Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasUtta, 529) mukharatA satyavacananI vighAtaka che' prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana,saMzodhana,mAhitI vagerenI patrikA saMkalanakAra : AcArya vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI .... ..... ..... ..... zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRtisaMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 1997 ____Jairacom wate-i-percomcHBIGG-my Voroojamelibrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdako : vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI - zrI smacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 1997
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna 9 saMparka : harivallabha bhAyANI 25/2, vimAnagara, seTelAITa roDa, ahamadAbAda - 380 015 prakAzaka: kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda, 1997 kiMmata : rU. 35-00 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda - 380 001 mudrakaH krinA grAphiksa kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, ahamadAbAda - 380 013 (phona : 7484393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 'anusandhAna" aniyatakAlika patrikA che. e mAtra svAdhyAyanA prayojanathI ja prakAzita thAya che, tethI tene samayanuM ke lavAjamanuM ke tevuM anya bandhana paravaDe tema nathI. sampAdakIya "anusandhAna" gujarAtImAM chatAM tenI lipi nAgarI zA mATe evo eka prazna thAya che. Ano khulAso eTalo ja ke videzomAM tathA ahIM anya prAntomAM, je mitrone jUnI gujarAtI bhASA vagere sAtha kAma rahe che, tevA mitrone bhASA aMzata: samajAtI hovA chatAM lipi avarodhaka bane che. A avarodha na rahe te AzayathI ja nAgarI lipimAM prakAzanano upakrama yojyo che. -saMpAdako
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. 8. anukrama zrIstaMbhanAdhIzaprabandhasaMgrahaH bhUmikA zrIstaMbhanAdhIzaprabandhasaMgrahaH 2. zrIstaMbhana pArzvanAtha dvAtriMzatprabandhoddhAraH 3. be bhAsa 4. prayogonI pagadaMDI para sAta 'sukha', kSepaNI, aritra 5. gurustutirUpa traNa laghukRtio 6. (1) akhaMDa dIvAno vistarato ujAza (2) kALajayI sAhityakRtinA punaruddhArakanuM abhivAdana (3) samuddhArayajJanI pUrNAhuti paMDita vIravijayajI svAdhyAya graMtha A note on ullana; kusuna/kusana 9. bhadram te and bhadanta 10. A Glossary of Rare and Non-standard Sanskrit Words of The Katharantakara of Hemavijayagani (1600 A.C.) 11. prakAzana - paricaya 12. orienTala - kaoNnpharansa 38muM saMmelana 13. avasAna-noMdha vijayazIlacaMdrasUri vijayazIlacaMdrasUri 6 saM. vijayazIlacaMdrasUri 61 saM. muni jinasenavijaya 76 harivallabha bhAyANI saM. bha~varalAla nAhaTA pradyumnasUri vijayazIlacaMdrasUri harivallabha bhAyANI vasaMta dave 92 97 100 H. C. Bhayani 102 H. C. Bhayani 104 H. C. Bhayani 106 ha. bhAyANI 113 vijaya paMDyA 114 ha. bhAyANI 116
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIstaMbhanAdhIzaprabandhasaMgraha : bhUmikA -vijayazIlacandrasUri __ "staMbhanAdhIzaprabandhasaMgraha" e saMbhavataH nAgendragacchIya ane 'prabandhacintAmaNi' kAra zrImerutuMgAcAryanI eka vidvadbhogya pragalbha racanA che. dekhItI rIte ja, A racanAmAM aitihAsika karatAM paurANika viSayavastunuM prAcurya tathA prAdhAnya che. kartA pote paNa "stambhanendrapurANa" nAmathI Ane oLakhAve che te A saMdarbhamAM noMdhavA yogya che (pra. 23). jo ke paurANika viSayanirUpaNamAM paNa rasikatA to bhArobhAra chalakAya che. zabdonI bhabhaka, bhASAnI jhamaka, sthaLo tathA vyaktionAM nAmonuM vaividhya-A badhuM kartAnA vizada pANDityano saMketa ApanAeM che. vaLI, purANakathA hovA chatAM varNita prasaMgo lagabhaga apUrva che : anya jaina graMtho ke purANagraMthomAM bhAgye ja A prasaMgo jovA maLe. ghaDIbhara zaMkA thAya ke A racanA nigamamatanI to nahi hoya ne ? e hade AmAM nAvInya che. paraMtu, navIna hovA chatAM A vAtone sAva apramANika mAnI levAnuM sAhasa karI zakAya tema nathI. tenAM 3 kAraNo cha : 1. kartA pote A racanAnA AdhAra lekhe je sAdhanono ullekha kare che te dhyAnArha che : 'zaMkhinImata, 'dUSamagaNDikAbandha, bhairavIcarita, "vidyAkalpa, 'mantrasAra, 'zrIbindusAracUlA, "yoniprAbhRtakaNikA, 'devamahimasAgara, 'prAbhRtapaTala; uparAMta, devendrastava (prabandha - 32); A badhAM graMthonAM nAmo che, jemAMnA eka-bene bAda karatAM eka paNa graMtha Aje koI svarUpe labhya lAgatA nathI. mAtra 'devendrastava' upalabdha che, ane 'yoniprAbhRta'nI eka khaNDita prati ja mAtra (pUnA BOIR) upalabdha che. saMbhava che ke A badhA graMtha te samaye graMthakArane