sAdhayitavyam / anantaraM sa vaJcakaH karpUratilakasamIpaM gatvA sASTAGgapAtaM praNamyAvadaddeva dRSTiprasAdaM kuru / hastI bUte, kastvaM, kutaH samAyAtaH / so'vadajjambUko'haM sarvairvanavAsibhiH pazubhirmilitvA bhavatsakAzaM prasthApito, yadvinA rAjJA'vasthAtuM na yuktaM tadatrATavIrAjye'bhiSektuM bhavAnsarvasvAmiguNopeto nirUpitastadyathA lagnavelA na vicalati tathA kRtvA satvaramAgamyatAM devena / ityuktvotthAya calitaH / tato'sau rAjyalobhAkRSTaH karpUratilakaH zRgAlavartmanA dhAvan mahApaGke nimagnaH / tatastena hastinoktaM, sakhe zRgAla, kimadhunA vidheyaM, paGke nipatito'haM mriye, parAvRtya pazya / zRgAlena vihasyoktaM, deva mama pucchakAvalambanaM kRtvottisstth| yanmadvacasi tvayA pratyayaH kRtastadanubhUyatAmazaraNaM duHkham / krodho mUlamanarthAnAm |-ogh anarthonI che. ra saMsargajA doSaguNA bhavanti / - hoSa sAne gura saMgatithI thAyacha. vinAzakAle viparItabuddhiH / - vinAza samaye buddhi 3rIya che. vibhUSaNaM maunamapaNDitAnAm / - mauna bhUmAmAna bhUSA che. * vidyAyA na paramaM cakSuH / - vidhAthI moTI mAM nathI. ke subodha saMskRtamArgopadezikA 2 151 dala subhASita saMdohA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta gujarAtI zabdakoza | | - | | matharna - paM. adharma, pApa - (+ kSatni) paM. ayogya | thapati - paM. adhipati, uparI vakhata | adhunA - (avyaya) hamaNAM sakSama - strI. adekhAI, harIphAI uzcayana - na. adhyayana, abhyAsa akSara - vize. badalAya nahi evuM, | madhyeSivam - vize. vaseluM, raheluM avikArI, sthira, nitya, 5. paramAtmA ava - vize. anizcita vitra - vize badhuM, saghaLuM - (sadhdhan-puM. rasto + vera madra- osaDa - puM. thAka) musApharIno thAka zani - 5. agni, devatA manoram - avyaya) pachI - na. ajha, Toca 3nArtha - paM. anartha, aniSTa maMtra (mAtra) - . aMgreja nAna - paM. agni atna (putra) bhUmi - strI. niI - na. saMkaTa, aniSTa, duHkha iMglAMDa anugavina - vize. cAkarI karanAra, virat - (avyaya) jaladI cAkara, sevaka, Azrita mana - . bakaro anujJA - strI. paravAnagI, rajA jJAna - na. ajJAna manarana - na. manoraMjana, prasannatA mad - ga. 1 paramai. AMTo mAravo. | manarI - pu. prIti : bhaTakavuM, bhamavuM anuSThAna - na. karavuM e, kRtya, kArya maTavI - strI. jaMgala, vana pravRti - na.asatya, jUThuM, vize. gata: - (avyaya) AthI, tethI asatya, jUThuM tithi - paM. paroNo manezan - (avyaya) vAraMvAra tava - (avyaya) atyaMta :ra5 - na. aMtaHkaraNa tya - . nAza, javuM e mApura - na. janAnakhAnuM matra - (avyaya) ahIM antarAtman - puM. aMdaranojIva, AtmA athavA - (avyaya)athavA, ke, kiMvA anna - na. anna ad- ga. 2 paramai. khAvuM citra - (avyaya) anya-bIje ThekANe mada - (avyaya) Aja pati - pu. paMDita nahi te, mUrkha 4thama paM. karajadAra, devAdAra |aparAdha - 5. aparAdha, voka, guno ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA 15ra dUra subhASita saMdoha (
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparAtharnava - 5. thoDo aparAdha | annakUtara - puM. alaMkAra, ghareNuM : aparathin - vize. aparAdhI, gunegAra | mananIya - vize. na oLaMgAya evuM apAya - 5. apAya, nukazAna, harakata | manam- (avyaya) pUratuM, basa tRtIyA mapi - (avyaya) vaLI, paNa | vibhakti sAthe vaparAya che) priya - vize. apriya mati - pu. bhamaro fthAna - na. nAma anya - vize. alpa, nAnuM mUta - (fma+mU nuM bhu. ) | an - ga.1 parasma. rakSavuM harAyeluM, jitAyeluM. gavAI - puM. avakAza, jagyA maSyi - strI. ruci, icchA vaya - .jaththo, ekaThuM karavuM amitApa - pu. cAhanA, icchA avatarat - ( +ga. 1 paramai. nuM mareja - paM.abhiSeka va. kR.) UtaratuM amapejIma-( ma+fsanuM che. ku.) | pravAta - vize. svaccha, ucca abhiSeka karavAne, rAjA banAvavAne | vIrapaIT - strI.avajJA mUni - strI. aviSaya, agocara avantI - strI. ujjayinI myulaya - 5. udaya, caDatI manovaze - (kavorja nuM saMbaMdhaka mamarAvatI - strI. iMdranI rAjadhAnI bhU.kR.) avalokana karIne, joine gamArca - 5. pradhAna vastu-na. vastu nahi te, mithyA padArtha gambara - na. AkAza avasvAropa - mithyApadArthanI kalpanA ayodhyA - strI. ayodhyA avicalita - (a+vicalita, vi+cal kara - na. araNya, jaMgala nuM bhUtakRdaMta, sthira, hAlacAle nahi evuM ri- paM. zatru mavizvAstha - vize. vizvAsa mUkavAne to - strI. vasiSTha RSinI strI nAlAyaka, aNabharosAdAra artha - pUjAno sAmAna sAra - vize. jenuM zaraNa (rakSaNa marjana - na. pUjA, arcA karanAra) nathI te, anAtha garjuna - kuM. arjuna mana - puM. paththara artha - ga. 10 Atmane. ( athavA azru - na. azru, AMsu Ama upasarga sAthe) prArthanA karavI, | | azva - pu. azva ghoDo vInavavuM. azvapati - paM. vizeSa nAma artha - paM. paiso, dhana, vastu, banAva ! | m - ga.2 parasma. hovuM marda - ga.1 parasaiM. lAyaka thavuM | mam - ga.4 paraspe. pheMkavuM, ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA jI 153 hU saMskRta gujarAtI zabdakoza (9
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ nir + as ( nis ) - vikheravuM, X + s (pras) - pheMkavuM asaMdhyeya - vize. asaMkhya, agaNita asatya na. asatya, jUThuM asAratA - strI. nirupayogitA - atti - puM. talavAra asura - puM. asura, daitya astra - na. camatkArI hathiyAra ahita IjA. - na. hita nahi te, nukazAna, | AropaLa - na. JAtapa - puM. taDako Atmana - puM. dIkaro AtmanA - strI. dIkarI - Atman - puM. AtmA, pote AtmIya - vize. potAnuM Apad strI. Apatti, Aphata Amra na. kerI AyAma - puM. prayatna, zrama - AyuSpat - vize. lAMbI AvaradAvALuM Arambha - puM. AraMbha, zarUAta ArAdhanA na. ArAdhanA, maherabAnI meLavavI e Aropa - puM. Aropa A AAza - puM. na. AkAza AkRtamauma - puM.aMgreja AcAra - puM. AcAra, cAla, yogya AzIrvAd - puM. AzIrvAda AzA - strI. AzA vartaNuMka Azrama - puM. Azrama, maTha AcArya - puM.AcArya, guru AjJA - strI. AjJA, hukama Asana Avar - puM. Adara, satkAra Aveza - puM. hukama AdhyAtmija - vize. AdhyAtmika - - ropavuM, vAvavuM e Arya - puM. Arya, AbarUdAra mANasa AryAM - strI. zANI strI - AvaraNa - na. AcchAdana, aMtarAya, DhAMkavuM e - na. Asana AnA - vize. khuzakAraka i phacchA - strI. icchA kRti - (avyaya) iti, ema rUtyam - (avyaya) evI rIte ntu - puM. caMdra 6 - puM. iMdra phanjhALI - strI. iMdranI strI AdhyAna na. dhyAna rUndhana - na. baLataNa Ar - meLavavuM, ( ke ava upasarga | va - (avyaya) peThe, jANe sAthe) meLavavuM, pAmavuM, (vi upasarga sAthe) vyApavuM rUr (pha) - ga.6 parauM. icchavuM rUo - ga. 4 parauM. (anu upa. sAthe) . subodha saMskRtamArgopadezikA 154. saMskRta gujarAtI zabdakoza CH
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zodhavuM khoLo) khoLAmAM beTheluM rUSa - puM. tIra tsava - 5. occhava rUcha - (rUSa nuM bhU.kR.) ISTa, iccheluM 32 - 5. utsAha rUda- (avyaya) ahIM 36 - na. udaka, pANI vadhi - . samudra, dariyo kama - . udbhavavuM e, dekhAva hRkSa - ga.1 Atmane. jovuM, uddhati - (3n + nuM karmaNi bhUta - apa + rRkSa - AzA rAkhavI, kRdaMta) uddhata, garviSTha, tochaDo pra + raMkSa - paMkhavuM, uddhava - paM. udbhava, janma pari + rRkSa - parIkSA levI, tapAsavuM, vAta - (s +yamnuM karmaNi bhU. kR.) 35 + phukSa - upakhavuM,bedarakAra rahevuM taiyAra, tatpara zvara - pu. Izvara, paramezvara masa - vize. (sama - vize. jevuM) udyama jevuM udyAna - na. vADI 3 - (vanuM bhU.ka.) kaheluM, boleluM Dona - . udyoga rita - vize. ucita, yogya 352 - . upakAra Tvas - (avyaya) UMcethI 3pa - paM. upadeza 3yina - strI. eka nagarInuM nAma, 35vana - na. bAga, vADI ujarjana upahAra - . bheTa 3vanam - (avyaya) caLakATathI, 356- strI. joDo, khAsaDuM prakAzita rIte upAya - puM. upAya 3chuM - ga. 6 parasma. vINavuM 3pAna- puM. Thapako Tana - 5. jhUMpaDuM sarvazI - strI. vizeSa nAma Data - (avyaya) ke, athavA 3Us - strI. utkaMThA, icchA GIR - ( + rauna nuM karma. bhU.| gutA - strI. prAmANikapaNuM kR.) khodeluM hatupa - paM. vizeSanAma, eka rAjA sthA - (d + thA nuM saMbaMdhaka bhU. | trani - pu. yajJa karanAro 6 - ga. 4 parasma. (sam + ) utsaddartina - vize. (36 - puM. AbAda thavuM pha.) UThIne haka subodha saMskRtamArgopadezikA jI 155 saMskRta gujarAtI zabdakoza (ra)
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSi - puM. RSi RSyazRGga - puM. rAmano banevI e 5 - sarva. eka tAdRza - vize. A jAtanuM, AvuM lApura - na. zaheranuM nAma, veruLa va - (avyaya) nakakI, ja vam - (avyaya) e pramANe o ovana - puM. bhAta au auSadha - na. auSadha, osaDa Ta - puM. sAdaDI Ta - puM. kAMTo 4 - puM. kaMTha, gaLuM stya - ga. 1 Atmane. vakhANavuM, khuzAmata karavI v - ga. 10 kathana karavuM, kahevuM tham - (avyaya) kema, zI rIte -- thA - strI. kathA, vAta thaeN - puM. kaMjusa mANasa vA - (avyaya) kyAre kapaTa na. kapaTa pi - puM. vAdaro pitA - puM. eka RSinuM nAma pola - puM. gAla chart - zall. viouisi, aell nIvat - vize. vadhAre nAnuM, nAnuM nyA - strI. kanyA, kumArikA - subodha saMskRtamArgopadezikA - va - ga.1 Atmane. kaMpavuM, hAlavuM na. kamaLanuM phula kamala pAse ka rman - na. karma, kAma dhruvin - puM. kaMcukI, aMtaHpurano vaDo - puM. kalaMka, DAgha adhikArI - ra - puM. hAtha mA - puM. hAthInuM baccuM f - puM. kAna, karNa rAjA rtavya - na. kartavya tuM - vize. kartA, karanAra pUtina - puM. vizeSa nAma pUtinasamIpam - karpUratilakanI jja - puM. kalaha, kajIyo, kaMkAsa nA - strI. kaLA kali puM. kaLi, TaMTo kalyANa na. kalyANa anfa - y. sla vIza - puM. (vi + Iza - puM. rAjA) kavirAja kAJcana na. sonuM AntA - strI. vahAlI, vahu hrAnti - strI. kAMti, zobhA hrAma - puM. icchA kAraNa na. kAraNa vRtta - naM. kArAgRha, kedakhAnuM, jela 156 mAM saMskRta gujarAtI zabdakoza hajI - -
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi - vize. karuNAyukta, dayALu | gujju - ga. 4 parasma. bheTavuM IN - na. karuNA, dayA suma - na. phUla rtiA - pu. kArtika mahino ppa - pu. kUvo vArya - na. kArya, kAma sUrya - 5. kAcabo tni - . kALa, vakhata # - karavuM, - ga. 1 Atmane. ( upa. sAthe) | fdha + 9 - adhikAra Apavo, prakAzavuM, caLakavuM TharAvavuM, Rly - na. kAi, lAkaDuM. mana + $ - alaMkRta karavuM, #AsAra - puM. taLAva zaNagAravuM, vira - puM. cAkara mAvin + (mAviSTra) - dekhADavuM, jitu - (avyaya) parantu, paNa batAvavuM jiri- . bhUMDa vRta - (vRnuM bhU.kR.) karAyeluM jitna - (avyaya) kharekhara kRtajJatA - strI. kRtajJatA hIraja - pu. virATa rAjAno senApati kRti - strI. kRtya, kAma zarti - strI. kIrti te - (avyaya) mATe, sAru, vAsta mbin - pu. kuTuMbanuM mANasa #pI - strI. kRpA, maherabAnI surata - ( nuM bhU.kR.) | m - ga.1 paramai. athavA ga. 6 aTakAyeluM, rokAyeluM ubhaya. AkarSaNa karavuM, kheDavuM viza karavuM, kheDavuM ta: - (avyaya) kyAMthI SIvana - pu. kheDUta tra - (avyaya) kyAM #M - . kRSNa 35-ga. 4 parasai. kopa karavo, gusse | jhUm - ga. 1 Atmane samartha thavuM thavuM | eNvatra - vize. kevaLa mArI - strI. kuMvArI, kumArIkA | vanam - (avyaya) kevaLa, mAtra znavAra - . kuMbhAra breyI - strI. dazaratha rAjAnI eka 3ra - paM. (ba.va.) eka dezanuM nAma | rANInuM nAma rvat - (nuM parasaiM. va.kR.) karatuM | zroza - paM. bhaMDAra urvANa - (nuM Atmane. va.) karatuM | muvI - strI. cAMdanA hIna - vize. kuLavAna | zAna - na. kuzaLatA, hoMziyArI, za - pu. rAmanA putranuM nAma | | pravINatA zanin - vize. kuzaLa, sukhI | auzAmbI - strI. eka zahera ha subodha saMskRta mArgopadezikA 157 saMskRta gujarAtI zabdakoza (ra)
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ auziza - . kuzika no vaMzaja | kSetramANin - vize. tIrtha bhaNI jatuM. me - (ma zabdanI tRtIyAnuM | ekavacana) dhIme dhIme, Aste jhITu - ga. 4 paraspe. krIDA karavI, | va - . laMgaDo, vize. laMgaDuM khelavuM, ramavuM -puM. khaDaga, talavAra Da - strI. krIDA, ramata van - ga. 1 ubhaya. khaNavuM, khodavuM, gIta - (nuM .ka.) vakarAthI lIdheluM, s + ghana - khodavuM kharIdeluM nitra - na. kodALo 6 - ga.4 paraspe. krodha karavo, gusse | -5, lucco thavuM zodha - 5. krodha za - . koza, gAu pha - strI. gaMgA nadI varga - pR. kleza, duHkha chin - (nam ga.1 paramai. nuM va.ka.) & - (avyaya) kyAM jatuM kSam -ga.1 Atmane. kSamA karavI, mApha | - pu. hAthI karavuM, khamavuM 1 - ga. 10 gaNavuM, dhAravuM, kSamatakSA) - ga. 4 paraspe. kSamA gaNakAravuM karavI, mApha karavuM sAta - (namnuM bhU.kR.) gayeluM kSamAM - strI. kSamA, mAphI pati - strI. gati kSaya - vize. kSaya pAmavuM, ochuM thatuM namna - vize. gamana karanAra, janAra kSi(kSA) - ga. 10 dhovuM, sthirva - 5. gaMdharva, svargamAM rahenArA pra + kSan - pakhALavuM, dhovuM devonI eka jAta fkSa(kSam)- ga.1 paraspe. kSaya thavo, [1] - ga.1 paramai. gamana ghasAI javuM karavuM, javuM, fkSam - ga.6 ubhaya. pheMkavuM dha + gam - meLavavuM, kSadra - vize. zudra, tuccha, halakuM manuM + sAm - anusaravuM, pAchaLa javuM, kSama - ga. 4pararma. khaLabhaLavuM, ava + am - jANavuM, gabharAvuM nid + kam - nIkaLavuM, kSadhita - vize. ludhita, bhUkhyo zaraNam ke vazam + gam - zaraNe javuM, kSetra -na. kSetra, khetara tAbe thavuM, hatuM. subodha saMskRtamArgopadezikA 158 3 saMskRta gujarAtI zabdakoza (ru.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ sam + gam - Atmane. ekaThA thavuM, |opa - puM. gopa, govALa . maLavuM, goSTha - puM. na. gAyanI gamANa na. gUMthavuM e grathana prati + A + gam - pAchA AvavuM. na. gamana, javuM e gamana prantha - puM. graMtha, pustaka - gartA - strI. khADo gartha - vize. niMdavA lAyaka t - ga. 1 parauM. gaLavuM, TapakavuM gam - ga. 1 Atmane (pra sAthe) baDAI mAravI gotra - na. avayava gAna - na. gAyana = gAya - puM. gAyaka, gavaiyo zira - puM. giri, parvata gIta - na. gIta muLa - puM. guNa jJa - ga.1 Atmane. (ava sAthe) | kRta - na. ghI nAhavuM vize. (muLa- guNa+jJA guNajJa jANavuM) guNa jANanAra - muLavat - vize. guNavAna mukhin - vize. guNavAna guru - vize. guru, lAMbuM guru - puM. guru, AcArya, pUjya mANasa | puM. gIdha pakSIono rAjA, gRdhrarAja jaTAyu, je dazarathano mitra thAya - gRha - na. ghara rohinI - strI. vahu | - ga. 1 parauM. gAvuM gotra - na. gotra, kuLa govAvarI - strI. godAvarI nadI . subodha saMskRtamArgopadezikA praddaLa - na. grahaNa karavuM e, pakaDavuM e grAma - puM. gAma grISma - puM. grISma Rtu, gha unALo ghaTa - puM. ghaDo yuSu - ga. 10 jAhera karavuM 4 - (avyaya) ane vora - puM. cakora pakSI cakra na. cakra, paiDuM cakSum - na. cakSu, AMkha vajrana - vize. caMcaLa, capaLa caNDa - vize. pracaMDa, ugra candra - puM. caMdra - candrApIDa - puM. eka rAjaputranuM nAma car - ga. 1 parauM. cAlavuM, | Ja + var - AcaraNa karavuM vRti - na. caritra, AcaraNa carman - na. cAmaDuM = vat - ga. 1 parauM. cAlavuM, vaLavuM cAturya - na. caturAI cApa - puM. kAmaThuM cAruM - vize. suMdara - 159 ) saMskRta gujarAtI zabdakoza )
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ vitta - na. citta - citraTa - puM. eka pahADanuM nAma 10 ciMtana karavuM, vicAravuM cit - ga. cintA - strI. ciMtA, phikara (cit nuM bhU.kR.), ciMtana cintita | - kareluM, vicAreluM cira- vize. cirakALanuM, lAMbA vakhatanuM cim - (avyaya) cirakALa, lAMbA vakhata sudhI vijJa - na. cihna chAtra - puM. vidyArthI, ziSya chAyA - strI. chAyA chid - (karmaNi prayogamAM) kapAvuM ja nana - puM. mANasa, loka - jala na. jaLa, pANI sur( cok) - ga. 10 coravuM nam - ga. 1 parasaiM. baDabaDavuM covat - (cuv ga. 10 nuM vartamAna | nava - puM. utAvaLa, tvarA - kRdaMta preratuM, hAMkatuM dho- puM.cora paurya - na. corI nAt - na. jagata baLatuM - puM. jagatano racanAra, paramezvara nanavjha - puM. bApa, sItAno bApa | nananI - strI. mA [ nA ] - ga. 4 Atmane. janamavuM, navuLa - puM. ziyALa khayat - (ni ga.1 pararsI. nuM va. kR.) utpanna thavuM. jItatuM, vijayI nayanta - puM. IMdrano putra rana - puM. gharaDo mANasa narA - strI. ghaDapaNa chat - na. chaMda, veda jAla na. jALa, pAza channa - (v nuM karmaNi bhUtakRdaMta) DhAMkeluM, | nAtma - lucco, Thaga saMtADeluM - ji ga. 1 parauM. jaya pAmavo, jItavuM, vi + tni - Atmane. vijaya pAmavo, jItavuM nihvA - strI. jIbha niApra - na. (bihnA - strI. jIbha + agna- na. Toca) jIbhanuM TeravuM nIf - (pR nuM bhU.kR.) jIrNa naur - ga.1 parauM. jIvavuM nIva * puM. jIva nIvidyA - strI. AjIvikA . subodha saMskRtamArgopadezikA che 160 saMskRta gujarAtI zabdakoza nAhya - na. ALasa, sustI nAta - (nan nuM bhU.kR.) janmeluM nAti - strI. jAti nAmAtR - puM. jamAI nAyApatI - puM. (dvi. va.) varavahu
