Book Title: Pahuda Doha Chayanika
Author(s): Kamalchand Sogani
Publisher: Apbhramsa Sahitya Academy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010431/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhuDadohA cayanikA DaoN. kamalacanda sogANI (sevAnivRtta prophesara, darzanazAstra) parAmarzadAtA apabhraMza sAhitya akAdamI jayapura prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI zrI sanmati ha pusna bhanaoNga jagapa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI, jainavidyA sasthAna, digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI prApti sthAna 1. jainavidyA saMsthAna, zrImahAvIrajI-322 220 2. apabhraMza sAhitya akAdamI digambara jaina nasiyA bhaTTArakajI savAI rAmasiMha roDa, jayapura 302 004 D prathama vAra, 1991 0 mUlya 13.00 2 mudraka madaralaiMDa priTiMga presa gItA bhavana, prAdarzanagara, jypur| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sok. AmaA4Sam aadimammmm4Me . Amtguret 15.. m zrI gopIcandajI sogANI ( 1906 - 1962) zrImatI mainA devI sogANI ( 1912 - 1963) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAra-paricaya svargIya zrI jamanAlAla jI sogANI eva zrImatI jaDAva vAI sogANI ke putra zrI gopIcanda jI sogANI kA svargavAsa 56 varSa kI Ayu me dinAka 28-10-62 ko ho gayA thaa| unakI dharmapatnI zrImatI mainA devI sogANI, (putrI zrI lAdUrAmajI ajamerA (vakIla) eva zrImatI vaccA bAI ajamerA) kA svargavAsa 81 varSa kI mAyu me 9-1-93 ko huaa| zrI gopIcandajI sogANI (vI e., ela ela bI) (janma san 23 disa 1906) ke tIna bhAI (zrI gulAbacandajI, zrI kapUracandajI eva zrI anUpacandajI) va do bahino me eka zrImatI ratana vAI thI va dUsarI zrImatI lallI bAI hai| zrI gopIcandajI ne kucha samaya taka vakAlata kI aura phira sarakArI sevA me praveza kiyaa| ve insapekTara rajisTrezana eNDa sTaimpasa jayapura ke pada se sevAnivRtta hue| ve sarala svabhAvI eva ImAnadAra vyakti the aura sadaiva apane kuTumbIjano ko sadmArga para calane kI preraNA dete rahate the| unheM mAsTara motIlAlajI saghI (sasthApaka, zrI sanmati pustakAlaya, jayapura) para vaDI zraddhA thii| unakI dharmapatnI zrImatI mainA devI sogANI (janma 19 julAI 1912) ke eka bhAI, zrI gopIcandajI ajamerA, eDavokeTa hai va do bahineM (zrImatI ratana vAI seThI eva zrImatI choTI vAI pANDyA) thii| zrImatI mainA devI sayamI, svAdhyAyI, svAvalambI va svAbhimAnI mahilA thii| ve parizramI, kAryakuzala va nirbhIka thii| unhone 30 varSa taka eka samaya hI bhojana kiyA / AhAra kI zuddhatA kA ve bahuta dhyAna rakhatI thii| maraNa kA AbhAsa hone para unhone AhAra-pAnI kA tyAga kara samatApUrvaka zarIra choddaa| unake tIna putra eva eka putrI haiM - putra-1 DaoN. kamalacanda sogANI dharmapatnI zrImatI kamalA devI sogANI ema e, bI esasI., pIeca DI. (putrI sva zrI umarAvamalajI TholiyA, * sevAnivRtta prophesara darzanazAstra eva zrImatI pAlakIvAI TholiyA, sukhADiyA vizvavidyAlaya, udayapura jayapura nivAsI) * TrasTI zrI sanmati pustakAlaya, jayapura * TrasTI, digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI * sayojaka, apabhraza sAhitya akAdamI, jayapura eva janavidyA saMsthAna, zrImahAvIrajI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dopacA mogAnI ema kI vo ena niyata variSTha ninittA adhikArI maura pranpatAna, vyAvara (rAja) va putra 1 zrI nItina sogANI vo ema-mI varatAniyA phAinensa prAneTa nimiTeDa, madrAsa sAThI, madrAma putra-3 zrI pavana kumAra sogAnI putra zrI ravi sogANI vI. ena. sI. sTaoNka eNDa zeyara zrImatI nIlU sogAgo putrI zrI girIlAlajI luhADiyA eva bhomatI candrA devI luhADiyA (gAma divAmI) dharmapatnI zrImatI sunItA sogAno putrI sva surendranAthajI seThI eva sva ratanadevI ( koTA nivAsI) nokara, madrAsa sTaoNka eksaceMja, madrAsa maikenila injIniyariMga DiplomA menyupaMkcarara eNDa gaplAyara porTa reTameDa gAramenTsa putrI-dAmAda zrImatI nItA pATanI cI e holaserlsa oNpha balArapura iNDasTrIja limiTeDa zrI vijaya pATanI vI ema-sI putra zrI kuzalacanda pATanI eva zrImatI kamalA pATanI ( jayapura nivAsI ) DisTrIbyUTarsa ,1 1 modI alakalIja eNDa kemIkalsa li. 2 balArapura iNDasTrIja limiTeDa 3 paMjAba nezanala pharTIlAIjara eNDa kemIkalsa limiTeDa dharmapatnI zrImatI prAzA sogANI (putrI zrI mahAvIra baDajAtyA eva zrImatI zAnti baDajAtyA, jovanera nivAsI) cIpha insapekTara, bAyalara, jayapura - kAryAlaya me sevArata putra zrI sagama sogANI vidyArthI bI kaoNma ( zraoNnarsa) zrantima varSa maikcarara eNDa saplAyara eksaporTa reDimeDa gAramenTsa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrI-4 zrImatI vimalA sonI dAmAda, zrI surendra kumAra sonI ema ema-sI eva variSTha sTeTisTiziyana (putra sva zrI kapUracandajI sonI eva zrImatI gaMda bAI monI, jayapura nivAsI) * janarala menejara hukumacanda jUTa milma hAjI nagara, kalakattA * Teknikala kanasalTenTa ka yUnAiTeDa nezansa iNDasTriyala DavalapamenTa ArgenAijezana kha eziyana DavalapamainTa baiMka putrI va dAmAda pA zrI amita sonI vidyArthI bI kaoNma. (praoNnarsa) antima varSa zrImatI vInU godhA vI e zrI pravINa canda godhA (putra, zrI padamacandajI godhA eva zrImatI kamalAdevI godhA, ajamera nivAsI) phailo cArTarDa akAunTenTa * zrI gamati * - - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. DaoN. e. ena. upAdhye evaM snt bhaaN khriichaalaal tiir ___ko sAdara samarpita Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prakAzakIya prastAvanA / pAhuDadohA cayanikA ke dohe eva hindI anuvAda 2 vyAkaraNika vizleSaNa eva zabdArtha saketa-sUcI + pAhuDadohA eva cayanikA dohAkrama 5 sahAyaka pustakeM eva koza Page #14 -------------------------------------------------------------------------- Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya vizva me do hI prakAra ke tatva haiM - ( 1 ) cetana aura (2) jaDa / cetana tatva hai AtmA / jIva, zeSa samasta padArtha / vastue jaDa haiM / cetana aura jaDa dono svarUpata vilkula bhinna, pRthak-pRthak tatva haiM, kintu cetana jaDa padArtho se apane zrApako joDe rakhatA hai, bAMdhe rakhatA hai, yahA taka ki usako apanA hI samajhane lagatA hai / isa prakAra 'para' ke prati lagAva / apanatva / mamatva / moha se dukha utpanna hotA hai / para-padArtha ko apanA samajhane kI bhrAti/ bhrAtadhAraNA hI dukha kA mUla hai / jagat kA pratyeka prANI sukha cAhatA hai aura dukha se DaratA hai / isalie tIrthaMkara RSi-muni tyAgI tapasvI apane anubhavo ke AdhAra para prANiyo ko samajhAte rahe haiM - vAstavika sukha 'para' se apane ko alaga pahacAnane-samajhane, jAnane-mAnane me hai, yaha hI AtmajJAna hai / indriya-sukha zAzvata nahI hai, saccA sukha indriyo para vijaya aura AtmadhyAna me hI milatA hai, yaha sukha cirasthAyI aura kalyANakArI hai / AtmasAdhaka AcAryoM ne upabhoga kI apekSA tyAga aura karmakANDa kI apekSA svAnubhava kA mAhAtmya batAyA hai / sabhI dharmoM me samaya-samaya para, alaga-alaga rUpo me, aneka bhASAtro me, naI-naI zabdAvaliyo me inhI tathyo kI ghoSaNA kI gaI hai / damavI zatAbdI ke kavi muni rAmasiMha ne tatkAlIna lokabhApA apabhraMza me pAhuDa - dohA kI racanA kI / pAhuDa upahAra bheMTa, pAhuDadohA = doho kA upahAra | sAmAnyajana ke lAbhArthaM unhone yaha 'doho kA upahAra' diyA / pAhuDadohA unakI ekamAtra upalabdha kRti hai / muni rAmasiMha rAjasthAna prAnta ke kavi the / DaoN hIrAlAla jaina ne pAhuDadohA kI prastAvanA me likhA hai - " grantha me 'karahAUMDa' kI upamA bahuta I hai tathA bhASA me mI 'rAjasthAnI - hindI' ke prAcIna muhAvare dikhAI dete haiM / isase zranumAna hotA hai ki granthakAra rAjaputAnA ke the / " muni rAmasiMha AdhyAtmika rahasyavAdI dhArA ke pramukha kaviyo me se eka haiM / ve sAmpradAyikatA, sakIrNa vicAracArA, vAhyADambara kI apekSA AtmajJAna ke pravala samarthaka va paramamAdhaka haiM | AcArya pAhuDadohA cayanikA ] [1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakunda, kavi yogIndu jaise AtmasAdhako ke krama me hI muni rAmasiMha kI isa racanA me AtmAnubhava kI mahattA, dharma ke nAma para phaile kriyAkADa, andhavizvAso kI nismAratA / yoyepana/bhartsanA ke svara mukharita hai / prastuta racanA me unhone apane gUDha grAtmika anubhavo ko sarvajana hitAya nivaddha kiyA hai / unhone kahA - Atmazuddhi ke lie AvazyaktA hai kevala rAga-dvepa-moha kI pravRttiyo ko rokane aura apane-parAye / sva-para / jaDa-cetana kI pahacAna kI ammie jo paru so ji paru paru appANa raga hoi / hau ujbhau so uncarai valivi raMga jovai toi // - graho / jo para hai vaha para hai / paravastu AtmA nahI hotI hai / maiM jalA diyA jAtA hU~, (vaha) AtmA zeSa rahatA hai, tava ( bhI vaha ) muDakara bhI nahI dekhatA / pAparahU~ me P -- zrAtmA aura para kA milApa ( kabhI ) nahI hotA / : isalie joiya bhiNDa kAya tu deha prANu / tU terI AtmA ko deha se bhinna dhyAna kara | he yogI unhone kahA---zrAtmajJAna me rahita kriyAkADa karaNarahita bhUsA kUTane ke samAna hai / 11 ] pAhuDadohA ke inhI bhAvo se zrotaprota 222 doho me se viziSTa, sarala, sarvopayogI 92 doho kA sakalana hai yaha 'pAhuDadohA cayanikA / inakA cayana sakalana, vizlepaNa kiyA hai DaoN kamalacanda jI mogAraNI, mevAnivRtta prophesara, darzanavibhAga, sukhADiyA vizvavidyAlaya, udayapura, ne / 'cayanikA' grantha ke mUlahArda ko makSipta rUpa me prastuta karane kI DaoN sogAraNI kI viziSTa zailI, eka alaga pahacAna hai / isa cayanikA me mUladohA, usakA vyAkaraNika vizleSaNa aura usI para AdhArita hindI artha va zabdArtha die gae haiM jisase pAThaka apabhraMza vyAkaraNa aura racanAkAra kI maulikatA dono ko hI samajha make / vyAkaraNika vizleSaNa kI yaha paddhati DaoN mogAraNI kI maulika dena hai / [ pAhuDadohA cayanikA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa 'cayanikA' ke lie hama DaoN sogANI ke prAmArI hai| pustakaprakAzana me sahayogI kAryakartA bhI dhanyavAdAha hai| mudraNa ke lie madaralaiNDa priMTiMga presa, jayapura ke prati bhI dhanyavAda jJApita hai / mahAvIra jayantI, caitra zuklA 13, vI. ni. sa 2517 28-3-1991 jJAnacandra khindUkA sayojaka janavidyA sasthAna samiti, jayapura zrI sanmati pustakAlaya -+ indiyo / gamtA : jor3arI vA-1 bayapura-3 (majasthAna) [ 1 pAhuDadohA cayanikA ] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yaha itihAsa-siddha bAta hai ki manuSya hajAro varSoM se zAnti kI khoja me prayatnazIla rahA hai| iso ke pariNAmasvarUpa vaha adhyAtma ke zikhara para pahucane me saphala huA hai| jaise AyurvijJAna ne vibhinna zArIrika va mAnasika rogo ke kAraNo kI khoja karake unako dUra karane ke upAya kie hai usI prakAra adhyAtma ne mAnavIya azAnti ke kAraNo ko khojakara unase bacane ke lie manuSya ko prerita kiyA hai| jisa sasAra me manuSya rahatA hai vahA~ vibhinna vastuo aura vibhinna manuSyo se usakA sambandha Avazyaka hotA hai / jIvana kA aisA koI kSetra nahI jahA~ vaha vastupro ke upayoga aura manuSyo ke sahayoga ke binA cala sakatA ho / usakI tRpti isI upayoga aura sahayoga se hotI hai / yaha tRpti manuSya ke jIvana kA svIkArAtmaka pakSa hai| kintu isa tRpti ke pUrva jahA~ manuSya ko AkulatA-vyAkulatA rahatI hai vahA usako isake pazcAta usame asthAyitva kA bhAna hotA rahatA hai / yaha prasthAyitva bAra-bAra tApti kI AkAkSA ko janma detA hai aura isI se vastu aura vyakti ke prati Asakti kA AvirbhAva hotA hai tathA mAnasika azAnti utpanna hotI hai / isa taraha sAmAnya manuSya vibhinna prakAra kI Asaktiyo ke ghere me hI jItA hai / muni rAmasiMha ne pAhuDadohA me aise sUtra die hai jisase vyakti Asaktiyo ke ghere se bAhara nikala sake aura sthAyI zAnti kI ora agrasara ho sake / manuSya java apane irda-girda kI vastuyo ko dekhatA hai aura jaba vaha manuSyo ke samparka me AtA hai to eka bAta spaSTa rUpa se use samajha me pAhuDadohA ke racanAkAra muni rAmasiMha haiM / DaoN hIrAlAla jaina ke anusAra muni rAmasiMha rAjasthAna ke pratIta hote hai| inakA samaya 1000 IsvI mAnA gayA hai / pAhuDadohA 'apabhraza' bhApA me racita hai| isame apabhraza ke 222 dohe hai| iname se hI hamane 92 doho kA cayana pAhuDadohA cayanikA ke antargata kiyA hai| muni rAmasiMha ne adhyAtmapradhAna zailI me yaha grantha likhA hai| isI kA makSipta vivecana hamane prastAvanA me kiyA hai| iv ] [ pAhuTadohA cayanikA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ane lagatI hai ki yauvana, jIvana, dhana, ghara aura sampadA jala kI eka bUMda kI taraha asthira haiN| mRtyu ke Ane para kisI ko kAI nahI bacA sakatA / deha maraNazIla hai / deha me buDhApA aura mRtyu dono hote haiM / deha me bhinna-bhinna prAkRtiyA hotI haiM / roga bhI deha me hI hote hai (22) / isa taraha se vastupro kI anityatA aura jIvana kI asthiratA kI anubhUti ke kAraNa vaha apane Apa se prazna pUchatA hai--kyA yahAM kucha nitya hai ? kyA yahA~ kucha sthira hai, amara hai ? isa prazna ke uttara kI khoja me vaha AdhyAtmika jJAna prApta karatA hai (45) / isa jJAna ke phalasvarUpa usame Atma-tatva ke prati ruci utpanna hotI hai| pAhuDadohA kA kathana hai ki AdhyAtmika jJAna ke binA vyakti sthira Atma-tatva ko nahI samajha sakatA hai (16) / muni rAmasiMha aise bahuta zabdo ke jJAna ko (68), bahata zAstro ke abhyAsa kA nirarthaka mAnate haiM jo amaratA, nityatA ke prati AsthA utpanna na kara sake (54, 68, 69, 70) / vyAkhyAna dete hue jJAnI ne yadi AtmA me citta nahI diyA to vaha karaNo ko choDakara bhUsA hI ikaTThA kara rahA hai (47, 48) / atyadhika bAharI jAnakArI hote hue bhI yadi vyakti prAtma-bodha-rahita banA rahatA hai to yaha bAhya jAnakArI usake jIvana me ucita pariNAma utpanna karane meM asamartha rahatI hai (46) / vaha vyakti jo apane andara sthita zAnta aura zuddha prAtmA ko nahIM dekhatA aura use tIrthoM aura devAlayo me