hAthavagA hoya ane kAlAMtare kAlagrasta banyA hoya. jo ke kartA pAse bIjAM paNa sAdhano che ja, je AbhyaMtara vA aMgata gaNAya tevAM che : 'sadgurunA mukhe sAMbhaLIne, 'bahuzruto dvArA prApta 'Adeza' ne AdhAre, 'padmAvatIdevInI ArAdhanAnA prabhAve (prabandha 31mAM paNa juo), "sarasvatIdevInI kRpAthI tathA anya vArtAkAra vidvAnonA sahakArathI-ema 5 AdhAro A racanA mATe kartAe meLavyA che. 2. A racanA navIna ane pUrvasUrionI graMthaparaMparAthI sAva bhinna hovAnuM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ to kartA pote ja A zabdo dvArA kabUla kare che : 'abhinavagranthArambhaM cainaM zramyAmi' (pra-1), tathA 'zrIstambhanajinacarite, sUri shriimeruutunggmtilikhite|' (pra.1, aMta); Ama chatAM, eka gItArtha, zAstra tathA paraMparAne vaphAdAra, doSabhIru evA jaina AcArya tarIke pote kyAMya bhUlamAMya utsUtra-sUtraviparIta Alekhana nathI karI nAkhatA ne ? tevI tapAsa-jAtanirIkSaNa-pote vAraMvAra karatAM rahe che, ane potAthI ajANapaNe paNa tevU thayu hoya to te badala kSamAprArthanA paNa karyA kare che, je teonI pAradarzaka pramANikatAnuM dyotana kare che. jema ke - (1) madIyaM vitathaM vAkyaM, satyaM vA vetti ko'pi kim ? / prAyaH pramAdinAM yasmAd, duHSamAyAM vaco'nRtam // (pra.1 Adi). (2) zrImerutuGgasUrermA bhUdutsUtrapAtakam / mA bhUdAzAtanA vArtA, devastambhanavarNane // (pra. 10) (3) AdiSTaM madguruNA, matpurato yad yathaiva caritamidam / zrImerutuGgasUri-stathaiva tallikhati na paravacaH / / (pra. 15) (4) zrutvA ke'pi hasiSyanti, prabandhAstalinAzayA / vrajiSyanti mudaM cA'nye, sUrayo gUNabhUrayaH / / (pra. 17) (5) utsUtrapAtabhItasya, mithyAduHkRtamastu me // (pra. 27) (6) na deyaM dUSaNaM mahyaM kadA ko'pi viparyayaH / / durjeyaM caritaM citraM, ko jAnAti mahAtmanAm // (pra. 28) (7) yadA pravartamAneSu, prabandheSu vaco'nRtam / zodhayantu kRpAM kRtvA, tajjJAtAraH kRto'JjaliH // (pra. 30) (8) ihotsUtraM bhavet kiJcit pramAdAtpatitaM mama / zodhayantu kRpAM kRtvA, tadavadyaM bahuzrutAH // (pra. 32) 3. ane A racanAnA aMtabhAgamAM kartA svayaM sUcave che tema A racanA maladhAragacchanA vaDA zrIrAjazekharasUri ('prabandhakoza'nA praNetA) vageree pramANita karyA pachI ja kartAe tene vahetI mUkI che; A rahyu e sUcaka padya : maladhArigacchanAyakasUri zrIrAjazekharapramukhaiH / gaNabhRdbhirguNavadbhirgrantho'yaM zodhitaH sakRpaiH / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAra e ke aneka sAdhanono AdhAra laIne racelo, samakAlIna mAnya puruSoe pramANelo, ane potAthI jANye ajANye khoTuM na lakhAI jAya te mATe khUba sabhAna rahenArA sarjake sarjelo A graMtha ane temAMnI camatkArika jaNAtI vAtone sadaMtara apramANika mAnavAnuM sAhasa karI na zakAya. kartAno mukhya sUra zrIstaMbhanapArzvanAthanI pratimAno mahimA gAvAno che. e pratimA pratye temanA cittamAM ananya zraddhA-bhakti che, te ahIM sarvatra anubhavI zakAya che. jo ke prasaMgopAtta, paraMparAgata paddhatie, ajaina mAnyatAone jaina DhAMcAmAM DhALavAno ke temanuM jaina arthaghaTana karavAno temano prayAsa jovA maLe che, je keTaleka aMze ghaNo maulika lAge (pra-4, 16 vagere). to 29mA prabandhamA itara darzanonI khabara paNa temaNe laI nAkhI che. Ama chatAM, graMthakAra -- ayonijena yenedaM sarvaM sRSTaM carAcaram / sarvazaktiparItAya, tasmai vizvAtmane namaH / (pra.16) vizvAnyamUni vizvAni, yena sRSTAni zaktitaH / anAdinidhano devaH, svayaM siddho mude'stu vaH // (pra.22) AvAM padyo lakhe che, te joIne bhAre Azcarya upaje tema che. kartAnI tAttvika samanvayadRSTino ja A badhAmA paricaya maLe che, evaM tAraNa kADhIe to te ayogya na gaNAya. A racanA taddana purANAtmaka nathI. AmAM itihAsanAM chAMTaNAM paNa che kharA. Ane koI daMtakathAlekhe varNavI zake jarUra. paraMtu badhI daMtakathA apramANika ja hoya-evo nizcaya rAkhIne cAlanAra itihAsazodhaka bhAgye ja vizvasanIya ane satyAnveSI gaNAya, e paNa, ahIM ja, spaSTa karavU paDe. to itihAsopayogI aMzo ApaNe joIe : 1. 27mA prabandhamAM jhaMjhUvADA, tyAMnA sUryamaMdiranI kathA, paMcAzraya-je kartAnA vakhatamAM paMcAsara nAme prasiddha thaI cUkelaM te AjanuM paMcAsara gAma, tenI najIkarnu pADalA gAma-je Aje paNa e ja nAme vikhyAta che; tyAMnI neminAthanI jIvatpratimA (neminAthanI vidyamAnatAmAM ja banela tathA pratiSThita pratimA)-je atyAre taLAjA tIrthe parvata upara lAvI hovAnuM jANItuM che; zaMkhezvaranI mUla