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIvita - na. jIvita, jiMdagI taman - na. tama, aMdhAruM ne - vize. jItanAra tamira - strI. rAta yAya - vize. vadhAre moTuM taja - pu. jhADa jyotsA - strI. cAMdanI tasthivat - vize. UbheluM jJA - jJAna thavuM, jANavuM tADa - na. mAravuM e jJAti - strI. saguM tAra - na. tAro rAna - na. jJAna tArA+IT - paM. (tAra - strI. tAro + jJAnAmRta - na. (jJAna - na. jJAna + || - . jaththo) tArAno jaththo amRta - na. amRta) jJAnarUpI amRta | tAtu - na. tALavuM tina - paM. tala tIra- na. tIra, taTa, kAMTho philma - pu. bALaka tu - (avyaya) paraMtu, paNa, topaNa DI - ga.1 Atma ne. UDavuM (vAkyanI zarUAtamAM vaparAto nathI) : tum- ga. 6 ubhaya. kanaDavuM, duHkha devuM tunuM (to) - ga. 10 toLavuM ta(tA) - ga. 10 tADana karavuM, tulya - vize. tulya, sarakhuM mAravuM tum - ga. 4 paramai. saMtoSa pAmavo, taDI - puM. taLAva dharAvuM taUDutra - . cokhA tUta - puM. kapAsa, rU. tataH - (avyaya) tethI, pachI tUSpam- (avyaya) mUMgA, zAMtatAthI ta - na. tattva tu - na. taraNuM, taNakhaluM tatra - (avyaya) tyAM jhUSita - vize. tarasyuM tathA - (avyaya) te pramANe tRMIT - strI. tRSNA, tarasa, IcchA, talI - (avyaya) tyAre lobha tanaya - 5. tanaya, dIkaro - ga. 1 paraai. taravuM, oLaMgavuM, tanu - vize. nAnuM, thoDuM nava + Dra- UtaravuM tan - ga.10 AtmAne. saMbhALavuM, te tena - na. teja rakSaNa karavuM tyam - ga.1 paramai. tajavuM tapU - ga.1 paramai. tapavuM | tyA - puM. tyAge tapas - na. tapa varu - ga. 1 Atmane. utAvaLa karavI, ( subodha saMskRtamArgopadezikA daza 161 9 saMskRta gujarAtI zabdakoza che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhIrA thavuM | | trivIr - pu. deva varNa- . vizvakarmA, devono zilpI | viza - strI. dizA viphA - ga. 6 ubhaya. dekhADavuM, | batAvavuM, rakSa - vize. udyogI, khaMtIluM, mahenatu A + viza - pharamAvavuM, rakSA - strI. dakSiNA 34+ viza - upadeza karavo, samajAvavuM, - ga.10 daMDavuM, sajA karavI zikhavavuM, 26- pu. lAkaDI, zikSA nid + vim - batAvavuM, dekhADavuM vADa - strI. e nAmanuM vidhyAcaLa vIra - vize. garIba, dina uparanuM jaMgala vIpa - paM. dIvo ridra - vize. daridrI, garIba kIrNa - vize. dIrgha, lAMbu vana - na. darzana, dekhAva 3- na. duHkha nIca - vize. darzana karavA yogya, | suvita - vize. duHkhI khubasUrata kodhi - 5. (6 - na. duHkha + dazaratha - paM. sUryavaMzI rAjA, rAmano dha -paM. samudra) duHkhano dariyo bApa | kurIvAra -. duSTa AcAra, kharAba cAla - ga.1 paramai. dAha karavo, bALavuM- vize. durlabha, muzkelIthI maLI - (karmaNirUpI ) dAna karavuM, ApavuM | zake evuM sAya]-ga. 1 paramai. dAna karavuM, | - na. saMkaTa, killo ApavuM, Tu - strI. durgA, devInuM nAma pra + - ApavuM, dAna karavuM, durbana - durjana, kharAba mANasa prati + 3 - badale ApavuM. kurtA - strI. avadazA, mAThI hAlata vAtR - vize. dAtA, dAtAra, ApanAra | mikSa na. dukALa vAri - na. daLadara, garIbapaNuM durvAsam - pu. durvAsA RSi vIrupa - vize. bhayaMkara, ghora Duta -na. dukRta, duSTa kAma vAsajhana - puM. (tAla - pu. dAsa + nana | TukRti - strI. kharAba kAma - pu. mANasa) dAsa, cAkara mANasa tuSTa - (kun ga. 4 parasma. nuM bhU.kR.) vANI - strI. dAsI duSTa vina - na. divasa hirtA-strI. dIkarI vivI - (avyaya) divase dUta - puM. dUta, jAsUsa hada subodha saMskRtamArgopadezikA jI 162 ? saMskRta gujarAtI zabdakoza ()
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUra vize. dUra | - vize. darzana karanAra, jonAra tram - (avyaya) dUra DuM - ga.1 paramai. gaLavuM, pIgaLavuM, TUSita - (36 prerakanuM bhU.kR.) doSavALuM, dayAthI pIgaLavuM apavitra karAyeluM kutam - (avyaya) jaladI, tarata - vRDha - (avyaya) daDha, majabUta rIte | phu - ga.4 paraspe. droha karavo vR[ pak] - ga.1 paramai. darzana dvArA - strI. eka zaheranuM nAma karavuM, jovuM dina - paM. brAhmaNa za- strI. paththara dviIpa paM. dvIpa, beTa, khaMDa dRSTa- ( nuM bhU.kR.) dITheluM teTTa-paM. zatru, vize. SI, dveSa karanAra vRzya - vize. dazya, dekhAya evuM draSTiprasA - puM. (draSTi - strI. najara + prasAda-puM. maherabAnI) jovAnI maherabAnI | ghana - na. dhana nidhA ghanapati - . kubera (vAr) - ga. 10 phADavuM thanaman - vize. dhanADhya deva - pu. deva, Izvara nija - . dhanika, vize. dhanADhya tevatA - strI. deva ghanus - na. dhanuSa, kAmaThuM revadratta - 5. vizeSa nAma dharma - . dharma, pharaja sevavAru - pu. devadAra thA - (thI karmaNi prayogamAM) mafma + vevAyatana - na. devAlaya, devaLa thA - bolAvavuM, nAma devuM ApavuM, revI - strI. devI ni + thA - mUkavuM revuM - 5. diyara thAtu - . pedA karanAra, paramezvara reza - . deza thArca - na. dhAnya, anAja veda - muM. deha thArtarASTra - pu. dhRtarASTrano putra vaica - na. dInapaNuM, garIbapaNuM, thAt - ga. 1 paramai. dhAvuM, doDavuM halakApaNuM thImad - vize. DAhyuM, buddhimAna dviva - na. daiva, nasIba ava + thIruM - ga. 10 tiraskAravuM vipRthivI - zrI. (dvivacanamAM) thIra - vize. dhIra, dhIrajavAna, AkAza ane pRthvI himmatavALuM ghut - ga. 1 Atmane. prakAzavuM thIra-puM. pairyavAna mANasa, DAhyo mANasa dravya - na. dravya, dhana yUTi - . ziva & subodha saMskRtamArgopadezikA jI 163 TaeN saMskRta gujarAtI zabdakoza che.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhR - ga. 10 ubhaya. dhAravuM, dhIravuM rR - ga.1 ubhaya. pakaDavuM, v + thru - uddhAra karavo, choDAvavuM dhRtti - strI. dhIraja, hiMmata ghenu - strI. dhenu, gAya dhyAna na. dhyAna dhruva - vize. sthira dhvaMs - ga. 1 Atmane. nAza pAmavuM dhvani - puM. avAja, zabda - na na - (avyaya) nahi na pi - (avyaya) kadIe nahi nakha na. nakha nagara - na. nagara, zahera nagarI - strI. zahera naTI - strI. naTa nar - puM. nadI navI - strI. nadI - nana - puM. naLarAjA nava - vize. navuM nak - ga.4 parauM. nAza pAmavuM naTTa - (naz nuM bhU.kR.) nAza pAmeluM nALa - puM. hAthI nAr - ga. 10 ubhaya. bhajavavuM nATaka na. nATaka nAma - (avyaya) nAme, eTale ke nidhi - puM. bhaMDAra nind - ga. 1 parauM. niMdavuM nimnA - strI. niMdA nipuna - vize. hoMziyAra nainAnlR - strI. naNaMda ami + na - ga.1 paraai. khuza thavuM, | nimanna - (ni + man nuM bhU.kR.) DUbeluM AnaMda pAmavo, cAhavuM nandinI - strI. chokarI nimitta - na. nimitta, kAraNa, hetu nitizaya - vize.pUrNa, apratima, anupama, jenAthI bIjuM caDiyAtuM na hoya tevuM naC - dIkarIno dIkaro, pautra namas - na. AkAza nam - ga. 1 parauM. namavuM, ava + nam - namavuM, namI javuM namas - (avyaya) namaskAra nayana na. nayana, neNa, AMkha nara - puM. nara, puruSa . subodha saMskRtamArgopadezikA - nAmanuM - na. nAma nAya - puM. nAyaka, AgevAna nArad - puM. eka devaRSi nArAyaLa - puM. vizeSa nAma nArI - strI. nArI, strI nAvija - puM. nAva calAvanAra, khalAsI nAza - puM. nAza nityam - (avyaya) nitya, nita, haMmeza nista - (nir + as ga. 4 52rsI. nuM bhU.kR.) vikharAyeluM, nAza karAyeluM nirUpati (H + svap nuM bhU.kR.) jovAyeluM, khoLI kaDhAyeluM nirdeza - puM. sUcanA 164 mAM saMskRta gujarAtI zabdakoza (5) -
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvaca - 5. kAlAvAlA, AjIjI | nRpati - pu. rAjA nirmita - (nis + mAM nuM bhU.kR.) nirmANa | Rtvi - na. rAjApaNuM : kareluM, sarajAyeluM, upajAvAyeluM karAyeluM | nRzaMsa - vize. kUra, duSTa nivRttimat-vize. nirAMtavALuM netra - na. netra, AMkha nivRtta - (ni + vRnuM bhUtakRdaMta) pAchuM taiyAya - 5. nyAyazAstrI AveluM | nau - strI. vahANa, nAva, lAyana - nizita - (ni + vi nA preraka | strI. zarIrarUpI vahANa prayoganuM karmaNi bhUtakRdaMta) mUkeluM | cAya - 5. nyAyazAstra nizA - strI. rAta cAyattamAM - strI. (cA-pu. InsApha nizAcara - paM. daitya +sama- strI. kacerI) InsAphanI kacerI nizita-vize. tIkSNa dhAravALuM. niroNa - vize. stabdha, sthira, nizcaLa niSaUST - (ni + sat nuM. bhUtakRdaMta) | pakSan - 5. pakSI, paMkhI beTheluM pa- puM. kAdava ni - 5. sonAmahora paDyuM - ga.1 ubhaya. pAka karavo, rAMdhavuM niSNAta - (ni +nAnuM bhU.kR.) pravINa | paththavada - strI. paMcavaTI niSpanna - vize. phaLarahita, vyartha paznara - puM. pAMjaruM nI - ga. 1 ubhaya. laI javuM, dorI javuM. | par - ga.1 paramai. pATha zIkhavo, AT + na - ANavuM, lAvavuM, bhaNavuM, zIkhavuM para + nI - paraNavuM, pati - . paMDita pra + nI - racavuM, pAtha - na. mUlya, puSapaN - na. apa + na - khaseDavuM, puNyarUpI kImata vi + nI - zikhavavuM. vinaya zikhavavo | pat - ga.1 paramai. patana pAmavuM, nIcairI - vize. (nIcai + mArA | | paDavuM, - strI. nAma) jenuM nAma nIcesa che te | mA + pat - banavuM, niti - strI. nIti, rAjanIti | n + pa-UDavuM, pharavuM -paM. nara, puruSa patana - na. paDavuM e -ga. 4 parasaiM. nRtya karavuM patita - (pat nuM bhU.ka.) paDeluM nRtya - na. nRtya patti - 5. pALo nRpa - pu. rAjA patrI - strI, patnI, vahu haha subodha saMskRtamArgopadezikA 165 phUche saMskRta gujarAtI zabdakoza (.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ padhdha - na. zarIrane sukhAkArI Ape evuM pazu - puM. pazu osaDa, hitakAraka vastu pazcAt - (avyaya) pachI paN - ga. 4 Atmane. 36 + paN - pazyat - (dRz ga.1 parauM. nuM va. kR.) jotuM UpajavuM, utpanna thavuM, nis + pa - nIpajavuM, prati + pa - tarapha javuM, karavuM paN - na. pagaluM pA [ piv ] - ga.1 paramaiM. pAna karavuM, pIvuM (karmaNirUpa pai) padma - na. kamaLa pavat - na. pANI parI - vize. 52ma, zreSTha pIya - vize. pArakuM param - (avyaya) topaNa parama - vize. parama, atyaMta paravat - vize. parAdhIna pazu - puM. pharazI, kuhADo pAma - puM. parAkrama pArzva - puM. pAchalo ardha bhAga paragAma - puM. pariNAma parihartavya - vize. tajavA lAyaka parihita - (pari + dhA nuM bhU..) pahereluM paf - na. pAMdaDuM pApa - puM. jhADa - parazurAma - puM. pRthvI nakSatrI karanAra pantha - puM. musApha2, paMthe cAlanAro brAhmaNa yoddho pApa padmana - vize. vyAkuLa thayeluM, gabharAyeluM parvata - puM. parvata pallava - puM. pallava, phaNago pavana - puM. na. taLAvaDuM pavana - puM. pavana pavi - puM. vaja pAMsu - puM. dhULa pAna - puM. pATha pAzAnA - strI. pAThazALA suodha saMskRtamArgopadezika pALa - puM. hAtha pANDava - puM. pAMDu rAjAno putra pAta - puM. paDavuM e, patana pAtra - na. yogya mANasa, yogya vastu | pAr - puM. paga na. pApa, vize. pApI pApa - puM. pApI mANasa - pAr - ga. 10 pAra pAmavuM, oLaMgavuM pAra - puM. pAra, cheDo pAritoSiH - na. inAma pArthiva - puM. rAjA pAna - vize. pALanAra pittu - puM. piMDa, pretane baLidAnamAM Apelo bhAtano goLo pitR - puM. pitA, bApa, dvi. mA - bApa pitRvya - puM. kAko paur - ga. 10 pIDavuM - | pIDA - strI. pIDA pucchakAvalambana 196 na. (puccha - na. saMskRta gujarAtI zabdakoza hata
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ lIdheluM pUMchaDuM + mavanaSNana - na. Teko) | pUrvArdha - 5. pahelo ardha bhAga pUMchaDAno Teko | pRthvI - strI. pRthvI puSya - na. puNya, vize. pavitra | pRSTha - (praTTanuM bhU.kR.) pUchAyeluM puSyavat - vize puNyavAna, puNyazALI pIra - pu. puravAsI, nagaravAsI putra - . putra. dIkaro pravarSa - . utkRSTatA, atyaMtatA putrananmasama - vize. dIkarAnA janma jevuM | prAza - 5. prakAza putrIvRtta - vize. (putra -dIkaro + ta | prati - strI. pradhAnamaMDaLa, pradhAna, - kareluM) dIkarA tarIke mAneluM. dattaka | prakRti, svabhAva (pratisiddha - vize. (prati - strI. punar - (avyaya) pharI svabhAva + siddha - ga. 1 ke ga.4 nuM puram - (avyaya) AgaLa, sAme bhU. kR.) siddha thayeluM, svabhAvasiddha, purata - (avyaya) AgaLa, samakSa, svAbhAvika rUbarU pracche[pR] - ga. 6 parasma. prazna purI - (avyaya) pUrve karavo, pUchavuM, purA - na.purANa, vize. purANuM ma+praphpha -Atmane nIkaLatI veLAe purI - strI, purI, zahera pUchavuM, vidAya levI puruSa - 5. puruSa, marada prajJA - strI. prajA, raiyata, saMtati puN - ga. 4 parasai. posavuM prajJa - 5. DAhyo mANasa puSpatharin - vize. puSpa dharAvanAruM, pratanu - vize. thoDuM, nAnuM phulavALuM pratikRti - strI. chabI, nakala puSpita - vize. puSpavALuM, phUleluM pratikriyA - strI. badalo, vera vALavuM puta - na. pustaka e, vera levAnI rIta pU - ga. 10 pUjavuM pratijJAta - (prati + jJa nuM bhU.kR.) pUrca - vize. pUjya pratijJA karIne kaheluM, kabUleluM pUjJA - strI. pUjA pratipad- strI. paDavo pUnAsthAna - na. satkAranuM kAraNa, pAtra pratiSThAna - na. sthApanA pUta - (pU nuM bhU.kR.) pavitra karAyeluM, pratiti - (prati + rana nuM karmaNi pAvana bhUtakRdaMta) aDacaNa karelI che evuM, pU - ga. 10 pUrNa karavuM, bharavuM | aTakAveluM, baMdha kareluM haka subodha saMskRtamArgopadezikA ( 167 hU saMskRta gujarAtI zabdakoza (g
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyaya - 5. vizvAsa prayoganuM karmaNi bhU.kR.) mokaleluM pram - ga. 10 prasiddha karavuM prArthI - strI, pUrva dizA prathama - vize. prathama, paheluM prANa - 5. DAhyo mANasa prathamasuvRtti - na. (prathama - paheluM + | prApa - pu. (bahuvacanamAM) prANa, jIva suta - satkarma) pUrvanuM satkarma |prAni - puM. prANI ya - vize. ApavAnuM, lagnamAM pratis- (avyaya) prAtaH kALe, paroDhiye, ApavA yogya savAre prapana - (y + pad ga. 4nuM karmaNi | prApta - (y + mAnuM bhU.kR.) prApta bhUtakRdaMta) joDAyeluM, yukta thayeluM, pAmeluM, pahoMceluM prava7 - vize. prabaLa, majabUta prAyam - (avyaya) ghaNuM karIne pramava - pu. utpattisthAna, utpatti prAvISya - na. pravINatA, hoMziyArI vmAM - strI. prabhA, teja prazna- paM. prazna karanAro pramu paM. prabhu, Izvara prAsA - pu. mahela mUta - vize. puSkaLa prAsAutana - na. (prAsA- pu. mahela pramatA - strI. juvAna strI + tana - na.pRSTa) mahelanI AgAzI pramANa - na. pramANa | priya - vize. priya, vahAluM prathA - na. prayAga, alAhAbAda priyaMvavA - strI. zakuntalAnI sakhInuM pravartana - na. preraNA, sthApanA nAma pravAda - paM. pravAha, vaheNa priyatama - strI. atipriya strI praviNa - (y +vim nuM bhU.ka.) praveza | priyavAhi - vize. mIThuM bolanAra kareluM priyavaDitva - na. mIThAbolApaNuM pravRtti-strI. pravRtti, valaNa, mAhitI, | priyApravRtti - strI. (fprayA - strI. vahAlI + pravRtti - strI. khabara) prazaca - vize. prazaMsAne pAtra, | vahAlInI khabara vakhANavA lAyUka prA [ pra] - ga. 10 prasanna karavuM, prazraya - 5. sabhyatA, vinaya | khuza karavuM prasanna - (y + sa6nuM bhU.kR.) prasanna, | prati - strI. prIti, prasannatA preman-paM. na. prema, prIti pratA - paM. kRpA, maherabAnI | pyam - vize. vadhAre priya, vadhAre prasthApita - (y + thA nA preraka | vahAluM, vahAluM haja subodha saMskRtamArgopadezikA ( 168 : saMskRta gujarAtI zabdakoza harajI khabara khuza
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ phala na. phaLa phal ga. 1 parakhai. phaLarUpa thavuM, phaLadAyaka thavuM tAzin - vize. phaLa khAnAra - - - pha ba vanyu - puM. baMdhu, sago bala - na. baLa, lazkara vRtti - puM. baLidAna - vRtti - puM. balirAjA vahim - (avyaya) bahAra vadu - vize. bahu bahuzas (avyaya) ghaNI vakhata, vAraMvAra - vALa - puM. bANa, tIra vAndhava - puM. bhAi, sago vAta - puM. bALaka, chokaro vADu - puM. bAhu, hAtha bAhulya na. puSkaLatA, bahupaNuM, bahutva vijJAna - bilADo - vintu - puM. TapakuM, TIpuM vizva - na. biMba vukSa - DAhyo mANasa - brahman - puM. brahmA, na. parabrahmA brahmavid - vize. brahmane jANanAra, tattvajJAnI brahmArabhya - na. eka jaMgalanuM nAma brAhmaNa - puM. brAhmaNa nUte - (dU ga. 2 nuM Atmane. varta. pR. pu. nuM eka. va.) kahe che. bha matte - (man nuM bhUtakRdaMta) tallIna, tatpara, parAyaNa matta - puM. bhakta, bhagata matti - strI. bhakti makkSa - ga. 10 bhakSaNa karavuM, khAvuM bhAvat - vize. divya, pUjya ginI - strI. bahena mItha - puM. eka sUryavaMzI rAjA maGga - puM. bhaMga man - ga. 1 ubhaya. bhajavuM, sevavuM, Azaro levo, pakaDavuM madra - na. bhaluM, sukha, kalyANa bhaya - na. bhaya mayaM - vize. bhayaMkara mar - puM. bhAra, vajana mastuM - puM. bhartA, dhaNI, zeTha bhavat - sarva. tuM, tame, Apa mavatsAza - puM. (mavat - Apa + sAza - puM. paDoza) ApanI hajUra bhaviSyati - (bhU nA bhaviSyakALanuM rR. TvIna - na. bIja, bI buddhi - strI. buddhi buddhiprabhAva - puM. (buddhi - buddhi + prabhAva - puM. zakti) buddhinI zakti vrukS - ga. 1 ubhaya. bodha thavo, samajavuM jANavuM, . subodha saMskRtamArgopadezikA che 169 che. saMskRta gujarAtI zabdakoza