khojatA hai vaha ajJAnI hai (52, 85,86) / yaha saca hai ki bAharI vastuo kI anityatA to AsAnI se anubhava me A jAtI hai kintu deha kA AtmA se ghaniSTha sambandha hone ke kAraNa deha kI anityatA ko samajhanA kaThina rahatA hai aura isa kAraNa se maraNa-bhaya se chuTakArA pAnA kaThina ho jAtA hai (21) / isalie pAhuDadohA kA samajhAnA hai ki AtmA aura anya kA milApa kabhI nahI hotA hai, vaha kyA karegA jisake pAsa apane ApakA deha se alaga karane kI kalA nahI hai (53) ? pAhuDadohA ne deha se bhinna AtmA me ruci utpanna karane ke lie vibhinna prakAra se hame samajhAyA hai, jaise--jagata kI zobhA yAtmA ko choDakara jo loga 'para' me Tikate haiM ve mithyAdRSTi hai (38) / pAhuDadohA ne zarIra ke vizeSaNo ko prAtmA me nakArA hai aura kahA hai ki AtmA to pAhuDadohA cayanikA ] [v Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAtmaka svarUpa hai, ajara-amara hai ( 17 se 23 ) / jisake dvArA zrAtmA nija deha se bhinna nahI jAnA gayA hai vaha aghA hai, vaha kisa prakAra dUsare adho ko mArga dikhalAyegA ( 71 ) / bahuta aTapaTa kahane se kyA lAbha hai ? deha AtmA nahI hai, he yogI ! deha se bhinna jJAnamaya AtmA hai, vaha tU hai (79) / jisake hRdaya me janma maraNa se rahita divya zrAtmA nivAsa nahI karatI hai, vaha kisa prakAra zreSTha jIvana prApta karegA (83) ? tU cAhe zarIra kA upalepana kara, cAhe ghI, tela bhAdi lagA. cAhe sumadhura prahAra usako khilA aura cAhe usake lie aura bhI nAnA prakAra kI ceSTAe~ kara kintu deha ke lie kiyA gayA upakAra sava hI vyartha huA hai, jisa prakAra durjana ke prati kiyA gayA upakAra vyartha jAtA hai ( 12 ) / jaise prANiyo ke lie jhopaDA hotA hai vaise hI jIva ke lie kAya hotI hai, vahA~ hI prANapati AtmA rahatA hai, usame hI mana lagA / isalie he yogI / zAnti-sAdhanA kI bhUmikA zAnti kI sAdhanA ke lie AsaktiyoM ke ghere se bAhara nikalanA zrAvazyaka hai / 1 isake lie sarvaprathama lakSya ke prati dRDhatA anivArya hai (62) | pAhuDadohA isa bAta para kheda vyakta karatA hai ki lakSya ke prati yadyapi mana ko rokA jAtA hai, para vaha Adata ke vazIbhUta hone ke kAraNa AtmA kI dhAraNA na karake 'para' kI ora calA jAtA hai ( 64 ) / ata lakSya ke prati samarpaNa ati prAvazyaka hai jisase mana dhIre-dhIre 'para' kI ora jAne kI apanI kuTeva ko chor3a de / 2. lakSya ke prati dRDhatA ke sAtha sAdhaka kusaMgati kA tyAga karade / sagati kA vyakti ke vicAro, bhAvanAo aura cAritra para atyadhika prabhAva paDatA hai / kusagati se khoTI AsaktiyA panapatI hai / vyakti inake kAraNa vyasano me, durAcaraNa me laga jAtA hai aura acche vicAro se dUra hotA calA jAtA hai / pAhuDadohA kA yaha vizvAsa ucina pratIta hAtA hai ki yadi bhale loga bhI durAcAriyo kI saMgati karate hai to unake guraNa bhI dhIre-dhIre naSTa ho jAte hai (81) / isakA kAraNa yaha mAlUma hotA hai sAtha rahatA hai unake sAtha tAdAtmya karatA calatA hai aura isase unake guNa-doSa grahaNa kara letA hai / grata vyamanI, durAcArI va duSTa logo kI ki vyakti jinake [ pAhuDadohA cayanikA VI } Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagati dRDhatApUrvaka choDa denI cAhie (81) / unakI sagati kI jAnI cAhie jo 'raso va rUpo' me Asakta nahI hai (55,73) / aise logo ko hI mitra kI koTi me rakhA jAnA cAhie (73) 13 kusagati ke tyAga ke pazcAta hI sAdhaka lakSya kI ora bar3hane ke lie mAnasika taiyArI kare / sAdhaka ghara, naukara-cAkara, zarIra va icchita vastupro ko apanI na samajhe (7) / ye sabhI vastue prAtmA se anya haiM aura karmoM se utpanna haiM ataH naSTa honevAlI aura banAvaTI haiM (9, 10) / vaha vicAra kare ki jagata dhandhe me ulajhA huA hai aura jJAnarahita hokara hiMsAdi karmoM ko karatA hai / vaha AtmA ke viSaya me eka kSaNa bhI vicAra nahI karatA hai, yaha sthiti duHkhadAyI hai jisase bacA jAnA cAhie (6) / sadupadezo ko grahaNa karane ke lie mana ciMtArahita honA cAhie (27) / nizcintatA me hI mana kI ekAgratA ho pAtI hai aura sadupadeza grahaNa karane kI bhUmikA banatI hai / sAdhaka vicAra kare ki jJAnamaya AtmA ko choDakara sabhI kucha karma-kRta hai (23-24) / ataHpara vastu kA manana uccatama lakSya kI prApti me bAdhaka hai (40) / sAdhanA kA mArga AtmA me ruci aura mAnasika taiyArI se hI sAdhaka sayama-mArga para calane ke lie yogya banatA hai (62) / indriya-sayama sAdhanA kA kriyAsmaka rUpa hai / pAhuDadohA kA kathana hai ki indriya-viSayo me ramaNa na kiyA jAya (50) / indriya-viSaya-sukha do dina ke haiM, phira dukho kA krama zurU ho jAtA hai / he jIva / tU apane kadhe para kulhADI mata calA (11) / he manuSya / indriya-viSayo kA sevana karane se to tU dukho kA ho sAdhaka hotA hai. isalie tU nirantara jalatA hai, jaise gho se agni jalatA hai (66) / pAhuDadohA kA kahanA hai ki yadi indriyo kA prasAra rokA gayA hai to yahI paramArtha hai (85) | citta kI nirmalatA sAdhanA ke .lie Avazyaka hai isake vinA bAharI tapa vyartha hai, (35) / anyAya na karanA aura ahiMsA kA pAlana-ina do sadguNo ke sAdhaka ke jIvana meM praviSTa hone para sAdhanA sAmAjika AyAma grahaNa kara letI hai aura prazamanIya ho jAtI hai (78) / sAdhanA meM dhyAna kA mahatva sarvopari hai| jo vyakti nirmala dhyAna me Thahara jAtA hai vaha dUsare padArthoM ke sAtha pAhuDadohAcayanikA ] [ VII Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krIDA hI karatA hai. usame Asakta nahIM hotA hai (61) / dhyAna kI zakti se vyakti harSa aura vipAda se pare ho jAtA hai (28) / aisA vyakti hI samatAvAna kahalAtA hai / sAdhanA kI pUrNatA samatAvAna banane me hai (1) cayanikA ke uparyukta viSaya se spaSTa hai ki pAhuDadohA me Asakti ke ghara se nikalane ke lie mArga prazasta kiyA gayA hai| isI vizeSatA se prabhAvita hokara yaha cayana pAThako ke samakSa prastuta karate hue harSa kA anubhava ho rahA hai| doho ke hindI anuvAda ko mUlAnugAmI banAne kA prayAsa kiyA gayA hai / yaha dRSTi rahI hai ki anuvAda paDhane se hI zabdo kI vibhaktiyaoN eva unake artha samajha me A jAve | anuvAda ko pravAhamaya banAne kI bhI icchA raho hai / kahA taka saphalatA milI hai isako to pAThaka hI batA sakeMge / anuvAda ke atirikta doho kA vyAkaraNika vizleSaNa va zabdArtha bhI prastuta kiyA gayA hai| isa vizleSaNa me jina saketo kA prayoga kiyA gayA hai unako saketa-sUcI me dekhakara samajhA jA sakatA hai| yaha prAzA kI jAtI hai ki isase apabhraza ko vyavasthitarUpa meM sIkhane meM sahAyatA milegI tathA vyAkaraNa ke vividha niyama sahaja meM hI sIkhe jA skeNge| yaha sarvavidita hai ki kisI bhI bhASA ko sIkhane ke lie vyAkaraNa kA jJAna atyAvazyaka hai| prastuta dohe, unake vyAkaraNika vizleSaNa eva zabdArtha se vyAkaraNa ke sAtha-sAtha zabdo ke prayoga bhI sIkhane meM madada milegii| zabdo kI vyAkaraNa aura unakA arthapUrNa prayoga dono hI bhASA sIkhane ke AdhAra hote hai| anuvAda eva vyAkaraNika vizleSaNa jaisA bhI bana pAyA hai pAThako ke samakSa hai / pAThako ke sujhAva mere lie bahuta hI kAma ke hoge| AbhAra ___pAhuDadohA cayanikA ke lie hamane DA hIrAlAla jaina dvArA sampAdita pAhaDadohA kA upayoga kiyA hai| isake lie maiM sva DA. hIrAlAla jaina ke prati apanI kRtajJatA vyakta karatA hai| pAhuDadohA kA yaha saskaraNa kArajA (varAra) se san 1933 (vikrama sa 1990) me prakAzita huA hai| 1 vinnAra ke lie apTapAhui cayanikA kI prastAvanA dekheN| - von ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhuDadohA cayanikA ke prUpha sazodhano kA kArya apabhraMza DiplomA ke mere vidyArthiyo, suzrI prIti jaina eva suzrI sImA batrA ne, jo akAdamI me kAryarata haiM, saharSa aura rucipUrvaka sampanna kiyA hai / ata maiM unakA AbhArI hU~ / maiM suzrI prIti jaina kA vizeSa rUpa me AbhArI hU~ jinhone isa pustaka ke sampAdana - prakAzana me mahatvapUrNa sujhAva die / merI dharmapatnI zrImatI kamalAdevI sogAraNI ne prastAvanA likhate samaya mujhe mahatvapUrNaM vicAra die aura vyAkaraNika vizleSaraNa kA mUla prati se milAna kiyA. isake lie maiM prAbhAra vyakta karatA hU~ / isa pustaka ko prakAzita karane ke lie jaina vidyA saMsthAna samiti eva usake sayojaka zrI jJAnacandra jI khindUkA ne jo vyavasthA kI hai usake lie AbhAra prakaTa karatA hU~ / - kamalacanda sogAraNI parAmarzadAtA apabhraMza sAhitya akAdamI jayapura / pAhuDedohA cayanikA ] zrI sanmati pustakAlaya Yu tsu tagA * ( ix Page #24 -------------------------------------------------------------------------- Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhuDadohA cayanikA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. guru diraNayaru guru himakaraNu guru dIvau guru deu / appAparahaM paraMparahaM jo darisAvai bheu // 2. appAyattau jaM ji suhu teNa ji kari satosu / parasuhu vaDha citatahaM hiyai raNa phiTTai sosu // 3. prAbhujaMtA visayasuha je raNa vi hiyai dharaMti / te sAsayasuhu lahu lahahi niNavara ema bharagati // 4. raNa vi bhujaMtA visaya suha hiyaDai bhAu gharati / sAlisitthu jima vappuDau gara garayahaM rigavaDaMti / / 5. AyaI aDavaDa vaDavaDai para raMjijjai lou / maraNasuddhaI piccalaThiyaiM pAvijjai paralou / / 6 ghaMghaI paDiyau sayalu jagu kammaI karai ayANu / mokkhahaM kAraNa ekku khaNu rA vicitai appANu // 21 [ pAhuDadohA cayanikA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 2 3 4 5 6 ( jisa prakAra ) ( prakAza aura andhakAra kI paramparA ke bheda ko dikhAnevAlA) sUrya mahAna (hotA hai), candramA mahAna ( hotA hai), (tathA) dIpaka (bhI) mahAna (hotA hai ), ( usI prakAra ) jo deva (samatAvAna vyakti ) ( zrAtmA ke ) svabhAva aura parabhAva kI paramparA ke bheda ko samajhAtA hai, vaha (mI) mahAna (hotA hai) / jo bhI sukha svaya ke adhIna (rahatA hai), (tU) usame hI santoSa kara / he mUrkha | dUsaro ke ( adhIna ) sukha kA vicAra karate hue ( vyaktiyo ) ke hRdaya me kumhalAna (hotI hai), (jo kabhI nahI miTatI hai / 1 jo (indriya-) viSayo ( se utpanna ) sukho ko saba ora se bhogate hue ( bhI ) ( unako ) kabhI bhI hRdaya meM dhAraNa nahI karate haiM, ve (vyakti) zIghra ( hI ) avinAzI sukha ko prApta karate haiM / isa prakAra jinavara ( samatAvAna vyakti ) kahate haiM / (jo ) (vyakti) (indriya-) viSayo ke sukho ko na bhogate hue bhI ( unake prati ) zrAsakti ko hRdaya me rakhate haiM, (ve) manuSya narako me girate haiM, jaise becArA sAlisitya ( naraka me ) ( paDA thA ) | ( jo ) (vyakti) Apatti me aTapaTa baDavaDAtA hai, ( usase ) (to) loka ( hI ) khuza kiyA jAtA hai ( aura koI lAbha nahI hotA hai), kintu ( Apatti me ) mana ke kaSAyarahita hone para (aura) acalAyamAna aura dRDha hone para ( yahA~ ) pUjyatama jIvana prApta kiyA jAtA hai / dhe me paDA huA sakala jagata jJAnarahita ( hokara ) ( hiMsA Adi ke) karmoM ko karatA hai, ( kintu ) mokSa (zAnti) ke kAraNa zrAtmA ko eka kSaNa bhI nahI vicAratA hai / pAhuDadohA cayanikA ] [ 3 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. aNNu ma jArarAhi apparagau ghara pariyaNu taNu ichu / kammAyattau kArimau Agami joihiM siThTha // 8. jaM dukkhu vi taM sukkhu kiu jaM suhu ta pi ya dukkhu / paI jiya mohahiM vasi gayai teraNa raNa pAyau mukkhu // 9. mokkhu Na pAvahi jIva tuhu dhaNu pariyaNu citatu / to i vicitahi tau ji tau pAvahi sukkhu mahaMtu // 10. muDhA sayalu vi kArimau meM phuDa tuhuM tusa kaMDi / sivapai Nimmali karahi rai gharu pariyaNu lahu chaDi / 11. visayasuhA dui divahaDA puNu dukkhaha parivADi / bhullau jIva ma vAhi tuhaM appAkhadhi kuhADi // 12. uvali coppaDi ciTTha kari dehi sumichAhAra / sayala vi deha Niratya gaya jiha dujjaNauvayAra // 13. ayireNa thirA maileNa NimmalA NigguNeNa guNasArA / phAega jA viDhappar3a sA kiriyA kiNa kAyavvA // [ pAhuDadohA cayanikA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 8 9 10 11 12 13 ghara, naukara-cAkara, zarIra (tathA) (cUMki ) ( ve) (saba) (AtmA se ) ghIna vanAvaTI (sthiti) ( hai ) icchita vastu ko apanI mata jAno, anya ( haiM ) | (ve) (mava) karmoM ke | ( aisA ) yogiyo dvArA zrAgama me batAyA gayA hai / he jIva / (tU) Asakti ke kAraNa paratantratA me DUbA hai / ( isa kAraNa se ) jo dukha ( hai ) vaha ( tere dvArA ) sukha hI mAnA gayA ( hai ) aura jo ( vAstavika ) sukha ( hai ), vaha ( tere dvArA ) dukha ho ( samajhA gayA hai) / isalie tere dvArA parama zAnti prApta nahI kI gaI ( hai ) / he jIva / tU ghana aura naukara-cAkara ko mana me rakhate hue zAnti nahI pAyegA / prAzcarya | to bhI (tU) unako unako hI mana me lAtA hai (aura) ( unase ) vipula sukha ( vyartha me ) ( hI ) pakaDatA hai / hemUDha 1 (yaha ) saba ( sasArI vastu samUha ) hI banAvaTI ( hai ) / ( isalie ) tU ( isa ) spaSTa ( vasturUpI) bhUse ko mata kUTa arthAt tu isameM samaya mata gavA~ / ghara (aura) naukara-cAkara ko zIghra choDakara tU nirmala zivapada (parama zAnti ) me anurAga kara / (indriya - ) viSaya-sukha do dina ke ( haiM ), aura phira dukho kA krama (zuru ho jAtA hai ) | hai ( Atma-svabhAva ko ) bhUle hue jIva ' tU apane kadhe para kulhADI mata calA / (tU) ( cAhe ) ( zarIra kA ) upalepana kara, ( cAhe ) ghI, tela Adi lagA, ( cAhe ), sumadhura zrAhAra ( usako ) khilA, (aura) (cAhe ) ( usake lie ) ( aura bhI ) ( nAnA prakAra kI ) ceSTAe~ kara, ( kintu) deha ke lie ( kiyA gayA) saba kucha hI vyartha huA ( hai ), jisa prakAra durjana ke prati ( kiyA gayA ) upakAra ( vyartha hotA hai) / asthira, malina aura guNarahita zarIra se jo sthira, nirmala aura gurago ( kI prApti) ke lie zreSTha ( sva-para upakAraka ) kriyA udaya hotI hai, vaha kyo nahI kI jAnI cAhie ? pAhuDadohA cayanikA ] [ s Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. appA bujjhiu Niccu jai kevalaNANasahAu / tA para kijjai kAI vaDha taNu uppari aNurAu // 15. jasu mariNa gANu Na viSphurai kammahaM heu karaMtu / so muriNa pAvai sukkhu Na vi sayalaI