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ - pratimAnA sthAne atyAre (kartAnA samayamAM) anya pratimA hovAnuM vidhAna, A badhI vAto itihAsanI veravikhera zRMkhalA samI che ja. ane kartA svayaM cokhavaTa kare che ke - 'A vAta (zaMkhezvaranI pratimAnI vAta) mane yoniprAbhRtanA saMketathI jANavA maLI che, mATe koIe bhrAMti na karavI. " 2. rasayogI nAgArjune rasasiddhi mATe staMbhanapArzvanAtha- pratimAnuM AlaMbana lIluM, tyArathI te pratimAnuM nAma - rasastaMbhana thavAthI - 'staMbhana' pArzvanAtha paDeluM. te pratimA dvArA jyAM rasasiddhi meLavI, te 'seDhI' nadInA kAMThAnA gAmanuM nAma paNa tyArathI staMbhanapura paDyuM-ema A graMthakAra varNave che (pra. 31). ane e staMbhanapura te AjanuM dhAmaNA - umareTha pAsenuM gAma staMbhana thaMbhaNa- thamaNa thAmaNa, (staMbhanaka parathI thAmaNA). 3. thAmaNA kSetramAMthI staMbhanapArzvanAthanI e pratimA kAlAMtare khaMbhAtastaMbhanatIrthe AvI hovAnuM to jagajAhera che. paNa te kayA varSamAM ane zA mATe AvI tenI vigata kyAMya maLatI nathI. A graMthamAM prathamavAra A vigata A pramANe maLe che : " 1368 varSe idaM ca bimbaM zrIstambhatIrthe samAyAtaM bhavikAnugrahaNAya / / " (pra. 32) atyAre sAmAnya mAnyatA evI che ke thAmaNAmAM derAsara hatuM ane tyAM A pratimA pUjAtI hatI, paNa muslima AkramaNanA kAraNe pratimA khaMbhAta laI javAI hatI; A vAta have Uparano saMdarbha jotAM binapAyAdAra Thare che. -- A graMthanI mAtra eka ja prati adyAvadhi maLI he je uparathI aTakaLa thAya che ke A racanAne paraMparAe bahu Adara ke saMmati nathI ApI. navI vAta Ave tyAre teno jaladI svIkAra bhAgye ja thato hoya che. eka prati maLe che te pATaNanA zrIhemacandrAcArya jJAnabhaMDAranI che (DA. 312, naM. 14965). 93 patronI A prati, graMthanI racanA (saM. 1413) thayAnA 11 varSe ja (saM. 1424) lakhAyelI hovAthI pramANamAM zuddha che. A pratinI presa kaoNpI AgamaprabhAkara pUjya munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje varSo agAU karAvelI hatI, tenA AdhAre temaja pATaNanI pratinI jheroksa nakalanA AdhAre A graMtha saMpAdita karI atre rajU karyo che.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pATaNanI pratimAM 24 25, 28 29 32-33, 43, 56, 82, 84 ema kula 10 patro nathI, tethI graMtha te aMze khaMDita che. bIjI pratio meLavavA mATe aneka bhaMDAromAM zodha karI, paraMtu A graMthanI prati kyAMyathI maLI nahi. hA, A graMthanA sAroddhArarUpe lakhAyelI kRtinI 2 pratio jarUra maLI paNa te kRti, A racanAnA tUTatA pAThane sAMdhavA mATe sakSama nathI jaNAI. pATaNa - pratinA aMtima - 93mA patra para "merutuMgasUrikRtastaMbhanAdhIzaprabandhAH 32" Avo ullekha hovAthI A saMpAdanamAM "staMbhanAdhIzaprabandhasaMgraha" evaM nAma Apela che. pATaNanI pratinI nakala ApavA badala pATaNa - hemacandrAcArya bhaMDAranA kAryavAhaka pratye, tathA pratinI presa kaoNpI ApavA badala prAkRta grantha pariSad ( PTS) nA kAryavAhako pratye AbhAranI lAgaNI darzAvuM chaM. ***
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arham // zrI stambhanAdhIzaprabaMdhasaMgrahaH || ( prabandhaH 1 ) sarvabhItivinAzArthaM, sarvasaukhyaikakAraNAm / stambhanendramukhaM pazye(pazyet ), sarvadA sarvatomukham // 1 // zAsanAcArasUrINAM vaipakSyaM yatra jAyate / sUrizrImerutuGgasya, mithyAduHkRtamastu me // // 2 // madIyaM vitathaM vAkyaM satyaM vA vetti ko'pi kim / prAyaH pramAdinAM yasmAd, duHSamAyAM vaco'nRtam || 3 || api ca zaGkhinImatAt dUsamada( ga ? )NDikAbandhAt bhairavIcaritAt vidyAkalpAt mantrasArAt zrIbindusAracUlAyA yoniprAbhRtakarNikAyA devamahimasAgarAt prAbhRtapaTalAt zrIsugurumukhAt bahuzrutAdezAt zrIpadmAvatIsamArAdhanaprabhAvAt zrIbhAratIprasAdAt anyeSAmapi ca vArtAviduSAM sAnnidhyAd asyaiva zrIstambhanAya - kasyAnupre (gra)hAt svayaM samudbhUtanibiDatarabhakti bharasamullasitAnta: karaNAnAhatavacovilAsAt kuNThaku(ka?) NTho'pi jaDajihvo'pi amukharamukho'pi talinaprajJo'pi anatizayavacanaracano'pi akaviyaza (za: ? ) spRho'pi zrIstambhanendraprabandhAn imAn dvAtriMzatpramitAn vakti / sUrizrImerutuGgeNa, vAdihavyakRzAnunA / vAdivezyAbhujaGgena, zvetavastrAM hireNunA || sabhAyA(yAM) bAhumuddhRtya jinazAsanavairiNaH / ekayA velayA sarve, vriyante jayavAdinaH // yena sUri zrImerutuGgeNetthaM caturdikSu galagarjiH pratanyate svadarzanaprasAdAt / anyaccAhaM caturvidhasya zrIsaGgasya kRtanatirbaddhAJjali vArta (?) sarvathA nirjarArthaM devastutivAkyamAtraM abhinavagranthArambhaM cainaM zramyAmi kubja iva nRtyaM vitanvan vidvadbhirazeSairupahAsyamAno'pi TuNTa iva kaNDakavimocanakrIDAdurlalitaH /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tathA'pi zraddhAmugdho'haM, yathA jJAtaM tathA vacaH / racayAmi prabandheSu, prasAdaM