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ pu. nuM e. va.) thaze. | . rAjA, parvata mArathI - strI. bhAgIrathI, gaMgA, | mUmi-strI. bhUmi, bhoMya, pRthvI mAra - muM. bhAra mUyam - vize. bahu moTuM, vadhAre moTuM bhAratavarSIya -paM. bhAratavarSano eTale mUri - vize. bahu hiMdustAnano rahevAsI mUlga . 10 bhUSita karavuM, mAryA - strI, bhAryA, vahu zaNagAravuM, zobhAvavuM mAvatha - (mUnA prerakanuM AjJArtha di. pu. | mUSa - na. bhUSaNa, ghareNuM e. va.) kara, samajha, banAva, saMbhAvyate | 5 - ga. 1 ubhaya. bharavuM (karmaNirUpa (prerakanuM karmaNirUpa) saMbhavatuM jaNAya che. | fute) bhAvina - vize. bhAvI, thanAra, thavAnuM | pRtya - 5. cAkara mArga . 1 Atmane. kahevuM, mona -. upabhoga prati + mAthuM - javAba Apavo, uttara konana na. bhojana, jamaNa Apavo | mos - (avyaya) are, aho bhAvaraphulta - vize. caLakato, dhoLo | bhramara -paM. bhamaro, madhamAkha (raMga) prAtR-puM. bhrAtA, bhAI fmakSa -ga. 1 Atmane bhikSA mAgavI, | prAnta - (pramnuM bhU.kR.) bhramamAM paDeluM, bhIkhavuM fmakSA - strI. bhikSA fmakSa-puM. bhikSuka, mAganAra, yAcaka fmad bhedavuM mani-puM. maNi mati - strI. bhIti, bIka - . jhaverI mIma - 5. pAMDunA bIjA dIkarAnuM nAma | mApa - pu. maMDapa, mAMDavo mIrU - strI. bIkaNa strI pati- strI. mati, buddhi mU - ga. 1 paramai. hovuM, thavuM, manca -. mAchaluM manuM + mU anubhavavuM, mad [mAt] - ga. 4 paraspe. madamAM d + mU utpanna thavuM, nIpajavuM hovuM. gAMDA thavuM, bhUla khAvI, bhUta-na. prANI pra + mad [ pramA] - bhUla karavI, bhUla mUtArtha - . satya, vastutA khAvI. bhUti - strI. caDatI, AbAdI 6- 5. mada mUpa - puM. bhUpa, rAjA mana - pu. madana, kAmadeva subodha saMskRtamArgopadezikA daza 170 haisaMskRta gujarAtI zabdakoza ( | bAvaruM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavira - strI. madirA, dArU mahI - strI. pRthvI virAkSI -strI. manohara netravANI strI mahotsava - pu. mahotsava madhu - na. madha mA - (avyaya) nA, nahi madhura -paM. madha karanAro, bhamaro mA - (nis sAthe) nirmANa karavuM, madhuram - (avyaya) madhura rIte nipajAvavuM, nirgIya - karmaNirUpa man-ga.4 Atmane. mAnavuM, vicAravuM, mAMsa - na. mAsa manuM + man - kabUla rAkhavuM, mAAva - paM. vizeSa nAma sava + man - apamAna karavuM, avajJA | mAtR- strI. mAtA, mA karavI, tiraskAra karavo. mAdhurya - na. madhurapaNuM, mIThAza mana:saMyama - puM. (saMyama - paM. nigraha, | mAnava - paM. mANasa, mAnava kabajAmAM rAkhavuM te) manane kanjAmAM | manina - strI. mAnavALI strI rAkhavuM e mIna - . pavana, vAyudeva manas - na. mana mA - ga. 10 paramai. zodhavuM manu-paM. vizeSa nAma mA - pu. mArga, rasto man - ga. 10 Atmane. vicAravuM, mAtA - strI. mALA ni + man - ga. 10 nimaMtraNa karavuM, mApa - paM. aDada noMtaravuM mAsa - paM. mAsa mahino manna-5. maMtra mAsatuSTaya - na. (mAsa - muM. mahino mad vize. maMda, dhImuM + catuSTaya - na. cokaThuM) cAra mahinA mayUra-. mora mitra - na. mitra maraVI -na. maraNa, mota mitratA - strI mitratA, mitrA mahatuM - puM. pavana, vAyudeva, deva minisvI - (min nuM sabaMdhaka bhU.kR.) mahat - vize. mahA, mahAna, moTuM | maLIne mahAtman - pu. mahAtmA, mahApuruSa | mui - (mun nuM bhU.kR.) mukta, chUTuM mAripu - . (ripu - pu. zatru) moTo | thayeluM mu - strI. motI pazcimana - 5. mahimA | muzi - strI. mukti, mokSa mahiSa - puM. pADo | murag - na. mukha, mo mahiSAsura - puM. eka daityanuM nAma | muzca - vize. mukhya mahiSI - strI. paTarANI mud[ mun] - ga. 6 ubhaya. mukta ha subodha saMskRtamArgopadezikA : 171 hU saMskRta gujarAtI zabdakoza hatRche. zatru
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavuM, mUkavuM, chUTA karavuM mud - ga. 1 Atmane. khuza thavuM muSTi - puM. muThI mund - ga. 4 parauM. moha pAmavo, ghelA | mauna - na. mokSa - puM. mokSa movjha - puM. lADu mauoila- na. motI mUMgApaNuM ya thavuM, bebhAna thavuM mUvjha - vize. bhUMgo, zAMta mUrchA - puM. mUrkha, murakha yakSa - puM. yakSa, kuberano sevaka mUrdhvazata - na. (zata - na. so) so | caN - ga. 1 ubhaya. yajJa karavo, pUjavuM yajJamAna - puM. yajamAna, yajJa karanAra murkhAo mUchelR - ga. 1 parauM. mUrchA AvavI, | jJiya - vize. yajJa saMbaMdhI bebhAna thavuM mUrdhan - puM. mAthuM, mastaka mUtta - na. mULa, taLIyuM C [ priy ] - ga. 6 Atmane. maravuM mR - ga. 10 Atmane. zodhavuM mULa - puM. haraNa yat - ga. 1 Atmane. yatna karavo, mathavuM, mahenata karavI mUrti - strI. mUrti, pratimA mUrtimat - vize. mUrtimAna, sAkSAt, | yat - (psAthe = dya-varta. kRdaMta), - pratyakSa UgatuM, taiyAra thatuM yatti - puM. jatI, yogI yata: - (avyaya) jethI, kAraNa ke yajJa - puM. yatna yatra - (avyaya) jyAM yathA - (avyaya) je pramANe, jema mRtyu - puM. mRtyu, mota yajJa - (avyaya) jyAre mRd - strI. mATI, maToDI yari - (avyaya) jo mRz - ga. 6 parauM. vi + mRz - parakha | yantra - na. yaMtra, sAMco karavI, parIkSA karavI yazam - na. yaza, jaza yazasvat - vize. jazavALuM, prakhyAta yAd - ga. 1 ubhaya. yAcanA karavI, yAcavuM, mAgavuM yAcaLa - puM. yAcaka, mAganAra yAta - (yA nuM bhU. kR.) gayeluM meya - yuM. megha, vAdaLuM meSajJAna - na. vAdaLano jaththo mevinI - strI. pRthvI methAvin - vize. buddhimAna, DAhyuM mena - puM. meLApa, saMpa maitrAvaLa - puM. somayajJa karAvanAramAMno | yA, ( Ja + yA) - AvavuM sam + A + yA - AvavuM (samAyAta bhU. kR.) eka gora . subodha saMskRtamArgopadezikA che 172 nuM saMskRta gujarAtI zabdakoza )
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtR- strI. derANI, jeThANI ratna - na. ratna yAtri - 5. yAtrALu ratha - paM. ratha thAvat - (avyaya) jyAM sudhI | rathya - 5. ghoDo yup - (yunanuM bhU.kR.) yukta, joDAyeluM yuddhana. yuddha, laDAI ram - ga. 1 Atmane. AraMbhakaravo, yum - strI, yuddha, laDAI hAthamAM levuM, 36 - ga.4 Atmane yuddha karavuM, laDavuM. | ma + ram - zarU karavuM yUtha - na. jaththo, ToLuM ram - ga. 1 Atmane. ramavuM, AnaMda yonina - 5. yogI, jogI thavo, thonana - na. jojana, cAra gAu vi+ ram-paraspe. thobhavuM, baMdha karavuM codha - 5. yoddho, laDavaiyo rAI - . vahAlo, dhaNI ra - strI. lakSmI ravi - kuM. ravi, sUrya rakSa - ga. 1 paraai. rakSaNa karavuM, rasa - . rasa bacAvavuM | rAkSasa - paM.rAkSasa, duSTa puruSa rakSaUT - na. rakSaNa, bacAva vi + rAjU - ga. 1 ubhaya. birAjamAna rakSam - na. rAkSasa | thavuM, zobhAyamAna dekhAvuM rakSA - strI. rakSA, bacAva, rakSaNa rAgari - na. (dvAra - na. bAraNuM) rakSita - (rakSa nuM karma. bhU.kR.) vize. | darabAra. sarakAra. kacerI rakSaNa karanAra rana - . rAjA rakSita - paM. rakSaka, vize. rakSaNa karanAra | nipuTa - paM. rAjAnA kuMvara rajI - vize. rAtuM, lAla | rAnapuruSa - . rAjAno mANasa, radhu - . (bahu.) raghu rAjAnA vaMzaja adhikArI radhunAtha - . raghuomAM zreSTha, rAma rANI - strI. rANI rajU- ga. 10 racavuM, goThavavuM rAjya - na. rAjya rananI - strI. rAta ratnamaNi - vize. (rAjya - na. rakam - na. raja, dhULa, parAga rAjaya + nAma - . lobha + mAI - raju - strI. doraDI kheMcAyeluM) rAjayanA lobhathI kheMcAyeluM tti - strI. kAmadevanI strInuM nAma, tri- strI. rAtri, rAta khuzI, majA rAma - . vizeSa nAma hA subodha saMskRtamArgopadezikA cha 173 chaMcha saMskRta gujarAtI zabdakoza che.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAvaUT - pu. rAmano zatru, laMkAno rAjA | nam - ga. 1 Atmane lAbha thavo, rAzi - . Dhagalo meLavavuM rASTra- na. deza sava + nan- ga. 1 AtmAne. Azaro rati - strI. rIta levo, pakaDavuM - ga. 1 AtmAne. ruci thavI, gamavuM nartanA - strI. strI 06 - 2DavuM nava - 5. rAmano putra manu + caMd - ga. 4 AtmAne. mAnavuM, nava - 5. lavaleza, rajakaNa, aNu tAbe thavuM, navaUT - na. lUNa, mIThuM, vize. khAruM nim (karmaNi prayogamAM) - aTakavuM, tAkUtra - na. pUMchaDuM thobhavuM nAma - pu. lAbha 6 - ga. 1 paramai. caDavuM, ni - na. jAti (strIvargamAM ke v + 6 - UgavuM puruSavargamAM hovApaNuM) cita - (avyaya) are ! are ! nu - ga. 4 parasaiM. loTavuM, ALoTavuM rovana - na. rudana, raDavuM e tuma - ga. 4 tathA 6 paramai. lobha karavo-rAkhavo, takAsavuM, mohita thavuM no- pu. loka, duniyA san + nakSa - ga. 10 lakSya ApavuM, | noma - pu. lobha jovuM, parIkSA karavI, sAbita karavuM nakSmI - paM. rAmano bhAI | nI - strI, lakSmI | vaMza - paM. vaMza, kuLa nAnavenA - strI. muhUrtanI ghaDI - vize. vaktA nadhimar puM. thoDApaNuM, halakApaNuM vakSas - na. chAtI nathu - vize. laghu, thoDuM, nAnuM vacana - na. vacana, upadeza, vinaMti na - ga. 1 Atmane. oLaMgavuM, vaMdanIya - vize. niMdya, na. niMdA, je harAvavuM koI niMdya hoya te nagna - ga. 6 Atmane lajajA | van - na. vacana pAmavI, lAjavuM, zaramAvuM vajha - paM. ThagAro tajJA - strI. lajjA, lAja vatya - paM. bacyuM nati - strI. latA, vela | va6 - ga.1 paramai. vadavuM, kahevuM natAda-na. latAmaMDapa, velano mAMDavo vadha - 5. vadha, mAravuM e ( subodha saMskRtamArgopadezikA che. 174 saMskRta gujarAtI zabdakoza )
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhU - strI. vahu, juvAna strI vaspiTutA - strI (paTutA - sTI. vana - na. vana hoMziyArI) bolavAnI chaTA vanavAsan - vize. vanamAM vasanAra, | vAkya - na. vAkya, zabda rahenAra vIr - strI. vAcA, vANI vanas - puM. vanamAM rahenAra vIrA - strI. vAcA, vANI va- ga. 1 Atmane. vaMdana karavuM | vIGga - ga. 1 paramai. IcchavuM vayam - na. vaya, uMmara | vAla - strI. vANI vayaro - . mitra vAta - paM. vA, pavana vera - puM. varadAna, bakSisa, prasAda vAtAyana - na. bArI varatana - vize. khubasUrata aMgavALuM | gama + vAs- ga. 10 Atmane. namavuM varam - (avyaya) vAruM, bahetara, ThIka vApI - strI. vAva varIda- . Dukkara, bhUMDa | vAyasa - muM. kAgaDo va -ga. 10varNavavuM, vakhANavuM vAyu - paM. vAyu auf - pu. varNa, jAta, raMga vAri- na. pANI vartam - na. rasto vArtA - strI, vArtA, vAta vejIma-5. vahAlo, dhaNI vAse - . vAsa va - strI. hAthaNI, hAthInI patnI | vAlam - na. vastra, kapaDuM vam - ga. 1 paramai. vasavuM, rahevuM, vAsita - vize. khuzabodAra thayeluM dha + van - rahevuM vAsudeva - . kRSNa vat - (vas nuM va. ku.) vasatuM vikSAra - puM. vikAra, rUpAMtara, pheraphAra vasati - strI. vAsa, raheThANa vizvAsa . vikAsa, prakAza, vistAra vasana - na. vastra vikradadhi - 5 (vida-. laDAi + valata - pu. vasanta Rtu saMdhi - 5. salAha) laDAI ane salAha varu - na. vasu, dhana | viM - paM. viSNa, aDacaNa vasudeva - paM. kRSNano bApa vicitra - vize. vicitra, raMgaberaMgI vasudhA - strI. pRthvI vira - na. dolata, dhana, vitta vastu - na. vastu, vAstavika padArtha | vi[ vin] - ga. 6 ubhaya. meLavavuM vastra - na. vastra | vid- ga.4 Atmane. vidyamAna hovuM, va6 - ga. 1 ubhaya. vahevuM, laI javuM / hovuM vA - (avyaya) athavA vidyA - strI. vidyA che subodha saMskRtamArgopadezikAra 17pa che saMskRta gujarAtI zabdakoza (
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyut - strI. vIjaLI | vizrAmadeto - (vizrAma -paM. visAmo vidurva - na. vidvattA, vidvAnapaNuM | + hetu -paM. sababa. e zabdano samAsa vida{ - vize. vidvAna, bhaNeluM -- | vizrAmadetu-. enI paMcamI vibhaktinuM vidhi - 5. vidhi, dharmazAstranI AjJA | ekavacana) visAmo khAvAnA sababathI vidyuta - (vi+thu nuM karmaNi bhUtakRdaMta) | vizva - sarva. vizva, badhuM ucakI rAkheluM, AdhAra-Azaro ApeluM | vizvazcaryana - paM. vizvakarmA vidheya - vize. karavA yogya | vizvAmitra - pu. eka RSi vinaya - 5. vinaya, namratA vizvAsa RUT - na. (vizvAsa - muM. vinA - (avyaya) vinA, sivAya | bharoso +Ara-na.kAraNa) vizvAsanuM vinAza - paM. nAza kAraNa vipatti - strI. vipatti, Aphata | viSa - na. viSa, jhera vipad - strI vipatti, Aphata | viSpa - pu. ISNu vipriya - na. apriya kAma, takasIra, / virA - . pakSI vize. aNagamatuM (vidita - (vi + ghA nuM bhU. ku.) vimava-5. dhana, daulata, vaibhava pharamAveluM, sthApeluM, kareluM vimA - pu. ADo mArga - rasto vidhi - strI. rasto, zerI vimura - vize. avaLA moMvALuM vIra - puM, vIra, zUro, laDavaiyo viyet - na. AkAza vIrya -na. vIrya, parAkrama viyoga - 5. viyoga vu - (pari upasarga sAthe) vIMTALavuM, virAva - . cIsa gheravuM virUpa - vize. virUpa, kadarUpuM vRkSa - pu. vRkSa, jhADa vivara - na. guphA vRt - ga. 1 AtmAne. vartavuM, hovuM, ni vivAda - pu. vivAha, vevizALa + vRt - pAchA AvavuM, vividha - vize. vividha tarehanuM pra + vRt - zarU karavuM, laI besavuM, vim - ga. 6 paramai. praveza karavo, | para + vRt - pAchA vaLavuM, parAvRtya - pesavuM, saM. bhU.kR. pAchA vaLIne, 35 + vim - besavuM prati + ni + vRt - pAchA AvavuM vizuddha - (vi+ zud-ga.4pararma nuM | vRtti-strI, vRtti, dhaMdho karmabhU.kR.) zuddha vRthA - (avyaya) vRthA, phogaTa vizuddhi - strI, zuddhi, svacchatA vRddhimatu - vize. vadhatuM, laMbAtuM haka subodha saMskRtamArgopadezikA dara 176 3 saMskRta gujarAtI zabdakoza che
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ lata vRd - ga. 1 Atmane. vRddhi thavI, zaktatA - strI. vizeSa nAma vadhavuM, | zabU - ga. 1 Atmane. zaMkA lAvavI, san + vRdhu vRddhi thavI, vadhavuM, AbAda vahema ANavo thavuM zahU - strI. zaMkA, vahema vRtta - na. thaDa, sAMTho za8- . lucco, Thaga vRSa - paM. baLada zata - 5. so, zataka vRSabhadhvana - . mahAdeva zatru- pu. zatru, duzmana ve - pu. veda zatruvida paM. zatru sAthe laDAI vegam - pu. brahmA zanaim - (avyaya) dhIme dhIme, haLave pU - ga. 1 Atmane dhrujavuM, tharatharavuM | haLave vais- na. viSNunuM rahevAnuM ThekANuM | zam[zAs] - ga.4 parasaiM. zAMta thavuM vaiyAtvei - na. asabhyatA, dhRSTatA zakhUza - paM. vizeSa nAma vaira - na. vera, zatrutva, duzmanAI zam - pu. zaMbhu, ziva, mahAdeva vyathA - strI. vyathA, pIDA, ijA | zA - strI. seja, pathArI vyasana - na. vyasana, du:kha, saMkaTa, Teva, | zara - puM. tIra zaram - strI. zarada Rtu caritreya - vize. artha samajAvavA zarIra - na. zarIra yogya, artha karavA yogya zarIra(c) - vize. zarIramAM rahetuM vyAdhra - pu. vAgha zava - puM. na. zaba, maDaduM vyAdha - 5. pAradhI | zastra - na. zastra, hathiyAra vyAdhi - 5. roga zIrava - strI. zAkhA, DALI vyAnI - strI. vAghaNa, sApaNI | zAntA - strI. rAmanI bahena tra - ga. 1 paraai. javuM zAnti - strI. zAMti ' vIdi . cokhA ke cokhAno dANo zAnA - strI. zALA ( zAn - rAjaya calAvavuM za | zAsan - (zAn nuM. va. pha.) rAjaya zam - ga. 1 paramai. prazaMsA karavI, calAvatuM vakhANavuM, kahevuM, zAsana - na. zAsana, hukama mAM + saMm - ga.1 Atmane. AzA zAstra - na. zAstra rAkhavI, takAsavuM zizna - ga. 1 Atmane. zIkhavuM haka subodha saMskRtamArgopadezikA 2 177 haiM saMskRta gujarAtI zabdakoza (4) ' ' ka
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ rivara - paM. na. zikhara zraddhA - strI. zraddhA, vizvAsa zirina - puM. parvata zraya - vize. vizvAsa rAkhavA yogya, ziram - na. zira, mAthuM vizvAsanIya zinA - strI. zilA, paththara zrim[ zrAd] - ga. 4 parasaiM. zrama ziva - na. kalyANa, sukha karavo, thAkavuM, zivAtmaya - na. zIvanuM deruM vi + zram [ zrAd] - vizrAma levo, zizira- . zizira Rtu " vizrAMti levI, thAka khAvo zizu - paM. bALaka zrama - paM. zrama, mahenata ziSya - . ziSya, vidyArthI zravaUT - na. zravaNa karavuM e, zIrSa - na. zIza, mAthuM sAMbhaLavuM e zu - paM. suDo, popaTa A + f - ga. 1 ubhaya. Azraya levo, snepakSa - paM. (zuvanna - vize. dhoLuM) Azare javuM - rahevuM, zaraNe javuM + pakSa - puM. pakhavADiyuM) zukla pakSa, zrImad - vize. zrImaMta, AbAda, sukhI sudi, ajavALiyuM zrIpe - kuM. vizeSa nAma zun - ga. 1 paraspe. zocavuM, zoka | zra - zravaNa karavuM, susavuM, sAMbhaLavuM zruti - strI. dharmazAstra, veda, sAMbhaLavuM ma-ga. 1 AtmAne. zobhavuM, ghaTArata | e, kAna hovuM zratimat - vize. veda jANanAra, veda guma - vize. zobhA ApanAruM, sAruM pAraMgata zuSa - ga. 4 parasma. sukAvuM zreSTha - vize. zreSTha zUdra-5. zUdra zreyas - vize. bahetara, kalyANakAraka sUkA - paM. vizeSa nAma na. kalyANa nir-puM. zivanuM nAma zrotR - vize. zrotA, sAMbhaLanAra zuIR - puM. ziyALa | kanatha - vize. DhIluM thayeluM zomana - vize. zobhA ApanAruM, sAruM | snAy - ga. 1 Atmane. vakhANavuM zomA - strI. zobhA znam - ga. 4 parasaiM. bheTavuM, zorya - na. zorya, parAkrama mAM + unna - bheTavuM HIR - na. smazAna, masANa no-. zloka, kavitA, chaMda zyAma - vize. zyAma, kALo - strI. sAsu zyAmi - strI mela, asvacchatA | am - (avyaya) AvatI kAle subodha saMskRtamArgopadezikA che. 178 ke saMskRta gujarAtI zabdakoza che. karavo
