________________
કર્મણિ
૫. કર્મ.ભૂ.કૃ.નો ત્રીજો નિયમ લાગે દા.ત. વસ્ = રૂષિ .
૩. કર્મણિ ભૂતકૃદંત ૧.(A) ધાતુને ત લગાડવાથી આ કૃદંત બને છે.
દા.ત. શ્ર = કૃતા (સાંભળેલું) (B) પુંલિંગ ની જેમ, નપુંસકલિંગ-વનની જેમ, સ્ત્રીલીંગ અંગમાં મા ઉમેરી
Iના ની જેમ રૂપો થાય છે. ૨. દશમા ગણના ધાતુઓને તલાગતાં ચોક્કસ ઉમેરાય છે અને ગુણ વૃદ્ધિ થાય છે.
દા.ત. ગુરુ = ચરિત કૃ= વારિતા ૩. સંપ્રસારણ થાય છે. (સંપ્રસારણ એટલે ધાતુની શરૂઆતના સ્ , ન્ ના
સ્થાને ૩, ૩, ૨, 7 મૂકવું)
દા.ત. વસ્ = રૂષિત:. ૪. ગતિ અર્થક ધાતુ, પિન્ , મુન્ અને અકર્મક ધાતુઓનું કર્મભૂ.કૃ. એ કર્ત ભૂ.કૃ. તરીકે પણ વપરાય છે. દા.ત. કર્તરિ रामो ग्राममगच्छत्
रामेण ग्रामोडगम्यत। रामो ग्रामं गतः
रामेण ग्रामो गतः रामो ग्रामं गतवान् ૫. કર્મનું વિશેષણ બનતાં તેના લિંગાદિ લાગે.
દા.ત. મને પટા: તા: ૬. કર્મ. ભૂ.કૃ. ભાવે પ્રયોગમાં નપું. એ.વ.માં વપરાય.
દા.ત. વાત: સુપ્ત: = વાન સુખમ્ | ૭. હેત્વર્થ કૃદંતનો નિયમ ૪, પાઠ-૧૨ નો નિયમ ૩ લાગે છે. પરંતુ હસ્વ કે દીર્ઘ૩
- કારાંતમાં આ નિયમ લાગતો નથી. દા.ત. વન્ = નિતઃ ગુ= નુતઃ મૂ= મૂત:
| # = વીu: # = કૃત: . ૮. (A) ૨- અંતવાળા ધાતુમાં ત ના બદલે ન લાગે.
દા.ત. શ = શીf: મિ=fમનઃT (B) સંયુક્ત વ્યંજનવાળા ધાતુમાં બીજો વર્ણ અંતઃસ્થ હોય તથા એકસ્વરી અને આ
કારાંત હોય તો તે ના બદલે ન લાગે. હ સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા ( ૨૨૫ રાહ નિયમાવલિ )