kuru vANi / me // " tathA'tra prArabhyate - jambUnAmadvIpe bharatakSetre ikSvAku bhuvi vinItAyAM puri asyAmevAvasarpiNyA tRtIyArakasuH(su)SamaduHSamAnAmni ekapUrvakoTihIne vartati sati zrInAbhinAmasaptamakulagurukAle yugalarItyA maradevAkukSAvadhAtarat zrIdhanasArthavAhajIva: sarvArthasiddhinAmavimAnAt cyutvA / sArdhASTamadinanavamAsa(mAsa 9 dina 7)garbhavAsaduHkhabhukteranantaraM caitrakRSNASTamyAM RSabhasya janurjAyate sma / paDhamittha vimala vAhaNa cakkhuma-jasamaM cauttha mabhicaMde / tatto ya pase NIe, maru deve ceva nA bhI ya // 1 // iti zrIAdinAthakulaguravaH sapta bhaNyante / tato madhyarAtrAveva SaTpaJcAzaddikkumArIbhiH kRte sUtikarmaNi merugirau ca catuHSaSTibhirindraH sacaturvidhadevanikAyaiH kRte janmamahotsave vavRdhe vibhuH / krameNa paJcabhisti-thibhirbAlacandra iva nistandramUrtibalyamAnaH sampUrNaH suvRttaH jIvAtmA(tma)vat paJcabhirindriyaiH paribhrAjamAnaH kAle yuvarAjA saMvRttaH / sunandA-supaGgalAbhyAM kRtapANigrahaNaH paJcabhiviSayairUpasevyamAne(naiH?) dai (de)vopamAn mAnuSyi(Sya)kAn bhogAn bhuJjAno viMzatipUrvalakSamitAyAM kumAratAyAmatItAyAmindrAdibhI rAjye nivezitaH / triSaSTipUrvalakSANi rAjyaM kRtvA putrI sundarI brAhmIM ca putrazataM ca prasUya vibhajya sarvAM vasumatIM zataputrAya datvA ca sve pade mUlarAjye bharataM nivezya svayaM bhagavAn nAbheyA dIkSAM jagrAha / vratadinAdArabhya jAtavarSo pavAsaH kArita zreyAMsaku mArapAraNAbhyAsa utpannake valajJAno vijahAra vasuMdharAm / dharmatIrthamavatArayan bharato'pi cakravartI jajJe yasya cakravartitAM varNayataH suragurorapi rasanA avaidagdhyamadhureva vibhAti / yasyAdimacakriNaH prAjyarAjyalIlA saudharmendrasyApi spRhAkarI vismayakarI ratnakhAniriva / tattAdazaM cakravattitvaM bhuJjatastasyArSabherbharatasya dakSiNakukSau sU(zUlaM AvirabhUt kRte digvijaye kathamapi pUrvopacitaM mithyAhAravihArAbhyAm / tataH zrIbharatezakuzalapraznArthaM maghavA nA(A)yayau / vajriNA pRSTaM kathAprasaGge nAnAraGge pravRtte-kimadyApi mahatI pIDA'sti vohe (vo dehe) ? / zrIbharatacakriNA'pyuktaM- dainyasvAjanyavinayamaitryoparodhanirbhara - he biDauja (ja:)!
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamAdyAdhunA prANAnAmaprayANe bhavadAsyasudhAMzuvAksudhAdhArA mahadantarAyaM vilasati / vAsava uvAca-kimiti caturdaza ratnAni tava bhavane, navApi nidhAnAni ca, devyo devAstu SaTakhaNDanivAsinaH kiGkaratvakAriNaH, anyeSAM bhUbhujAmAjJAvidhAyitA / kimuta digvijayaM vidadhadbhirbhavadbhiH kimapi duSkarmApi tAdazaM kRtamasti ? iti zrutvA cakrI vadati-bhavatAM jJAninAM kimapi ajJAtamasti !; dhanurlIla sahAsyaM saguNaM svamAnanaM kurvanto bhavanto mAM kiM kadarthayanti kRpAlavo'dhunA ? / yasmAnmayA "rAjyaM narakAntaM'' iti nItizAstropadezaM rAjagrantharahasye SADguNyagranthAmnAyaM vismRtya kAni kAni pApAni na kRtAni ? / tadyathA - pitRpAdaivrataM gRhNadbhi svapadAdhIzaH kRtaH kuTumbanAyakazcAham / mayA'pi svakulaM prati kAlasvarUpaM dhRtaM asuravijayineva tAvat pUrvaM te bAndhavA mahApuruSA aSTAnavatipramANA pitRdattapRthvyaMzabhoktAro'pi balino'pi vrataM jagRhuH iti mAmavagaNayya svecchAcAriNaM pitrAjJAbhaGgakAriNaM sarvasaMhAriNaM pApinaM lobhinamadraSTavyamukham / anyacca sa . bAhubalirmayA cakreNa raNe kaNThe spRSTa idamAlapyAlaM c| he indra ! mAM tvaM kiM khedayase ? / ya kamapi tamupAyaM viracaya yena nIrug bhavAmi / ityuktaprAnte jJAnena jJAtvA himAdrau padmahade sahasrayojananAlapRthvIkAyakamalopari sahasrapatrakarNikAsthitaM jagadAnandananAmadevabimbaM hariNegameSiNA padAtyanIkezena AnAyya vajrI tatstrAtrAmbhasA cakriNaM nIrujaM cakAra / jAtamAGgaliko nAbheyaM natvA labdhAzIrvAdazcakI pArzvasthe zakre papraccha zUlakAraNam / avadada bhagavAMzca - "ito vyatIte tRtIye bhave zrIvajrasenatIrthaMkaraputratve mahAvidehakSetre puSkalAvatIvijaye puNDarIkiNyAM nagA~ bAhunAmA jAtastvam / vrataM jagrAha tasyaiva pituH pAveM / caturdazapUrvavarSalakSANi amuM niyama pAlitavAn - 'paJcazatI sAdhUnAM nijalabdhilabdhena vizuddhabhikSAnapAnena pAraNakaM kArApyAhaM bhokSye nAnyathA' / ekadA bhiHsaTAmizritAhAradAnapApena anAlocitapratikrAntena karmodayena bharateza ! te zUlaM jAtam / " tat zrutvA pramuditaH sa cakrI / tataH sarve'pIndrAdayo devA narAzca karmamarma durbhedyaM pratipadyante sma / tato'ntaHpure prAptakevalajJAno abhaGgavairAgyaraGgataraGgatayA vrataM gRhItvA lokavyavahAreNa ---mokSaM yayau / . zrIstambhanajinacarite, sUrizrImerutuGgamatilikhite / rogopasargahArI, prathamo bharataprabandho'yam // 1 