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrApa6 - . zikArI, prANI | . sajjana, bhalo mANasa, sAdhu zveta - vize. sapheda, dhoLuM | sarva - na. kharekharuM tattva sarva - na. satya, bhalamanasAI, pu. prANI saMjaTa- na. saMkaTa, saMkaDAmaNa satya - na. satya, vize. kharuM, satya saMta - na. saMgata, meLApa satyam - (avyaya) kharekhara saMgama - paM. saMgama satvaram - (avyaya) satvara, jaladI saMgIta - na. saMgIta, gAyana | sarva + sat[ sA ] - ga. 1 paramai. saMpAnotsu - vize. meLApane mATe duHkhI thavuM, Atura, maLavAne intajAra ni + sat[ niSI ] - besavuM saMpAta - . jaththo, samudAya san - na. sabhA saMvatnana - na. Amatema cAlavuM e 1 - (avyaya) sadA, sarvakALa, haMmezA saMtaH - (sam +tanuM bhU.kR.) tapeluM, satAvAra - . sadAcAra baLeluM sava (savA + ava) - (avyaya) saMdeza - pu. saMdezo haMmezAM, sadA saMda - paM. saMdeha, zaMkA | sAn - na. ghara saMnidhi - 5. pADoza san - (kam - ga. 2 nA va.kR. sat nuM saMparka - strI. saMpatti, AbAdI | prathamA e. va.) chatAM saMparpha - paM. saMbaMdha, saMsarga mA - strI. sabhA, ghara saMmAra - pu. taiyArI, sAmagrI savitta - vize. (sama - vize. sarakhuM saMmArjana - na. vAsIdu vALavuM e, kacaro+ritta - na. citta) sarakhA dilavALuM, kADhavo e | samAna gaNatuM saMzraya - . Azraya sama2 - na. raNabhUmi saMsAra - puM. saMsAra, bhava, duniyA samartha - vize. samartha, baLavAna, sarid - puM. mitra, dosta jorAvara saravI - strI. bahenapaNI samaga - . samAja, sabhA, maMDaLa sAra - pu. sUryavaMzI rAjAnuM nAma samudra- . samudra, dariyo saciva - paM. pradhAna samUda - paM. samUha, samudAya san - (kam - hovuM, thavuM e dhAtunuM samRddhi - strI. samRddhi, vipulatA vartamAna kRdaMta) chatAM, sAruM, bhaluM, sI - (avyaya) sAruM ThIka had subodha saMskRtamArgopadezikA daza 179 saMskRta gujarAtI zabdakoza che
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahevuM saras - na. sarovara sihAsana - na. siMhAsana sarva - paM. sarpa, sApa sid[ sin] - ga. 6 ubhaya. sarvatra - (avyaya) sarva ThekANe, badhe --| abhiSeka karavo, siMcavuM, chAMTavuM sarvathA - (avyaya) sarvathA, sarva rIte | sItA - strI. vizeSa nAma sarvata - (avyaya) sarvadA, sadA, haMmezAM sIman - strI, sImA, hada savitR - pu. savitA, sUrya su- (nAmane AraMbhe avyaya tarIke) sAruM sabaeNTTa - 5. sArathi suta - na. sada - (avyaya) sAthe suti - strI - satkarma sa6 - ga. 1 Atmane sahana karavuM, | surita - na.] sura- na. sukha, svasthatA, nirAMta sahI - strI. sahiyara, sobataNa, | suman - vize. sukhI sobatamAM rahenArI suvrajoza - 5. (neza - 5. aMza) sahasI - (avyaya) ekadama, ekAeka sukhano aMza sAkSana - paM. sAkSI suvAnci - vize. sugaMdhI, suvAsita, sAyitavya - vize. sAdhI zakAya tevuM, | khuzabodAra kartavya (vastu) sunana - 5. sajjana, sAro mANasa sAdhu - pu. sAdhu, sapuruSa, vize. sAruM sutra - pu. rAmano sArathi sAcca - vize. maLI zake evuM, karI | suraNa - vize. khuzabodAra zakAya evuM, labhya suvaI - na. sonuM sAr - ga. 10 zAMta paDavuM - pADavuM | juvAra - 5. sonI sAmarthya - na. sAmarthya, jora suvRtta - vize. sArI cAlanuM sAra - paM. eka jAtanuM pakSI sukuM - (avyaya) sAruM, ThIka sAtha - puM. sArathi su - kuM. mitra sArameya - 5. kUtaro sua - na. vedano maMtra sArtha - paM. sAthe, ToLuM, kAphalo | sUtradhAra - pu. sUtradhAra sAraE - vize. zaka bhareluM, vahemI | sUt - ga. 10 ni + sUt[ nipU] - sASTAdrapatim - (sAmAsika avyaya) | nAza karavo, phanA karavuM sASTAMga namaskAra karIne sUH - 5. rasoIo sAhasa - na. sAhasa, jokhamanuM kAma | sUna - . dIkaro siMda - pu. siMha sUrya - paM. sUrya ( subodha saMskRtamArgopadezikA daza 180 saMskRta gujarAtI zabdakoza (9
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ slR (sar) - ga. 1 paraspai. sarakavuM, | sthAna na. sthAna, jagyA, ThekANuM qhi - ga. 4 parauM. sneha rAkhavo snigdha - (nid nuM bhUtakRdaMta) mAyALu, mamatAvALu, snehazIla sneha - puM. sneha khasavuM, javuM, X + rR - prasaravuM, phelAvuM, anu + C - anusaravuM, pAchaLa javuM mRd - ga. 6 paraai. sarajavuM, nipajAvavuM, mUkI - choDI devuM, ati + mRt - ApavuM sRSTi - strI. sRSTi tenA - strI. senA, lazkara senApati - puM. senApati, lazkarano sonda - vize. ciMtAtura soma - puM. somavallI ke somarasa somavAsara - somavAra saradAra | send - ga. 1 Atmane. sevA karavI, sevavuM, pari + sev - sevavuM, aMgIkAra karavuM saini - puM. lazkarI sipAi, laDavaiyo | smi - moDha - (sadda nuM bhU. rR.) sahevAyeluM saundarya - na. suMda25NuM, khubasUratI stuti - strI. stuti, vakhANa, prArthanA tena - puM. cora - sva - ga. 1 Atmane. pharakavuM, dhaDakavuM spardhva - ga. 1 Atmane. barobarI karavI, sarasAi karavI. ga. 6 5ramaiM. sparza karavo, spRz aDakavuM skRSTa - (smR nuM bhU. kR.) sparza kareluM, aDakeluM. - mRd - ga. 10 jhaMkhavuM, tRSNA rAkhavI t - ga. 6 parauM. pharakavuM, taraphaDavuM ga. 1 Atmane. hasavuM, moM - malakAvavuM, vi + smi - vismaya pAmavo, Azcarya pAmavuM. - ga. 1 parauM. smaraNa AE () karavuM, saMbhAravuM, yAda rAkhavuM, vi + AE ( r) - vIsaravuM, bhUlI javuM smRti - strI. smaraNa, yAdadAsta, smRti (dharmazAstra) strIrata - na. ratnarUpI strI sthA [ tith ] - ga. 1 parauM. sthiti | svaMt- ga. 1 Atmane. kharavuM, nIce paDavuM hovI, UbhA rahevuM, (karmaNirUpa sthI), straTTa-puM. sRSTikartA, vize. sarajanahAra anu + sthA pramANe vartavuM, hukama | svatya - na. potAnI pharaja svadeza - puM. (sva - potAno + veza - puM. mulaka) svadeza bajAvavo 36 + sthA - uThavuM, X + sthA - Atmane. nIkaLavuM, bahAra svapna - puM. svapna, zamaNuM. javuM svarga - puM. svarga . subodha saMskRtamArgopadezikA che 181 jI saMskRta gujarAtI zabdakoza )
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya - 5. (viSaya - 5. mulaka) | vi + ham - mazkarImAM hasavuM, mazkarI potAno mulaka karavI varR-strI. bahena dUta - pu. hAtha svasti- (avyaya) svasti, akhaMDa kalyANa di(pra + da) - mokalavuM sva-vize. svastha, zAMta dita - vize. hitakAraka, na. hita, bhaluM vAt - ga. 1 Atmane. svAda paDavo, hitezvara - vize. hitakara, phAyadAkAraka cAkhavuM, bhAvavuM | hima - na. barapha svADuM - vize. svAdavALuM | hutamun - puM. agni svAmiputa - vize. (svAmina-dhaNI di - ga. 1 ubhaya. haraNa karavuM, laI +guI - guNa + rUpeta - yukta) dhaNInA | levuM, harI javuM, guNothI yukta mA + - AhAra karavo, khAvuM, (yajJa) svAmin - pu. svAmI, dhaNI karavo, svAthya - na. svasthatA, zAMti para + 8-khaseDavuM, dUra karavuM, TvIya - vize. potAnuM v + dR- prahAra karavo, mAravuM, vi + 8- krIDA karavI ya - na. hRdaya, haiyuM hana - haNavuM, mAravuM de- (avyaya) aho. are - na. haraNa karavuM e, laI javuM e heman - na. sonuM hari paM. vizeSa nAma DU - . purohita, gora, havana hari - . haraNa karanAro - na. havelI dAm - (avyaya) gaIkAle raMtmAhatna - na. haLAhaLa, jhera A + hIndu-ga. 10 khuza karavuM, AnaMda vim - na. balidAna pAmavo, AphlAdita thavuM ham - ga. 1 parasaiM. hasavuM, he- ga. 1 ubhaya. bolAvavuM zuM vidyA vinA rUpam - kurUpa lokonuM rUpa vidyA che. zuM hajI subodha saMskRtamArgopadezikA daza 182 hUMpha saMskRta gujarAtI zabdakoza (hRche.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI saMskRta zabdakoza a | atizaya - tIva (avyaya) atyaMta - parama vize. akhaMDa kalyANa - svati (avyaya) agni - ni kuM., dumun muM, atyaMtatA - prarSa puM. athavA - athavA (avyaya), 3ta manana kuM. (avyaya), vA (avyaya) agra - 2 na. adekhAI - sakSamA strI. aMgreja - matna kuM., mAThya puM. adharma - 34 pu. agaNita - saMdhyeya vize. adhikArI - rAnapuruSa 5. agAzI - prAmAvatana na. (prAsA - adhikAra Apavo - madha mahela + tana - taLiyuM, pRSTha) | ( dha + ) agocara - amUka strI. adhipati - adhipati ., marUM . aMgIkAra karavuM - pari + sen ga. 1 adhIrA thavuM - varga. 1 Atmane. Atmane. anartha - anartha puM. ajavALiyuM - jIvanapakSa puM. anAja - thAca na. ajJAna - jJAna na. anAtha - azaRUT vize. aTakavuM - vi + ra ga. 1 parauM . aniSTa - anartha puM, naSTa na. aTakAvavuM - ni + (karmaNi prayogamAM) aTakAyeluM - fzta (AnuM karma. anubhavavuM - manu + pU ga. 1 paraspe. - mAvaya (mUnA preraka prayoganA bhU.kR.) AjJArthanuM ki.pu. ekavacana) aTakAvAyeluM - pratidata (prati + rana nuM anusaravuM - a + R (sa) ga.1 karmaNi bhU.kR.) : parasma., + gam [ chuM] ga. 1 aDakavuM - pRtha ga. 6 paramai. paramai. aMDecaNamAM AveluM - pratidata (prati + ane - 2 (avyaya) na nuM karmaNi bhU.kR.) aMtaHkaraNa - mattAkSara, na. aDakeluM - pRSTha (pRnuM karma. bhU.kR.) aMtaHpurano vaDo adhikArI aDada -mASa - zu iyuM. aNagamatuM - vipriya vize. aMtarAya - sAvaraNa na. aNabharosAdAra - vizvAstha vize. | aMdarano AtmA - jIva -sArAtman muM. A subodha saMskRtamArgopadezikA jI 183 he saMskRta gujarAtI zabdakoza che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhU.ka.) A aMdhAruM - taman na. . ahIM-tra (avyaya) aparAdhano leza - aparAtharnava pu. | ahIMyA - rUda (avyaya) apavitra karAyeluM-phUSita (gujJA prerakanuM aho - mos (avyaya), (avyaya), re ? (avyaya) apriya - priya vize. | A | abhiSeka - samApuM. abhiSeka karavAne - maYi (mafI AMkha - nayana na., vakSa na., netra na. + sid ga. 6 ubhaya nuM he.kR.) AMsu - azru na. abhyAsa - madhyayana na. AkAza - svarana, viyatna., amRta - amRta na. namas na. aMboDo - zabarI strI. AkAza ane pRthvI -vApRthivI strI. are - mo (avyaya), hA (avyaya) | dvivacanamAM) (avyaya), resa (avyaya). AgaLa - puram (avyaya), purata{ artha - marthya na. (avyaya) artha karavA yogya - cAraNyeya vize. AgevAna -nA . avakAza - avazvAza . AcaravuM - sa + varga. 1 paramai. avajJA - 3thI strI. AcArya - mArA puM, gurupuM. avajJA karavI - a + man ga. 4 AcchAda na - sAvara na. Atmane. Aja - adya (avyaya) avadazA -durvA strI. A jAtanuM - tAdraza vize. avayava - tra na. AjIjI - nirvaca pu. avaLA moMvALuM vimulla vize. AjJA - bhAveza puM, mArA strI. avAja - dhvani puM. ADo rasto -vimA puM. aviSaya - 3amUSistrI. ANavuM - mAM + no ga. 1 ubhaya. aMza - sneza paM. AtmA - mAtma pu., mantarAtman muM. azuddha - dUSita (36 prerakanuM bhU.kR.) Atura - sojItavize. asatya - avRta na., asatya na. AthI - atiH (avyaya) asthira - mathuva vize. ' Adara - vivuM. asabhyatA - vaiyatyi na. AdhyAtmika - mAdhyAtmika vize. asvacchatA -zyAmi strI. ( AnaMda thavo - ram ga. 1 Atmane. . ha subodha saMskRtamArgopadezikA 184 chegujarAtI saMskRta zabdakoza hajI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnaMda pAmavo- ami + naga. 1parauM. Apa - mavat sarvanAma ApanAra - vatR vize. ApanI hajUra - mavabhAgapuM. (mavat - sarva. Apa + sAza - puM. pADoza) ApavuM - jJa [ yaj] ga.1 52svai., ati + mRt ga. 6 parauM., X + vA (karmaNi rUpa |) ApavA yogya - praveya - vize. Aphata - Apad strI., vipad strI., vitti strI. Arya puM. - AbarUdAra mANasa - AbAda - zrImat vize. AbAda thavuM - sam + v ga. 4 paraspai. AbAdI - mUti strI., saMpan strI., samRddhi strI. Amatema cAlavuM e - saMcalana na. AyuSya - nIvita na. ArAdhanA - ArAdhana na. AraMbha - Arambha puM. Aropa - Aropa puM. Arya - Arya puM. AvavuM - A + yA, sam + A + yA AvatI kAle - zvas (avyaya) Azare javuM - A + fzna ga. 1 ubhaya. Azaro Apelo - vidyuta (vi + vR nuM karmaNi bhU.kR.) sek ga. 1 Atmane. AzA - AzA strI. AzA rAkhavI - A + zaMr ga. 1 | Atmane. | Azcarya pAmavuM - vi + smi ga. 1 | parastre. AzIrvAda - AzIrvAd yuM. Azraya - saMzraya puM. Azrita - anunIvin puM. Asana - Asana na. Aste - meLa (m nI tRtIyAnuM ekavacana), zanas (avyaya) ALasa - nAhya na. ALoTavuM - tun ga. 4 52svai. I - I IMgliza - Aklamoma puM., ana puM. Aphta puM. IMglAMDa - AjJanabhUmi strI. IcchavuM - rU [ rUkS] ga. 6 paraA., vALga. 1 paraai. IcchA - mitti strI., amitASa puM., phaeNcchA strI., hrAma puM., noma puM., tRSNA strI. IccheluM - rUo (rUp ga. 6 parauM. nuM bhU..) IjA - ahita na., vyathA strI. InsAphanI kacerI - cAyatamA strI. InAma - pAritoSija na. IndranI rAjadhAnI - amarAvatI strI. Azaro levo - jhava + ta ga. 1 Atmane., man ga. 1 ubhaya., para+ che subodha saMskRtamArgopadezikA 185 che gujarAtI saMskRta zabdakoza )
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparI - madhapati puM. upAya - 3thAya !. ugra - cA vize. uMmara - vayam na. ujaLo -3nvatam (avyaya) uvekhavuM - 35 + kSa ga. 1 Atmane. utaratuM - avataratu (sava +tRga. 1 paraai. nuM va. kR.). utAvaLa - gava puM. UgavuM -v + ga. 1 paramai. utAvaLathI - satvaram (avyaya) UThavuM - sat + thI [ ti ] ga. 1 utkaMThA - 3val strI. paramai. utkRSTatA - prArSa . UThIne - sthAya (s + sthA nuM saMbaMdhaka utpatti - pramava puM. bhU.kR.). utpanna thavuM - gana [ sA ] ga. 4 | UDavuM - 3trI ga. 1 Atmane. Atmane., sat + mU ga. 1 parasma, UtaravuM - avatarat (sava + jhU ga. 1 s + pad- ga. 4 Atmane. paramai. nuM va.ka.). utpanna thayeluM - nAta (bhU.kR.) UbhA rahevuM - thA [ ti ] ga. 1 utpattisthAna -pramava . paramai. utsAha - utsAhapuM. UbheluM - zivam vize. uddhAra karavo - sat + 6 ga. 1, 10 ubhaya. udyama - 3 paM. Rtu - Rtu pu. udyama jevuM -3masama vize. RSi -RSi . udyoga - 3oja puM. e udyogI - rakSa vize. unALo - grISma . e - kapi (avyaya) upakAra - 3pazvara puM. eka - sarva. upajAveluM - nirmita (nis + ma nuM | ekaThuM karavuM e - mavaya puM. bhU.kR.) ekaThA maLavuM - san + [ ] ga. upajIvikA - gAvi strI. 1 Atmane. upadeza - 35 pR., vavana na. ekadama, ekAeka - sahasaT (avyaya) upabhoga - moja puM. eTalA mATe - ata: va. e pramANe var (avyaya) che. subodha saMskRtamArgopadezikAza 186 chatra gujarAtI saMskRta zabdakoza che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema - kRtti (avyaya) evI rIte - nRtyam (avyaya) o occhava - va yuM. ochuM thatuM - kSayin vize. opAvavuM - r ga. 1 Atmane. osaDa - aLava puM. auSadha oLaMgavuM - TM ga. 1 parauM., pAr ga. 10, nao ga. 1 Atmane., sam ke v + ga. 1 parauM. na. ka kaMkAsa - tti puM.,tadda puM. kaMjusa mANasa - rya puM. kaMTha - 4 puM. kathA - jgyA strI. kacaro kADhavo e - saMmArjana na. kacerI - samA strI. kadIye nahi - na pi (avyaya) kanaDavuM - tun ga. 1 ubhaya. kapaTa - pada na. kapAvuM - chint (karmaNi prayogamAM) kapAsa - tUta puM. kabajAmAM rAkhavuM e - saMyama puM. kabUla rAkhavuM - anu + man ga. 4 Atmane. kabUleluM - pratijJAta (prati + jJA nuM karma. bhU.kuM.) kamaLa - mana na., padma na. kaMpavuM - r ga. 1 Atmane. kara - bhAvaya (bhU dhAtunA preraka prayoganuM AjJArtha ddhi. pu. e.va.) karajadAra - athamana puM. karatuM - vaMt ( nuM parauM. va.kR.), durgALa (hra nuM Atmane. va.kR.) karanAra - tUM - vize. ka2vA yogya - vidheya vize. karAyeluM -nirmita (nir + mA nuM bhU.kR.), ta (chta nuM bhU.kR.), vihita (vi thA nuM bhU.kR.) + karuNA - sabhya na., LA strI. kartavya - rtavya na. kapUratilakanI pAse - pUratijJAmIpam (avyaya) kalaMka - naklR puM. kalyANa - tyALa na., madrana., ziva na. kalyANakAraka - zreyas vize. sla - anfa y. kavirAja - vIza puM. kahe che - vrUte (jU ga. 2 nuM Atmane. vartamAnakALanuM tR.pu.e.va.) kaheluM - 3tta (vap nuM bhU.kR.) kahevuM - r ga. 10, mAdh ga. 1 Atmane., zaMga.1 parauM., val ga. 1 paraai. kahyA pramANe cAlavuM - anu + sthA [tith ] ga. 1 parasaiM. kaLA - jtA strI. . subodha saMskRtamArgopadezikA 187 gujarAtI saMskRta zabdakoza )
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ sizi - chuchy. kAMTho - tIra na., pAra puM. kAko - pitRvya puM. kAgaDo - - vAyasa puM. kAcabo - meM puM. kAdava - paTTu puM. kAna - jaLa puM., zravaLa na., sila - anifa zell. zruti strI. na., kAmaThuM - cApa puM., dhanup na. kAmadeva - mana puM. kAphalo - sAthe puM. (avyaya) kAma - varman na., Rti strI., anuSThAna | kaikeyI - jevI strI. (dazaratha rAjAnI hArya na. kAraNa - ArA na., nimitta na. kArtika mahino - Atira puM. kAlAvAlA - nirvantha puM. kALa - jAta puM. kALo - zyAma vize. kiMvA - athavA (avyaya), vA (avyaya), 377 (24044) kIrti - aiti strI. kRtajJatA - kRtajJatA strI. kRpA - rUpA strI. ke - athavA (avyaya), vA (avyaya), ta (avyaya) kuMbhAra - mbhAra puM. kuTuMbanuM mANasa - Tumbrin puM. kubera - dhanapati puM. kumArikA - nyA strI., mArI strI. kuzaLa - zanin vize. kuLa - vaMza puM. kedakhAnuM - vyArAgRha na. kema - tham (avyaya) kerI - Amra na. kevaLa - vatta vize., vatam strInuM nAma) kodALo - dhvanitra na. koza - jJeza puM. (gAu) kyAM - suiell - gma: (24044) kyAre - vA (avyaya) (avyaya), tra (avyaya) kleza - jJeza puM. krIDA - jhIlA strI. krIDA karavI - RId ga. 1 pa2svai. krUra - nRzaMsa vize. krodha - jodha puM. kSamA - kSamA strI. kSamA karavI - kSam [ kSam ] ga. 4 parauM., kSam ga. 1 Atmane. kha khaMDa - dvIpa puM. khabara - vArtA strI., pravRtti strI. khamavuM - kSam ga. 4 Atmane, kSam [ kSam ] ga. 4 parastre. kuLavAna - tIna vize. kUtaro - sAmeya puM. kUvo - pa puM. . subodha saMskRtamArgopadezikA 188 0. gujarAtI saMskRta zabdakoza che