satya muraNaMtu // 16. bohivivajjiu jIva tuhaM vivariu taccu muNehi / kammaviNimmiya bhAvaDA te appAraNa bharaNehi // 17. raNa vi tuhaM paMDiu mukkhu Na vi Na vi Isaru Na vi NIsu / Na vi guru koi vi sosuNa vi sancaI kammavisesu // 18 Na vi tuhuM kAraNu kajju Na vi Na vi sAmiuNa vi miccu| sUrau kAyaru jIva raNa vi Na vi uttamu Na vi piccu / 19. puNNu vi pAu vi kAlu gahu dhammu prahammu Na kAu / ekku vi jIva Na hohi tahuM millivi ceyaraNabhAu // 20. javi gorau vi sAmalauNa vi tuhaM ekku vi vaNNu / Na vi taNuaMgau thUlu Na vi ehau jANi savaNNu // 21. dehaho pikkhivi jaramaraNu mA bhau jova karahi / jo ajarAmaru babhu para so appAraNa muNehi // [ pAhuDadohA cayanikA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ You 14 15 16 17 18 19 20 21 yadi AtmA nitya aura kevalajJAna svabhAvavAlI samajhI gaI ( hai ), to he mUrkha / ( isa zrAtmA se ) bhinna zarIra ke Upara zrAsakti kyo kI jAtI hai I ? jisa ( muni) ke hRdaya me ( prAdhyAtmika) jJAna nahI phUTatA hai, vaha muni sabhI zAstro ko jAnate hue bhI sukha nahI pAtA hai (aura) vibhinna karmoM (mAnamika tanAvo) ke kAraNo ko karatA huA hI (jItA hai) / zrAdhyAtmika jJAna (se rahita ) ke asatya mAnatA hai / (tathA) karmoM ko (tU) svayaM kI (cittavRtti) samajhatA hai / binA he jIva / tU (grAtma - ) tatva ko se racita una ( zubha - azubha) cittavRttiyo ( he manuSya ) / na hI tU paDita ( hai ), na hI (tU) mUrkha ( hai ), na hI (tU) ghanI (hai), na hI (tU) nirvana ( hai ), na hI (tU) guru ( hai ) / koI ziSya (bhI) nahI ( haiM ) | ( ye ) sabhI ( bAteM) karmoM kI vizeSatA ( haiM ) / he manuSya 1 na hI tU kAraNa ( haiM ), na hI (tU) kArya ( hai ), na hI (tU) svAmI (hai), na hI (tU) naukara (hai), na hI (tU) zUravIra ( hai ), ( na hI ) (tU) kAyara ( hai ), na hI (tU) ucca (hai) aura na hI (tU) nIca ( hai ) / he manuSya 1 tU puNya, pApa aura mRtyu nahI ( haiM ) / (tU) dharma, adharma aura zarIra nahI ( hai ) | ( vAstava me ) (tU) jJAnAtmaka svarUpa ko choDakara kucha bhI nahI hai / (he manuSya ) ' (tU) na gorA ( hai ), na kAlA ( hai ) / isa prakAra ( terA) koI bhI varNa nahI / (tU) na hI durbala agavAlA ( hai ) aura na hI sthUla ( zarIravAlA ) hai | ( a ) tU svavarNa (sva-svarUpa) ko samajha / he manuSya / deha kA buDhApA auaura ( usakI ) mRtyu ko dekhakara bhaya matta kara / jo ajara-amara parama brahma ( hai ), vaha ( terA ) svarUpa ( hai ) / ( isa bAta ko ) (tU) sasajha / pAhuDadohA cayanikA ] [7 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dehahi ubbhau jaramaraNu dehahi vaNNa vicitta 1 dehaho royA jANi tuhuM dehahi liMgaI mitta // 23. 24 25. 26. 27. 28 29. 8 ] kammaha kerau bhAvaDau jai zrappANa bhaNehi / to vi Na pAvahi paramapau puNu saMsAru bhamehi // appA millivi gAraNamau avaru parAyau bhAu 1 so chaMDeviNu jIva tuhuM bhArvAhi suddhasahAu // bujjhahu bujjhahu jiNu bharagai ko bujjhau hali aNNu / appA dehahaM gAraNamau chuDu bujbhiyau vibhiSNu // paMca valadda ra rakkhiyaiM gaMdaraNavaNa ga gano si / appu Na jANiu Na vi paru vi emai pavvaino si // maNu jANai uvaesaDau jaha soMvei zracatu / zracittaho cittu jo melavai so puNu hoi Nicitu // millahu millahu mokkalau jahi bhAvai taha jAu / siddhimahApuri paisarau mA kari harisu visAu || ammie jo para so ji paru paru appANa Na hoi / hau ujjhau so uvvarai valivi Na jovai to i // [ pAhuDadohA cayanikA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 he mitra | tU samajha (ki) vuDhApA aura mRtyu dono deha me (hote haiM), bhinnabhinna prAkRtiyA~ deha me (hI) (hotI hai) / roga (bhI) deha ke (hI) (hote haiM), (vibhinna) liMga bhI deha me hI (hote hai)| 23 yadi (tU) karmoM se sambanvita bhAva ko AtmA kahatA hai, tava (tU) parama pada prApta nahIM karegA aura phira masAra (mAnasika tanAva) me bhramaNa kregaa| 24 25 jJAnamaya prAtmA ko choDakara dUsarA (koI bhI) bhAva (jhukAva) para-sambandhI (hI) (hotA hai) / he manuSya | tU usako choDakara (AtmA ke) zuddha svabhAva kA dhyAna kr| yadi jJAnamaya AtmA deha se bhinna samajha lI gaI (hai), (to) he (vykti)| kauna anya (bAta) ko (vyartha ho) samajhe ? (isalie) jina kahate hai (ki) tuma saba (isa vAta) ko samajho, smjho| (tere dvArA) pA~ca vaila (rUpIindriyA~) nahI saMbhAlI gaI (haiM) / (tU) nandanacana (rUpIAtmA) ko nahIM pahuMcA hai| (java) AtmA nahI jAnI gaI hai) aura para bhI nahI jAnA gayA (hai), (to) aise hI (vinA bAta hI) (tUne) sanyAsa le liyA hai| jaba mana ciMtArahita sotA hai, (tava hI) upadeza ko samajhatA hai / jo (vyakti) citta ko acitta se milA detA hai, vaha nizcaya hI cintArahita ho jAtA hai| 26 28 jahA~ para (jo) hotA hai, vahA~ para (vaha) (tU) hone de / (kintu) (tU) harSa aura vipAda mata kara / (vyakti) siddhimahApurI (pUrNa tanAva-muktatA) me praveza kre| (prAcArya kahate haiM) ki (yadi) (tuma) (saba loga) (harSa aura vipAda ko) choDate ho (to) vandhana (tanAva)-mukta (ho jaavoge)| 29 aho / jo para hai, vaha para hI (hai) / para (vastu) AtmA nahI hotI hai / maiM jalA diyA jAtA hUM, vaha (AtmA) zepa rahatA hai, taba (mI) (vaha) muDakara (bhI) nahIM dekhatA hai| 1 pAhuDadohA cayanikA ] [1 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. jarai Na marai Na sabhavai jo pari ko vi aNaMtu / tihuvaNasAmiu gANamau so sivadeu NibhaMtu // 31. aNNu tuhArau NANamau lakkhiu jAma Na bhAu / saMkappaviyappiu NANamau daDDhau cittu varAu // 32 Niccu NirAmau NANamau paramAraNaMdasahAu / appA bujhiu jeNa para tAsu Na aNNu hi bhAu // 33. appA kevalaNANamau hiyaDai Nivasai jAsu / tihuyaNi acchai mokkalau pAu na laggai tAsu // 34. citai jaMpai kuNai Na vi jo muNi baMdhaNaheu / kevalaNANaphuraMtataNu so paramappau deu // 35. abhitaracitti vi mailiyaI bAhiri kAiM taveNa / citti NiraMjaNu ko vi dhari muccahi jema maleNa // 36. khaMtu piyaMtu vi jIva jai pAvahi sAsayamokkhu / risahu bhaDArau ki cavai sayalu vi idiyasokkhu // 37. appA millivi guNaNilau aNNu ji jhAyahi bhANu / vaDha aNNANavimosiyaha kahaM tahaM kevalaNANu // 101 [ pAhuDadohA cayanikA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 30 jo na jIrNa hotA hai, na maratA hai, na utpanna hotA (hai), (jo) koI uccatama (hai), ananta (hai), tribhuvana kA svAmI (hai), jJAnamaya (hai), vaha nimsandeha zivadeva hai| / 31 java taka tumhArI anokhI jJAnamaya sthiti nahI samajhI gaI (hai), (tava taka hI) vicAra aura sazaya kiyA huA vecArA azubha jJAnamaya citta (sthita rahatA hai)| / 32 jisake dvArA uccatama AtmA nitya, niroga, jJAnamaya aura paramAnanda svabhAvavAlI samajha lI gaI (hai), usake lie anya jhukAva nizcaya hI nahI (rahatA hai)| 33 jisake hRdaya me kevalajJAnamaya AtmA nivAsa karatI hai, usake pApa nahI lagatA hai, (aura) (vaha) tribhuvana me bandhana-mukta (tanAva-mukta) hotA 34 jo muni vadhana (mAnasika tanAva) ke kAraNa ko na kabhI (mana se) vicAratA hai, na (vacana se) kahatA hai aura na (kAya se) karatA hai, vaha kevalajJAna se jagamagAtA huA zarIravAlA (bana jAtA hai), (isalie) (vahI) deva (hai), (vahI) paramAtmA (hai)| 35 mItarI citta mailA kiyA huA hone para bAhara tapa se kyA (lAma) hai| citta me kisI nirajana ko dhAraNa kara jisase ki (tAki) mala se chuTakArA pA jaae| 36 he jIva / yadi (tU) khAte hue (aura) pIte hue hI nitya zAnti pA le (to) pUjya RSabha ne saba hI indriya-sukha kyo choDe ? 37 he mUrkha / (Azcarya hai) guNo ke Azraya AtmA ko choDakara (tU) dUsare vicAra kA hI cintana karatA hai / (samajha) ajJAna se juDe hue (vyaktiyo)ke lie vahA~ (usa sthiti me) kevalajJAna (AtmajJAna) kaise hogA? pAhuDadohA cayanikA ] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. 39. 40. 41. 42 43. 44 45. appA millivi jagatilau jo paradavvi ramaMti / aNNu ki micchAdiTThiyaha matthai sigai hoti // 12 1 appA millivi jagatilau mUDha ma bhAyahi zraNNu ji maragau pariyANiyau tahu kiM kaccahu gaNNu // praNu ji jIu ma citi tuhu jai vIhau dukkhassa tilatusamittu vi sallaDA veyaraNa karai avassa || appAe vi vibhAviyaI gAsai pAu kharaperaNa sUru viNAsai timiraharu ekkallau NimiseNa // joiya hiyaDai jAsu para jammaraNamararaNa vivajjiyau eku ji ripavasai deu ! to pAvai paralou 11 kammu purAiu jo khavai zrahiraNava pesu Na dei / paramariMgaraMjaNu jo javai so paramappau hoi // pAu vi graha pariraNava kammaI tAma karei / paramaNiraMjaNu jAma Na vi riNammalu hoi muNei // lohaha mohiu tAma tuhaM visayahaM sukkha murohi 1 guru pasAeM jAma Na vi avicala bohi lahehi // [ pAhuDadohA cayanikA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jagat ko zobhA AtmA ko choDakara jo (loga) para-vastu me Tikate haiM, (ve hI) mithyAdRSTi (asatyapTivAle) (hai)| (isake) atirikta kyA mithyAdRSTi ke mAthe para sIga hote haiM ? 39 he mUDha | jagat kI zomA AtmA ko choDakara (tU) anya ko mata vicAra / (saca hai) jisake dvArA marakata (mariNa) jAna liyA gayA hai usake lie kyA kAMca kI ginatI (hai)? he jIva / yadi tU dukha se DarA huA (hai), (to) para (vastu) kA manana mata kara / tila-tuma jitanA bhI kAMTA avazya vedanA utpanna karatA hai| (yadi) vyakti ke dvArA (prAtmA ke guNa) samajhe hue haiM (to) (vaha) pApa ko kSaNabhara me naSTa kara detA hai, (jaise) sUrya turanta andhakAraspI ghara ko akelA naSTa kara detA hai / 42 he yogI / jisake mana me janma-maraNa se rahita eka hI parama deva nivAsa karatA hai, tava (hI) (vaha) (vyakti) paraloka (zreSTha jIvana) prApta karatA hai| 43 jo purAne kie hue karmoM ko naSTa karatA hai aura naye (karmoM) kA praveza nahI hone detA aura jo parama nirdopa (vyakti) ko namana karatA hai, vaha parama AtmA ho jAtA hai| (vyakti) tabhI taka karmoM ko utpanna karatA hai aura (usase) AtmA me (tabhI taka) doSa utpanna hotA hai, java taka (vaha) nirmala hokara uccatama aura lepa (Asakti) se rahita (AtmA) ko nahIM jAnatA hai / 45 loma ke kAraNa mUcchita huA tU tabhI taka viSayo ke sukha ko (apanA) mAnatA hai, jaba taka (tU) guru kI kRpA se dRDha AdhyAtmika jJAna prApta nahIM karatA hai| pAhuDadohA cayanikA ] [ 13 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. uppajjai jeNa vivohu Na vi bahiraNNau teNa NANeNa / tailoyapAyaDeNa vi asudaro jattha pariNAmo // 47 vakkhANDA karaMtu buhu appi Na diNNu Nu cittu / karahiM ji rahiu payAlu jima para sagahiu bahuttu // 48. paMDiyapaDiya paMDiyA kaNu chaMDivi tusa kaMDiyA / atthe gaMthe tuTTho si paramatthu Na jANahi mUDho si / / sayalu vi ko vi taDapphaDai siddhattaNahu taraNeNa / siddhattaNu pari pAviyai cittahaM riNammalaeNa // 50 ari maraNakaraha ma rai karahi iMdiyavisayasuheNa / sukkhu piraMtara jehiM raga vi muccahi te vi kharaNeNa // 51. tUsi ma rusi ma kohu kari kohe NAsai dhammu / dhammi pachi parayagai aha gau mANusajammu // 52 hattha aThTha devalI vAlahaM raNA hi pavesa / satu riNaraMjaNu tarhi vasai riNammalu hoi gavesa // 53 appAparaha raNa melayau maNu moDivi sahasa ti / so vaDha joiya ki karada jAsu raNa ehI satti // { pAhuDadohA cayanikA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 47 48 49 50 51 52 53 jisa (jJAna) ke dvArA Atma-vodha utpanna nahI kiyA jAtA hai, usa tIna loka ko bhI prakAzita karanevAle jJAna se (vyakti) bAharI jAnakAra (to) (ho jAtA haiM) kintu vahA~ (usakA ) pariNAma ( itanA hone para bhI) ghaTiyA hI / dikhAI detA hai) 1 vyAkhyAna dete hue jJAnI ne yadi AtmA me citta nahI diyA ( hai ) ( to ) ( yaha bAta aise hI hai ), jaise pUrI taraha se karaNo se rahita bahuta bhUsA hI ( usake dvArA ) ikaTThA kiyA gayA ( hai ) | he vidvAn / he buddhimAna / ( tere dvArA ) bhUsA kUTA gayA ( hai ) artha me santuSTa haiM / (tU) mUDha hai, he jJAnI / karaNo (karaNa - samUha ) ko choDakara | ( zrAzcarya) tU ) grantha (zabda) me aura ( kyoki ) tU paramArtha ko nahI jAnatA hai / saba hI koI zarIra se siddhatva (AdhyAtmika zAnti) ke lie chaTapaTAte haiM / kintu ( saca to yaha hai ki ) citta ke nirmala hone se siddhatva prApta kiyA jAtA hai / are manarUpI U~Ta | indriya-vipayo se ( milanevAle) sukha ke kAraNa (tU) ( uname ) ramaraNa mata kr| jinake kAraNa nirantara sukha nahI hai, ve turanta hI choDa die jAne cAhie / (tU) prasanna raha / nArAja mata (ho) / krodha mata kara / krodha ke kAraNa zAnti naSTa ho jAtI hai / zAnti ke naSTa hone para naraka gati ( milatI ) hai / aura ( isa kAraNa se ) ( vyaktiyo kA ) manuSya janma ( hI ) vyartha huA hai / hAtha ke nikaTa devAlaya sthita ( hai ), kintu ajJAnI kA ( usame ) praveza nahI (hotA) hai / usa ( devAlaya ) me zAnta aura zuddha AtmA rahatI hai / (tU) nirmala hokara khoja / pAhuDadohA cayanikA ] AtmA aura para kA milApa ( kabhI ) nahI ( hotA hai) / (tU) mana ko zIghra moDakara isa prakAra ( samajha ) / he mUrkha / vaha yogo kyA karegA jisake (pAsa) yaha zakti nahI hai / | 15 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. anto Nasthi suINa kAlo thomo vayaM ca dummehA / ta Navara sikkhiyadhvaM ji jaramaraNakkhaya kuNahi // 55 savahiM rAhiM chaharasahi parcAha rUhi cittu / jAsu Na raMjiu bhuvaNayali so joiya kari mittu / / 56. deha galaMtaha savu galai mai sui ghAraNa dheu / hi tehai vaDha avasarahiM viralA sumahiM deu // 57 ummaNi thakkA jAsu maNu bhaggA bhUvahiM cAru / jima bhAvai tima saMcarau Na vi bhau raNa vi saMsAru // sukkhADA dui divahaDai puNu dukkhahaM parivADi / hiyaDA hau~ pai sikkhavami citta karijjahi vADi // 59 jehA pANaha jhupaDA tehA puttie kAu / tityu ji Nivasai pANivai tahi kari joiya bhAu // mUlu chaDi jo DAla caDi kahaM taha joyAbhAsi / cIru Na vuragaNaha jAi vaDha viNu uTTiya i kapAsi / / 61. madhvaviyappahaM tuTTaha ceyaNabhAvagayAha kolai appu pareNa sihu himmalajhANaThiyAhaM // 5 anju jiriNajjai pharahulau lai pai deviNa lakkha / jityu