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti amandajagadAnandadAyini AcAryazrIphaGga viracite zrIdevAdhideva-paTale dharmazAstre zrIstAbhanezvaracaritre pavitra dvAtriMzatprabandhabandhura prathamaH zrIbharatezvara prabandhaH samAptaH // mA kupyantu kRpAvantaH, prati mAM kavikuJjarAH / kavikITakatulyo'haM, hantavyo nAsyamAmatA / / 1 / / (prabandhaH 2) yadekamapi saMsAre, nAnAkArakarambitam / darzanairapi durlakSyaM, tad jyotiH praNidadhmahe // 1 // kA pi devA na ke santi bhaktA api tathApyaho / sevakasvAmitA kApi, zrImeru stambhanendrayoH // 2 // asminneva jambUdvIpe bharate ca varSe ayodhyAyAM zrIyugAdidevanirvANakalyANakadinAt suSamaduHkhamArake tRtIye varSatrayasaptadazapakSahIna vyatikrAnte paJcAzatkoTilakSasAgaropameSu gateSu sagarAjitajanma / sagarasya cakravartitvaM vyAkhyeyam / ekadA ca tasmin zrIsagaracakravartini sabhAsIne sati akasmAt kuto'pyAgatya ke nApyavadhUtaveSadhAriNA nareNa nivArakai nivArya mANe nApi svAmyAdezena pratIhArasahamadhyapraviSTanaikaM matabAlakaM upadAvad rAjJo'gre vimucya sabhAntarityU-- dAnam(rityuditaM) -- he rAjan ! muSTo'smi daivena, mRto'kAle me putro'yaM, kuru meM prasAdaM yathA jIvatyasau / tat zrutvA rAjovAca- bho puruSa ! mayi vijayini akAlamaraNaM kutaH sambhAvyate azrutapUrvam ? / svAminnahaM na jAne daivavilasitam / ityudite tasmin duHkhite puruSe rAjavaidyavRndAya sajIvakaraNAya taM mRtamabhakaM dadau / te'pi pAlocya vidagdhA vaidyAH samayocitamuttaraM vijJaptavantaH - he rAjan ! yatra gRhe ko'pi kadApi na mRto'sti bharate'tra pratigRhaM zodhayitvA tadgRharakSAM samAnIya sajIva eSa vidhIyate / tathA kRte na labdhA / tataH sagaraH provAca - bho pUtkArakAraka ! kiM rodanazIlo bhavAn naivaM vetti sarveSAmapi jIvAnAM maraNAntameva jIvitam ? / tataH kimarthaM klizyate svAtmA vivekavikalaiH pumbhi : ? / rAjoktaM sa pUtkAravAn vicArya sAkSepaM vacaH provAca- bhI narendra ! mayeti na jJAtaM mahAvyAsa iva bhavAn saMsArasvarUpaM vyAkhyAtuM vairAgyaM taraGgayituM paNDitatvaM kariSyati / prajAnAtha
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ iva sevakaduHkhamUla samUlamunmUlayiSyati bhavAn / he sagaracakravartin ! nijAGgajavipattibhRzaduHkhakAriNI hRdayagatA kSurikeva duHsahA syAt / rAjJeti brUtaM tataH, bho| duHkhitazoko'yaM nityabuddherhadi dAdayaM bibharti na tu anityatAsampannasya ataH kAraNAd rase rasAntarasaGkramaNaM vairasyAya sampadyate / dravyANAM pariNati: pariNAmavizravA syAt / rAjJo'pi raGkasyApi mRtyuH putraviyogAdiduHkhAnyapi bhavanti, paraM bhUbhujo bahuputrAH, sAmAnyo'yaM janaH putraiko vA naikaputro'pi syAt / yathA me SaSTisahastrANyaGgajAnI tavaiko'GgajanmA / tataH so'vadhUtaveSI iti rAjJA procyamAne vacanavyUhe chalenAntaH praviSTaH- bho dvitIyacakravartin ! dhIro bhava / vIratvaM avalambasva / sAvadhAnaH zRNu / yathA'sau matputro dRSTastvayA tathA tava putraSaSTisahastrANi mRtAni mayA dRSTAni / iti zrutvA mumUrccha cakrI / papAta siMhAsanAt / bhuvaM dadarza / sarvatra sarodano hAhAkAra: prasasAra / vilalApa vihvalaM nikhilalokaH sazokaH / tato dakSaiH zItalopacAraiH svasthIkRtaH pRthvInAthaH taM puruSaM pAripArzvakairbaddhaM kadarthyamAnaM vilokya sukhinaM kRtvA papraccha / tataH sa zakro dvijarUpadhArI pragalbhavAk jajalpa vAcaM - bho bharatanAtha! te tava sutAstavAntikAnnirgatA prAptAdezA nAnAzcaryadharAM dharAM bhrAntvA bharatacaityaparipArTI viracayanto nijecchAM pUrayanto'STApadaM gatvA pUrvajapratiSThitaM devagRhaM ca nirIkSya hRSTAH procuH bho mantriNaH ! kvApi vilokayantu IdazamaparamacalaM yatrAsmAbhirapi nijA kIrtiH pratiSThIyate devagRhadevavimbAdi saptakSetradravyavyayena / tathA kRte na prAptaH kvApi tAdRzo' 'calaH mantribhiH / taiH tadduHkhanivAraNArthaM bahu vimRzya kRta upAyaH / tataH sacivAste procuH he kumArAH ! ataH pazcAnRpAH pApino lobhinazca bhaviSyanti / tIrthopadravakAriNaH suvarNamANikyAdidravyaluNyakAzca / tato'bhiyogaH kriyate / tat pUrvajakAritatIrtharakSArthaM paritaH parikhA khanyate / daNDaralena tathA kRtam / sahasrayojanA gartA papAta paJcazatayojanapRthulA / tato vyantaranagareSu upadruteSu jvalanaprabhanAgakumArarAjAgamanam, kumAravinayabhASaNakopApaharaNaM, zikSAdAnaM, 'madAjJAM vinA pRthvIkarma na kAryaM datveti ca svasthAnagamanam / tato he mahArAja ! parikhAkaNThe ye kecid jIvA araNyacAriNa AyAnti te sarve mUrcchAM gatvA madhye patanti / tathA dRSTvA mantripArzve kumAraiH pRSTaM - katijIvAnAmasthibhiH sampUrNA bhaviSyantyeSA ? / kimetat pApaM kAritA bhavadbhi: ? / tataste sacivAH pravadanti yadi jalApUrNA bhavati na patanti tadA yathA araNyAnyAM jalAzayeSu / evaM zrutvA daNDaranena mUlagaGgApravAhAdAkRSyAmbhaH pAtitavantaH tasyAM parikhAyAM kailAzaM sma - 10