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharavuM - traMt ga. 1 Atmane. kharAba kAma - vaidhRtti strI. kharAba cAla - durAcAra puM., kharAba mANasa - durNana puM. kharIdAyeluM - zrIta (RI nuM bhU.kR.) kharekhara - tti (avyaya) kharekharuM tattva - sattattva na. kharekhara - satyam (avyaya) khalAsI - nAviSTha puM. khasavuM - TM ( sar) ga. 1 parauM. khaseDavuM - par + TM ga. 1 ubhaya., apa + nI ga. 1 ubhaya. khaLabhaLavuM - kSum ga. 4 52svai. khADo - gartA strI. kheDavuM - v ga. 6 parasaiM. kheDUta - RSIvata puM. khetara - kSetra na. khelavuM - jhIk ga. 1 parauM. khoTo rasto - vimarza puM. khodavuM - v + jIn ga. 1 ubhaya. khodeluM - katlAta (30 + raghunnuM bhU.kR.) khoLAmAM beTheluM - utpattina vize. (tsaka - puM. khoLo) khoLI kaDhAyeluM - nirUpita (ni + svap nuM bhU.kR.) khuzakAraka - AjJA vize. khuza thavuM - mur ga. 1 Atmane., X + munga.1 Atmane. ga gaI kAla - zcat (avyaya) gaMgA-gaGgA strI., bhAgIrathI strI. khAruM - navA vize. khAvuM - ar ga. 2 parauM., A + TM | gaNavuM - gaL ga. 10 ga. 1 ubhaya., mas ga. 10 khAsaDuM - pAnad strI. khuza karavuM - pra| [ O[] ga. 10, A + jJAt ga. 10 gaNakAravuM - d ga. 10, s ga. 1 Atmane. gati - pati strI. gandharva - gAndhavaM puM. (svargamAM rahenArA devomAMnI eka jAta) gabharAyelo - bhrAnta (bram nuM bhU.kR.), khuzabodAra - vAsita vize., mundhita | paryAta vize. gabharAvuM - kSum ga. 4 parauM. gamavuM - r ga. 1 Atmane. gayeluM - gata (cam nuM bhU.kR.), yAta (yA vize., sumi vize. khuzI - rati strI. nuM bhU.kR.) garama - caNDa vize. garIba - TvIna vize. garIbapaNuM - variA na., vainya na. khubasUrata - darzanIya vize. khubasUrata strI - varatanu strI. khubasUratI - saundarya na. kheMceluM - ASTa (A + p nuM bhU.kR.) . subodha saMskRtamArgopadezikA che 189 ) gujarAtI saMskRta zabdakoza -
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ | | ca | garviSTha - 3ddhati (s + in nuM karmaNi | ghaDo - padaj. bhU.kR.) ghaNIvAra - duzam (avyaya) gavaiyo -sAyalA DuM. ghaNuM karIne -prAyam (avyaya) gaLavuM -ga. 1 paramai., TU ga. 1 | ghaNuM - ativa (avyaya), vahu vize. paramai. ghara - pRdana., mavana na, sAna na. gAMDA thavuM -maI mAt] ga.4 paraspe. ghaDapaNa - narI strI. gAu - ao chuM. gharaDo puruSa - nara05. gAya - dhenu strI. ghareNuM - manadvAra puM. gAyana - na., saMtana. ghasAI javuM-f(kSa) ga.1 parasai. gAyanI koDa - goSThapaM.na. ghI - vRti na. gAla - pota . gheravuM - pari+ gAvuM - ga. 1 paramai. ghelA thavuM -muga. 4 paraspe. gIta -gIta na., saMgIta na. ghoDo - azva pR., thya puM. guMthavuM te-pathana na. guNa - gu . guNa jANanAra - gujJa vize. cakora - cora . guNavAna - guWvat vize., mun caDatI - mUti strI., myulA !. vize. caDavuM - sa + sadga. 1 paramai. gunegAra - parAdhina vize. jenAthI bIjuM caDiyAtuM na hoya evuM., guno - aparAdha chuM. nitizaya vize. guphA - vivarana. caturAI - caturtha na. guru - guru ., mAvArtha . capala - caMkhyatva vize. gusse thavuM - ga. 4 parasma., 6 cAMdanI -aumuvI strI, cotrA strI. ga. 4 paramai. candra - rUpuM, candrapuM, vaman . goThavavuM - dga. 10 caMdrApIDa -rannApI pu. (eka gora - ho puM. rAjaputranuM nAma che.) gotra - gotra na. camatkArika hathiyAra - anna na. govALa -pa . caritra - vatana. caLakato dhoLo (raMga) - mAsvarazunna vize. ghaTArata hovuM - guma ga. 1, Atmane. haja subodha saMskRtamArgopadezikA jI 190 heza gujarAtI saMskRta zabdakoza che
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41:j - pra + kAz / . 1 sAmane. | 74 - pratikRti strI. yaNa.12thI - ujjva lam (avyaya) 7iej- sic [ siJc ] 2. 1 52smai. yA42 - kiGkara puM., bhRtya puM. chAtI - vakSasna. yA72 vo bhArAsa - dAsajana puM. (dAsa chAyA - chAyA strI.. - puM. yA42 + jana - puM. bhAsa) chupAvej - channa (chad nuMbhAra (bhU. pR.) yArI 42nAra - anujIvin vize. chuTuM 42j - muc [ muJc ] 2L. 1 yAj - svAd ga.1mAtmane. ubhaya., ud + dhR. 1, 10 bhaya. yAma - carman na. chuTuM thayeguM - mukta (muc na bhU..) yArano ththo - catuSTaya na. 31 - pAra puM. yAra mahinA - mAsacatuSTaya na. chavaTa - pariNAma puM. yA - AcAra puM. cho72 - nandinI strI. yAsaj - car . 1 52smai., cal cho.42] - bAla puM., Dimbha puM., zizu ga. 1 52smai. yaaun| - abhilASa puM. choDatqj - ud + dhR. 1, 107maya. yAsj - spRha 1. 10, abhi + nand | choDI he - tyaj 1. 1 52smai., 2. 1 52sma. vi + sRj 1. 6 52smai. thitana 2j -cint .. 10 yiMtAtura - sotkaNTha vize. yitta-citta na. 4gata - jagatna. yita -cihnana. 42yA - sthAna na., zAlA strI., yAsa - virAva puM. avakAza puM. yomA - taNDula . OM - aTavI strI., araNya na. yora - stena puM., cora puM. 4Ayu - gRdhrarAja puM. yo2j - cur (cor) 1. 10 4] - gacchat (gam // . 1 52smai. nuM yorI-cauryana. 4thyo - avacaya puM., saMghAta puM., samudAya puM. chatai - san (as n| pa. . sat | nAnapAna - antaHpura na. nuM puM. prathamA se..) -4nA2 - gantR vize. cha - chandas na., zloka puM. 4nma - udbhava puM. (4 subodha saMskRtamArgopadezikA rA 191 gujarAtI saMskRta zabdakoza, /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmavuM - jana nA ] ga.4 Atmane. | jIrNa - nIf (jUnuM bhU. kR.) janmeluM - gIta (kannuM bhU. kR.) , | jIva - nava paM. jamAI - nAmApuM. jIvavuM - bInga. 1 paramai. jamIna - bhUmistrI, jitAyeluM - mUta (fma + mU nuM jaladI - tam (avyaya), virAt | bhU.kR.) (avyaya), satvaram (avyaya) jiMdagI -gIvita na. javAba Apavo - prati + mAm ga. 1 | judI judI jAtanuM vividha vize. AtmAne. juvAna strI - pramavA strI. javuM (kriyApada) - [ TchuM] ga. 1 jUThuM - jhavRti na., matya na. paramai., vran ga. 1 parasma, mRga. 1 jethI - yatiH (avyaya) paramai. je pramANe - kathA (avyaya) javuM (kriyAvAcakanAma) - mana na., jema - yathA (avyaya) atyaya puM. jo - yadi (avyaya) jaza - yArna. joine - avanoksa (sarva + nonuM jAcaka -mikSa kuM., vAveja puM. saM. bhU.kR.). jAcavuM -yAd ga. 1 ubhaya. jojana - yogana na. jANavuM - jJA, vadhu ga. 1 paramai., mava joDAyeluM - yun (yun nuM bhU.kR.), + sari [ ] ga. 1 parauM . prapanna (y + pa nuM bhU.kR.) jANe - rUva (avyaya). joDo - 3pAnastrI. jAta - vapaf . jotuM pat (zU ga. 1 parasma nuM jAti-jJAti strI. va. ku.) jAtrALu - yAtriApuM. jonAra - vize. ' jAhera karavuM - dhum (po) ga. 10 jora - vana na., sAmarthana. jAsUsa - kUta puM. jorAvara - pravratavize., vartavat vize. jALa - nAta na. jovAnI maherabAnI - chANA . jItatuM - nayat (ni ga. 1 paramai. nuM ! (STi - strI. najara + prasAduM - paM. va.kR.). maherabAnI) jIbha - ni strI, jovAyeluM - nirUpita (ni + rUm nuM jIbhanuM TeravuM - nihyA na. (nahIM - 1 bhU.kR.). strI. jIbha + ma - na. Toca). | jovuM - [ pak] ga. 1 paramai, hajI subodha saMskRtamArgopadezikA 192 gujarAtI saMskRta zabdakoza che
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ IkS // . 1 mAtmane., pra + IkS 2. 1 | 8tj - sthAna na. mAtmane., sam + lakSa. 10 . zAna3pI amRta - jJAnAmRta na. (jJAnana. zAna + amRta - na. amRta.) 31gha - kalaGka puM. yai - yatra (avyaya) . AyuM - dhImat vize., medhAvin vize. 4yAM sudhI - yAvat (avyaya) yo bhAsa - prajJa puM., prAjJa puM., budha 4yAre - yadA (avyaya) puM. .. 1jI - zAkhA strI. 72 - varAha puM. OMuj - spRh / . 10 hUNej - nimagna (ni + masj na bhU. pR.) 13 - taru puM., vRkSa puM., pAdapa puM. khUpaDaM - uTaja puM. 2 - viSa na. Dhalo - rAzi puM. Dhaize- AvaraNa na. Dhaij - channa (chad nu bhe| bhU. pR.) TaMTo - kali puM., kalaha puM. DhIjthayej - zlatha vize.. 257j - gal .. 1 52smai. 85 - bindu puM. Teva - vyasana na. tasI2 - vipriya na. Toya - agra na. taqj - lubh / .4 52smai. Toj - yUtha na. tasaj - A + zaMs / . 1 tmane. tadeg41. vAya- parihartavya vize. taj - tyaj // . 1 52smai. 42 // - zaTha puM., jAlma puM., khala puM., to - Atapa puM. .. vaJcaka puM. ta5 - tapas na. 42 - vaJcaka pu. tapAqj - pari + IkS . 1 Atmane. 45 - upAlambha puM. tapej - saMtapta (sam + tap na bhU..) 42zavapuM- adhi + kR tabhe - bhavat sarva., yuSmad sava.. 815 - varam (mavyaya), samyak | tarata - acirAt (avyaya), anantaram (avyaya) (avyaya), drutam (avyaya) hajI subodha saMskRtamArgopadezikAra 193 gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ taraphaDavuM - spur ga. 6 paraspai. tarasa - tRSNA strI. tarasyuM - kRSita vize. tarehatarehanuM - vividha vize. tala - tina puM. talavAra - ati puM., ghA puM. taLAva - sAra puM., tArA puM. taLAvaDuM - patnata puM. na. taLiyuM - mUla na. tattva -tattva na. tattvajJAnI - brahmavid puM. tatpara - dyUta vize. tAbe thavuM - zaraLam ke vazam + gam [ zab ] ga. 1 parauM., anu + ruk ga. 4 Atmane. tAro - tAra na., tArA strI. tArAno jaththo - tArA baLa puM. (tArA - strI. tAro + gaLa - puM. jaththo) tiraskAra - avadhIrA strI. tiraskAra karavo - ava + thIr ga. 10, ava + man ga. 4 A. tIkSNa - nizita vize. tIra - rUju kuM., zarvuM., vALa puM. tIrtha bhaNI jatuM - kSetranAmivize. tuccha - kSudra vize. tulya - tulya vize. teja - tenal na., pramA strI. teDa - tIra puM. tethI - ata: (avyaya), tata: (avyaya) te pramANe tathA (avyaya) taiyArI - ghata (v + yam nuM karmaNi bhU. kR.), siddha (sid ga. 1 ke ga. 4 nuM bhU. kR.) taiyArI - sammara puM. tochaDo - adbhuta ('v + TMn nuM karmaNi bhR. rR.) topaNa - param (avyaya), tu (avyaya) toLavuM - tun ga. 10 tyAM - taMtra (avyaya) - tyAga - tyA puM. tyAre - tavA (avyaya) tvarA - nava puM. tvarA karavI - stvarga. 1 Atmane. tha thaDa - vRnta na. thanAra, thavAnuM - mAvin vize. tharatharavuM - vek ga. 1 Atmane. thavuM - thrU ga. 1 parauM. thaze - vitti (bhU dhAtunuM bhaviSyakALa rR. pu. e. va.) thAkavuM - zram[ zrAm ] ga. 4 parasaiM. thAka khAvo - vi + zram thoDApaNuM - nayiman puM. thoDuM - pratanu vize., alpa vize., tanu vize. da dakSiNA - rakSiLA strI. ha. subodha saMskRtamArgopadezikA che 194 - gujarAtI saMskRta zabdakoza che
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ goheyo - druh / . 4 52smai. huH5 he - tud 1. 6 maya., pID 6 - daNDa puM. 2. 10 dRj - daND // . 10 6:5no hariyo - duHkhodadhi puM. (duHkha yA - kAruNya na. - na.: + udadhi - puM. riyo) yANu - kAruNika na. hu:SI - duHkhita vize. zana - darzana na. hupI . - ava + sad [ sId ] 1. 625 // 2 - rAjadvAra na. 1 52smai. haridra - daridra vize. hu14 - durbhikSa na. hariyo - udadhi puM., samudra puM. huniyA - loka puM., saMsAra puM. hatAra - dAtR vize. hurchana - durjana puM. 683 - madirA strI. 6STa - duSTa (duS 2. 4 52smai . nuM hAsI - dAsI strI. bhU. .) hiya2 - devR pu. huSTa bha - duSkRta na. hisA2 - duHkhita vize., viSaNNa (vi huzmanA - vaira na., vigraha puM. + sad // . 1 52smai. nuM mR..) dUta - dUta puM. hivasa - dina na. dUra - dUra vize. hivase - divA (avyaya) dUra - dUram (avyaya) hivya - bhagavat vize. 2 42j- apa + nI . 1 maya. hi|| - diz strI. hepA3j - Avis + ka (AviSka), hIro - putra puM., sUnu puM., Atmaja puM. nir + diz . 6 ubhaya. hA:28 tarI: , hatta dIdhej - | hepAya mej - dRzya vize. putrIkRta vize. hepA - udgama puM. hIrAna4nma - putrIjanmasama vize. pAvaI - varatana vize. hIrI - AtmajA strI., putrI strI., 19682 Doj - dhR||. 10 duhita strI., kanyA strI. 12945 - yAtR strI. hoTej - dRSTa (dRz muMbhU. .) 11 - divaukas puM, deva puM., devatA TIvo - dIpa puM. strI., marut puM. hu: - kleza puM., duHkha na., pIDA 11682 - devadAru puM. strI., vyasana na., aniSTa na., vipad hepAhA2 - adhamarNa puM. strI. viSa - devakula na., devAlaya puM., haha subodha saMskRtamArgopadezikA daza 195 9 gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAyatana na. devono zilpI - svarNa . deza - reza puM, anapaDha puM, rASTrana., viSaya puM. deha - veda puM, zarIranA daitya - masura puM, rAkSasa kuM., rakSam na., nizAvarakuM. doDavuM - thAnga. 1 paramai. doraDI - rajUstrI. doravuM, dorI javuM -nI ga. 1 ubhaya. dostI - saMtana., mitratA strI. dazya - dRzya vize. daSTi -STi strI. dveSa karanAra - devuM. dhAravALuM - nizita vize. dhAravuM - ga. 10 dhImedhIme - meT (5 nI tRtIyAnuM ekavacana), nai (avyaya) dhImuM -ma vize. dhIraja - gRti strI. dhrujavuM - ver ga. 1 Atmane., var ga. 1 Atmane. dhRtarASTrano putra - dhArtarASTrapuM. dhRSTatA - vaiyatyi na. dhovuM - kSan (kSA) ga. 10, , + kSat (kSA) ga. 10 dhoLuM - thavana vize. zveta vize. dhyAna - dhyAna na. dhaDakavuM - par ga. 1 Atmane, 2 | na oLaMgAya evuM - mananIya vize. ga. 6 parasma. nakala - pratiti strI. dhaNI - ramaUT puM, svAminapuM., madhapati | nakkI - vi (avyaya). paM., ma DuM. nagaravAsI - paura paM. dhaNInA guNothI yukta - svAmiApita | najara -STi strI. vize. naTI - naTI strI. dhana - artha pu., dravya na., thana na., naNaMda - nanAndrastrI. vasu na., vitta na., vimava puM. nadI - 19 pR., navI strI. dhanavAna - thanamAn vize, ghaniSTha puM. namavuM - namga. 1 paramai., varga. 1 dhaMdho -vRtti strI. Atmane, jema + vAr ga. 10 dharAvuM - tun ga. 4, paramai. | namaskAra - namas (avyaya) dharma- dha . narama - mRdu vize. dharmazAstranI AjJA - vidhi !. navuM nava vize. dhAraNa karavuM -thu ga. 10 nasIba - rava na. huM subodha saMskRtamArgopadezikA daza 196 che. gujarAtI saMskRta zabdakoza)
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi - 2 (avyaya), (AjJArthamAM | nirAMta - yuvana. nakAra), mA (avyaya) nirAMtavALuM - nivRtima vize. nATaka - noTa na. nirupayogitA -masAratA strI. nAta - auf pR., jJAti strI. nIkaLavuM - nis + an[ ] ga. 1 nAnuM pratinu vize., matva vize., tanu | parasai., + Daa ga. 1 Atmane. vize., navu vize. nIpajavuM - sat + bU ga. 1 parasma., nA pADavI - ni + sid (9) ga. 1 | nis + pa (niSpa) ga.4 Atmane. paramai., ava + sat[ sId] ga. 1 nukazAna - mapAya !., hita na. paramai. nUra - paSya na. nAma - nAmanana, mithAna na. notaravuM ni + marga. 10 Atmane. nAma devuM - mana + tha (karmaNi | nyAyazAstra jANanAra - naiyAyi% puM. prayogamAM thI) nAme - nAma (avyaya) nAyaka - nAya% 5. pakaDavuM - jhava + nan ga. 1 Atmane, nArI -nAra strI. thu ga. 1 ubhaya., ma ga. 1 ubhaya. nAza - nAzapuM., atyayapuM. vinAzapuM, pakaDavuM te (kriyAvAcaka nAma) - jhaUT na. nAza pAmavuM - vrun ga. 1 Atmane., | | pakSI - vihA !., pakSanapuM. nam ga. 4 parasai. pakhALavuM - v + kSan (kSA) ga. 10 nAza pAmeluM - naSTa (na bhU.kR.) paga -pA na. nAhavuM - sarva + sardUi ga. 1 Atmane. pagaluM - 8 na. nigraha - saMyama paM. | paMkhI - pakSana 5. nidhA -STiprasAda (STi- strI. najara (pachI - tata: (avyaya), pazcAt + prasAra - pu. maherabAnI) (avyaya), manantaram (avyaya) nIce namavuM - sarva + nanga. 1paramai. | paMcavaTI - pazcavaTI strI. niMdavA lAyaka - garca vize., vacanIya paTarANI - mahilI strI. vize. paDavuM (kriyApada) -pat ga. 1 paramai. niMdavuM - nirga. 1 paramai. paDavuM (krayAvAcaka nAma) - patana na., niMdA - nindA strI. pAta 5. nipajAvavuM - ni + IT ( nitte | paDeluM - patita (pat nuM bhU.kR.) karmaNirU5), vRnga. 1 paramai. | paDoza - saMnidhi strI., sAza puM. hara subodha saMskRtamArgopadezikA daza 197 krUra gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana. 59 - api (avyaya), kintu pazu - pazu puM. (avyaya), parantu (avyaya), tu | pasa2j - pra + sR . 1 52smai. (pazyanI 3mAtama 152rAto nathI) 52 - parihita (pari + thA nu (avyaya) 5 - Atman puM. 5i - purA (avyaya) paMDita - paNDita puM. paDeguM - prathama vize. pathArI-zayyA strI. pAyej - prApta (pra + ApnubhU..) 5ththa2 - azman puM., dRzadstrI ., zilA 5ideg4 - paJjara puM. strI. 5i6 - parNana. 5255j - pari + nI . 1 maya. 57 / mAvaj - ni + vRt 1. 1 527 - brahman na. mAtmane., prati + ni + vRt, prati + 52bhezvara - jagatkartapuM., IzvarapuM., devay. A + gam // . 1 52smai. 52vAnA - anujJA strI. paa| quj - parA + vRt // . 1 52|bh - parAkrama puM., vIrya na., mAtmane. zaurya na. 57eo bhA - parArdha puM. 52 - rajas na. pA, vANIne - parAvRtya 52rAdhIna - paravat vize. pArcha mAvej - nivRtta (ni + vRt nuM 529 // - pariNAma puM. bhU. I.) parIkSA 42vI - vi + mRz . 6 | 08 - pATha puM. 52smai., sam + lakS / . 10 5.4ANA - pAThazAlA strI. parIkSA sevI - pari + IkSa. 1 5o - mahiSa puM. mAtmane. 55 - udakana., jalana., vArina., paDhiye - prAtar (avyaya) payasa na. paro - atithi puM. 5 / 5 - pApa na., adharma puM. parvata - giri puM., parvata puM., pApI - pApin vize., pApa puM. zikharin puM. mag - pra + Ap 5vana - pavana puM., marut puM., vAta puM., / bhej - prApta (pra + ApnuM bhU. I.) mAruta puM., vAyu puM. 5 / 2 - pAra puM. pavitra - puNya vize. 5 / 29 - parakIya vize. pavitra 2||yej - pUta (pU nuM bhU.) | // 25 42vI - vi + mRz // . 6 ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA daza 198 haa gujarAtI saMskRta zabdakoza)