caviNu paramamuNi savva gayAgaya mokkhu / / 161 [ pAhu-dohA cayanikA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstro kA anta nahI hai / samaya thoDA hai| aura hama duddhi haiN| (isalie) kevala vaha (hI) sIkhA jAnA cAhie, jisase (tU) jarA-maraNa ko naSTa kare / he yogIjisakA citta sabhI prAsaktiyo dvArA, cha raso dvArA, pAca spo dvArA (isa) pRthvItala para nahI ragA gayA hai, usako (tU) mitra banA / deha ke galatI huI hone para, indriya-jJAna, zabda-jJAna. mana kI sthiratA aura dhyeya saba kucha kSINa ho jAtA hai / he mUrkha / tava usa avasara para bahuta thoDe (loga) deva kA smaraNa kara pAte hai / jisakA mana AtmA me ThaharA (hai), (usakA) (mana) sundara (huA hai)| aura vaha sasAra (mAnasika tanAvo/Asaktiyo) se dUra huA (hai)| (aisA) (vyakti) jisa prakAra (usako) acchA lagatA hai, vaisA vyavahAra kare, (kyoki) (usake) (koI) bhI Asakti nahIM hai (aura) (isalie) (usake) bhaya bhI nahI hai / sukha do dina taka (rahate haiM), phira dukho kI paramparA (cala jAtI hai) / he hRdaya! maiM tujhako sikhAtA hU~, (ki) (tU) mArga para citta lgaa| 58 jaise prANiyo ke lie jhopaDA (hotA hai), are | vaise hI (jIva ke lie) kAya (hotI hai) / vahA hI prANapati (AtmA) rahatA hai, (isalie) he yogI | usame hI mana lgaa| 60 mUla ko choDakara jo DAla para caDhatA hai, vahAM yoga kahA~ (hai), (tU) kaha / he mUrkha! oTe hue kapAsa ke vinA, vunane ke lie (sAmagrI) nizcaya hI nahI (hotI hai) (aura) (vahA~) (koI bhI) vastra nahI bunatA hai / 61 sava vikalpo ke TUTe hue hone para, AtmA ke svabhAva me pahuMcA huA hone para aura nirmala dhyAna me ThaharA huA hone para vyakti dUsare (padArtha) ke sAtha (kevala) krIDA hI karatA hai (usame Asakta nahI hotA hai)| (Atma-zAntirUpI) lakSya ko svIkAra karake aura (sayama ko) grahaNa karake, tere dvArA (indriyarUpI) U~Ta Aja hI jIte jAte hai (jIte jA sakate haiM) / jahA~ ArUDha hokara sabhI parama-muni sasArI gamanAgamana se mukti (zAnti) (prApta karate haiN)| : pAhuDadohA cayanikA ] [ 17 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 appA millivi ekku para aNNu Na vairiu koi| jeNa viNimmiya kammaDA jai para pheDai soi| 64 jai vArauM to tahiM ji para appahaM maNu Na gharei / visayahaM kAraNi jIvaDa u NarayahaM dukkha sahei // 65 jIva ma jAraNahi apparaNA visayA hosahiM ma / phala kiM pAhi jema sima dukkha karesahiM tujhu // 66 visayA sevahi jIva tuhu dukkhaha sAhika enn| teraNa NirAriu pajjalai huvavaha jema ghieNa // 67. jasu jIvaMtahaM maNu muvau paMceMdiyahaM smaannu| so jAriNajjai mokkalau laddhau pahu NivANu // 68 ki kijjai bahu akkharahaM je kAli khau jati / jema aNakkhara saMtu muNi tava vaDha mokkhu kahati // 69 chahadaMsaraNIya kAraNa bahula avaruppara gajjati / ikku para vidharerA jAti // 18 ] [ pAhuDadohA cayanikA " Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 5 7 68 69 he Atman / eka para ( zrasakti) ko choDakara anya koI bhI zatru nahI (hai) / jisake dvArA karma nirmita hue ( haiM ), ( usa) para ( - zrasavita ) ko ( jo ) dUra haTAtA hai, vahI yati hai / yadi ( maiM ) mana ko (AtmA me) rokatA hU~, to (bhI) (vaha) vahA~ 'para' me hI ( jAtA hai), (aura) ( kheda hai ki ) ( vaha) ( mana ) zrAtmA ko dhAraNa nahI karatA hai / jIva (manuSya) viSayo ke kAraNa narako ke dukho ko sahana karatA hai / he jIva 1 (tU) mata samajha ( ki ) (tU) jaise-taise ( viSayarUpI) phalo ko kyoM pakAtA hai ? ko paidA kareMge / indriya - viSaya mere ( tere) apane hoge / ve tere lie dukho he manuSya / tU indriya-viSayo kA sevana karatA hai / isase to (tU) du kho IT HTET ( hI ) (hotA hai ) / isalie (tU) nirantara (jalatA hai) jaise ghI se agni jalatI hai / jisa (manuSya) kA jIte hue hI pacendriya ke sAtha mana marA huA (hai), vaha mukta samajhA jAtA hai, ( kyoki ) ( usake dvArA) zAnti (yA) ( usakA ) mArga prApta kiyA gayA ( hai ) / he mUrkha' (una) bahuta zabdo ( ke jJAna) se kyA (lAbha) prApta kiyA jA hai, jo (kucha) samaya me vismaraNa ko prApta hote haiM ? ( vAstava me ) jisa (jJAna) se (tU) akSararahita (ho jAve ) ( vaha) tere lie mokSa hai / sata aura muni ( aisA ) kahate haiM / pAhuDadohA cayanikA ] ' ( mana me ) chaha darzano kI gA~Tha ke kAraNa bahuta ( dArzanika) eka dUsare ke viruddha garajate haiM / (saca to yaha hai ki ) jo ( dukha kA ) kAraNa ( hai ), vaha (Asakti) eka ( hI ) ( hai ), kintu ( ve loga ) viparIta samajhate haiM / [ 19 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 71 72 73 74. 75 76 77. vaDha bujtaha ragau bhati / siddhatapurArNAhaM veya zrAraNaMderaNa va jAma gautA vaDha siddha kahati // bhiNNau jehi Na jANiyau riNayadehahaM paramatyu | so adhau avaraha adhayaha kima darisAva paMthu // joiya bhiNNau kAya tuhu dehaha te appANu | jai deha vi appara mukhahi Na vi pAvahi NivvANu // rAyavayallAha chaharasaha paMcahi rUrvAha cittu / jAsu Na raMjiu bhuvaNaryAli so joiya kari mittu // toDivi sayala viyappaDA appaha maNu vi dharehi / sokkhu Nirataru taha lahahi lahU sasAru tarehi || puraNa hoi visro vihaveraNa matro maeraNa maimoho / maimohera ya Naraya taM puNraNa amha mA hou || 20 1 mitro sitAma jiraNavara jAma Na muNizro si dehamajjhami / jai suNiu dehamajjhammi tA keNa Navajjae kassa // tA saMkaSpaviyappA kamma prakuNaMtu suhAsuhAjaNaya / appasaruvAsiddhI jAma Na hiyae pariphurai // [ pAhuDadohA cayanikA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he mUrkha / veda, siddhAnta aura purANo ko samajhate hue (vyaktiyo) ke lie (isame) (koI) sandeha nahI (hai) (ki) jaba Ananda se koI marA (hai), tava he mUrkha / (ve loga) (umako hI) siddha (saphala) kahate hai / 1 jisake dvArA paramArtha (ko) nija deha se bhinna nahI jAnA gayA (hai), vaha aghA (hai)| (vaha) kisa prakAra dUsare avo ke lie mArga dikhalAyegA? he yogI! tU terI prAtmA ko deha se bhinna dhyAna kr| yadi (tU) deha ko hI AtmA mAnatA hai (to) (tU) nirvANa (parama zAnti) kabhI nahI paayegaa| 3 chaha raso dvArA, pAca rUpo dvArA (tathA) Asakti ke kolAhala ke dvArA jisakA citta (isa) pRthvItala para nahI ragA gayA (hai), he yogI / (tU) usako hI mitra bnaa| . 14 saba hI vikalpo ko toDakara (tU) AtmA me hI mana ko dhAraNa kara / vahA~ (hI) (tU)nirantara sukha pAyegA (aura) zIghra sasAra (mAnasika tanAva) ko pAra kara jaayegaa| puNya se vaibhava hotA hai| vaibhava se mada (hotA hai) / mada se buddhi kI mUrchA (hotI hai) aura buddhi kI mUrchA se naraka (hotA hai) / vaha puNya mere lie na hove| he jinendra (tuma) taba taka hI namaskAra kie gae ho, jaba taka (tuma) deha ke andara nahI samajha gae ho / yadi (tuma) deha ke andara jAna lie gae (ho) to kisake dvArA kisako namaskAra kiyA jAe ? zubha-azubha ko utpanna karanevAlA karma na karate hue (mI) sakalpa-vikalpa taba taka (rahate haiM), jaba taka hRdaya me prAtma-svarUpa kI siddhi sphurita nahI hotI hai| pAhuDadohA cayanikA ] [ 21 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78. 79 80. 81. 82 83 84 85 zravadhau zrakkharu jaM uppajjai / aNu vikipi gAu raMga kijjai // zrAiM citti lihi maNu dhArivi / sou riNacitiu pAya pasArivi // ki bahue DavaDa vaDiNa deha Na appA hoi / dehahaM bhiNNau NANamau so tuhu prappA joi // dayAvihIu dhammaDA NAriNaya kaha vi raga joi / bahue salilaviroliyai karu coppaDA raga hoi // mallAraNa vi NAsati guNa jahaM saha saMgu khalehiM / assAraNaru lohaha miliu piTTijjai sughararoha || titthaI tittha bhamehi vaDha dhoyau cammu jalera / eha maNu kina dhoesi tuhuM mailau pAvamalera || 22 1 joiya hiyaDai jAsu Na vi ikku raga rigavasai deu / jammaraNamaraNavivajjiyau kima pAvai paralou // jima loNu vilijjai pAriNayaha tima jai cittu vilijja / samarasi hUvai jIvaDA kAI samAhi karijja // titthaI titya bhamaMtayaha saMtAvijjai appA bhAiyai riNavvANaM pau appe deha | dehu // [ pAhuDadohA cayanikA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 (yaha uttama hai) ki dRDha ahiMsA (tere mana me) utpanna hotI hai| (tathA) (tere dvArA) thoDA kucha bhI anyAya nahI kiyA jAtA hai / (tU) (anyAya na karanA aura ahiMsA kA pAlana karanA)-ina dono ko mana me sthira karake apane citta me likha le aura phira pAMvo ko pasAra kara nizcinta hokara so| 79 vahuta aTapaTa kahane se kyA (lAma hai)? deha AtmA nahI (hai)| he yogii| deha se minna (jo) jJAnamaya AtmA hai, vaha tU (hai)| 80 he jJAnI yogI dayA me rahita dharma kisI taraha bhI nahI hotA hai) / (yaha itanA hI saca hai jitanA ki) viloDana kie hue bahuta pAnI se (bhI) hAtha (kamI) cikanA nahI hotA hai| jahA(malo kI) duSTo ke sAtha sagati (huI) (ki) bhalo ke guNa bhI naSTa ho jAte haiM / (kyA yaha saca nahIM hai ki) lohe ke (sAtha) milI huI agni hathauDo se pITI jAtI hai ? 81 82 tIrthoM para, tIrthoM para (tU) jAtA hai| he mUrkha (tere dvArA) (vahA~) jala se camaDA ghoyA huA (hai)| (kintu yaha batA ki) pApa-mala se maile isa mana ko tU kisa prakAra dhoyegA? 83 he yogii| (tU batA ki) jisake hRdaya me janma-maraNa se rahita eka divya AtmA nivAsa nahIM karatI hai, (vaha) kisa prakAra zreSTha jIvana prApta karegA? 84 jisa prakAra namaka pAnI me vilIna ho jAtA hai, usI prakAra yadi citta (AtmA me) lIna ho jAtA hai, (to) jIva samatArUpI rasa me DUba jAtA hai| (aura) samAdhi kyA (kArya) karatI hai / 85 tIrthoM me, tIrthoM me bhramaNa karate hue (vyaktiyo) kI deha (hI) dukhI ko jAtI hai / (cUMki) (nirvANa ke lie) prAtmA ke dvArA AtmA dhyAyA gayA hai, (isalie) (tU) nirvANa meM kadama rakha / pAhuDadohA cayanikA 1 [ 23 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 87 88 89 90 91 92 24 ] mUDhA jovai devalaI loryAha jAI kiyAI deha Na piccha zrappaNiya jaha siu satu ThiyAi || dehAdevali siu vasaI tuhu devalaI riehi / hAsau mahu maNi pratthi ihu siddhe bhikkha bhamehi // jiNavaru jhAyahi jIva tuhu visayakasAyaha khoDa dukkhu Na dekkhahi kaha mi vaDha ajarAmaru pau hoi // idiyapasaru NivAriyai maNa jANahi paramatyu appA millivi NANamau avaru viDAviDa satyu || visayA citi ma jIva tuhuM visaya Na bhallA hoti / sevaMtAhaM vi mahara vaDha pacchaI dukkhai diti // bhavi bhavi daMsaNu malara hiu bhavi bhavi karau samAhi / bhavi bhavi risi guru hoi mahU hiyamaNubbhavavAhi // vepatheha Na gammai vemuhasUI Na sijjae kathA / viNi raga haMti apAraNA idiyasokkhaM ca mokkha ca // [ pAhuDadohA cayanikA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 87 logo ke dvArA jo devAlaya banAye gaye haiM, mUDha (vyakti) (unako) (to) dekhatA hai| (kintu) (kheda hai ki) (vaha) apanI deha ko nahI dekhatA hai jahA~ zAnta parama AtmA ThaharA huA (hai)| deharUpI mandira me parama AtmA basatI hai / (kintu) tU (usake lie) mandiro ko dekhatA hai / mere mana me yaha ha~sI (prAtI) hai (ki) siddha hone para bhI (tU) bhIkha ke lie ghUmatA hai| viSaya-kaSAyo ko naSTa karake he jIva / tU jinendra kA dhyAna kara / (isa prakAra) (tU) kahI bhI dukha nahI dekhegA / he mUrkha / (tU samajha ki) ajarAmara pada (isase hI) hotA hai / (yadi) (viminna) indriyo ke prasAra roke gae haiM (to) he manA (tU) (isI ko) paramArtha samajha / jJAnamaya AtmA ko choDakara dUsare zAstra aTapaTe (hI) (lagate) (haiM) / 89 90 91 he jIva! tU viSayo kA cintana mata kara / viSaya acche nahI hote haiM / (viSayo kA) sevana karate hue (vyaktiyo) ke lie (ve) madhura (hote haiN)| kintu he mUrkha (ve) pIche du kho ko dete haiM / (he bhagavana! ) (mere) malarahita samyagdarzana (AdhyAtmika zraddhA) pratyeka janma me rhe| pratyeka janma me (maiM) samAdhi ke lie prayatna karUM / (tathA) (jinake dvArA) mana se utpanna (AsaktirUpI) vyAdhi naSTa kara dI gaI hai, (aise) RSi pratyeka janma meM mere guru (hoveN)| 92 (tU samajha ki) do mArgoM se gamana nahI kiyA jAtA hai| do mukhavAlI sUI se purAnA vastra nahIM siyA jAtA hai / (ThIka isI prakAra) he ajJAnI' indriyasukha aura tanAva-rahitatA dono (eka sAtha) nahI hote haiM / pAhuDadohA cayanikA ] [ 25 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNika vizleSaNa evaM zabdArtha -mahAna -sUrya diyaru himakaraNa dIvau deu (guru) 1/1 vi (diNayara) 1/1 (himakaraNa) 1/1 (dIvana) 1/1 (deza) 11 [(appa--appA)-(para)6/2] (parapara) 6/2 (ja) 1/1 mavi (darisa--darisAva) va ne 3/1 saka (bhena) 2/1 -candramA -dIpaka =deva =sva bhAva aura para bhAva kI -paraparA ke prappAparaha paraparaha darisAva =samajhAtA hai meer =bheda ko prappAyattau -jo [(appa)+ (Ayattau)] =svaya ke adhIna [(appa)-(prAyatta a) bhUka 1/1 ani 'a' svArthika] (ja) 1/1 savi avyaya =bhI (muha) 1/1 (ta) 3/1 sa -usase avyaya (kara) vidhi 2/1 maka =kara (matosa) 2/1 =satoSa kari saMtosu 1. mamAna me hrasva kA dIrgha ho jAtA hai (he prA vyA 1-4) / 26 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parasuha [(para) vi-(suha)2/1] caDha dUsaro ke (adhIna) sukha ___ ko (kA) he mUrkha =vicAra karate hue (vyaktiyoM (vaDha) 8/1 vi (ciMta-citata) vaka 6/2 citataha hiyaha -hRdaya me phiTTai sosu (hiyana)7/1 avyaya (phiTTa) va 3/1 aka (soma) 1/1 -miTatI hai =kumhalAna AbhujatA visayasuha ra (prA-bhuja-bhujata) vakR1/2 [(visaya)-(suha)2/2] (ja) 1/2 savi avyaya gravyaya (hiyatra)7/1 (ghara)43/2 saka (ta)1/2 savi [(sAsaya) vi-(suha) 2/1] avyaya (laha) va 3/2 saka (jievara) 1/2 avyaya (maNa) va 3/2 saka -saba ora se bhogate hue =viSayo (se utpanna) sukho ko =jo nahIM -kabhI -hRdaya meM dhAraNa karate hai hiyA dharati sAsayasuha lahu lahahiM jiNavara avinAzI sukha ko -zIghra -prApta karate haiM -jinavara -isa prakAra =kahate haiM ema bhaNati bhujatA visaya avyaya avyaya (bhuja-mujata) vakR 1/2 (visaya) 6/2 (suha) 2/2 -bhI =bhogate hue -viSayo ke =sukho ko saha * pAhuDadohA cayanikA ] [ 27 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAu 5 hiyaDai (hiya-aDA--hiyaDaa)7/1 =hRdaya meM 'aDagra svArthika (mAtra)2/1 =prAsakti ko gharati (ghara) va 3/2 saka =rakhate haiM sAlisityu (mAlimitya) 1/1 -sAlisitya jima avyaya -jaise vApuDau (vappuDA+u+vappuDau)1/1 =vecArA vi (de) (gara) 1/2 =manuSya garayaha (Naraya)6/2 =narakoM me NivaDati (riNavaDa) va 3/2 aka =girate haiM prAyai2 (Aya)7/1 =Apatti me aDavaDa (aDavaDa) 1/1 vi =praTapaTa vaDavaDa (vaDavaDa) va 3/1 aka =baDabaDAtA hai para avyaya =kintu rajijjai (raja-rajijja) va karma3/1 saka=khuza kiyA jAtA hai lou (lo) 1/1 =loka maNasuddhai [(maNa)-(suddha)7/1 vi] =mana ke kaSAyarahita hone para NiccalaThiyai (riNaccala) vi-(Thia) 7/1vi] =acalAyamAna aura dRDha hone | para pAvijjai (pAva) va karma 3/1 saka prApta kiyA jAtA hai paralou [(para) vi-(loa) 1/1] =pUjyatama jIvana ghaghai (gha) 7/1 =dha meM paDiyau (paDa-paDiya--paDiyana) bhUkR =paDA huA 1/1 'a' svArthika sayalu (sayala)1/1 vi -sakala (jaga) 1/1 =jagata jagu 1 kanI kamI saptamI ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai-(he prA vyA 3-134, 2 zrIvAstava, apanaza bhASA kA adhyayana, pRSTha, 1461 28 1 ( pAhuDadohA cayanikA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kammaI kara prayANu mokkhahara kAraNu (kamma) 2/2 (kara) va 3/1 saka (ayAraNa) 1/1 vi (mokkha) 6/1 (kAraNa)2/1 (ekka) 1/1 vi (khaNa) 1/1 avyaya avyaya (cita) va 3/1 saka (appANa) 2/1 =karmoM ko =karatA hai jJAnarahita -mokSa ke =kAraNa -eka =kSaNa nahIM =bhI =vicAratA hai -AtmA ko khaNu cita appANa agu jANahi appaNau ghara pariyaNu taNu kammAyattau (aNNa) 1/1 vi anya avyaya mata (jANa) vidhi 2/1 saka -jAno (appaNa) 1/1 vi 'a' svArthika-apanI (ghara) 2/1 -ghara (pariyaNa)2/1 -naukara-cAkara (taNa) 2/1 -zarIra (iTTha) 2/1 vi -icchita vastu ko [(kamma)+(Ayatau)] -karmoM ke adhIna [(kamma)-(prAyattatra) bhUkR 1/1 ani 'a' svArthika] (kArimaa)1/1 vi banAvaTI (Agama)7/1 -prAgama meM (joi) 3/2 -yogiyo dvArA (siTTha) bhUka 1/1 ani -batAyA gayA (ja) 1/1 savi (dukkha) 1/1 kArimau prAgami joihi siTTa 1 zrIvAstava, apabhraza bhASA kA adhyayana, pRSTha, 151 / / pAhuDadohA cayanikA ] E 29 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta vaha -sukha -mAnA gayA sukkha kiu pi ya jiya avyaya (ta) 1/1 mavi (sukta)1/1 (kina) bhUka 1/1 ani avyaya avyaya (tumha) 3/1 ma (jiya) 8/1 (moha) 3/2 (vasa) 7/1 (gaya) bhUka 1/2 ani avyaya avyaya (pAya)bhUkR / / ani 'a' svA (mukta) ! mohahiM vasi aura tere dvArA =he jIva -prAsakti ke kAraNa =paratantratA me -DUbA hai - isalie =nahIM =prApta kI gaI -parama zAnti gyaa| teNa Na = = Ex x x x FREE FEE FEEEEEE . " pAyau mukta mokkhu =zAnti nahIM =pAtA hai (pAyegA) he jIva pAvahi jona dharA paripaNa (mokkha)211 avyaya (pAva) va 211 maka (jIva)8/1 (tumha) 1/ / ma (gha )2.1 (pariyaNa) 2/1 (cita-ciMtana) vakR 1/1 avyaya avyaya (vicita) va 2/1 maka (ta) 2/2 ma avyaya =dhana ko naukara-cAkara ko -mana me rakhate hue =to citu vicitaha =mana meM lAtA hai -unako -Azcarya / sammAna ke lie bahuvacana kA prayoga kiyA gayA hai| 30 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyaya (ta) 2/2 sa avyaya (pAva) va 2/1 saka (sukkha) 2/1 (mahata) 2/1 vi pAvahi =unako =pAdapUraka =pakaDatA hai -sukha =vipula sukkhu mahatu 10 mUDhA sayalu vi kArimau =he mUrkha (mUDha) =saba =hI =banAvaTI =mata = spaSTa na tusa =bhUse ko kaDi sivapai riNammali karahi (mUDha) 8/1 (sayala) 1/1 vi avyaya (kArimaya) 1/1 vi avyaya (phuDa) 2/vi | 1/1 sa (tusa) 2/1 (kaDa) vidhi 2/1 saka [(siva) - (patra) 7/11 (riNammala) 7/1 vi (kara) vidhi 2/1 saka (raDa)2/1 (ghara) 2/1 (pariyaNa) 2/1 avyaya (chaDa) sakR raI -zivapada me =nirmala =kara -anurAga =ghara ko =naukara-cAkara ko =zIghra =choDakara gharu pariyaNu la chaDi 11 visayasuhA divahaDA puNu [(visaya)-(suha) 1/2] (dui) 6/2 vi (divaha+aDa) 6/2 aDa svA avyaya __ (dukkha) 6/2 (parivADi) 1/1 =viSaya-sukha =do =dina ke =aura phira =du kho kA parivADi / pAhuDadohA cayanikA ] [ 31 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhullau jIva vAhi (bhullana) bhUka 8/1 ani 'a' svA =bhUle hue (jIva) 8/1 he jIva avyaya mata (vaha-vAha) pre0vidhi 2/1 saka =calA (tumha) 1/1 sa (appA-appA) vi-(khadha)7/1]-apane kaMdhe para (kuhADi) 2/1 =kulhADI appAkhadhi kuhADi upalepana kara =ghI, tela mAdi lagA =ceSTAe dehi =khilA sumadhura prahAra 12 ujvali (uvvala) vidhi 2/1 saka coppaTi (coppaDa) vidhi 2/1 saka ciTTha (ciTThA) 212 kari (kara) vidhi 2/1 saka (dA) vidhi 2/1 saka sumichAhAra [(sumiTTha)+(AhAra)] (sumiTTha) vi-(AhAra) 2/1] sayala (sayala) 1/1 vi avyaya (deha) 4/1 giratya (Nirattha) 1/1 vi (gaya) bhUka 1/1 ani jiha avyaya dujjaNauvayAra [(dujjaNa)-(uvayAra) 1/1] -saba kucha vi deha -deha ke lie -vyartha gaya -humA jisa prakAra =durjana ke prati (kiyA gara.. upakAra / 13 prayiraNa pirA maileNa riNammalA (athira) 3/1 vi -asthira (yira+(strI) thirA) 1/1vi =sthira (maila) 3/1 vi -malina (riNammala-(strI)NimmalA)1/1vi-nirmala - | samAsa me hrasva kA dIrgha huA hai (he prA vyA 1-4) / 32 1 [ pAhuDadohA cayanikA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 Yao NigguNa guNasArA kAeraNa jA viDhappas sA kiriyA ki ga kAyavvA zrappA st rigacca jai tA para kijjai kAi vaDha taNu uppara praNurAu 15. jasu mariNa gANa pa vipphuras ( gagguNa) 3 / 1 vi = guNarahita [(guNa) - (sAra-mArA) 1 / 1 vi] = guNo ( kI prApti) ke lie zreSTha zarIra se - jo = udaya hotI hai| == vaha pAhuDadohA, cayanikA ] (kAma) 3/1 (jA) 1 / 1 mavi (viDhappa) va 3 / 1 aka (tA) 1 / 1 mavi (faftur) 1/1 avyaya avyaya ( kAva) vidhi 1 / 1 ani = yadi kevalaraNAraNasahAu[[(kevalaraNAraNa) - (sahA) 1/1 ] vi] - kevalajJAna svabhAvavAlI avyaya =to ( para) 6 / 1 vi =bhinna ( kijjai) va karma 3 / 1 saka ani ko jAtI hai // zravyaya =kyo = he mUrkha (appa ) 1/1 (vujjha vujjhi ) bhUkR 1 / 1 ( riNacca) 1/1 vi avyaya (vaDha) 8/1 (taNu) 6/1 avyaya ( zraNurA ) 1 / 1 = kriyA (ja) 6/1 sa ( maraNa) 7/1 (sAraNa) 1/1 avyaya (vipphura) va 3 / 1 aka == kyo = nahIM = kI jAnI cAhie == zrAtmA ==samajhI gaI = nitya zarIra ke ==Upara = zrAsakti - jisake - hRdaya me =jJAna = nahIM = phUTatA hai [ 33 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharaMtu Latestk..I muriNa askrit. ... - kammaha (kamma) 6/2 -karmoM ke (heu) 2/2 -kAraNo ko (kara-karata) va 1/1 karatA humA (ta) 1/I savi (muriNa) 1/1 -muni pAva (pAva) va 3/1 maka =pAtA hai sukha (mukkha)2/1 -sukha avyaya -nahIM avyaya =bhI sayalai (sayala) 2/2 vi satya (satya)2/2 -zAstrI ko muNatu (muNa-muNata) va 1/1 jAnate hue 16 vohivivajjita [(vohi)-(vivajja-vijjina)-prAdhyAtmika jJAna ke vinA bhUka 8/1] tuha (tumha) 1/1 sa jIva (jIva) 8/1 -he jIva vivarita (vivaria) 2/1 vi -asatya tacca (tacca) 2/1 tatva ko muraNehi (muNa) va 2/1 saka =mAnatA hai phammaviriNammiya [(kamma)-(viriNamma- -karmoM se racita viriNammina) bhUkR 2/2] bhAvaDA (bhAva+aDa) 2/2 'aDa' svA -cittavRttiyo ko (ta) 2/2 savi appAga (appANa) 6/1 -svaya ko bharaNehi (maraNa) va 2/1 saka =samajhatA hai 17 Na avyaya pravyaya (tumha) 1/1sa (paDigra) 1/1 vi -paDita 34 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkhu =mUrkha Isaru NIsu =dhanI =dhanI nahIM, nidhana guru koI sIsu savvaI kammavisesu (mukkha) 1/1 vi (Isara) 1/1 vi [(Na) (Isu)] raNa-avyaya, Isu (Isa) 1/1 vi (guru) 1/1 (ka) 1/1 savi (sIsa) 1/1 (savva) 1/2 savi (kamma)-(visesa) 1/1] =guru =koI -ziSya =sabhI =karmoM kI vizeSatA 18. raNa avyaya na ho kAraNa kajju sAmiu avyaya (tumha) 1/1 sa (kAraNa) 1/1 (kajja) 1/1 (sAmina) 1/1 (bhicca) 1/1 (sUra-a) 1/1 vi 'a' svArthika (kAyara) 1/1 vi (jIva) 8/1 (uttama) 1/1 vi (riNacca) 1/1 vi sUrau kAyara jIva -kAraNa =kArya =svAmI -naukara =zUravIra =kAyara =he manuSya -ucca =nIca uttamu picca 19. puNNu -puNya =aura pAu (puNNa) 1/1 avyaya (pAa)/1 (kAla) 1/1 avyaya (dhamma) 1/1 kAlu rAhu =nahIM =dharma dhamma 1 anizcitatA ke lie 'I' joDa diyA jAtA hai| pAhuDadohA cayanikA / [ 35 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prahamma kAu (ahamma) 1/1 avyaya (kAma) 1/1 (ekka) 1/1 vi avyaya (jIva) 8/1 (ho) va 2/1 aka (tumha) 1/1 sa (milla+ivi) sakR [(cayaNa) vi-(bhAgya) 2/1] =adharma nahIM zarIra =kucha =bhI -he manuSya ekku jIva hohi TOPIC CG millivi yaNabhAu =choDakara =jJAnAtmaka svarUpa ko 20 e gorau =gorA -kAlA sAmalau ekku vaNNa taNupragau yUla ehau jAriNa mavaNNu 21. dehaho pissivi jaramaraNa avyaya avyaya (gora-a) 1/1 vi 'a' svA (sAmala-a) 1/1 vi 'a' svA (tumha) 1/1 sa (ekka) 1/1 vi (vaNNa) 1/1 [(taNu)-(agapa) 1/1 vi] (thUla) 1/! vi avyaya (jANa) vidhi 2/1 saka (ma-vaNNa ) 2/1 koI =varNa =durbala agavAlA =sthUla isa prakAra -samajha -svavarNa ko mA (deha) 6/1 ==deha kA (piksa+ivi) sakR -dekhakara [(jarAjara)-(maraNa) 2/1] =vuDhApA aura mRtyu ko avyaya -mata (mapra) 2/1 -bhaya (jIva) 8/1 -he manuSya (kara) vidhi 2/1 saka =kara mau jIva pharehi 36 ] pAhuDadohA cayanikA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo ajarAmaru vabhu paru so appANa mahi 22 dehahi 1 utbhau jaramaraNa vaNNa vicita dehaho royA jAriNa tuha liMgaDa mitta 23 kammahaM kera bhAvaDau jai appAraNa bharaNehi (ja) 1 / 1 savi [(zrajara) + (amara)] [ ( ajara) vi - ( amara ) 1 / I vi] ( babha) 1 / 1 (para) 1 / 1 vi (ta) 1 / 1 savi (appA) 1/1 (muraNa) vidhi 2 / 1 saka (deha) 1/7 (unmana ) 1/1 vi pAhuDadohA cayanikA ] ( vaNNa) 1 / 2 (vicitta) 1/2 vi (deha) 6/1 ( roya) 1/2 (jANa) vidhi 2 / 1 saka (tumha) 1 / 1 sa (liMga) 1/2 ( mitta) 8 / 1 ( appAraNa) 2/1 (bharaNa) va 2 / 1 saka avyaya = = jo === zrajara-zramara [( jarA-jara) - (maraNa) 1 / 1] = buDhApA aura mRtyu = zrAkRtiyA~ = bhinna-bhinna === brahma ==parama == vaha sva-rUpa samajha = deha me ==dono = deha ke = roga (kamma) 6/2 (kera ) 2 / 1 vi ( bhAva + Dana) 2 / 1 'graDagra' svA = bhAva ko avyaya =yadi samajha =tU = liMga = he mitra = = karmoM (ke) se ==sambandhaka parasarga zrAtmA kahatA hai =taba 1 zrIvAstava, apabhraMza bhASA kA adhyayana, pRSTha 146 1 2 paramarga - zrIvAstava, apabhraMza bhASA kA adhyayana, pRSTha 161 1 [ 37 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pAdapUraka pAvahi paramapau avyaya avyaya (pAva) va 21 saka ((parama) vi- (patra) 2/1] avyaya (sasAra) 2/1 (bhama) va 2/1 saka =prApta karatA hai (karegA) -paramapada -aura phira =sasAra (me) -bhramaNa karatA hai (karegA) puNe saMsAra bhamehi 24 prappA millivi NANamau pravara parAyau bhAu (appa) 2/1 -prAtmA ko (milla+ivi) saka =choDakara (NAragamana) 2/1 vi -jJAnamaya (avara) 1/1 vi dUsarA (parAyana) 1/1 vi -para-sambandhI (mAtra) 1/1 bhAva (ta) 2/1 sa - usako (chaDa+eviNu) saka -choDaphara (jIva) 8/1 -he manuSya (tumha) 1/1sa (jhAyahi-mAya) vidhi 2/1 saka-dhyAna kara [(suddha) vi-(sahAma) 2/1] =zuddha svabhAva kA so chaDeviNu jIva tuha jhAvahi sukhasahAu 25 bujha jiNu bhaNa (vujjha) vidhi 2/2 saka (jiNa) 1/1 (bhaNa) va 3/1 saka (ka) 1/1 savi (jha) vidhi 3/1 saka avyaya -samajho =jina -kahatA hai (kahate haiM) -kauna -samajhe ko bujhAu hali } mAyahi-pATha ThIka hai| 2 zrIvAstava, apabhraza bhApA kA adhyayana, pRSTha 212 / 38 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNNa appA dehaha pAragama (aNNa) 2/1 =anya ko (appa) 1/1 mAtmA (deha) 5/1 -deha se (NANamana) 1/1 vi -jJAnamaya avyaya -yadi (bujjha) bhUkR 1/1 'a' svArthika =samajha lI gaI (vibhiNNa) 1/1 vi =bhinna bujhiyau vibhiNNu 26 paca baladda -pAca -baila(-rUpI indriyAM) -nahIM =saMbhAlI gaI nandanavana(rUpI AtmA) ko -pahucA rakkhiyai ragadaNavaNu go si appU (paca) 1/2 vi (baladda) 1/2 avyaya (rakkha+ya) bhUkR 1/2 (NadaNavaraNa) 2/1 (ga) bhUka 1/1 ani (asa) va 2/1 aka (appa) I/l (jANa-jANipra) bhUkR 1/1 avyaya (para) 1/1 vi avyaya avyaya (panvaia) bhUkR 1/1 ani (asa) va 2/1 aka jANita prAtmA jAnI gaI -bhI =para =aura -aise hI -sanyAsa le liyA ema pavvaino 27 maNu jApa uvaesaDau (maNa) 1/1 (jANa) va 3/1 saka -samajha (uvaesa+aDaa)2/1 'aDana' svA =upadeza ko avyaya =jaba jahi 1 zrIvAstava, apabhraza bhASA kA adhyayana, pRSTha 1491 pAhuDadohA cayanikA ] [ 39 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sove acitu prcittho| cittu jo (sova) va 3/1 aka (aciMta) 1/1 vi (acitta) 5/1 (citta)2/1 (ja) 1/1 savi (melava) va 3/1 saka (ta) 1/1 savi avyaya (ho) va 3/1 aka (riNacita) 1/1 vi -sotA hai citArahita acitta se citta ko -jo -milA detA hai -vaha =nizcaya hI -ho jAtA hai citArahita melavara so pUrNa hoi gicitu 28 miralahu (milla) va 2/2 saka mokkalau (mokkalama) 111 vi 'a' svA nahiM (ja) 7/1 sa bhAvaha (bhAva) va 3/1 aka tahi (ta) 7/1 ma (jAa) vidhi 2/1 aka siddhimahApuri (siddhimahApura) 7/1 paisarau (paisara) vidhi 3/1 saka mA avyaya kari (kara) vidhi 211 saka harisu (harisa) 2/1 vimAu (visAma) 2/1 -choDate ho bandhana-mukta jahA para -hotA hai - vahA para =hone de -siddhimahApurI me -praveza kare -mata -kara viSAda 29 ammie =aho jo -jo avyaya (ja) 11 mavi (para) 1/1 vi (ta) 1/1 savi vaha 1 dhIvAstava, apabhraNa mApA kA adhyayana, pRSTha 1481 40 ] | pAhuDadohA cayanikA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ji appAraNa Na hoi hau Dajjhau so uvvarai valivi A jovaha to E ho i jarai waa w l w saMbhavai jo pari kovi zraraNatu tihuvaraNa sAmiu NAraNamau so sivadeu bhitu 31 aNNa avyaya (appAraNa) 1/1 zravyaya (ho) va 3/1 ka (a) 1 / 1 sa (Dajma) va karma 1 / 1 saka ani (ta) 1 / 1 savi ( uvvara) va 3 / 1 graka (vala + ivi) sakR zravyaya (jova) va 3 / 1 saka avyaya avyaya pAhuDadohA cayanikA ] (jara) va 3 / 1 aka avyaya = hI zrAtmA - nahIM = hotI hai = maiM == jalA diyA jAtA hU~ = vaha - zeSa rahatA hai - = =muDakara = nahIM = dekhatA hai =taba =bhI = jIrNa hotA hai| == nahIM =maratA hai| (mara) va 3 / 1 aka (samava) va 3 / 1 aka (ja) 1 / 1 savi [(para) + (i)] para (para) 1 / 1 vi uccatama i (avyaya) = pAdapUraka (ka) 1 / 1 savi (praNata) 1 / 1 vi zranata [ ( tihuvaraNa ) - ( sAmitra) 1 / 1 = tribhuvana kA svAmI 'a' svArthika] ( gAragama) 1 / 1 vi (ta) 1 / 1 savi (sivade) 1 / 1 (mita) 1 / 1 vi (aNNA) 1 / 1 vi = utpanna hotA hai| jo = koI jJAnamaya = vaha - zivadeva nissa deha = anokhI [ 41 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuhAra (tuhArama) 1/1 vi -tumhArI ragAragama (NANamana) 1/1 vi -jJAnamaya lakkhiu (lakkha-lakkhina) bhUka 1/1 -samajhI gaI jAma avyaya -jaba taka avyaya bhAu (bhA)1/1 -sthiti sakappaviyappiu [(sakappa)-(viyappa-vippina) =vicAra aura sazaya kiyA bhUkR 1/1] daDDhau (daDDhaya) bhUka 1/ / ani 'a' svA =azubha (citta) 1/1 -citta varAu (varAa) 1/1 vi becArA citu paru 32 Niccu (riNacca) 1/1 vi -nitya girAmau (riNarAmatra) 1/1 vi *-niroga pAragamau (NANamaya) 1/1 vi -jJAnamaya paramAraNadasahAu [[(paramANada)-(sahAya)1/1] vi =paramAnanda svabhAvavAlI appA (appa) 1/1 AtmA bujjhiu (bujjha-bujjhina) bhUka 1/1 -samajha lI gaI jeraNa (ja) 3/1 sa -jisake dvArA (para) 1/1 vi uccatama tAsu (ta) 4/1 ma -usake lie ga avyaya -nahIM aNNa (aNNa) 1/1 vi -anya avyaya -nizcaya hI (bhA) 1/1 = jhukAva 33 prappA (appa) 1/1 -prAtmA phevalaNAragamau (kevalavAraNamana) 1/1 vi kevalajJAnamaya hiyA (hiya+aDagra) 7/1 'ana' svA =hRdaya me rigavasa (riNavama) va 3/1 aka =nivAsa karatI hai nAsu (ja) 6/1 ma =jisake 42 | [ pAhuTadohA cayanikA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tihuyariNa praccha mokkalau (tihRyaNa) 7/1 (accha) va 3/1 aka (mokkalaa) 1/1 vi (pAsa) 1/1 avyaya (lagga) va 3/1 aka (ta) 6/1 sa -tribhuvana me =hotA hai -bandhana-mukta =pApa =nahIM =lagatA hai =usake pAu laggai tAsu 34 citai japai kuragai =vicAratA hai =kahatA hai =karatA hai jo muNi (ciMta) va 3/1 saka (japa) va 3/1 saka (kuNa) va 3/1 saka avyaya avyaya (ja) 1/I savi (muriNa) 1/1 [(baghaNa)-(hea) 2/1] [[(kevalaNANa)-(phurata) vakR- (taNa) 1/1] vi] (ta) 1/1 savi (paramappana) 1/1 (deza) 1/1 =kabhI =jo =muni =bandhana ke kAraNa ko =kevalajJAna se jagamagAtA humA zarIravAlA baghaNaheu (kevalaNANa- (phuratataNu paramappA deu =paramAtmA =deva 35 anbhitaracitti (amitara) vi-(citta) 7/1] =bhItarI citta vi avyaya -pAdapUraka mailiyaDa (maila - mailiya) bhUka 7/1 -mailA kiyA huA hone para bAhiri avyaya -bAhara =kyA tavaraNa (tava)3/1 =tapa se (citta) 7/1 =citta me mirajaNu (riNarajaNa) 2/1 vi =nirajana ko kovi (ka)2/1 savi -kisI kAi (kAi)1/1sa citti pAhuDadohA cayanikA ] [ 43 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muccahi jama malega 36 khantu piyatu vi risaha ki ghari (ghara) vidhi 2/1 saka -dhAraNa kara (muccahi) vidhi 2/1 saka ani =chuTakArA pA jAe avyaya -jisase ki (tAki) (mala) 3/1 =mala se (khA-khanta) vakR 1/1 =khAte hue (piya) va 1/1 =pIte hue avyaya jIva (jIva)8/1 =he jIva jai avyaya -yadi pAvahi (pAva) vidhi 2/1 saka =pAle sAsayamokkhu [(sAsaya)-(mokkha)2/1] =nitya zAnti (risaha) 1/1 =RSabha ne bhaDArau (bhaDAraa) 1/1 vi -pUjya avyaya = kyoM cava (cava) va 3/1 saka sayalu (sayala) 2/1 vi =sava avyaya idiyasokkhu [(idiya)-(mokkha) 2/1] =indriya-sukha 37. appA (appa) 21 -prAtmA ko millivi (milla+ivi) saka -choDakara guNariNalau [(guNa)-(milana)2/1 vi] =guNo ke Azraya aNNa (aNNa) 2/1 vi -dUsare avyaya mAyahi (jhA-bhAya) va 2/1 maka -cintana karatA hai bhANu (jhAraNa) 2/1 =vicAra kA (ko) baDha (vaha) 8/1 =he mUrkha (aNNANa- [(aNNAraNa)-(vimIsiya) = ajJAna se jur3e hue (vimomiyaha bhUTa 412 ani (vyaktiyo) ke lie =choDe vi ji / pAhara dohA, gapAdA-To hIrAlAla jaina, zabda koza, pATha-79 / 44] [ pAhuidohA cayanikA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaha taha kevalaNANu avyaya avyaya (kevalaNANa) 1/1 = kaise =vahAM -phevalajJAna jo 38 appA (appa) 2/1 =AtmA ko millivi (milla+ivi) sakR = choDakara jagatilau [(jaga)-(tilasa) 2/1 vi] =jagata kI zobhA (ja) 1/1 savi -jo paradagvi [(para)-(davva) 7/1] =paravastu me ramati (rama) va 3/2 aka =Tikate haiM aNNu (aNNa) 1/1 vi =atirikta avyaya = kyA micchAdiTThiyaha (micchAdiTThiya) 6/2viya' svA =mithyAdRSTi ke matthA (mattha) 7/1 -mAthe para siMgai (siMga) 1/2 =sIMga hoti (ho) va 3/2 praka =hote haiM ki 39 appA millivi jagatilau mada mAtmA ko =choDakara =jagata kI zobhA =he mUrkha jhAyahi aNNa (appa) 2/1 (milla+ivi) sakR [(jaga)-(tilaa) 2/1 vi| (mUDha) 8/1 vi avyaya (jhA-mAya) vidhi 2/1 saka (aNNa) 2/1 vi (ja) 3/1 sa (maraga) 1/1 (pariyaNa- pariyAriNaya- pariyAriNayaa) bhUka 1/1 'a' svArthika =vicAra -anya ko =jisake dvArA =marakata =jAna liyA gayA maragau pariyANiyau / zrIvAstava, apabhraMza bhASA kA adhyayana, pRSTha, 146 / rAhuDadohA cayanikA ] [ 45 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ta) 4/1 sa avyaya (kacca) 6/1 (gaNNa) 11 -usake lie -kyA kAMca kI -ginatI kcchu| gaNNu ji -para kA -pAdapUraka =he jIva ma -manana kara tuha 40 aNNa (aNNa) 2/1 vi avyaya jIu (jIya) 8/1 avyaya citi (cita) vidhi 2/1 saka (tumha) 1/1 sa avyaya vohauTa (vIha-vIhina) bhUka 1/1 dukkhassa: (dukkha) 611 tilatusamitta (tilatusamitta) 1/1 vi avyaya sallaDA (salla+aDa) 1/1 'aDa' svA (vaiyaNA)21 kara (kara) va 3/1 saka avassa avyaya vi -yadi =DarA huA =dukha se -tila-tusa jitanA -bhI =kAMTA vedanA utpanna karatA hai avazya 41 appAe vi vibhAviyaI gAsaha pAu kharaNe (appa--(strI) appA) 3/1 vyakti ke dvArA avyaya pAdapUraka (vibhAva-vibhAviya) bhUkR 1/2 =samajhe hue haiM (pAsa) va 3/1 saka -naSTa kara detA hai (pAya)2/1 -pApa ko Rividha =kSaNa bhara me 1 zrIvAstava, apabhraza bhApA kA adhyayana, pRSTha, 150 / 2 pATha honA cAhie 'vIhiu' / 3 kamI-kamI paMcamI ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / 46 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUru viraNAsaha timiraharu ekkallau NimiseNa 42. joiya hiyass jAsu para eka jina Nivasai deu to pAvai paraloDa 43 kammu purAiu jo (sUra) 1/1 (viraNAsa ) va 3 / 1 saka [ ( timira) - (hara) 2 / 1 ] ( ekkalla) 1 / 1 vi 'a' svA avyaya (ja) 6/1 sa (para) 1/1 vi (eka) 1 / 1 vi zravyaya (visa) va 3 / 1 aka (dezra ) 1/1 janmamaraNa [( jamma) - (maraNa) (vivajja - bhUkka janma-maraNa se rahita vivajjiyau vivajjiyavivajjiyana) bhUkR1/1 'a' svArthika] avyaya khavai zrahiNava pesu pa dei paramaNirajaNu raNavai (joiya) 8/1 'ya' svArthika (hiya + aDana) 7 / 1' aDa' svA (pAva) va 3 / 1 saka (paraloa ) 2/1 (kamma) 2 / 1 ( purAi) 2 / 1 vi (ja) 1 / 1 savi (khava) va 3 / 1 saka (hiraNava) 6/1 vi (pesa) 2/1 avyaya (dA) va 3 / 1 saka [ (parama ) vi - (rijaNa) 2 / 1vi ] (gava) va 3 / 1 saka = sUrya = naSTa kara detA hai = prandhakArarUpI ghara ko = akelA = turanta pAhuDadohA cayanikA ] = he yogI = mana me = jisake =parama eka =hI = nivAsa karatA hai| ===deva =tava = prApta karatA hai - paraloka = === karma ko (karmoM kare) = purAne kiye hue = jo = naSTa karatA hai = naye kA = = praveza - nahIM = detA ==parama nirdoSa ko ==namana karatA hai [ 47 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 so paramappau hoi 1 pAu vi ha parivaha kammai tAma karei jAma kl ph Na avyaya = utpanna karatA hai (kara) va 3/1 saka paramaNirajaNu [ ( parama ) vi - ( rijaraNa ) 2 / 1 vi] = uccatama aura lepa se rahita ko vi rigammalu hoi muraNeha 45 lohAha mohiu tAma tuhaM visayahaM sukkha murohi guruhu' pasAe (ta) 1 / 1 savi (paramappA ) 1/1 (ho) va 3 / 1 aka (pAtra) 1 / 1 zravyaya (appa) 7/1 (pariNava) va 3 / 1 aka (kamma) 2/2 48 1 avyaya avyaya zravyaya (rigammala) 1 / 1 vi (ho+Da) sakR (muNa) va 3 / 1 saka (loha) 3/2 (moha mohitra) bhUka 1/1 zravyaya (tumha) 1/1 ma ( visaya) 6 / 2 ( sukkha) 2 / 1 (muraNa) va 2 / 1 maka (guru) 6/2 (pamA) 3 / 1 zrAdarasUcaka hone se bahuvacana huA hai / == vaha =parama zrAtmA = ho jAtA hai = doSa =zraura = zrAtmA me = utpanna hotA hai| = karmoM ko = tabhI taka == jaba taka =nahIM = pAdapUraka = nirmala = hokara = jAnatA hai = lobha ke kAraNa = mUcchita hubhA tabhI taka = = == viSayo ke sukha ko = mAnatA hai - guru kI kRpA se = [ pAhuDadohA cayanikA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAma avyaya avyaya avyaya (avicala) 21 vi (bohi) 2/1 (laha) va 2/1 saka -jaba taka =nahIM =pAdapUraka -dRDha -AdhyAtmika jJAna -prApta karatA hai avicala bohi lahehi teraNa 46 uppajjai (uppajjai) va karma 3/1 saka ani utpanna kiyA jAtA hai jeNa (ja) 3/1 sa =jisake dvArA vibohu (viboha) 1/1 -prAtmabodha avyaya nahIM avyaya -pAdapUraka bahiraNNau (bahiraNma ) 1/1 vi bAharI jAnakAra (ta) 3/1 savi -usase pANeraNa (gANa) 3/1 =jJAna se tailoyapAyaDeNa [(tailoya)-(pAyaDa) 3/1 vi] =tIna loka ko bhI prakAzita karanevAle avyaya kintu (asundara) 1/I vi -ghaTiyA jattha avyaya -vahA~ (jahA~) pariNAmo (pariNAma) 1/1 -pariNAma asundaro 47. vakkhANDA karatu (vakkhANa+aDa)2/1 'aDa' svA =vyAkhyAna (kara-karata) vakR 1/1 =dete hue (buha) 1/1 vi -jJAnI ne (appa) 7/1 -prAtmA me avyaya nahIM (diNNa) bhUka 1/1 ani =diyA appi diNNu l yahA~ sakarmaka kriyA se banA huA bhUtakAlika kRdanta (diNNa) kartRvAcya me prayukta huA hai jo vicAraNIya hai / pAhuDadohA cayanikA ] [ 49 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nu cittu karaNaha ji rahiu payAlu jima 49 para sagahiu bahuttu 48 paMDiyapaMDiya paDiyA kaNa chaDivi tusa kaDiyA pratye gathe tuTThoM si paramatyu e jAhi mUDho si sayalu vi kovi taDaphaDaDa 50 1 avyaya (citta) 2 / 1 (karaNa) 3/2 avyaya (raha rahitra) bhUkR 1/1 (payAla) 1/1 avyaya avyaya (sagaha sahi) bhUkR 1/1 (bahuta) 1/1 vi [ ( paDiya) - ( paDiya) 8 / 1 vi] ( paDiya) 8 / 1 vi (karaNa) 2/1 (chaDa + ivi) sakR (tusa) 1/1 (kaDakaDiya) bhUkR 1/1 (atya) 7/1 (gatha) 7/1 (tu) bhUkR 1 / 1 ani ka (asa) va 2 / 1 (paramattha) 2/1 zravyaya (jAraNa) va 2 / 1 saka ( mUDha ) 1/1 vi (sa) va 2 / 1 graka (sayala) 1 / 1 vi gravyaya (ka) 1/1 savi (taDapphaDa) va 3 / 1 graka yadi citta = karaNo se = hI = rahita = bhUsA = jisa prakAra = pUrI taraha se = ikaTThA kiyA gayA = bahuta = he vidvAn, he buddhimAna = he jJAnI = karaNo (karaNa - samUha) ko = chor3akara = bhUsA = kUTA gayA = artha me = grantha me == santuSTa ==hai = paramArtha ko nahIM = jAnatA hai = = mUDha = hai sava = hI = koI = chaTapaTAtA hai (chaTapaTAte haiM) [ pAhuDadohA cayanikA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhattaragaDa taraNaraNa siddhattaNa pari pAviyaha cittaha1 NimmalaeNa (siddhattaNa) 4/1 -siddhatva ke lie (taNa) 3/1 -zarIra se (siddhattaNa) 1/1 -siddhatva avyaya =kintu (pAva-mAviya) va karma 3/1 saka prApta kiyA jAtA hai (citta) 6/2 -citta ke (Nimmalama) 3/1 'a' svArthika =nirmala hone se 50 prari avyaya -are maraNakaraha [(maNa)-(karaha) 8/1] =manarUpI UMTa avyaya (rai)2/1 ramaNa karahi (kara) vidhi 2/1 saka -kara idiyavisayasuheNa [(idiya)-(visaya)-(suha)3/1] =idriya-viSayo se (milane vAle) sukha ke kAraNa sukkha (sukkha) 1/1 -sukha giratara (rigaratara) 1/1 vi -niraMtara (ja) 3/2 sa -jinake kAraNa avyaya -nahIM avyaya -pAdapUraka muccahi (muccahi)vidhi karma 2/1 saka ani-chor3a die jAne cAhie (ta) 1/2 sa avyaya khaNaNa krivina -turanta jehi vi 51. tUsi -prasanna raha (tUsa) vidhi 2/1 aka avyaya (rUsa) vidhi 2/1 aka rUsi -nArAna ho ___ yahA bahuvacana kA ekavacanArtha prayoga hai (zrIvAstava apabhraza bhAmu kA adhyayana, pRSTha, 151) / pAhuDadohA cayanikA ] [ 51 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kohu kari koheM raNAsaha dhamma dhammiA (koha) 2/1 -krodha (kara) vidhi 2/1 saka (koha) 3/1 -krodha ke kAraNa (NAsa) va 3/1 aka naSTa ho jAtI hai (dhamma) 1/1 -zAnti (dhamma-dhamme-dhammi) 3/1 =dharma (NaTuNaTeMTThi ) bhUka 3/I =naSTa hone para ani (Naraya)-(gai) 1/1] =narakagati avyaya =aura (gama) bhUkR 1/1 ani vyartha humA [(mANusa)-(jamma) 1/1] manuSya janma Narayagai praha gau mANusajammu hatya prahaTTa devalI vAlahaM rA (hatya) 6/1 (ahuTu) 1/1 vi divala(strI)--devalI 1/1] (vAla) 6/11 avyaya avyaya (pavesa) 11 (sata) 1/1 vi (rigarajaraNa) 1/1 vi (ta) 7/1 ma (vasa) va 3/1 praka (gimmala) 1/1 vi (ho+) saka (gavesa) vidhi 2/1 saka -hAya ke -nikaTa sthita -devAlaya =ajJAnI kA nahIM =kintu -praveza zAnta pavesu satu binn tahi vasaI rigammalu hoi gavesu -usame rahatI hai -nirmala -hokara khoja 1 hamvIkaraNa kI pravRtti ke kAraNa dhamme-dhammi, raNa--NAdi hayA hai| 52 ] ( pAhRDadohA cayanikA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appAparahaM melayau maNa moDivi sahasa so [(appa (strI)-appA) - (para)-prAtmA aura para kA 6/2 vi] avyaya nahIM (melaya-a) 1/1 'a' svA / -milApa (maNa)2/1 =mana ko (moDa+ivi) saka -moDakara avyaya =zIghra avyaya -isa prakAra (ta) 1/1 savi (vaDha) 8/1 vi -he mUrkha (joi-ya) 1/1 'ya' svArthika =yogI (ka) 1/1 savi -kyA (kara) va 3/1 saka karatA hai (karegA) (ja) 6/1 sa =jisake avyaya = nahIM [eta-eha (strI)--ehI] 1/1savi-yaha (matti) 1/1 -zakti vaDha joiya karaha jAsu ehI satti 54. anto gasthi suINa kAlo thotro -anta nahIM hai -zAstro kA -samaya -thoDA peyaM (anta) 1/1 vi avyaya (sui)6/2 (kAla)1/1 (thotra) 1/1 vi (amha) 1/2 sa avyaya (dummehA) 1/2 vi (ta) 1/1 savi avyaya (sikkha) vidhikR 1/1 (ja) 3/1 sa tummehA =aura =durbuddhi -vaha -kevala =sIkhA jAnA cAhie =jisase gavara sikkhiyanvaM ji [ 53 pAhuDadohA cayanikA ] Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jarA-maraNa ko naSTa jaramaraNakkhaya [(jarA jara)-(maraNa) -(kkha ya) 2/1] kuNahi (kuNa) vidhi 2/1 saka -kare 55 sahi rAhiM chaharasahi pahi rUvahi citta, nAsu (savva) 3/2 savi (rAya) 312 [(chaha) vi-(rasa) 3/2] (paca) 3/2 vi (rUva) 3/2 (citta) 1/1 (ja) 6/1 sa avyaya (raja-rajia) bhUka 1/1 (bhuvaNayala) 7/1 (ta) 2/1 sa (joi-ya) 8/1 'ya' svArthika (kara) vidhi 2/1 saka (mita) 2/1 -prAsaktiyo dvArA cha raso dvArA -pAMca -rUpoM dvArA -citta =jisakA nahIM =raMgA gayA hai -pRthvItala para -usako -he yogI banA -mitra Na rajiu bhuvaNayali so noiya kari mitta 56 deha galataha sava galai (deha) 6/2 (gala-galata) va 612 (sava) 1/1 vi (gala) va 3/1 aka (mai) 1/1 (sui) 1/1 (dhAraNA) 1/1 galatI huI hone para -saba kucha kSINa ho jAtA hai -indriya jJAna -zabda jJAna -mana kI sthiratA maha dhAraNa 1 samAsa me hrasva kA dIrgha kA hrasva ho jAyA karatA hai (he prA vyA 1-4) | 2 apabhraMza mApA kA adhyayana, pRSTha 174 / 3 apabhraza mApA kA adhyayana, pRSTha 151 (kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / 541 [ pAhuDadohA cayanikA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDha avasarahi viralA sumarahi (gha)1/1 avyaya tiha) 7/1 di (vaDha) 8/1 (avasara) 7/1 (virala) 1/2 vi (sumara) va 3/2 saka (dena) 21 =dhyeya taba -usa -he mUrkha =avasara para -bahuta thoDe -smaraNa kara pAte haiM -deva ko (deva kA) ummaNi thakkA jAsu maNu bhaggA mahi (ummaNa) 7/1 (thakka) bhUka 1/1 ani (ja) 6/1 sa (maraNa) 1/1 (bhagga) bhUka 1/1 ani (bhUva) 7/1 (cAru) 1/1 di avyaya (bhAva) va 3/1 aka avyaya (sacara) vidhi 3/1 aka adhyaya adhyaya (mana) 1/1 (samAra) 1/1 (sukkha+aDa) 1/2 'aDa' svA -mAtmA meM 3ThaharA -jisakA -mana -dUra huA -sasAra se -acchA =jisa prakAra -acchA lagatA hai -vaisA vyavahAra kare cAra jima bhAva tima saMcara di bhau sasAra -bhI =bhaya -Asakti S8 sukkhADA =sukha { ummaNi-mana ke pare (prAtmA meM), saM0-DaoN hIrAlAla, pAhuDadohA, dohA __ sa 104 1 2 kabhI-kabhI paMcamI ke sthAna para saptamI kA prayoga pAyA jAtA hai, (he. prA cyA 3-136) pAhuDadohA cayanikA 1 155 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divahaDai puNu dukkhaha parivADi hiyaDA (dui) 2/2 vi (divaha+aDa) 7/1 'aDa' svA =dina taka avyaya -phira (dukkha) 6/2 -dukho ko (parivADi) 1/1 =paramparA (hiya+aDa) 8/1'aDa'svA. he hRdaya (amha) 1/1 sa (tumha) 2/1 sa -tujhako (sikkha+ava) va pre 1/1 saka =sikhAtA hU~ (citta) 2/1 -citta (kara) vidhi 2/1 saka lagA (kADa) 7/1 -mArga para par3a sikhavami citta karijjahi vADi 59 jehA pANaha apaDA tehA puttie kAu -jaise -prANiyo ke lie -jhopar3A -vaise hI -are kAya -vahAM tityu avyaya (pArasa) 4/2 (jhupaDA) 1/1 avyaya avyaya (kA )1/1 avyaya avyaya (riNavasa) va 3/1 aka (paNi vai) 1/1 (ta) 7/1 sa (kara) vidhi 2/1 saka (joiya) 8/1 'ya' svArthika (bhA ) 2/1 Nivasai pArivaha tahi kari rahatA hai =prANapati -vahA~ hI lagA he yogI joiya bhAu 1 kamI-kamI saptamI ke sthAna para dvitIyA kA prayoga pAyA jAtA hai (he. prA vyA 3-137) / 2 mamaya-bodhaka zabdo me saptamI hotI hai / 56 ] / pAhuDadohA cayanikA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mUlu 2 chaDi jo DAla caDi kaha taha joyAbhAsi cIra Na varaNaha jAi caDha biNu uTTiya i kapAsi 61. savaviyappaha [ ( savva) vi - ( viyappa) 6 / 2] (tuTTa) bhUkR 6 / 2 ani tuTTaha (mUla) 2/1 (chaDa + i) sakR (ja) 1 / 1 savi ( DAla) 2/1 (Da) va 3 / 1 saka zravyaya kolai appu parela zravyaya [ ( joya) + (AbhAsa ) ] [ ( joya) 1 / 1 (prabhAsa) vidhi 2 / 1 saka ] (cIra) 2/1 avyaya (TTT) 4/2 (jA) va 3 / 1 saka (vaDha) 8/1 vi avyaya (uTTa uTTiya) bhUkR 2/1 avyaya (kappAsa kapAsI) 2/1 ceyaraNabhAvagayAha' [(ceyaraNa) - (bhAva) - (gaya) bhUkR 6/2 ani (kIla) va 3 / 1 aka (appa ) 1/1 (para) 3/1 pAhuDadohA cayanikA ] = mUla ko = choDakara =jo =DAla para = car3hatA hai = kahA~ = vahA~ = vastra = nahIM = bunane ke lie yoga, kaha = bunatA hai| = he mUrkha == binA = zroTe hue = - nizcaya hI == kapAsa ke saba vikalpo ke TUTA huA hone para == AtmA ke svabhAva me pahu~cAnA honepara krIDA karatA hai| vyakti = dUsare ke = yahA~ vartamAna kAla anyapuruSa ekavacana kA pratyaya 'i' mUla zabda me milA diyA gayA hai / nayA prayoga hai / kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para SaSThI kA prayoga pAyA jAtA hai / (he prA vyA 3-134) 1 57 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ajju deviNu jityu siddha avyaya -sAtha (riNammalajhAe- [(riNammala) vi-(jhAraNa)-(Thiya) =nirmala dhyAna me vharA(ThiyAha bhUka 6/2 ani] humA hone pr| avyaya -prAja jiriganja (jiNa+ijja) va karma 3/1 saka =jItA jAtA hai (jIte jAte haiM) karahulau (karaha+ ula+a)1/1'ulaa'svA =UMTa lai (lagra) sakR =grahaNa karake paI (tumha) 3/1 sa tere dvArA (dA+eviNu) saka -svIkAra karake lakkhu (lakkha) 2/1 =lakSya ko avyaya jahA~ caDeviNu (caDa+eviNu) saka -ArUDha hokara paramamuriNa [(parama)vi-(muNi) 1/1] =parama-muni samva (savva) 111 vi =sabhI gayAgaya (gayAgaya) 6/1 -gamanAgamana se (mokkha) 2/1 =mukti appA (appa) 8/1 he Atman millivi (milla+ivi) sakR -choDakara ekku (ekka) 2/1 vi para (para) 2/1 vi para ko aNNa (aNNa) 1/1 vi -anya avyaya =nahIM varita (vairiya) 1/I vi koI (ka) 1/1 savi =koI bhI jeNa (ja) 3/1 ma =jisake dvArA mokkhu zatru kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para papThI kA prayoga pAyA jAtA hai / (he prA vyA 3-134) / 2 kamI-kabhI pacamI ke sthAna para paSThI kA prayoga kiyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / 58 ] [ pAhuTadohA cayanikA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viriNammiya =nirmita hue kammaDA (vi-riNamma vi-Nimmiya) bhUka 1/2 (kamma+aDa) 1/2'aDa' svA (jai) 1/1 (para) 2/1 vi (pheDa) va 3/1 saka (ta) I/1 savi avyaya pharma yati =para ko -dUra haTAtA hai -vaha pheDaha appahA avyaya -yadi (vAra) va 1/1 saka -rokatA hU~ avyaya -to avyaya -vahA~ avyaya (para) 2/1 vi -para ko (appa) 6/2 -prAtmA ko (maNa) 2/1 mana ko avyaya =nahIM (ghara) va 3/1 maka =dhAraNa karatA hai (visaya) 6/2 =viSayo ke (kAraNa--(strI) kAraNI) 1/1 =kAraNa (jIva+aDa) 1/1'aDa' svA. =jIva (Naraya) 6/2 narako ke (dukkha)2/2 -dukhoM ko (saha) va 3/I saka = sahana karatA hai gharei visayaha kAraNi jIvaDara ragarayaha dukkha sahei 65 jIva (jIva) 8/1 avyaya -he jIva =mata / kabhI-kamI dvitIyA ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / pAhuDadohA cayanikA ] [ 59 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANahi apparaNA visayA -samajha -apanA -(indriya)-viSaya -hoge hosahi ma phala (jANa) vidhi 2/1 saka avyaya (visaya) 1/2 (ho) bhavi 3/2 aka (amha) 6/1 sa (phala) 2/2 avyaya (pAka) va 2/1 saka avyaya (dukkha) 2/2 (kara) bhavi 3/2 saka (tumha) 4/1 sa pAkahi jema tima =phalo ko =kyo ==pakAtA hai -jaise-taise =du kho ko =paidA kareMge =tere lie dukkha karesahi ruu Thirutture dillu visayA sevahi =(indriya)-viSayo kA (ko) ' =sevana karatA hai =he manuSya jIva dukkhaha sAhika eNa terA pirArija pajjalai huvavahu (visaya) 2/2 (seva) va 2/1 saka (jIva) 811 (tumha) 1/1 sa (dukkha) 6/2 (sAhikA) 1/1 vi (e) 3/1 sa avyaya avyaya (pajjala) va 3/1 praka (huvavaha) 1/1 avyaya (ghina) 3/1 =dukho kA =sAdhaka =isase =isalie =nirantara =jalatI hai -agni jema ghieNa =ghI se 67. jasu (ja) 6/1 ma -jisakA 1 zrIvAstava, apabhraza nApA kA adhyayana, pRSTha, 1791 60 1 [ pAhuDadohA cayanikA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatahA maNu mavara parcediyahA samANu so (jIva-jIvata) vakR 6/1 jIte hue (maraNa) 1/1 mana (muvana) bhUka 1/1 ani 'a' svA =marA humA (pacediya) 6/2 -pacendriya ke avyaya -sAtha (ta) 1/1 savi -vaha (jANa) va karma 3/1 saka samajhA jAtA hai (mokkala-a) 1/1 vi 'a' svA =mukta (laddhana) bhUkR 1/I ani 'a' svA =prApta kiyA gayA (paha) 1/1 -mArga (riNavvANa) 1/1 -zAnti jANijja mokkalau laddha paha NivvANu 68 ki kijjaha akkharaha -jo kAli (ka) 1/1 savi kyA (kijjai) va karma 3/1 saka ani=kiyA jAtA hai (bahu) 6/2 vi -bahuta (akkhara) 6/2 -zabdo se (ja) 1/2 savi (kAla) 3/1 -samaya meM (kha) 2|| =vismaraNa ko (jA) va 3/2 saka =prApta hote haiM avyaya jisase (aNakkhara) 1/I vi =akSararahita (sata) 1/1 (muriNa) 1/1 -muni jati jema aNakkharu sata muriNa kabhI-kabhI tRtIyA ke sthAna para SaSThI kA prayoga pAyA jAtA hai / (he prA vyA 3-134) / samANu ke yoga me tRtIyA honI caahie| kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para tRtIyA kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-137) / [ 61 pAhuDadohA cayanikA ] Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava 1 vaDha mok kahata 69 chahadasaratha bahula zravarupparu gajjati ja kAraNa 1 2 ta ikka para vivarerA jAgati veya vaDha vujjhataha Nau bhati prANadeNa va jAna gau (tava ) 6 / 1sa ani (vaDha ) 8 / 1 vi (mokkha) 1/1 (kaha) va 3/2 saka 70 siddhaMtapurArNAha 2 [ (siddhata) - (purANa) 7/2] (veya) 1/2 (vaDha) 8 / 1 vi (bujpha vujjhata) vakR 4/2 avyaya (bhati) 1 / 1 (STITUTE) 3/1 zravyaya 62 ] (gajja) va 3 / 2 aka (ja) 1 / 1 savi [ (chaha ) vi - ( dasaraNa) - (gatha ) 3 / 1] = chaho darzanoM kI gATha ke kAraNa (vahula) 1/2 vi krivina (kAraNa) 1/1 (ta) 1 / 1 savi ( ikka) 1 / 1 vi avyaya (vivarera) 1 / 1 vi (jAraNa) va 3 / 2 saka = tere lie = he mUrkha = mokSa = kahate haiM zravyaya (ga) bhUru 1 / 1 grani = - bahuta = eka dUsare ke viruddha = garajate haiN| = jo kAraNa = vaha = eka = kintu = viparIta = = samajhate haiN| = siddhAnta aura pura go ko =veda = he mUrkha = samajhane hue (vyaktiyo ) ke lie = nahIM === sandeha = zrAnanda se = zraura = java =marA pI kA prayoga caturthI zrartha me honA hai / kabhI-kabhI dvitIyA ke sthAna para manamI kA prayoga pAyA jAtA hai / he prA vyA 3-135) 1 [ pAhuDadohA cayanikA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yotttthaa llMzlssw 71. bhiNDa jaha ga jANiyau riyadehaha paramatyu so aMdhau avaraha zradhayaha kima darisAvai pathu 72 joiya bhiNTAu jhAya tuha 1 te appANu jai de avyaya (vaDha ) 8 / 1 vi (siddha) 2 / 1 vi (ka) va 3 / 2 saka ( bhiNNa-a) 1 / 1 vi 'a' svArthika=bhinna (ja) 3/2 sa avyaya (jAraNa-jAriNaya) bhUkR 1 / 1 'a' svArthika [ ( yi ) - (deha) 6 / 1] (paramattha) 1 / 1 (ta) 1 / 1 savi (a) 1 / 1 vi (avara) 4/2 vi (adhaya) 4 / 2 vi avyaya ( darisAva ) va 3 / 1 saka (patha) 2/1 ( joi - ya) 8 / 1 'ya' svArthika ( bhiNNa) 2 / 1 ( bhAya) vidhi 2 / 1 saka (tumha) 1 / 1 sa (deha) 6/1 ( tumha ) 6 / 1 (appA) 2 / 1 avyaya (deha) 2/1 taba = he mUrkha = siddha = kahate haiM vi 'a' svArthika pAhuDadohA cayanikA ] == jisake dvArA = nahIM =jAnA gayA nija deha se = paramArtha === vaha =andhA = dUsaro ke lie == zradho ke lie kisa prakAra = dikhAtA hai = mArga he yogI bhinna ko dhyAna kara =tU deha se = terI = zrAtmA ko =yadi = deha ko 1 kabhI-kabhI pacamI ke sthAna para SaSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) [ 63 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appau mugahi avyaya (appana) 1/I 'a' svArthika (muNa) va 2/1 saka avyaya avyaya (pAva) va 2/1 saka (riNavAraNa) 2/1 prAtmA =mAnatA hai =nahIM -kabhI =pAtA hai nirvANa vi pAvahi ripavvANu 73 rAyavayalahiM chaharasahi pahi rUvahiM citu jAsu (rAya)-(vayalla) 3/2] [(chaha) vi-(rasa) 3/2] (paca) 3/2 vi (rUva)3/2 (citta) 1/1 (ja) 6/1 sa avyaya (raja-rajia) bhUka 1/1 (muvaraNayala) 7/1 (ta) 2/1 savi (joDa-ya) 8/1 'ya' svArthika (kara) vidhi 2/1 saka (mitta) 2/1 -prAsakti ke kolAhala dvArA -chaho raso ke dvArA =pAco (rUpo) ke dvArA -rUpo ke dvArA =citta -jisakA =nahIM =ragA gayA =pRthvItala para =usako =he yogI =(kara)banA -mitra rajiu bhavaNayali so noiya kari mittu 74 toDivi sayala viyappaDA appaha maNu (toDa+ivi) sakR toDakara (mayala) 2/2 vi =saba (ko) (viyappa-+aDa) 2/2 'aha' svA =vikalpo ko (appa) 6/1 -AtmA me (maraNa) 2/1 -mana ko / 2 zrIvAstava, apabhraNa mApA kA adhyayana, pRSTha, 174 / kabhI-kabhI saptamI ke rathAna para pI kA prayoga pAyA jAtA hai (hai. prA vyA. 3-134) / 64 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi parehi sola girataru taha avyaya (ghara) vidhi 2/1 saka (sokkha) 2/1 (riNaratara) 2/1 vi avyaya (laha) va 2/1 saka avyaya (samAra) 2/1 (tara) va 2/1 saka dhAraNa kara -sukha ko =niratara =vahAM -pAtA hai (pAyegA) -zIghra =sasAra ko =pAra karatA hai (karegA) lahahi laha sasAra tarehi 75 puNNeNa hoi vihasro vihaverapa mano maeNa mahamoho maimohepa (puNNa) 3/1 (ho) va 3/1 aka (vihA) 1/1 (vihava) 3/1 (mana) 1/1 (mana) 3/1 [(mai)-(moha) 1/1] [(mai)-(moha) 3/1] avyaya (Naraya) 1/1 (ta) 1/1 savi (puNNa) 1/1 (amha) 4/1 sa avyaya (ho) vidhi 3/4 aka -puNya se =hotA hai -vaibhava =vaibhava se -mada -mada se -buddhi kI mUrchA (matimoha) -buddhi kI mUrchA se -aura -naraka Naraya puNNa amha -puNya -mere lie mA =hove namaskAra kie hue 76 emino si tAma jiNavara jAma (Nama-gamitra) bhUkR 1/1 (asa) va 2/1 aka avyaya (jiNavara) 8/1 avyaya -taba taka =he jinendra -jaba taka rAhuDhadohA cayanikA / [ 65 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaI avyaya = nahIM mugino (muNa-muriNaya) bhUkR 1/1 =samajhe gaye (asa) va 2/1 aka dehamajjhammi [(deha)-(majma) 7/1] -deha ke andara, deha me avyaya -yadi muriNau (muNa-muriNaya) bhUka 1/1 =samajhe gaye avyaya to keNa (ka) 3/1 sa =kisake dvArA Navajjae (evajjae) va karma 3/1 maka ani = namaskAra kiyA jAe kassa (ka) 4/1 sa -kisako tA 77 tA avyaya -taba taka saMkappaviyappA [(makappa)-(viyappa) 1/2] =sakalpa-vikalpa kamma (kamma) 2/1 -karma praphuraNatu (akuraNa-akuNata) vakR 1/I =na karate hue suhAsuhAjaraNaya [(muha) + (asuhA)+(jagNaya)=zubha-azubha ko utpanna [(suha)-(asuha)-(jaraNaya) karanevAlA 2/1 vi appasasvAsiddhi [(appa)-(samvA)-(siddhi) 1/1]=prAtma-svarUpa kI siddhi jAma avyaya jaba taka avyaya nahIM hiyara (hiyana)7/1 -hRdaya meM pariphurada (pariphura) va 3/1 aka sphurita hotI hai 78 avaghau (avadhaya) || '' svAyika ahinA aksara (arapara) 1/1 vi avyaya uppajjaI (uppajja) va 3/1 aka =utpanna hotI hai (aNu) 11 vi -thoDA vi avyaya mamAma meM kabhI-kabhI hrasva kA dIrgha