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ paritaH / tathAkRte mahAnupadravo babhUva / uttrastaM vyantarakulam / ananubhUtapUrva iva pralayakAlaH saMvRttaH / avadhijJAnena jJAtvA nijAnanulagnAn 'tAta ! mAtar ! bhrAtar ! trAta he zaraNavIra ! dhIra ! asmAn zaraNyAn rakSa rakSa' iti bruvANAn mRdubhASaNapRSTihastadAnAdinA vizokAn vidhAyASTApadAdhatti(dhitya)kAyAM zibirAntaH kumArANAM paTakuTISu sarvAsvapi SaSTisahasrANi dRSTiviSasarparUpANi vaikriyANi nirmAya roSapoSapUrNaH svayaM jvalanaprabhastamyAM(syAM) tasthau / te'pi kumArAH prage apanidritA prathamotthAna eva prathamAkSisannipAtenaiva taM bhujagendraM tathArUpaM sarve'pi samakAlaM pazyanti sma / kSaNAd bhasmasAd babhUvuH / sainyajanenA'pi kASThabhakSavidhiH sUtritaH / tataH saudharmendrAsanakampena mahadariSTamApatitaM bharatakhaNDe vibhAvya mamedamAbhAvyaM dakSiNabharatArdhAdhipatyAt nizcityeti sarvasainyalokaM varAkaM tathA'pakramamANaM gireti nivArya 'bho lokA ! prANAn mA tyajantu bhavantaH / rAjAgre bho lokA ! ahaM kathayiSye 'mRtAste sarve'pi putrAH' / sainyaM tu sarvamAgatamakuzasphATaM te he bhUjAne ! / tatastasyAnulagnaM ayodhyApuri praviSTam / so'pi mRtabAlakapUtkArabalena bhUbhujo darzanaM sulabhaM bhaviSyati prapaJcenAnena sarvaM vRttAntaM kathitavAn / tamenaM mAM zakraM jAnIhi tvam / tatrAntare eka(kaH) sthAnapuruSaH pUtkurvan sametya bhRtA parikhA gaGgApravAheNa ullaTitA ca plAvyate madhyapradezaH iti vijJApanAM cakAra-he mahArAja ! kuru rakSAm / kumAravilasitaM zrotamupyazakyam / tato jahukumAranAmA pautraH pitAmahaM sagaraM tadambhorakSArthaM calantaM nivArya svayamekAkI prAptAdezazcacAla / rAtrilabdhatattA dRzazubhasvapnadviguNitocchA(tsA)habalena so'pi gacchan nirbhayaM gagane zabdaM daivaM azrauSIt - 'bho jahno ! kumArazreSTha ! idaM karma kurvatA bhavatA kasyApyAzAtanA na vidheyA' iti pitAmahadattAM zikSAmAziSamiva mUrdhA(ja) vahan bhoH ! kalye mAkandanAmasarasi rukmiNIvaTasyAdho vAsavadevakulikAyAM nivAsArthaM rAtrau stheyam / tatra vizvezvaranAmA devaste manorathaM pUrayitA / tathA cakAra so'pi tadvacaH / rAtrau tasya kumArasya vAsArthaM kRtasthiterindrAdidevairupAsyamAno vizvezvaranAmA sa devaH paritaSTaH devAdhiSThAyakaiH satilakAkSataparvaM tasya jahnoH kaNThe varamAlA nyastA paSTahastazca dattaH / uktaM ca-gRhANainaM daNDaM bho mahAvIra ! zRNu devAdezam-'Agacchato gaGgApravAhasya purA daNDenAnena rekhA prakAzyA tvayA / rekhAM daSTvA ajalpitA vyAghuTya vrajiSyati / bhavannAmnA jAhnavI gaGgeti prasiddhiM yAsyati ca / ' tathaiva jAtaM dvitIye'hni / nanu acintyo hi maNimantrauSadhIguruprAsAdadevatArAdhanazubhakarmodayAnAM prabhAvaH /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 raso rasAyanaM yogo, mantro vatirathAJjanam / siddhyanti sarvakarmANi, prasanne paramAtmani // 1 // bha(bhA) gIrathiprabandho'yaM, dvitIyastu samarthitaH / salilopasargahArI, carite stambhanaprabhoH // iti amandajagadAnandadAyini AcArya zrImerutuGgaviracite zrIdevAdhidevapaTale dharmazAstre zrIstambhanezvaracaritre pavitre dvAtrizataprabandhabandhure dvitIyaH prabandhaH || ***** (prabandhaH 3 ) namo mamArhate tasmai, kasmai bhavatu bhAvataH / yadojasA tamastrastaM, smaraghasmarakAriNA // 1 // jambUdvIpe bharate ca dakSiNasyAM dizi vidarbhadeze kuNDinapure mAndhAtA nAma rAjA / tatpatnI ca mandodarI / tayoH putro madanadevarAjA rAjyaM karoti / svabhAvAt saptamanarakatAlakakuJcikAprAye pApinAM paramapriye paradArAbhilASarase svabhAvAdeva tasya lAmpaTyaM varvarti / tata ekadA tena rAjJA tannagaranivAsidevazarmanAmabhUdevapraNayinI rUpazvinI nAma jalake livihArArthaM gatena dadRze / sA'pyudyAnikA dina nimittakRtamajjanA vidyudiva samullasantI vibhrameNa rAjJA balAdapahRtA / zyenena cillIva nIyamAnA vilalApa sA'pi ciraM iti 'he rAjan ! he prajAnAtha ! rAjarakSitAni dharmavanAni yasmAt vRtau cirbhayani bhakSayituM samudyatAyAM kasyAgre pUtkriyate ? / dinakarakulAdandhakAraprasUtiH, sudhAMzumaNDalAdaGgAravarSaNaM tadidaM jAtaM mahArAja ! yanmAdRzyA varAkyA anicchantyA pativratalopo vidhIyate / ' ityuktiprAnta eva dharmazAstrakuNThairvaNThai rAjAntaH purakSiptA mumUrcha / atha so'pi tatpriyo svazakteranusAreNa jIvitamapi paNIkRtya bhUpaM vijJApya vijJApya, sarveSAM rAjavargiNAM kAryasvAminAmagre pUtkRtya pUtkRtya, pratibhavanaM pratijanaM vilapya