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraspai., sam + lakSa ga. 10 ubhaya. pAradhI - vyAdha puM. pAvana - pUta (pU nuM bhU. kR.) pALanAra - pAnanda vize. pALo - patti puM. piMDa - vis puM. pIgaLavuM - maiM ga. 1 parauM. pIDavuM - paga. 10, tu6 ga. 6 u. pIDA - pIDA strI., vyathA strI. pIvuM - pA [ pib ] ga. 1 paraspai. (karmaNirUpa ii) puNya - puNya na. puNyarUpI mUlya - puNyapaLye na. puNyazAlI - puSpavat na. putra - putra puM., Atmana puM., sUnu puM. purANa - purALa na. vize., mUrttivize. puruSa - puruSa puM., rR puM., nara puM., nana puM., mAnava puM. puSkaLa - prabhUta pustaka - grantha puM. pustaja na. pUchaDAno Teko - pujjIvitavana na. (puccha - na. pUchaDuM + avalambana na. Teko.) - pUchaDuM - bhADuM nUna, puSTha na. pUchavuM - pra[ pR] ga. 1 parauM. pUcheluM - pRSTa ( nuM bhU. rR.) pUjavuM - pUnlR ga. 10, yan ga. 1 ubhaya. pUjaya - mavat vize., pUnsa vize. pUratuM - attam (caturthI sAthe) pUrNa - niratizaya vize. pUrvanuM satkarma - prathamasuta naM. (prathama - paheluM + sadbhuta - na. satkarma) yea - geat all., yferat zell., vasudhA strI., bhUmi strI., maThThI strI., mevinI strI. peThe - va (avyaya) peTheluM - praviSTa (pra + vid nuM bhU. kR.) pedA karanAra - dhAtu puM. pedA thayeluM - nAta (nan nuM bhU. kR.) pesavuM - viz ga. 6 paraspai. pahelo bhAga - pUrvArdha puM. paiDuM - vajra na. paiso - artha puM., dravya na., dhana na., vasu na., vitta na., vimava puM. potAnI pharaja - vartavya na. potAnuM - svIya vize., AtmIyavize., sva (sarvanAma) potAno mulaka - svaviSaya puM. popaTa - zurU puM. poSavuM - puN ga. 4 parastre. prakAza - prANa puM. prakAza - dyut ga. 1 Atmane., ghra + hrAr ga. 1 Atmane., vi + rAj ga. 1 ubhaya. prakhyAta - yazasvat vize. pratimA - mUrti strI. pradhAna pUjA - pUnA strI., arcana na. pUjAno sAmAna - ardhya na. amAtya puM., saciva puM., . subodha saMskRtamArgopadezikA che. 199 OE gujarAtI saMskRta zabdakoza -
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ prati strI. pharaja - thaI chuM. pradhAnamaMDaLI -prakRti strI. pharamAveluM - vihita (vi + tha nuM bhU. pramANa -pratApa na. . prayatna - mAyAsa puM., yatna puM. pharazI - parazu paM. pravAha - pravaE !. pharIne -punar (avyaya) pravINatA - zani na., pravINa na. phaLa - zrena na. prazna karanAro prazna puM. ' phaLa khAnAra - panAzin vize. prasanna -prasana (+ sadnuM bhU.kR.) phaLadAyaka thavuM - ga. 1 paramai. prasanna thavuM - tun ga. 4 parasma. phala rahita -nippona vize. prasannatA - anurabbana na., prAti strI. | phADavuM -(ra) ga. 10 prasAda - vara . phUla - kusuma na., puSpa na. prasiddha karavuM -d ga. 10 phUlavALuM - puSpadhArina vize. prANa - DUT puM. (bahuvacanamAM) phUleluM - puSpita vize. prANI - prabina kuM., mUta na, sarva | pheMkavuM - man ga.4 parasma:, kSiga. puM. na. 6 paramai. pramANikapaNuM -tratA strI. pheraphAra - vijAra puM. prArthanA - prArthanA strI, stuti strI. phogaTa - vRthA (avyaya) prArthanA karavI - 9 + artha ga. 10 Atmane, ma + artha ga. 10 Atmane. bakaro - ena . prIti - prati strI, prema !.na., ne bakSisa - vara puM. puM., anurApuM., anurIjI strI. bacAva - rakSA na, rakSA strI. prema - premanuM puM. na. bacAvavuM - rakSa ga. 1 paraspe. preraNA - preraUT strI, pravartana na., bacAvAyeluM - rakSita (rakSa nuM bhU. kR.) pratiSThApana na. bacu - vatsa !. biDAI mAravI - v + sari ga. 1 Atmane. phaNago - patra . batAvavuM - lim ga. 6 ubhaya, nis + pharakavuM - varga. 1 Atmane, pura | ga. 6, vin ga. 1 ubhaya. (maviThTha) ubhaya. ha8 subodha saMskRtamArgopadezikA ca 200 ruddha gujarAtI saMskRta zabdakoza
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ badale ApavuM - prati + 1 [ chuM] | bApa - pitR puM, nava . ga. 1 paramai. bAraNuM - tArana. badalo-pratikriyA strI. bArI - vAtAyane na. badalAya nahi evuM - akSara vize. bAvaruM - prAnta (pram nuM bhU.kR.) badhuM - vi vize. bALaka - hima paM., vAtra kuM., zizu paM. badhe -sarvatra (avyaya) bALavuM - 6 ga. 1 paramai. banAva - 3artha . binA - artha chuM. banAva (manathI) - mAvale (nA biMba - vizva na. prerakanuM AjJArtha dvi. pu. e. va.) birAjavuM - vi + na ga. 1 ubhaya. babaDavuM - gari ga. 1 paramai. bilADo - vini puM. barapha - hima na. bI - vina na. barobarI karavI- ga. 1 AtmAne. bIka - jati strI, mane. basa - ratnam (tRtIyA sAthe) bIkaNa strI - mI strI. bahAnuM nimitta na., vAraNa na. bIje ThekANe - macatra (avyaya) bahAra - vahira (avyaya) buddhi - vRddhi strI., mati strI. bahu - mUri vize., vadu vize., mUta | buddhinI zakti - vitAmAva chuM. vize. (ddhi- strI. + prabhAva -. zakti) bahupaNuM - vAdunya na. buddhimAna - buddhimat vize., methAvina bahu moTuM - mUyam vize. vize., thIma vize. bahetara - varam (avyaya) beTa - dvIpa . bahena - mazinI strI, svarU strI. beTheluM - niSaU (niSad nuM bhU.kR) bahenapaNI -sI strI. beDoLa - virUpa vize. baLa - vana na. bebhAna thavuM - mudda ga.4 paramai. baLataNa - phana na. beisavuM - 35 + viza ga. 6 paramai., ni baLada - vRSama puM, vRSapuM. + sat (niSa6) ga.1 paramai. baLavAna - barnavata vize., vbanA bolavAnI chaTA - vAvatA strI. vize. (vA - strI, vANI + paTutA - strI. balidAna -vati ., vin na. | hoMziyArI) baLeluM - saMtA (san + ta nuM bhU.kR.) | bolAvavuM - he ga.1 ubhaya., mami + bAga - 3pavana na., udyAna na. thA (karmaNiprayogamAM thI) ka subodha saMskRtamArgopadezikA ( 271 chuM gujarAtI saMskRta zabdakoza
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma) bolanAro - vava vize. bhIkha mAgavI, bhIkhavuM - mikSa ga.1 boleluM - 3 (vanuM bhU.) Atmane. brahmane jANanAro - hAvi vize. bhIma - bhIma kuM. (pAMDunA eka putranuM brahmA - brahAna puM, vempuM. brAhmaNa - brAhA !. bhuja - muna ., vAdu chuM. bhUkhyo - kSadhita vize. bhUMDa-jiriyuM., varadaj. bhakta - ma9 puM. | bhUla khAvI - mad [ mAt] ga. 4 bhakti - mA strI. | paramai., y + [ mAt] ga. 4 bhaMga - madhuM. paraspe. bhajavavuM - nAga. 10 | bheTa - 35dAra puM. bhajavuM - man ga. 1 ubhaya. bheTavuM - kun ga. 4 parasma., gnim bhaTakavuM - ga. 1 paramai. ga.4 parasaiM. bhaMDAra-mAigIrapuM, kSezakuM., nidhipuM. bhedavuM -mit bhamaro-marapuM, tripuM, madhuvanapuM, bhoMya-bhUmistrI. bhamavuM - sarga. 1 paramai. bhojana - monana na. bhaya - maya na. mati strI. bhomiyo-mApaTTapuM., mAtA , bhayaMkara - mahUra vize., tIrupA vize. bharavuM - 5 ga. 1 ubhaya. (khriye karmaNirUpa), pU{ ga. 10 ubhaya. bhalamanasAI - 2Sya ne. majabUta rIte -Dham (avyaya) bhaluM - hita na, sat (kam nuM kartari majA - rati strI. vartamAna kRdaMta). maTha - madhuM., Azrama puM, bhalo mANasa - sat puM. maDaduM -zava puM. na. bhAI - brAtR puM, vAsthava puM. mathavuM - vat ga. 1 Atmane. bhAta - grovara pu. bhAra - mAra khuM. madha - madhu na. bhAvavuM - svAd ga. 1 Atmane., n | madhura rIte -madhuram (avyaya) ga. 1 Atmane. mana - manas na., mAnasa na. bhikSA -fmakSA strI. | | manane kabajAmAM rAkhavuM te - mana:saMyama puM. hara subodha saMskRtamArgopadezikA ( 202 ( gujarAtI saMskRta zabdakoza) | mada - madhuM.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ manohara netravALI strI - vikSiI strI. | mATI -mRdu strI. mamatALuM - nAtha vize. (ti nuM | mATe - te (avyaya) bhU.kR.) mAThI hAlata - kuzAstrI. maraNa - maraNa na. mANasa - nana kuM., mAnava !., nara pu. marada - puruSa puM. mAtra - vanam (avyaya) maravuM - 5 [ priv] ga. 6 Atmane. mAthuM - mastA na., ziram na., zIrSa mazkarImAM hasavuM - vi + ham ga. 1 | na., mUrya puM. paramai. mAnavALI strI. -mAninI strI. mahAtmA - mahAtman muM. mAnavuM - manga. 4 Atmake, enuM + mahAdeva - mahAveva kuM., vRSabhadhvajJa puM. d ga. 4 Atmane. mahArAjA - mahArAja !. mApha karavuM - kSam ga. 1 Atmane, kSam mahino - mAsa puM. [ kSAr] ga. 4 paraspe. mahimA -mahimaskhuM. mAphI - kSamA strI. mahenata karavI - yat ga. 1 Atmane. mAbApa - pitR chuM. (ddhi.va.) : mahenatu - rakSa vize. mAyALu -thi vize. maherabAnI - pa strI, prasIda puM. mArga-mA puM. maherabAnI meLavavI - mArAthana na. mAra - tADana na. mahela - prAsAda . mAra mAravo - ta itA] ga. 10 maLavAne muzkela - Turnaga vize., turIpa mAravuM - y + da ga. 1 ubhaya., ta vize. [tA] ga. 10 maLIne mittitA ( binasaMbaMdhaka bhU.) mAravuM e kriyAvAcaka nAma) - tAna na. maLe evuM -sAdhya vize. mALA -mAtA strI. mAMDavo - natAgraMdana. mitra - mitra na., vayastha puM, sun !. mAMsa - mAM na. mitrAi mitratA strI. mA-ganI strI, mAtR strI. mithyA padArtha - vastuna. mA (=nahi)- (avyaya) mithyA padArthanI kalpanA-avastivApapuM. mAganAra -fbakSavAkuM., yArA puM. | mIThAbolApaNuM vivAvitva na. mAgavuM -yAga. 1 ubhaya, 9 + martha | mIThAza - mAdhurya na. ga. 10 Atmane, mafma + artha ga. | mIThuM - navA na. 10 Atmane. | mIThuM bolanAra - priyavArina vize. haha subodha saMskRtamArgopadezikA daza 203 hUMpha gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUkAyeluM -mukta (punuM bhU. ku.) | mokalavuM - + di mukhya - mukya vize., prathAnatama vize. | mokaleluM prasthApita vize. muzkelIthI maLI zake evuM - gurta mokSa -mustriI , mokSapuM. vize., kurApa vize. moTuM - mahad vize., cAya vize, musAphara - pAntha chuM. 3mavAta vize., para vize. musApharIno thAka - adhvara pu. moTo zatru - maharipu paM. (madhvan-paM. rasto + - puMthAka) mota mRtyu paM. muhUrtanI ghaDI - nanavetA strI. motI - mukyA strI, gaum na. mUkavuM (choDI devuM) - mu mun] ga. | mora - mayUra paM. 6 parasma, (upara, aMdara rAkhavuM) ni + thA mUcha AvavI -pU ga. 1 parame. yakSa- yakSa pu. mUkeluM nizitA (ni + viza nA preraka yajJa - yajJa . prayoganuM karmaNi bhU.ka.). yajJa karanAra - yajJamAna !.. mUMgApaNuM - mauna na. yajJa karavo - ga. 1 ubhaya, sAduM mUMgA mUMgA-tUSpami (avyaya) ga. 1 ubhaya. mUMgo -mUcha vize. yajJanuM, yajJa saMbaMdhI caNiya vize. mUThI - puSTipuM. yaMtra - ena. mUrkhAI -vaiyA- na. yAdadAsta - smRti strI. mUla - mUnya na, pathe na. yAda rAkhavuM - nyU ga. 1 paramai. mULa - mUna na. yukta - yujI (yun nuM bhU.kR.), prapana meLavavuM - pra + sAm , va + mA, (U+5) ga. 4 Atmane. nuM bhU. ku., dha + ] ga. 1 parasma, 3kheta bhU.kR. nam ga. 1 Atmane., vid[ vid] yogI - yonina kuM., yati muM. ga. 6 ubhaya. yogya - yogya vize., rita vize. meLApane mATe Atura - saNosu. yogya mANasa -pAtra na. vize. yogya vastu - patra na. maitrI - maitrI strI, nedapuM. yogya vartaNUka - sAvarakuM. moM - muna. moM malakAvavuM -zmi ga. 1 Atmane. | rakSaka - rakSa% kuM., rakSitRpuM. hao subodha saMskRtamArgopadezikA 204 che gujarAtI saMskRta zabdakoza)
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakSaNa - kSani ., rakSA strI. rAMdhavuM - pa ga. 1 paramai. rakSaNa karanAra - rakSita vize. rAkSasa - rAkSasa kuM., kSam na. rakSaNa karavuM - rakSa ga. 1 paramai., tanna rAjanIti-rIMganIti strI., nIti strI. ga. 1 Atmane. rAjaputra - rAnaputra puM. rakSavuM - rakSa ga. 1 paramai., manga. 1 rAjA - rIjhana kuM., nRpa ., nRpati kuM., paramai. bhUpa puM, "mRt ., pArthiva puM. rakSAyeluM - fkSata (kSanuM bhU.kR.) rAjApaNuM - kUparva na., rIrca na. raghuono rAjA - radhunAtha puM. rAjAno mANasa - rAnapuruSa chuM. raghurAjAnA vaMzaja - radhu puM. (ba. va.). rAjA banAvavAne -miSetuma (mi raMga - radda kuM., vadhu puM. + sinuM che. kR) raMgaberaMgI vicitra vize. rAjya - rIca na. racavuM - rar ga. 10, v+nI ga. 1 rAjaya karatuM -zAsan (zAnuM va.kR.) ubhaya. rAjya calAvavuM - zA . rajA - gujJA strI. rAjayanA lobhathI kheMcAyeluM - raDavuM - r ratnomA vize. raDavuM (kriyAvAcaka nAma) - rona na. rAtuM - ravata vize. raNabhUmi - ramUmi strI., samarI rAmanA putranuM nAma - za !. na. rAmanI bahena - zAntA strI. ratna - rata na. rIta - ratistrI. ratnarUpa strI. - strIratna na. ruci - strI., mastriI . ratha - ratha puM. rudana - rona na. ramata - strI. rU - tUna puM. ramavuM - jIga. 1 paramai., ram ga. 1 raiyata - pragAstrI. Atmane. roga -1 paM., vyAdhi !. rasa - rasa puM. ropavuMe (kriyAvAcaka nAma)-mAropana. rasto - vardhana., vIthI strI. raheThANa - vAsa chuM. raheluM - madhyeSiva vize. laI javuM -nI ga. 1 ubhaya., vad ga. rahevuM - varga . 1 parasma, thi + | -1 ubhaya. varga. 1 paramai. laI javuMe (kriyAvAcakanAma)-pharajana. (he subodha saMskRtamArgopadezikA 205 gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhU. kR. laI besavuM - pra + vRt ga. 1 Atmane. laI levuM - haiMga. 1 ubhaya. lakSmI- lakSmI strI., ramA strI. lakheluM - prIta bhU. kR., likhita laMgaDo - ghugna vize. laMbAIvALuM - vRddhimata vize. lagnamAM ApavA yogya - praya vize. laDavuM - yuk ga. 4 Atmane. laDavaiyo - cotha puM., vIrapuM. laDAI - yuddhana., yu strI., vipra puM. laDAI ane salAha -vidmahasaMdhi yuM. lata - vyasana na. lazkarI sipAI - sainiSTha puM. lAMbA vakhata sudhI - viram (avyaya) lAMbI AvaradAvALuM -AyuSyatvize. lAkaDI - 6 puM. lAkaDuM - STi na. lAja - tannA strI. lAjavuM - tan ga. 6 Atmane. lADu - mo puM. lAbha - nAma puM. lAyaka thavuM - adga. 1 paraspai. lAla - raktta vize. lobha rAkhavo - tum ga. 4 paraspai. va vaMza - vaMza puM. vaktA - vatR puM. vakhata - jAta puM. vakhANa - stuti strI. vakhANavuM - vat ga. 10 ubhaya., zaMk ga. 1 parauM., htA ga. 1 Atmane. vakhANavA lAyaka - prazasya vize. vacana - vacana na., vam vize. vajra - vajra puM. na., vi puM. vadha - vatha puM. vadhavuM - sam + vR ga. 1 Atmane. vadhatuM - vRddhimat vize. vadhAre nAnuM - nIyam vize. vadhAre moTuM - nyAyas vize. vadhAre vahAluM - preyas vize. vana - vana na., avvIstrI., aranyana. vanavAsin vize., vanamAM rahenAra vanaur vize. varadAna - varavAna na., varavuM. - varavahu - nAyApati puM. (dvi.va.) varNavavuM- varSAM ga. 10 ubhaya. | vasatuM - vasant (vat nuM va. rR.) vasaMta - vasanta puM.(Rtu) vasavuM - vat ga.1 paraspai. - lAvavuM - A + nI ga. 1 ubhaya. lucco - vrata puM., zakuM., vazvapuM., nAma puM. lezabhAga - nava puM. loka - to puM., nana puM. loTavuM - tum ga. 4 pa2sme. lobha - toma puM. . subodha saMskRtamArgopadezikA 206 gujarAtI saMskRta zabdakoza) vastu - vastu na., artha puM. vahANa - nauA strI., nau strI. vahAlAmAM vahAlI - priyatamA strI.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahAlI - jAntA strI., gehinI strI. vahAluM - priya vize., priyatama vize., preyas vize. vahAlo - vattama puM., ramaLa puM. vahevuM - va ga. 1 ubhaya. vahema - zAstrI. vahema ANavo - rajju ga. 1 Atmane. valaNa - pravRtti strI., mati strI. vaLI - atti (avyaya) vAMka - aparAdha puM. vAMdaro - vAnara puM., RSi puM. vAkya- vAyana. vAgha -vyAghra puM. vAghaNa- vyAghrI strI., vyAlI strI. vADI- vAdiA strI., dyAna na., pavana na. qwell-aquitzell., aarzell., ara ', strI. vAta - thA strI. vAdaLa - meya puM. vAdaLano jaththo - meyanAtana. vAyu - vAyu puM., vAta puM. vAyudevatA - marut puM. vArtA - thA strI. vAraMvAra - vAraMvAram (avyaya), anezam (avyaya), vanuzas (avyaya) vAvavuMe (kriyAvAcaka nAma)-AropaLana. vAste- te (avyaya) vAsa vAsa puM. vikharAyeluM - nirasta (nAr + s ga. 4 nuM bhU. kR.) vikheravuM - nir + as ga. 4 parasaiM. vighna- vighna puM. vAva- vApI strI. vAvavuM - vap ga. 1 ubhaya. - vicAra - vidyAr puM., mati strI. vicAravuM - springa. 10, sam + s ga. 1 Atmane. vicArAyeluM -vintita (cin nuM bhU. kuM.) vicitra-vinvitra vize. vidAya levI - A + X [ pRk ] ga. 1 Atmane. Caell-faenzall., fagra 1. vidyArthI - vidyArthin puM, ziSya puM., chAtra puM. vidvAna - vim vize. vidvAnapaNuM, vidvattA - vidvattva na. vinaMti -vijJaptistrI. - vinaMti karavI - ami + artha ga. 10 Atmane., pra + arthaM ga. 10Atmane. (all-fatt (24044) viyoga - viyoga puM. vivAha - vivAda puM. vizva - vizvana. vizvakarmA - vizvavarman puM., tvaSTa puM. vizvAsa -vizvAsa puM., zraddhA strI. vizvAsanuM kAraNa - vizvAsaraLa na. . subodha saMskRtamArgopadezikA chaeN 207 jI gujarAtI saMskRta zabdakoza)
