________________
૫. ધાતુ રૂપનિયમો ૧. પહેલા ગણના ધાતુઓને ગણની નિશાની ન લાગતાં અંત્ય કોઈ પણ સ્વર તથા ઉપાજ્ય હસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય છે. દા.ત, ન્ + 4 + ત = મવતિની + 4 + ત = નતા .
વધુ + 1 + ત = વોઘતિ નીમ્ + + ત = નીતિ ૨. દશમાગણના ધાતુઓને ગણની નિશાની ગય લાગતાં અંત્ય કોઈપણ સ્વર અને ઉપાજ્ય ની વૃદ્ધિ થાય છે. તથા ઉપાસ્ય હસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય છે. દા.ત. રૃ+ ય + ત = વીરથતિ ત + મરી + તિ = તાડતા
પુણ્ + + તિ = પોષત્તિ અપવાદ - ૬, ૫, , , પૃ, ઋક્ આ છ ધાતુઓ દશમા ગણના હોવા છતાં ધાતુના સ્વરમાં ગુણ વૃદ્ધિ થતી નથી. ૩. ૫ કે ૪થી શરૂ થતા પ્રત્યયો પૂર્વે અંગના અંત્ય નો માં થાય છે. તથા ૪ થી શરૂ થતા પ્રત્યયો પૂર્વે અંગના અંત્ય નો લોપ થાય છે. દા.ત. છ + fમ, વ:, : = કચ્છમાગછાવ: ગામ:.
છે + ગત્તિ = દક્તિા ૪. હ્યસ્તન ભૂતકાળના પ્રત્યયો લાગતાં વ્યંજનાદિ ધાતુઓની પૂર્વેમ આવે તથાસ્વરાદિ ધાતુના આદ્ય સ્વરની વૃદ્ધિ થાય છે.
દા.ત. મ + અચ્છુ ગમ્ = મચ્છમ્ રૂક્ષ + મદિ=ોક્ષાદિ
કૃત્યોઃ સર્વત્ર તુન્યતા - મોતની સામે બધાય સમાન છે.
છે. વિદ્યા ગુરૂ ગુજ: - વિદ્યા ગુરુનો પણ ગુરુ છે.
શું
છે સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા ( ૨૧૮ હજાર નિયમાવલિ