vilapya, grathilavat bhrAntvA bhrAntvA, alabdhottararAjadvArapravezaprAptArdhacandro'pi bhasmoddhUlitAGgo'pi kRtakaupIno 'pi ekAkyapi anIzvaratvaM prAptaH / tataH sa dvijaH priyAviyogArto jAtadezapaTTI dezAntara rulan raGkavat bubhukSAdimahAduHkhavedanAbhiH kASThabhakSaNena vipannaH pazvAdagnikumAro devo jAta; / kAle samayaM prApya tena vaireNa sarvaM jvAlayituM dezaM sannaddhaH / tathA -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 sati rAjJA sapradhAnena tasya pratikArAya ghanaM mantritaM, punastasya ko'pyupAyo na lagnaH / yasmAd daive nirundhati sati prayAsapuruSANi pauruSANi nibandhanatAM na vahanti / tatastatra pure sImandharasUrinAmakevalI sasaGghaH suvarNakamalopaviSTo dharma kathayan rAjJA bAhyAlI kartuM gatena satA nirIkSitaH / rAjJA'bhivandya ca vijJaptaH - he prabho ! dharmagurava eva bhavantaH saMsAratArakA abodhabodhadA bodhipAragrAmadA vA AmuSmikaM alpapuNyAnAM mAdRzA hitakAri prAsaGgikaM nimittam / gururAha-kiM pRcchasi bho janapate ! madantike dezopadravanidAnaM rakSopAyaM ca praSTukAmo'si ?, tat zaNa bho rAjana ! viprabhAryAzIlalopakalpanayA daHkhamidaM anabhavanasi, paratra ghoraM ca narakaM yAsyasi akRtapratIkAraH / tato mumoca tat viprakalatraM sa rAjA / aGgIkRtaM svadArasantoSanAma vratam / atha zrIsaGghoparodhAd rAjavijJApanAnantaraM tadduSTadevadamanAya guruNoktA zikSA- bho bhUminetaH / dakSiNadizi malayAdrau candanavane panthAsarasi devakule jagajjyoti ma bimbaM pArvezasya samArAdhaya / tatra gcch| tatastadvimbaM tataH sthAnakAt gRhItvA dakSiNakarakaniSThAGgalyagre saMsthApya alagnasthalAgraM pure'trasamAnaya / mahatA vistareNa pravezamahaM kuru / aSTAhnikAM racaya / dezAntarDiNDimaDambaraM racaya / ambaraM sAmbaraM kuru / lokAnAkArya sakaladharmavidhau devapUjane vitaraNe ca zikSAM dehi / AdhvajAMtaM gartApUrAt jinabhavanaM hemastambhaM maNibhitti ratnabaddhabhUmi sarvopahArapUjAvastusambhRtaM sarvadevaparicArijanAkIrNaM viracayya devapUjApaNDitAn paramArhatAn mahAzrAvakAn zAntikAdikarmamarmanipuNAn mAnaya / mAnyAn agre kuru / dhanaM nidhanaM vimRzya, tRNopamAM zriyaM sambhAvya vitara dAnam / kArAgAraM vyarthanAma racaya / vairaM muJca / sarvaiH sArdhaM vinayaM kuru / mithyAduHkRtaM dehi saMsArAmbhodhitaraNapravahaNam / anayA rItyA mahAcaitye nivezya tat zrIjagajjyotirnAma devabimbaM mahApUjanamahAmantrasmaraNamahAsnAtrakaraNa zrIsaGga vAtsalyAdibhirupAyaivigalite kRzAnUpadrave tvaM sukhI bhava he nRpa ! / evaM cAnuziSTe sati sa duSTadevo dezAntaH pravezaM na kartA taddevabhaktasuragaNena.bhApitaH / pazcAd vyAkhyA zravaNAgatavidyAdharavandena sAdharmikavAtsalyArthaM tatra sarovaragamane rAjJaH sAhAyyaM cakre / evaM vihite ca tat tathA jAtaM. rAjA'pi samyagdRSTirjAtaH prpnndvaadshvrtH| mahatI jinazAsanaprabhAvanA jaataa| tatra pure sarvadA sumanovrajasambhRte devabhavane tasmina azeSavizeSagatazokaiH suzrAvakaiviracitAH samayocitAzcaityapariparipATayaH prAkaTyamAnazire atucchA mahotsavA prasazruH /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ analopasargahArI, stambhanacarite tRtIyabandho'yam / sujanahadAnandakare, caritaM zrImadanadevasya / / 1 // ** *** (prabandhaH 4) . ye jIvAH karmavazato, matto'pi jaDabuddhayaH / teSAM hitAya gadataH, saphalo me parizramaH // 1 // paravastusaGgrahamRte, nirvAho naiva cAtra kasyApi / paraputribhirlokaH, karoti pANigrahaM yasmAt // 2 // sevAhevAkadevAsuranaranikarasphArakoTIrakoTIkoTIvyATIkamAnadhumaNisamamaNizreNibhA veNikAnAm / rAjannIrAjanazrIcaraNanakhazikhAdyotividyotamAnaH, stheyazreyaH sa deyAt tava vizadadazAbandhuraM pArzvanAthaH // 3 // ye kecid vidvAMso, bhuvane vilasanti bhAratIputrAH / gRhNAmi tatkavitvaM, mama sarve sahodarA yasmAt // 4 // asminneva jambUdvIpanAmadvIpe bharatakSetre ayodhyAtaH pazcimAyAM vANArase deze kAzyAM nagaryAM samAropitakodaNDAkAranibhAyAM paJcagavyUtimAtrakSetrAyAM hiraNyanAmo rAja'bhUt / tasya priyA kamalA / tayoH putrI jaratkumArInAma kumArI / sA prAptavayAH satI satIziromaNiH sakhIvRtA vanAntaM krIDArthamekadA gatA / praviSTA tAmasikAyAM vATikAyAM yatra dhArAgRhaM ulbaNoSNakAlauSadhaM ca / yatra ca meghamaNDapo nidAghadAghadhanvantariH, yatra ca tApapratApaprazAntakAriNI aguDilabuhala(bahula)jalakallolAkulA SaDDoSalikAmahAvidyA vidyotate / tasmin pradeze puSpAvacayaM kurvatI jAtigahvare praviSTA / yAvat kareNa puSpaM cinoti tAvad dandazUkena dakSiNakarAGguSTe daSTA / tayA dhanyayA sadayayA na pUtkRtaM 'mA'sya ko'pi pIDAM karotu mama vAcaM zrutvA' / smRtapaJcaparameSThinamaskArA