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistAra - vijrAsa puM. visAmo khAvAnA sababathI - vizrA maheto: vIMTALavuM - para + vR vIjaLI - vidyut strI. vINavuM - ga. 6 parauM. vInavavuM - pra + athaeN ga. 10 Atmane. vIrya - vIrya na. all-artzell. veda - veva puM., invap na., zruti strI. veda jANanAra -zrutimat vize. vera vALavuM e - pratiyiA strI. veruLa - patApura na. vela - natA strI. vahemI- sAga vize. vaikuMTha (viSNunuM rahevAnuM ThekANuM) - vaivuDana. vaibhava - prabhAva kuM., vimava yuM. vrIhi, vrIhinAdANo - vrIhi puM. za zaMkA - zA strI., saMveda puM. zaMkA bhareluM - mArlRvize. zaNagAravuM - bhUp ga. 10 ubhaya., altam + (karmaNiprayogamAM ) 1 ubhaya. zaradaRtu - zaraN strI. zaramAvuM - laeNn ga. 6 Atmane. zarIra - zarIra na. tti puM., zatru kuM., pu puM., zarIrarUpI vahANa - vhAyano strI. zarIramAM rahetuM - zarIrastha vize. zarUAta - Atmya puM. zarU karavuM - A + ram ga. 1 Atmane., pra + vRt ga. 1 Atmane. zahera - nagarana., nanarI strI., puna., purI strI. zANI strI AryAM strI. zAMta - mULa vize., svastha vize. zAMtatA - mauna na. zAMta rIte - tUkhkhIm (avyaya) zAMta thavuM paraspai. zam [ zam] ga. 4 zAMta paDavuM - sAnd ga. 10 zAMti - zAnti strI., svAsthya na. zataka - gata na. zatru - dveSTa puM. zatru sAthe laDAI - zatruvigrahapuM. zaraNe javuM - garAm ke vazam + gam [T]ga. 1 parauM., A + zri ga. | . subodha saMskRtamArgopadezikA che 208 zAstra - zAstra naM. zALA - zAnA strI. zikArI - vyAdha puM. zikArI prANI - zrAvaN puM. zikSA - 6 puM. ziyALa - zvAna puM., nambU puM. ziyALo - zizira puM. na. ziva - ziva puM., dhUnaTi puM., jUlin puM., zambhu puM. zivanuM deruM - zivAlaya na. ziziraRtu - zizira puM. na. gujarAtI saMskRta zabdakoza
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramai. ziSya-ziSya puM, chatrapuM. vidyArthinapu. | saMbaMdha - saMparva puM. zIkhavavuM - 35 + viza ga. 1 ubhaya., | saMbhavatuM jaNAya che. - saMkAvya viknI ga. 1 ubhaya. (sammU nuM preraka karmaNi vartamAna nR. zIkhavuM -zizna ga. 1 Atmane, pat | pu. e. va) ga, 1 paramai. saMbhAravuM - mRga. 1 paraspe. zuddha - zuddha vize., vizuddha ( vizud saMbhALavuM - rakSa ga. 1 parasma., tam ga. 4 parasma. nuM bhU.kR.) ga. 1 Atmane. . . zuddhi -zuddhi strI., vizuddhi strI. saMsarga - saMparja . zUdra zUdra puM. saMsAra - saMsAra chuM. zUra -dUra !., vIra puM. sago-jJAtipuM., vanyuj, vAva., zerI - racyA strI. saghaLuM - satra vize., rita vize. zoka karavo, zocavuM - zun ga. 1 sajA karavI - vAga. 10. sajana - sajjana puM, kArya ., zodhavuM-5 ga. 10Atmane. mAga. sat puM. 10 ubhaya., manu+5 ga. 4 paraspe. sajja thayelo-3cata (yanuM karmaNi zobhavuM - vi + rAjU ga. 1 ubhaya.. bhU.kR.) zaurya-zaurya na., parama puM. satAvavuM - tun ga. 6 ubhaya.. satkarma -suti strI., surata ne. satkAranuM kAraNa pUnAsthAna na. saMkaTa -saMda na., na., vyasana sapuruSa - satpaSa kuM., sAdhu puM. na., maniSTa na., vipad strI. satya - satya na., mUtAI ., sarva na. saMkaDAmaNa - saMdana. sadA - sava (savA+avyaya) saMgama-saMpAma puM. sadAcAra -satAvAra puM. saMgati -saMpati strI, saMDAma paM. sabhA - samAM strI, sarasa strI, saMgIta - saMgIta na. samAja puM. saMtati - saMtati strI, prajJA strI. sabhyatA- sabhyatA strI, prazraya puM. saMtoSa pAmavo - tun ga. 4 paraspe. samakSa - purata (avyaya) saMdezo - saMdeza puM. simaja- mAvaya (mUnA prerakanA AjJArtha saMpa -mena puM. nuM dri. pu. e. va.) saMpatti - saMpatti strI, saMpI . samaja - vRdhu ga. 1 ubhaya. ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA che 209 : gujarAtI saMskRta zabdakoza
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajAvavuM - 35+vid ga. 6 ubhaya. samartha - samartha vize. samartha thavuM - vatRp ga. 1 Atmane. samAna gaNatuM - samavitta vize. samudAya - saphthAta puM., samUha puM., avaSaya puM. samudra - samudra puM., vRddhi puM. samUha - samUha puM. sarakavuM - TM ga. 1 paraspai. sarakArI kacerI - rAnadAra na. sarakhA dilavALuM - samanvitta vize. sarakhuM - tulya vize., sama vize. sarajanAra - hraSTa puM. sarajavuM- mRt ga. 6 parauM. sarajAyeluM - nirmita (na+mA nuM bhU. kR.) saravuM - TM ga. 1 parasaiM. sarasAI karavI - svat ga. 1 Atmane. sarovara - hrAsAra puM., saras na. sarva rIta - sarvathA (avyaya) (avyaya) savAre - prAtr sahiyara - sahacarI strI. sahevAyeluM - soDha (sad nuM bhU. kR.) sahevuM - sad ga. 1 Atmane. - sAMco- yantra na. sAMbhaLanAra - zrotR vize. sAMbhaLavuM (kriyApada) - sAMsatAM shevuM-thavuM - za[ zAm ] ga. 4 parauM. sAkSAt - mUrtimat vize. sAkSI - sAkSin puM. - sAthe - sajja (avyaya) sAdaDI - Ta puM. sAdhavA - yogya sAthayitavya vize. sAdhu - sat puM. sApa - sarpa chuM. sAbita karavuM- sam+nakSa ga. 10 ubhaya. sAmarthya - sAmarthya na., prabhAva puM. sArathi - sArathi puM., maLyeSTa puM. sArI cAlanuM - puchyavat vize., suvRtta vize. sAruM - te (avyaya) sAruM - jhuma vize., zomana vize. | sAruM kAma - suta na., suzrRti strI., surita na., pAma puM., vima puM. sAruM - samyak (avyaya) sASTAMga namaskAra sAthe - sApAtam (sAmAsika avyaya) sAsu - zvabhrU strI. sAhasa karma - sAhasa na. siMha - siMha puM. siMhAsana - siMhAsana na. - sIMcavuM -sid[ sig]ga. 6 ubhaya. sAMbhaLavuM e (kriyAvAcaka nAma)- zruti | sImA - sauman strI. strI., zravaLa na. suMvALuM - mRtyu vize. suMdara - vAha vize. 6. subodha saMskRtamArgopadezikA 210 gujarAtI saMskRta zabdakoza )
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha - sugha na., tyALa na., madra na. sukhano aMza- muneza puM. sukhI - muslin vize., nivRttimat vize., zrImat vize., muddamAn vize., zanin vize. sukAvuM - zudh ga. 4 parasaiM. sUcana - nirveSa puM. sUtradhAra - sUtradhAra puM. sUrya - sUrya kuM., ravi puM., savitR puM. sRSTi-sRSTi strI. sRSTikartA - straSTa puM. sajjA - zayyA strI. senA - menA strI. senApati - senApati puM. sevavuM - sek ga. 1 Atmane, manga. 1 ubhaya., pari+seva ga. 1 Atmane., nisek ga. 1 Atmane. so - zata na. stabdha - nizceSTa vize. sthaLa - sthata na., zAtA strI. sthApanA- pratiSThApana na., pravartana na. sthApeluM - vihita (vi + dhA nuM bhU. rR.) sthira -sthiravize., dhruva vize., akSara vize.,nizceSTa vize., avicalita (a+vicalita- vi+jjat nuM bhU. kR.) sneha - sneha puM., prati strI., premavuM. gehinI na. sneha rAkhavo - sni, ga. 4 paraA. smRti (=dharmazAstra) - smRti strI. - svaccha - avAta vize. svadeza - svaveza puM., svaviSaya puM. svapna - svapna puM. svabhAva - prakRtti strI. svarga - svan puM. svastha - svastha vize. svargamAM rahenArA devomAMnI eka jAta - gandhava puM. sonAmahora - niSTha puM. sonI - suvarNajAra puM. sonuM-suvaLana., vAOnana., phremana. sobataNa, sobatamAM rahenArI - savarI zall. somayajJa karAvanAra yAjJikamAMno eka - maitrAvaruNa puM. somarasa, sAmavallI - soma puM. so mUrkhA- mUrcchazata na. sauthI moTuM - vara vize. zall - arizal., amat zall., strI. OM subodha saMskRtamArgopadezikA chaeN 211 svasthatA - svAsthya na., surve na. | svAdiSTa - svAdu vize. svAbhAvika - pratisiddha vize. K haNavuM - han hada - sIman strI. hamaNAM - adhunA (avyaya) haMmeza - savA (avyaya), sarvava= savA + va (avyaya) gujarAtI saMskRta zabdakoza)
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ harakata - pAtha !. . | hAthInuM baccuM - ramapu. haraNa - mR!., hAra . ' hAra khAvI -para + ni (ga) ga. 1 haraNa karavuM e (kriyAvAcaka nAma) - Atmane. 82 na. hAlavuM - varga. 1 Atmane. harAyeluM mUita (mami + mUnuM bhU. | hAle nahi evuM - vinita ( + vi + rajU nuM bhU.kR.) harAvavuM - nam ga. 1 Atmane., | | hiMdustAnano rahevAsI - bhAratavarSIya Ama + bU ga. 1 parasma. . 5. harIphAI - 3akSama strI. hitakAraka - hita vize, hitavara vize. haravuM, harI javuM -daMga. 1 ubhaya. hitakAraka vastu - pathya na. halakApaNuM - man muM. hiMmata - kRti strI. halakuM - sudravize. hukama - mANA rUrI., gAveza 5., havana karanAro - roz !... zAsana na. havelI - phartha na., prAsAda puM. 4 hukama bajAvavo - mana+sthA [ ti]. hasavuM-mi ga.1 Atmane , | ga. 1 parasaiM. haLave haLave - zanaim (avyaya) | haiyuM - vaye na., mana:zvara na.. haLAhaLa jhera - hatnAhitna na. ' na hovuM -mU ga. 1 parasma, mar ga. 2. hAtha - hasta pR., ra ., pALi pR., | paramai., vRt ga. 1 Atmane., vid vAyuM. . ga. 4 Atmane. hAthaNI - vaza strI. hoMziyAra - nipuNA vize. hAthamAM levuM - ramga. 1 Atmane. | | hoMziyArI - sauzatna na., pravISya na., hAthI - tin !., gana pR., nA !. | paTutA strI. jAta na :: : :: : : JESSESSESSME: vavavavavava vavavavava .. . vavavava che mArI prathama ghaH- AcAra sarvottama dharma che. . IEWERE NEWS na nanaivinipAna maza: pUrva paTA- TIMpe-TIpe ghaDo bharAya che. [1] haka subodha saMskRtamArgopadezikA 212 che. 6 gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (niyamAvali 1.sva2-saMdhi 1. nAma yA5hana dvivayanane cheDe I, U (hI) 3 e + sva2 = saMghiyatA nathI. 6.ta. girI + Arohanti = girI Arohanti / 2. 5ite e, ai, o, au+ sva2 = anubhe aya, Aya, av, Ava bhUya che. El.d. ne + a = naya / gai + a = gaay| bho + a = bhava / azvau + utpatataH = azvAvutpatataH / -sA niyama vipe ya, v sopAya cha, lopAya tyAre saMghiyatA nathI. El.d. manyate + AtmAnam = manyatayAtmAnam / athavA manyata aatmaanm| 3. e o pachI asAve to anAsthAne 5 (a ) bhUya che. El.d. vane + azva = vane'zva / azvo + asti = azvo'sti / 4. hI i, u, R, lu + vitIya (anA sivAyanAlI1) sva2 = anubhe ya, va, ra, l muDAya che. 6.d. ati + uSNa = atyuSNa / madhu + alabhata = madhvalabhata / mAtR + Adi = mAtrAdi / la + AkRtiH = laakRtiH| 5. hAI sva a, i, u, R, la + svAtIya (anA me4) hA sva sva2 == dIrgha svara thAya che. ha.ta. jina + AjJA = jinAjJA / bhavati + iti = bhavatIti / madhu + urmi = madhUrmi / mAtR + RNa = mAtRNa / 6. a A + i3 I, u U, R RDoya to bane bhaNIne paachn| 12no gura thAyacha. 6.ta. dina + Iza = dineza / sUrya + udaya = sUryodaya / rAjA + RSi = rAjarSi / 7. a A + e ai = ai 6.d. sItA + aikSata = siitaiksst| . 8. a A + o au = au 6.. nRpa + au = nRpau| 4. a, I, U, R, hA sva + R = saMghi 42vI athavA saMghi na 42di mAtra pUrvano svara dIrgha hoya to hasva karavo. gha.ta. rAjA + RSi = sajarSi / athavA rAja RSi / . hajI subodha saMskRtamArgopadezikA 213 gujarAtI saMskRta zabdakoza,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 2. vyaMjana-saMdhi 1. nAmanA padAMte ekathI vadhu vyaMjana hoya to prathama vyaMjana rahe, bAkInA vyaMjana lopAya ane prathama vyaMjananA sthAne svavargano prathama ke tRtIya thAya che. diA.ta. man + 6 = ma / mA . 2. 20 + aghoSa vyaMjana = svavargano prathama + aghoSa. dA.ta. ati = 3ttiA 3. 20+ ghoSa ke svara = pUrva vyaMjananA vargano trIjo + ghoSa ke svara. dA.ta. n + =3: vanAn + mati = vanAvAtA 4. 20 + anunAsika = svavargano anunAsika athavA svavargano trIjo. dA.ta. patar + murAri=AtamurAri / patamurAri 5. tAlavya ke mUrdhanyanA yogamAM daMtya durbaLa banIne teTalAmo tAlavya ke mUrdhanya mUkAya dA.ta. tat + 2 = tatra tat + Ta = tA 6. daMtya + na = + dA.ta. mAvat + nInA = mAvanA , 7. + = sAnunAsika (2) - + 7 dA.ta. min + nodhe= smA 8. hasva svara huM, ,1+ svara = , bevaDAya che. dA.ta. manavam + rUti = manniti 9. ken + aghoSa vyaMjana = ke no thAya. dA.ta. vAn + pha = vAkSA 10. - ke + 24mAMno ghoSa vyaMjana = ke jUno thAya. dA.ta. vIr + gyAm = vAgyAm | 11. hasva svara, mA avyaya ke mA upasarga + chuM= $no chuM thAya. dA.ta.+ chiddhi=mAchiddhiA >dIrgha svaramAM vikalpa chuMno chUM thAya che. dA.ta. nI + chAyA = nIchAyA ke nachAyA 12. padAMte + uSmAkSara ke stra no anusvAra thAya. dA.ta. ina + si = haMsi { + tha = saMpatti 13. padAMte -+ , , , , , k =ne ThekANe anusvAra tathA visarga saMdhinA ha3 subodha saMskRtamApadezikA (ca 214 99090 niyamAvali
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. niyama mujaba pheraphAra thAya che. El.d. narAn + ca = narAMzca / narAn + TIkate = nraaNssttiikte| biDAlAn + tADayati = biDAlAMstADayati / 14. R, S pachI a5hAnta n Ave to n no N thAya che tathA benI vayye 45, moThaya, ya, va, h sva2 mAve to n no N thAya che. 6.. pra + namati = praNamati / Rna = RNa / rAma + ina = rAmeNa / - pahAta na hoya to na noNa thatI nathI. 6.d. narAn / 15. 5hate 3 sa + aghoSa zUnya = ra snovisa thAya. 6.d. punar + punar = punaH punaH / zanais + zanais = zanaiH zanaiH / t + z + aMta:stha, anunAsi svara = zno vispe cha thAyache. au.t. avadat + zaThaH = avadatchaThaH / niyama 5 52thI avadacchaThaH / . 17. ud upasa + s = sno do5 thAya che. 6.ta. ud + sthA + ya = ud + thAya / ud + stambhate = udtambhate = uttmbhte| (niyama 2 bhu45) 18.20 + h = hnA sthAne svavAno yotho bhUDAyaje. El.d. ud + hAra = uddhaar|| 18. upAnaha zahano ha aghoSa vyaMnA pratyaya 52 hotA t thAya che. ghoSa vyaMjanAdi pratyaya para hotA rthAya che. ane padAMte athavA thAya che. 20. a, A sivAyano 212, 4ya 3 r + s = s no S thAya. 6.d. vAk+ su = vAk + Su = vAkSu / rAme + su = rAmeSu / 21. r + da + Dh mAve to pUrvano DhdopAya bhane tenI pUrvano sva2 hI thAya. El.ta. hariH + raTati = harir + raTati = harI raTati / lida + Dhi = liiddhi| 22. sam, pari, upa + kR = kR nuM skR thAya che. El.d. sam + kriyate = saMskriyate / pari + kAra = pariSkAra / upa + kAraH = upaskAraH / - niyama jaya lAgu paDato nathI. 6.d. upkaar| 23. me 4 56mA ra, + k, kh, pa, ph = rno S thAya che. Ed. nir + kAsaH = niSkAsaH / nir + padyate = niSpadyate / nir + khanati = niSkhanati / nir + phalam = niSphalam / ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 215 niyamAvali
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.visargasaMdhi 1. e pachI visarga + ghoSa ke na Ave to visarga(:) no thAya che. te pUrvanA na mAM bhaNI 4di o thAya che. ha.. rAmaH gacchati = rAmo gacchati / rAmaH aTati = rAmo'Tati / 2. a57 visa + a sivAyano o759| sva2 = visarga lopAya che. Ed. rAmaH Agacchati = rAma Agacchati / rAmaH iti = rAma iti / 3. a, A sivAyano o59| sva2 5chavisa + ghoSa sva2 mAve to visano - rAya che. 6.ta. hariH + Agacchati = harirAgacchati / hariH + gacchati = harirgacchati / 4. A 57 visa[ + svara : ghoSa = visarga sopAya. El.d. bAlAH + Agacchanti = bAlA Agacchanti / . bAlAH + gacchanti = bAlA gcchnti| ... 5. visa)[ + c, cha, T, Th, t, th mApe to manuz, e, ma thAya che... ha.ta. bAlaH + calati = bAlazcalati / bAlaH + TIkate = bAlaSTIkate / bAlaH + tarati = bAlastarati / 6. visa[ + z, e, s mApe to visarga + z, e, s tathA vilpe z, e, s + z, S, s thAya che. El.d. nRpaH + zAsti = nRpaHzAsti / nRpshshaasti| bAla: + SaTkoNam = bAlaHSaTkoNam / bAlaSSaTkoNam / bAlaH + sarati = bAlaHsarati / bAlassarati / 7. bhoH + ghoSa : sva2 = visarga sopAya che... Eu.ta. bhoH + bhoH + bhavyAH = bho bho bhavyAH / bhoH + nRtyam = bho nRtyam / 8. saH, eSaH + a sivAyano [ = visa[dopAya che. Ed. saH, eSaH + Agacchati = sa, eSa Agacchati / saH, eSaH + gacchati = sa, eSa gacchati / vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam / - sarvadhanamA vidyA-dhana pradhAna che. haka subodha saMskRtamArgopadezikA che 216 ka . 46 niyamAvali
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. anusvAra-saMdhi 1. padAMta m+ uSmAkSara, aMtaHstha ke mahAprANa =mUno pUrvanA akSara upara anusvAra thAya che. dA.ta, mAm + saMde= hiMsade karam + vavAmi = 3 daMvavAmA 2. padAMte s + sparza vyaMjana = { no pUrvanA akSara upara anusvAra thAya athavA vikalpa pAchaLanA vyaMjanano anunAsika thAya. . dA.ta. tham + mavAmi = thaM bhavAni thavAnA sAyam + ati = sAthe kacchati / sAyaRti aham + carAmi = ahaM carAmi / ahaJcarAmi / vayam + tiSThAma: = vaye tiSTama: / vayaniSThAma: 3. anusvAra no m + koIpaNa svara = te svarammAM bhaLI jAya che. dA.ta. { + smi = 3 ma i jasarakAraka vidyA rAti vinayam- vidyAthI namratA Ave che. A * * * jaroja * * * * * * A kAra vidyA pravAsepumitram - vidyA videzamAM mitra che. pharI che phara zatna divipuSA thanamA-zIla ja vidvAnonuM dhana che. A satya RUJkya mUSaUmi - satya kaMThanuM bhUSaNa che. A hatuM subodha saMskRtamArgopadezikA ( 217 990996 niyamAvali
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. dhAtu rUpaniyamo 1. pahelA gaNanA dhAtuone gaNanI nizAnI na lAgatAM aMtya koI paNa svara tathA upAjya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta, n + 4 + ta = mavatinI + 4 + ta = natA . vadhu + 1 + ta = voghati nIm + + ta = nIti 2. dazamAgaNanA dhAtuone gaNanI nizAnI gaya lAgatAM aMtya koIpaNa svara ane upAjya nI vRddhi thAya che. tathA upAsya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta. rR+ ya + ta = vIrathati ta + marI + ti = tADatA puN + + ti = poSatti apavAda - 6, 5, , , pR, Rk A cha dhAtuo dazamA gaNanA hovA chatAM dhAtunA svaramAM guNa vRddhi thatI nathI. 3. 5 ke 4thI zarU thatA pratyayo pUrve aMganA aMtya no mAM thAya che. tathA 4 thI zarU thatA pratyayo pUrve aMganA aMtya no lopa thAya che. dA.ta. cha + fma, va:, : = kacchamAgachAva: gAma:. che + gatti = daktiA 4. hyastana bhUtakALanA pratyayo lAgatAM vyaMjanAdi dhAtuonI pUrvema Ave tathAsvarAdi dhAtunA Adya svaranI vRddhi thAya che. dA.ta. ma + acchu gam = maccham rUkSa + madi=okSAdi kRtyoH sarvatra tunyatA - motanI sAme badhAya samAna che. che. vidyA gurU guja: - vidyA guruno paNa guru che. zuM che subodha saMskRtamArgopadezikA ( 218 hajAra niyamAvali