ho jAtA hai| 661 [ pAhuidohA cayanikA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kipi aNNAu kijja prAya citti| lihi maNu pArivi sou Nicitiu pAya pasArivi (ka) 1/1 savi - kucha (aNNA ) 1/1 vi anyAya avyaya nahIM (kijjai) va karma 3/1 saka ani =kiyA jAtA hai (Aya) 2/2 -ina dono ko (citta-citteMcitti) 3/1 =citta me (liha) vidhi 2/1 saka -likha le (maraNa) 2/1 mana me (dhAra+ivi) saka -sthira karake (soma) vidhi 2/1 aka -so (NiciMtA) 2/1 vi a' svA =nizcinta (hokara) (pAya) 2/2 =pAMvoM ko (pasAra+ivi) saka -pasArakara 79 ki bahue praDavaDa vaDiNa daha (ka) 1/1 savi (bahu) 3/1 vi avyaya (vaDavaDeNa-vaDiNa) 3/1 (deha) 1/1 avyaya (appa) I/1 (ho) va 3/1 aka (deha) 6/1 (bhiNNa) 1/1 vi 'a' svA (NANamaa) 1/1 vi =kyA -bahuta =aTapaTa =kahane se -deha nahIM -prAtmA -hotI hai = deha se = bhinna -jJAnamaya appA hoi bhiNNau ragANamau 1 kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para tRtIyA kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-137) / 2 kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para dvitIyA kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-137) / 3 apabhraza bhASA kA adhyayana, pRSTha 151 / pAhuDadohA cayanikA ] [ 67 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ta) 1/1 savi (tumha) 1/1 sa (appa) 1/1 (joi) 8/1 appA joi -prAtmA =he yogI 80 dayAvihINau dhammaDA NANiya kahavi joi bahue silila. viroliyai kara coppaDA hoi (dayA)-(vihINa) bhUkR 1/1 =dayA se rahita ani 'a' svArthika (dhamma+aDa) 1/1 'aDa' svA dharma (NANiya) 8/1 vi 'ya' svA =he jJAnI avyaya -kisI taraha bhI avyaya =nahIM (joi) 8/1 =he yogI (bahua) 3/1 vi =bahuta [(salila)-(virola-viroliya =viloDana kiye hue pAnI se -viroliyama)bhUkR3/1 'a' svA] (kara) 1/1 -hAtha (coppaDa) 1/1 vi -cikanA (ho) va 3/1 aka =hotA hai (bhalla) 6/2 vi =bhalo ke avyaya =bhI (pAsa) va 3/2 aka = naSTa ho jAte haiM (guNa) 1/2 avyaya =jahA~ avyaya =sAtha (saga) 1/1 =sagati (khala) 3/2 =duSTo ke (vaDasAgara) 1/1 =agni (loha) 6/1 =lohe ke sAtha 81 bhallANa vi NAsati guraNa hiM =guNa saha sagu khalehi vaisAgara lohaha kamI-kamI tRtIyA ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / apabhraNa mApA kA adhyayana, pRSTha, 151 / 68 ] [ pAhuDadohA cayanikA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miliu piTTijjai sughahiM (mila-miliya) bhUka 1/1 (piTTa) va karma 3/1 saka (sugharaNa) 3/2 =milI huI -poTI jAtI hai -hathauDo se 82 tityA titya bhamehi vaDha tIrthoM para (ko) tIrthoM para (ko) jAtA hai poyata camma jaleNa (tittha) 2/2 (tittha) 2/2 (bhama) va 2/1 saka (vaDha) 8/1 vi (ghoyama) bhUka 1/1 ani (camma) 1/1 (jala) 3/1 (ema) 2/1 savi (maNa) 21 avyaya (dhoa) va 2/1 maka (tumha) 1/1 sa (maila-a) 2/1 vi [(pAva)-(mala) 3/1] -ghoyA huA -camaDA jala se -isa (ko) -mana ko -kisa prakAra -dhoyegA maNu kima ghoesi mailau pAvamaleNa =maile -pApa-mala se 83 joiya hiyaDa jAsu ikku rigavasaha (joiya) 8/1 'ya' svArthika -he yogI (hiya+aDama) 7/1 'aDa' svA = hRdaya meM (ja)6/1 sa -jisake avyaya avyaya =pAdapUraka (ikka) 1/1 vi -eka (zivasa) va 3/1 aka -nivAsa karatI hai (dena) 1/1 -divya prAtmA (jammaraNa)-(maraNa) janma-maraNa se rahita (vivajja-vivajjiyama) bhUka 1/1 'a' svArthika] avyaya =kisa prakAra [jammaraNamaraNa- / vivajjiyau kima pAhuDadohA cayanikA ] [ 69 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAva paralou (pAva) va 3/1 saka (paraloa) 2/1 prApta karatA hai (karegA) zreSTha jIvana 84 jima loNa vilijjA pAriNayaha tima jaha citta vilijja samarasi hUvai nIvaDA avyaya (loNa) 1/1 (vilijja) va 3/1 aka (pAriNaya) 6/1 avyaya avyaya (citta) 1/1 (vilijja) va 3/1 aka (sama)-(rasa) 7/1] (hava) va 3/1 aka (jIva+aDa) 111 'aDa' svA (kAi) 2/1 savi (samAhi) 1/1 (kara-karijja) va 3/1 saka -jisa prakAra namaka -vilIna ho jAtA hai =pAnI me =usI prakAra = yadi citta = lIna ho jAtA hai samatArUpI rasa me -DUba jAtA hai jIva -kyA -samAdhi karatI hai kAi samAhi karijja 85 titthaDa titya bhamatayaha (tittha) 2/2 (tittha) 2/2 (bhama-mamata) vakR 6/2 'ya' svA tIrthoM me -tIrthoM meM bhramaNa karate hue (vyaktiyoM) ko =dukhI kI jAtI hai satAvijjaDa dara appa (satAva) va karma 3/1 saka (deha) 11 (appa) 31 (appa) 1/2 (jhApa) bhUka 1/2 appA jhAiyai mAtmA ke dvArA prAtmA -dhyAyA gayA hai 1 kanI-kamI maptamI ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA. 3-134) 2 grAdaramUca ka zanda / 70 } [ pAhuDadohA cayanikA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riNavANa' pau (riNavANa) 2/1 (pana) 2/1 (dA) vidhi 2/1 saka =niriNa me -paira, kadama -rakha 86 mUDhA jovaha devalaI lohiM jAi kiyAi (muDha) 1/1 vi (jova) va 3/1 saka (devala) 1/2 (loya) 3/2 (ja) 1/2 savi (kiya) bhUka 1/2 ani -dekhatA hai -devAlaya logo ke dvArA =kiye gaye (banAye gaye) | 2/1 picchaha appariNaya jahi avyaya nahIM (piccha) va 3/1 saka -dekhatA hai (appaNa+iya)2/1 vi 'iya' svA =apanI avyaya -jahA~ (sima) 1/1 =parama prAtmA (sata) 1/1 vi =zAnta (Thiya) bhUkR 1/2 ani ThaharA huA siu satu ThiyAi 87 dehAdevali siu vasaI tuha devalai =deharUpI mandira me =parama prAtmA =basatI hai (deha-dehA)-(devala) 7/1] (sima) 1/1 (vasa) va 3/1 aka (tumha) 1/1 sa (devala) 212 (riNaya) va 211 saka (hAsa) 1/1 'a' svArthika (amha) 6/1 sa Niehi -mandiro ko -dekhatA hai -haMsI mere hAsau mahu kabhI-kabhI saptamI ke sthAna para dvitIyA kA prayoga pAyA jAtA hai (he. prA vyA 3-137) { 71 pAhuDadohA cayanikA / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 mariNa atyi ihu siddhe bhikkha bhahi jiNavaru jhAhi jIva tuha khoi dukkha raNa devahi kahimi vaDha ajarAmaru (tumha) 1 / 1 sa visayakasAyaha? [ ( visaya) - ( kasAya) 6/2] (kho + i) sakR ( dukkha ) 2/1 paDa hoi 89 indiyapasara zivAriyai maraNa jAhi ( maraNa) 7/1 zravyaya (eehuhu) 1 / 1 savi (siddha) 7/1 ( bhikkha) 4/1 (bhama) va 2 / 1 saka 72 J (jiraNavara) 2 / 1 (jhAya) vidhi 2 / 1 saka (jIva ) 8 / 1 avyaya (kha) vidhi 2 / 1 saka avyaya (vaDha ) 8 / 1 vi [(jara) + (amara)] [ ( jara ) - ( amara ) 1 / 1 vi] (patra) 1 / 1 (ho) va 3 / 1 praka =mana meM =hai ( maraNa) 8/1 (jAraNa) vidhi 2 / 1 maka =yaha siddha hone para = bhIkha ke lie = ghUmatA hai| = jinendra kA (ko) = dhyAna kara = he jIva =tU == viSaya kaSAyo ko = naSTa karake = dukha = nahIM - - dekhegA (dekha ) = kahIM bhI he mUrkha ==zrajara-zramara = pada = hotA hai [ ( indiya ) - ( pamara) 1 / 1] ( riNavAra riNavAriya) bhUkR 1/2 = roke gaye haiM = he mana ==samajha = indriyo ke prasAra } zrIvAstava, apabhraMza bhASA kA adhyayana, pRSTha 146 1 2 kabhI-kabhI dvitIyA ke sthAna para paSThI kA prayoga pAyA jAtA hai (hai. prA vyA 3-134) I ( pAhA cayanikA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramatthu appA millavi khAraNamau avaru viDAviDa satya 90 visayA citi ma jIva tuha visaya raNa bhallA hoti sevatAha vi mahura vaDha pacchAi dukkhai diti 91 bhavi dasaNa malara hiu karau samAhi (paramattha) 2/1 (appa ) 2/1 (milla + ivi) sakR (gANama) 2 / 1 vi (avara) 1 / 1 vi ( viDAviDa) 1 / 1 vi (satya) 1/1 (visaya) 2/2 (cita) vidhi 2 / 1 saka avyaya (ita) 8/1 (tumha) 1/1 sa (visaya) 1/2 avyaya (malla) 1 / 1 vi (ho) va 3 / 2 aka (seva sevata) vakR 4/2 avyaya (mahura) 1/2 vi (vaDha) 8 / 1 vi avyaya (dukkha) 2/2 (dA) va 3/2 saka (bhava) 7/1 ( dasaraNa) 1 / 1 [(mala)-(rahina) bhUkR 1 / 1] (kara) va 1 / 1 saka (samAhi) 4/1 pAhuDadohA cayanikA ] = paramArtha == zrAtmA ko = choDakara =jJAnamaya ==dUsare = aTapaTe =zAstra = viSayo kA ( ko ) = - citana kara - mata = he jIva =tU = viSaya = nahIM = acche = hote haiM = = sevana karate hue (vyaktiyo) ke lie - = kintu =madhura = he mUrkha = pIche = dukho ko = dete haiM = = janma me ==samyagdarzana = malarahita = ( prayatna) karU = samAdhi ke lie = [ 73 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ risi (rimi) 111 -RSi guru maha (homa) va 3/1 aka = rahe (hotA hai) (amha) 6/1 sa =mere (riNahayamaNu- [Nihaya)+(maNa)+(unbhava)+=mana se utpanna vyAdhi naSTa (bhavavAhi (vAhi)] [(riNahaya) bhUka ani- kara dI gaI (maraNa)-(unbhava)-(vAhi) 1/1] 92 vepayehi gammai vemuhsuuii| sijjae kathA viSiNa (a) vi-(patha) 3/2] -do mArgoM se avyaya nahIM (gammai) va karma 3/1 saka ani =gamana kiyA jAtA hai [(ve)vi-(muha)-(sUI) 6/1] =do mukhavAlI sUI se (sijjae) va karma 3/1 saka ani =siyA jAtA hai (kathA) 1/1 -purAnA vastra (vi) 1/2 vi -dono avyaya (ha) va 3/2 aka =hote haiM (ayAraNa) 8/1 vi -he ajJAnI [(idiya)-(sokkha) 1/1] =indriya-sukha avyaya aura (mokkha) 1/1 tanAva-rahitatA -nahIM huti prayANA idiyasokkha movakha / kabhI-kabhI tRtIyA ke sthAna para papThI kA prayoga pAyA jAtA hai (he prA vyA 3-134) / 741 / pAhudadohA cayanikA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketa-sUcI praka ani -avyaya (isakA artha= lagAkara likhA gayA hai) -akarmaka kriyA -aniyamita prAjJA -AjJA karma -karmavAcya (krivitra) --kriyA vizeSaNa avyaya (isakA artha lagAkara likhA gayA hai) -tulanAtmaka vizeSaNa -pulliga -preraNArthaka kriyA - bhaviSya kRdanta - bhaviSyatkAla -bhAvavAcca --bhUtakAla --bhUtakAlika kRdanta -vartamAnakAla -vartamAna kRdanta -vizeSaNa vidhi -vidhi vidhika -vidhikRdanta - sarvanAma saka -sambandhaka kRdanta -sakarmaka kriyA -sarvanAma vizeSaNa strI -strIliMga he -hetvarthaka kRdanta ( ) -isa prakAra ke koSThaka me mUla zabda rakhA gayA hai| [( )+()+( ) ] isa prakAra ke koSThaka ke andara+ cihna kinhI zabdo me sadhi kA dyotaka hai / yahA~ andara ke koSThako me dohe ke zabda hI rakha die gae hai| [( )-( )-( ) ] isa prakAra ke koSThaka ke andara '-' cihna samAsa kA dyotaka hai| [[( )-( )- ( ) vi] jahA~ samasta pada vizepaNa kA kArya karatA hai, vahA~ isa prakAra ke koSThaka kA prayoga kiyA gayA hai| *jahA~ koSThaka ke bAhara kevala sasyA (jaise 1/1, 2/1 Adi) hI likhI hai vahA~ usa koSThaka ke andara kA zabda 'sajA' hai| 'jahAM karmavAcya, kRdanta Adi apabhraza ke niyamAnusAra nahI bane haiM vahA~ kopThaka ke vAhara 'ani' bhI likhA gayA hai / vi 6 1/1 aka yA 1/2 aka yA saka-uttama purup| ekavacana saka-uttama puruSa/ bahuvacana saka-madhyama purupa/ ekavacana 2/1 aka yA pAhuDadohA cayanikA ] [ 75 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/2 zraka yA 3/1 praka yA 3/2 ka yA saka 76 1 * - madhyama puruSa / bahuvacana maka-- grantha puruSa / ekavacana saka - anya puruSa / bahuvacana 1 / 1 - prathamA / ekavacana 1/2 - prathamA / bahuvacana 2 / 1 - dvitIyA / ekavacana 2 / 2 - dvitIyA / vahuvacana 3 / 1 - tRtIyA / ekavacana 3/2 tRtIyA / bahuvacana 41/- caturthI / ekavacana 4 / 2 - caturthI / bahuvacana 5/1 - paMcamI / ekavacana 5/2 - pacamI / bahuvacana 6/1 - paSThI / ekavacana 6/2 - SaSThI / bahuvacana 7/1 - saptamI / ekavacana 712 - saptamI / bahuvacana 8/1-- sabodhana / ekavacana 8 / 2 - sabodhana / vahuvacana [ pADadohA cayanikA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhuDadohA evaM cayanikA dohA-krama / cayanikA pAhuDadohA krama krama krama cayanikA pAhuDadohA | cayanikA pAhuDadohA __ krama / krama krama 1 1 24 37 25 40 26 46 47 84 8 85 44 27 28 48 93 -29 51 52 94 3054 53 95 10 31 54 98 101 55 58 38 40 39 11 15 64 32 57 10 13 56 103 11 17 34 57 104 12 18 35 6 / 106 36 108 14 22 37 67 109 15 24 61 110 16 25 62 11 17 27 40 74 117 28 118 18 1929 4276 119 66 4377 120 20 30 44 33 123 78 68 45 22 124 125 2336 4682 pAhuDadohA sapAdaka DaoN hIrAlAla jaina, prakAzaka gopAla amvAdAsa cavare, kArajA jaina pablikezana sosAyaTI, kArajA (varAra), vi sa 1990 [ 77 pAhuDadohA cayanikA ] 67 21 81 34 69 - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - cayanikA pAhuDadohA cayanikA pAhuDadohA | cayanikA pAhuDadohA krama krama krama krama - 70 126 78 144 86 180 71 79 87 186 128 129 72 80 88 197 73 132 81 199 74 90 145 147 148 163 164 176 178 133 138 141 82 83 75 91 200 210 213 76 84 92 77 142 85 78 1 [ pAhuDadohA cayanikA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pAhuDadohA sahAyaka pustakeM evaM koza 2 hemacandra prAkRta vyAkaraNa, bhAga 1-2 3 prAkRta bhASAo kA vyAkaraNa 4 abhinava prAkRta vyAkaraNa 5 prAkRta mArgopadezikA 6 prauDha racanAnuvAda kaumudI 7 pAina - sadda - mahaNavo 8 apabhraMza - hindI koza, bhAga 1-2 9 hemacandra - apabhraMza vyAkaraNa sUtra vivecana ( jaina vidyA ke muni nayanandI eva kanakAmara vizeSAka, sakhyA 7, 8 ) 10 Apabhramsa of Hemchandra pAhuDadohA cayanikA ] sampAdaka - DA hIrAlAla jaina (avAdAsa cavare digambara jaina granthamAlA) kArajA (barAra ) vyAkhyAtA - zrI pyAracanda jI mahArAja (zrI jaina divAkara - divya jyoti kAryAlaya mevADI bAjAra, byAvara ) / DaoN Ara pizala (vihAra rASTrabhASA pariSad, paTanA ) / DaoN nemicanda zAstrI (tArA pablikezana, vArANasI) pa becaradAsa jIvarAja dozI (motIlAla banArasIdAsa, dillI) DaoN kapiladeva dvivedI (vizvavidyAlaya prakAzana, vArANasI) paM haragovindadAsa trikamacanda seTha ( prAkRta grantha pariSad, vArANasI) DaoN narezakumAra (iNDo-vijana prAli IIA, 220, neharU nagara, gAjiyAbAda ) DaoN kamalacanda sogAraNI ( jaina vidyA saMsthAna, digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI, rAjasthAna ) Dr Kantilal Baldevram Vyas (Prakrit Text Society, Ahmedabad) [ 79 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 apabhraza bhASA kA adhyayana 12 vRhat hindI koza vIrendra zrIvAstava (esa cAMda eNDa ka prA li , naI dillI) sampAdaka-kAlikAprasAda Adi (jJAnamaNDala limiTeDa, vanArasa) vAmana zivarAma prApTe (motIlAla banArasIdAsa, dillI) DaoN kamalacanda sogANI (apabhraza sAhitya akAdamI, jayapura) 13 maskRta hindI koza 14 apabhraza racanA saurama 801 [ pAhuDadohA cayanikA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- _