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. nama:, 6. vibhaktinA niyamo svasti, svAttA nA yogamAM caturthI Ave. dA.ta. mahAvIrAya nama: / nanAya svasti / 2. vinA nA yogamAM dvitIyA, tRtiyA ane pAMcamI Ave. dA.ta. rAma - rAmeLa - rAmAt vinA / - 3. te nA yogamAM dvitIyA ane pAMcamI Ave. dA.ta. rAma - rAmAn Rte / 4. va nA yogamAM karmane caturthI lAge. dA.ta. nRpa: brAhmaLAya dhanaM yati / 5. dhR dhAraNa karavuM, devAdAra thavuM, je leNadAra hoya tenuM nAma caturthAMmAM Ave. dA.ta. rAma: have zataMni AnuM dhArayati / 6. krodha, droha ke IrSA, adekhAI karavI hoya to tenA kriyApada sAthe karmane caturthI lAge. dA.ta. rAma: vidurAya pthati / 7. smRnA yogamAM caturthI lAge. dA.ta. matta: phaizvarAya smRti 8. prati + va nA karmane dvitIyA lAge tathA badalAmAM je levAnuM hoya te paMcamImAM Ave. dA.ta. tenebhyaH pratiyati mAsAn / 9. dh no karma dvitIyA, caturthI ane SaSThImAM Ave che. dA.ta. AcArya: ziSyam - ziSyAya - ziSyasya jyAM thayati / 10. khoDa-khAMpaNa batAvavAnA aMgane tRtIyA lAge. dA.ta. netreLa jA: I 11. ruN ane evA arthanA bIjA kriyApado sAthe, khuza thanAranuM nAma caturthImAM Ave. dA.ta. mojo vALavAya rovate / 12. jenAthI bhaya hoya tene paMcamI lAge. dA.ta. vyAghrAt mayam| 13. jenA prati sneha hoya tene saptamI lAge. dA.ta. putro banaje niti . subodha saMskRtamArgopadezikA 219 huM niyamAvali )
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. atnam - A avyaya tRtIyA vibhakti sAthe vaparAya che. dA.ta. manna thanA 15. jemAMthI utpanna thAya tene paMcamI lAge. dA.ta. paTTA MAyate paThThApU 16. + dhAtumAM jayAM caDhavAnuM hoya tene dvitIyA lAge. dA.ta, ziriratiA. 17. zreSTha, pradhAna, prathA vagere hoya tene SaSThI ke saptamI lAge. dA.ta. rAma: 7 vA zreSTha:I 18. jenuM hita IcchavAnuM hoya tene caturthI lAge. dA.ta. ziSyAya hita rUchati 19. (sati saptamI prayoga) be vAra saptamI Ave to teno artha jyAre.. tyAre ... karavo. dA.ta. tanuSu vimaveSa rAtimircanyane narArA 20. Adi dhAtumAM javAnA sthAnane dvitIyA lAge kyAreka caturthI paNa lAge. dA.ta. grAmaM chattAgrAmAya chatiyA 21. vageremAM jenuM smaraNa karavAnuM hoya tene dvitIyA athavA SaSThI lAge. dA.ta. pitAM pituH vI sparatA 22. sada - A avyaya jenI sAthe hoya te vyaktine tRtIyA vibhakti lAge. dA.ta. rAme sada satA vana vAchati che mAthA yutiram - mAyA durgatinuM kAraNa che. Xxxyyyy , << << << << << * * ** * * *** *********xxxxxxxxxxxxx * * * * ***** * * * * * * * muehiM saM. sthAti ? - mUrkhanI saMgati kone sukha Ape che? ha subodha saMskRtamArgopadezika 220 999 niyamAvali
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. sAmAnya niyamo 1. rajU dhAtu AtmapadI che. paraMtu jo tenI pUrve , pari ke vi upasarga Ave to te paramaipadI thAya che ane 3pa upasarga Ave to vikalpa paramaipadI thAya che. dA.ta. mAramati parimiti virati 3paramatte 35ramati 2. vizeSaNa ane vizeSyanA lIMga, vibhakti ane vacana samAna hoya che. dA.ta. pravartenAIpa vAna parvato na vapUre che 3. je pada joDavAnA hoya ke chUTA pADavAnA hoya te saghaLAMne cheDe eka ja vAra ke darekane cheDe judI judI vAra 2 ke vA mukAya che. dA.ta. hari govindra banyataH harivivaza banyata: 4. dezanuM nAma ane prajJA zabda bahuvacanamAM vaparAya che. 5. nI zabdanI prathamAnA ekavacanamAM s (9) pratyaya lAge che. 6. niSedha batAvavA mATe vyaMjanathI zarU thatA zabdane AraMbhe ane svarathI zarU thatA zabdane AraMbhe na mukAya che. dA.ta. X + tharSa = 35thaI an + mAvAra = manAvARI 7. sAmAnyathI 10mA gaNanA dhAtuo ubhayapadI che. 8. visarga athavA koI varNanA lopa pachI saMdhI thatI nathI. dA.ta. rAma + rUti = rAma tiA. 9. visarvanAmanA rUpone vat athavA gari (ane rana) pratyaya lagADavAthI praznArtha jato rahIne anizcayArtha thAya che, viMcit (na.) koI, zca (pu.) koI, vagere. (Ama jim nA traNa jAtinA rUpone ritu - pi - dara lAge che.) kavi dAnava gUcam - avidyApUrNa jIvana zUnya che. 00000000000000000000000000 20000000000000000000000000 pa mazInaca hataM nam - zIla rahitanI kulInatA vyartha che. . ha4 subodha saMskRtamArgopadezikA daza 221 chaMda 99090 niyamAvali che.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. mazinAniyamo 1. muLa dhAtune aMte calAge tathA AtmapadanA pratyaya lAge. El.d. gam = gmyte| 2. dazamA gaNamAM guNavRddhi thayA pachI ya lAge. cur = coryte| u. pAtuna te sva i, unIhI I, U thAya che. 6.d. nu = nUyate / ji = jIyate / 4. sva Rhoya to teno ri thAya, saMyuta vyN452n| Rno ar, RtathA jAgRno arthAya. 6u.d. kR = kriyate / smR = smaryate / / R = aryate / jAgR = jAgaryate / 5. aMte dIrgha Ave to , okya tathA va para dIrgha to thAya. 6.. jR = jIryate / pR = pUryate / vR = vUryate 6. dA, dhA, mA, sthA, gai, pA [ pib ], so, hA (1. 3 52smai.) mATA pAtumai aMtya svarano dIrghaTTa thAya che. Eu.ta. dA = dIyate / pA = pIyate / 7. aJc, aJja, bhaJja, raJja, saJja, svaJ, daMza, dhvaMs, bhraMz, straMza, granth, bandh, manth, skanda, stambha, indh, und, tuMha mAM anunAsi sopAya che. 6.ta. grantha = grathyate / mantha = mathyate / vac, yaj, vap, vaha, vas, vaz, ve, vye, hve, zvi, vad, svap, jyA, vyaca, praccha, vrazca, bhrasja, graha, vyadh mAM saMprasA29. thAya che. (saMprasA29 = ya, va, r ne pahale i, u, RthAya.) 6.ta. yaj = ijyate / vac = ucyate / graha = gRhyate / 8. nI, hU, kRS, vaha mAM bhuNya bha prathamama tathA gaue| bhadvitIyAma sAve. Ed. gopena ajA grAmaM niiyte| 10. duh, yAc, pac, vac, daND, pracch, ci, brU, zAs, muS, manth, kath ma gaue| karma prathamAmAM tathA mukhya karmadvitIyAmAM Ave. 6.d. guruNA ziSyaH kathAM kathyate / 11. as no mAheza bhU thAya. 6.d. bhUyate / brUno mAheza vac thAya. 6.d. ucyate / (4 subodha saMskRtamArgopadezikA 222 hR99090 niyamAvali
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ no Adeza maMt thAya. dA.ta. te zI no Adeza zam thAya. dA.ta. paththatA 12. ghana, ghana, tam mAM vikalpa - lopAya tathA anukrame hA, nA, tA thAya. dA.ta. ghAyate = catte gAyatte = nacatte . tAte = ta te .. 13. karmaNi ane bhAve prayogamAM kartAne tRtIyA ane karmane prathama vibhakti lAge tathA kriyApada karmane anusare che. dA.ta. vAtA: zAnAM chatti = vArta: zAtmA mukhyatve 14. (jemAM karma nathI te) bhAve prayogamAM kriyApada trI.pu.e.va. le che. dA.ta. nanA: zrIni = nanai: zrIdyo 000000000000000000000000000 che nAtI di thuvo mRtyuH - janmelAnuM mRtyu nizcita che. Else 39HESHBHAI Eii nainaM nati zAsanam - jaina zAsana jaya pAme che , 900000000000000000000000003 00000000000000000000000000 [ bhrAtA pituH saT:- moTo bhAI pitA samAna che. te 99999999999999999999999999 39809990000000000000000000 tapothInA disaMg:-saMpattio tapane AdhIna che. . 000000000000000000000000000 ki maitrIjo rIpo tha:- dharma traNe lokano dIpaka che. - tRwoDathuna mura mAm - he tRSNA ! have to mane choDa! haha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 223 ha jaha niyamAvali
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. kRdaMtanA niyamo 1. hetvartha kRdaMta 1. dhAtune tuma lagADavAthI hetvartha kRdaMta bane che. teno artha "...vAne mATe evo thAya che. dA.ta. zra (sAMbhaLavuM) = zrotuF (sAMbhaLavAne mATe) 2. tun lagADatA pahelA aMtya svarano tathA upAMtya hasva svarano guNa thAya che. dA.ta. na = netuI fkSa = kSemA 3. dazamA gaNano guNa-vRddhino niyama lAge che tathA dazamA gaNamAM gaNanI nizAnI lAge ane rU umerAya, te pahelAM mano aMtya e lopAya. dA.ta. yu = corathitum = vArathitum ta = tADIyAmA 4. tun lagADatA pUrve se dhAtune rU lAge, anirUna lAge tathA ve ne vikalpa rU lAge che. (juo mandirAnta. pATha 13). dA.ta. mad (4.5. se) = vitam mana (4.A.ani) = mamT (7.pa.ve) = agnitum /ga ma ! 2.saMbaMdhaka bhUtakRdaMta 1. dhAtune svI lagADavAthI A kRdaMta thAya che. teno artha ...Ine evo thAya che. - dA.ta. zuM = kRtvA (sAMbhaLIne). 2. upasargavALA dhAtune tathA uSya pratyayAtta dhAtuone strI ne badale ya pratyaya lAge che tathA upasargavALA dhAtune cheDe hasva hoya to tya lagADAya che. dA.ta. manu + meM = anuNya ! manu + 9 = anutya | guvatnImUya (Syi pratyayAMta, mandirAnta. pATha 18 juo) 3. hetvartha kRdaMtano niyama 3 ane 4 lAgu paDe che. dA.ta. = vorIyatA | man = - / maMttA ma= malitvI .. apavAda - lAgatA pUrve guNa - vRddhi thAya che paNa rUnathI lAgatI temaja gaNanI nizAnI rAya paNa nathI lAgatI. dA.ta. mava + = HvavA vi + = vivArya 4. rUna lAge tyAre karmaNi bhUtakRdaMtano niyama 9, 10, 11 lAge paraMtu upasargavALA dhAtune niyama 9 vikalpa lAge. dA.ta. nam = navA ! pratyiA prApyA. haha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 224 tU 9Q9tx90 niyamAvali
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmaNi 5. karma.bhU.kR.no trIjo niyama lAge dA.ta. vas = rUSi . 3. karmaNi bhUtakRdaMta 1.(A) dhAtune ta lagADavAthI A kRdaMta bane che. dA.ta. zra = kRtA (sAMbhaLeluM) (B) puMliMga nI jema, napuMsakaliMga-vananI jema, strIlIMga aMgamAM mA umerI InA nI jema rUpo thAya che. 2. dazamA gaNanA dhAtuone talAgatAM cokkasa umerAya che ane guNa vRddhi thAya che. dA.ta. guru = carita kR= vAritA 3. saMprasAraNa thAya che. (saMprasAraNa eTale dhAtunI zarUAtanA s , n nA sthAne 3, 3, 2, 7 mUkavuM) dA.ta. vas = rUSita:. 4. gati arthaka dhAtu, pin , mun ane akarmaka dhAtuonuM karmabhU.kR. e karta bhU.kR. tarIke paNa vaparAya che. dA.ta. kartari rAmo grAmamagacchat rAmeNa graamoddgmyt| rAmo grAmaM gataH rAmeNa grAmo gataH rAmo grAmaM gatavAn 5. karmanuM vizeSaNa banatAM tenA liMgAdi lAge. dA.ta. mane paTA: tA: 6. karma. bhU.kR. bhAve prayogamAM napuM. e.va.mAM vaparAya. dA.ta. vAta: supta: = vAna sukham | 7. hetvartha kRdaMtano niyama 4, pATha-12 no niyama 3 lAge che. paraMtu hasva ke dIrgha3 - kArAMtamAM A niyama lAgato nathI. dA.ta. van = nitaH gu= nutaH mU= mUta: | # = vIu: # = kRta: . 8. (A) 2- aMtavALA dhAtumAM ta nA badale na lAge. dA.ta. za = zIf: mi=fmanaHT (B) saMyukta vyaMjanavALA dhAtumAM bIjo varNa aMtaHstha hoya tathA ekasvarI ane A kArAMta hoya to te nA badale na lAge. ha subodha saMskRtamArgopadezikA ( 225 rAha niyamAvali )
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ El.d. T = patA = jJAna: I apavAda - dhyA, rahyA, mad, mAM ta no na na thAya. dA.ta. dhyAta: |mattaH / (C) nur, vid, p, maiM, dhrA, dvI dhAtumAM vikalpa na lAge dA.ta. nur = punaH / muttaH / 9. yam, m, nam, gam, han, man, tan, kSan, kSin, RRN ane van mAM anunAsika lopAya. dA.ta. gam = gata:| m = rataH / nam = nataH / 10. niyama 9 sivAyanA m ke an aMtavALA dhAtuomAM rU na lAge tyAre upAMtya svara dIrgha thAya che. dA.ta. kSam = kSAnta / zam = zAntaH / 11. upAMtya anunAsikavALA dhAtumAM rU na lAge tyAre anunAsika lopAya. dA.ta. rajU = ran: / as = ah: I - 12. zI, svik (ga. 1), mid, kvivuM ane dhRk eTalA jyAre rU le che tyAre temanA svarano guNa thAya che. dA.ta. zI = zayita / dhR = Sita / 4. kartari bhUtakRdaMta 1. (A) dhAtune aMte tavat lagADatAM A kRdaMta bane che. dA.ta. gam = gatavat (B) puMliMgamAM - kRtavat napuMsakaliMga - tavat strIliMga - tavatI 'maLavat pramANe > khAt pramANe navI pramANe 2. kartAnuM vizeSaNa banavAthI kartAnA liMgAdi lAge. dA.ta. rAmo ghaTAnot| = rAmo ghaTAn kRtavAn / 3. karma.bhU.kR. ne vat lagADavAthI paNa karta.bhU.kR. bane che. dA.ta. ta = tavat / 5. vartamAna karmaNikRdaMta 1. karmaNi, va.kA.tR.pu.ba.va.nA rUpamAMthI anne nIkALI mAna lagADatAM A kRdaMta bane che. dA.ta. nIyanta = nIya + mAna: = nIyamAnaH / OM subodha saMskRtamArgopadezikA che 226 00006 niyamAvali )
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. karmanuM vizeSaNa bane. kartAne tRtIyA lAge. Eld Ron A& (hiravaDe lai javAtA ghaDAne te jue che.) 6. vartamAna katakRdaMta 9. (A) sd.g.y..qiyield(4) 21A3 (11) lion dol. ZHONGHU: BTT HATATA AOUSE LEANG. + = 1 = Ke : (B) BASE BASICHI TATA A HEA STTT ALONG. ELA TOPT Ke Chu Chu Chu Dao Wang Wang = @@@@@@ zen aienfora: ga: ? - HiumaiHi eu fal? [ freef-een A A A A BIT 43. 1 Lu Yi [@@@@@ faen ufa : funu 1 - +-mI-A alA A I. 000000000000000000000000003 An An Yue feng Huged YYBAGinou ke na Yi Yi Yi Yi >... . subodha saMskRtamArgopadezikA 227 0000 niyamAvali ) B PORT A GTH - Pirell yed on held O. S 63636363636a Shao
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyaDa tIrthoddhAraka, vairAgyavAridhi pa.pU.A.bha. zrI phulacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI sAhitya yAtrA 1. zrI kalpasUtra-akSaragamanikA (pratAkAra). * 2. zrI zrAddhavidhi prakaraNa-saMskRta (pratAkAra) * 3. zrI AcArAMga sUtra-akSaragamanikA (prathama zrutaskandha) 4. zrI AcArAMga sUtra-akSaragamanikA (dvitIya zrutaskandha). 5. zrI sUtrakRtAMga sUtra-akSaragamanikA (prathama zrutaskandha). 6. zrI sUtrakRtAMga sUtra-akSaragamanikA (dvitIya zrutaskandha) 7. zrI zrAddha-jIta kalpa 8. navya yati jIta kalpa 9. zrI mahAnizItha sUtra 10. zrI paMcakalpa bhASya mUrNi * 11. nyAyAvatAra-saTIka. * 12. muhapatti carcA. hindI-gujarAtI * 13. zrI viMzati viMzikA prakaraNa-saTIka. 14. zrI viMzati viMzikA prakaraNa-saTIka 15. zrI mArga parizaddhi prakaraNa-saTIka 16. sulabha dhAtu 35 koza. 17. saMskRta zabda rUpAvalI. 18. saMskRta adhatanAdi rUpAvalI. 19. subodha saMskRta mApadezikA (saMskRta buka-1) 20. subodha saMskRta madirAnA pravezikA (saMskRta buka-2) 21. karma nacAvata timahi nAcata (gujarAtI) 22. sukhI jIvananI mAsTara kI (gujarAtI) * 23. jIvathI ziva tarapha (gujarAtI) * 24. tattvanI vebasAiTa (gujarAtI) 25. bhakti karatAM chUTe mArA prANa (gujarAtI) * 26. kauna banegA guruguNajJAnI (gujarAtI) 27. subodha prAkRta vijJAna pAThamAlA (prAkRta buka) 28. jaina itihAsa (hindI) 29. jaina zrAvakAcAra (hindI ane gujarAtI) 30. jIvavicAra evuM tattvajJAna (hindI) 31. ogho che aNamUlo.(dIkSA gItono saMgraha) 32. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 1 (pokeTa sAijha) 33. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 2 (pokeTa sAijha) 34. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 3 (pokeTa sAijha) 35. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 4 (pokeTa sAijha) 36. zrI zrAddhavidhi prakaraNa (hindI) 37. tatvArthAdhigama sugama bhAgaH 1-2, (svopajJabhASya zrI sidhdhasenIya TIkA sAthe) * nizAnavALA pustako prANa che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyakatAthadvA28, vairAgyavAridhi, pa.pU.AcArya zrI kulacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI sAhityayAtrA 1. zrI kalpasUtra-akSaragamanikA (pratAkAra). 2. zrI zrAddhavidhi prakaraNa-saMskRta (pratAkAra) * 3. zrI AcArAMga sUtra-akSaragamanikA (prathama zrutaskandha) 4. zrI AcArAMga sUtra-akSaragamanikA (dvitIya zrutaskandha) 5. zrI sUtrakRtAMga sUtra-akSaragamanikA (prathama zrutaskandha) 6. zrI sUtrakRtAMga sUtra-akSaragamanikA (dvitIya zrutaskandha) 7. zrI zrAddha-jIta kalpa 8. navya yati jIta kalpa 9. zrI mahAnizItha sUtra 10. zrI paMcakalpa bhAga cUrNi 11. nyAyAvatAra-saTIka. 12. muhapatti carcA. hindI-gujarAtI 13. zrI viMzati viMzikA prakaraNa-saTIka. 14. zrI viMzati viMzikA prakaraNa-saTIka 15. zrI mArga parizuddhi prakaraNa-saTIka 16. sulabha dhAtu rUpa koza. 17. saMskRta zabda rUpAvalI. 18. saMskRta adhatanAdi rUpAvalI. 19. subodha saMskRta mApadezikA (saMskRta buka-1) 20. subodha saMskRta mandirAntaH pravezikA (saMskRta buka-2) 21. karma nacAvata timahi nAcata (gujarAtI) 22. sukhI jIvananI mAsTara kI (gujarAtI) 23. jIvathI ziva tarapha (gujarAtI) 24. tattvanI vebasAiTa (gujarAtI) 25. bhakti karatAM chUTe mArA prANa (gujarAtI) 26. kauna banegA guruguNajJAnI (gujarAtI) 27. subodha prAkRta vijJAna pAThamAlA (prAkRta buka) 28. jaina itihAsa (hindI) 29. jaina zrAvakAcAra (hindI ane gujarAtI) 30. jIvavicAra evaM tattvajJAna (hindI) 31. ogho che aNamUlo...(dIkSA gItono saMgraha) 32. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 1 (pokeTa sAijha) 33. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 2 (pokeTa sAijha) 34. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 3 (pokeTa sAijha) 35. subodha saMskRta dhAtu rUpAvalI bhAga 4 (pokeTa sAijha) 36. zrI zrAddhavidhi prakaraNa (hindI), 37. tatvArthAdhigama sUtrama bhAgaH 1-2, (svopajJabhASya zrI sidhdhasenIya TIkA sAthe) nizAnIvALA pustako aprApya che. RAJUL 3 0 25149863)