jAtaviSApahArA kSaNArdhana jAtA / tuSTazcAsau nAgakumAradevaH sarparUpI / datto vara: 'ahaM pAtAlezasya zeSanAgasya mukuTavardhananAmA putro'smi, tava pitRgRhaM nAgaloko'dya prabhRti, tava rasAtale gatiraskhalitA'stu' / tato devaH svasthAnaM yayau / kumAryapi jAtapramodA ciraM ratvA jagAma svaM vezma /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 athaikadA rAjJA vanavAsine jaratkumAranAmaRSaye soparodhaM sabhAsamakSaM dattA pAdayornipatya uktveti ca - 'pUraya me paNamIdRzaM puroktaM yo matputryA nAmnA RSirbhaviSyati tasmai dAsye'haM svasutAm' / so'pi jaratkumAranAmA anicchannapi pariNIya vanAntaM (ntaH) pratasthe / iti sanmukhaM paNaM vidhAya - 'yadA madabhaktA eSA tava putrI bhaviSyati tadA tyakSyAmi' / 'astu' - rAjJoktam / sA'pi ca yauvanaM saphalaM kRtavatI patirasena nirvyAjena / so'pi nijAyai tasyai priyAyai paJcendriyAhlAdakAri paJcadhA vaiSayikaM sukhaM upaDhaukitavAn / tato dvAdaze varSe ApannasattvA'bhavat / athaikadA ca dinAste sandhyAvratalopaM vibhAvya suptaM patiM jAgarayAJcakAra / 'mayi nidrAbhaGgakAriNyAM eSa kopaM kRtvA zApaM dAsyati mattyAgaM kariSyati varamidamastu' ityaGgIkRtya pAdAGguSThanipIDanena sahasotthApitaH / so'pyuttasthau / daNDAd ghaTTitabhujaGga iva vAg buhala (bahula) 1) ragaralavarSI kena pApinotthApito'smyaham ? / sA'vocat na kenApi, prANeza he ! mayA'nayA tvaM vinidritaH pApinyA / yadyevaM tyaktAsi re ! mayA durAcAriNi ! bhartrabhakte ! smara svaM paNaM, dUre bhava, mA spRza mAM, adya prabhRti svecchayA vAnaprastho'haM tapaH kariSye' / sA'pi taM prati vinayanatA vijJaptavatIti 1 'kSamasva mamAparAdhaM enaM matkRtaM na punaH kariSye, prANanAthaM (tha!) gacchatprANatrANopAyaM kuru' / tat zrutvA jagau muni: 'he putrajananI ( ni!) mama bIjAdhAnaM tavodarAntaH pradhAnaM nidhAnaM, dAsyati te samAdhAnaM mA kuru khedaM, he sundari ! kukarmakavacaH kAlAdatruTat tava pratipannapitRgRhasya sakalanAgalokasya satakSakasya sendrasya devalokasyApi ca sarpasatrasATye vikaTe sati abhayadAnadAtRtayA tribhuvanopakArI madaGgajo bhaviSyati / ' munirityuktvA vane tapastepe / sA'pi pitRgRhamAgatya sukhena dinAnyativAhayati pAtAle yAti ca / pUrvaprAptavarabalena jAtaH putraH samaye / tathA AstIka iti nAma dattam / zeSanAgaprabhRtInAM bhAgineyatayA mAnyaH pAtAle nAgakumAraiH sArdhaM niraGkuzaH krIDati / kAle ca sa paThitavAn vedaM dhanurvedaM ca / atha tatrAntare narmadAtaTe vindhyAdrau dvAdazazatapallIvanamadhye rAjabhavananAmasthAnake candravaMzI pANDavasantAnI parIkSi [ ta ] rAjaputra: ji ( ja )nmejayanAmA sarpasatraM kArayan vartate / tatra ca yajJavATake vedikAyAH puro yajJastambhe nihite gAhU ( hai ) patyAhva (hava)nIyavedinAmasu triSu agnikuNDeSu jAtavedaH su sarvasampUrNa samitsamRddheSu yAjJikairmantreNAkRSya sarvasmin nAgaloke jinapramitAGgulavizvayoninAmazruc zRGgAgre avatArite sati, agnikuNDopari sendrAya satakSakAya nAgalokAya he dvijendra !
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 AhutiM dehi, kuru sarvaM svAhAbhuksAt, iti / rAjAjJayA tathA kRte purastAdeva prAdurAsIt tAvatA sa AstIkanAmA kumAraH / tato vANArasIkSetrAt kenApyAnIta utthAdyaH (utpATyaH ?) brahmeva vedoccAraM darzayan vizuddha sarvato vilokya nijenAbhayadAnAmRtavarSiNA locanenAzvAsya pralayakAlarUpiNi dharmasya yajJe sarvathA mRtaM dharmaM samUlaM dayAlakSaNaM jIvaM vidhAya sarvazubhadharmeSu sAmrAjyamiva saMsthApya tathA cedaM sabhAntaH papATha sotsAhaM sakRpaM savinayaM yathA sarve yAjJikAdayaH zlathIkRtasvakRtyAstasthuH / taizca hRdi mImAMsitaM ciraM tadadRSTapUrvakautukamiva dRSTvA AH kimetat jAtam ?, kautastyo'yaM ko'pyAkasmika eSa: kAraNapuruSaH prApta: ? | ayaM pUrNamanorathaH san yajJaphalopamaH sambhAvyate, hateccha: punaryajJopaplavarUpIva vibhAti / zApAnugrahasaGgrahavigrahagraho'yaM yasmAdeSa darIdRzyate asmanmanastvaM puruSasyAnucaravadanusarIsarIti / bahu kiM bambhaNyate ? asya vapurvarcastathA pariposphurIti yathA'sya kimapyasAdhyaM mahApuruSasya nAsti / tatastaiH sarvaiH sambhUya 'sarvasyAbhyAgato guru'rityAmnAyaM dharmazAstrANAM smaradbhiH yathocitaM sabahumAnaM savinayaM AsanAJjalibandhAdarapUrvaM praNipAtAdi tasya cakre / niSiddhastu vedaM paThan na ca tiSThati / tataH sa rAjA savinayaM natazirAH prAJjalirjajalpa-'mahApuruSa ! virama pAThazramAt / tavepsitaM yat tadahaM dAsye / paraM etAM me vijJApanAM sAvadhAno'vadhAraya / cirakAlepsitaM mamedaM yAvadadya puSpazriyamadhirohati tAvad bhavatA sudhAsamenApi sA kalikaiva dandahyamAnA sambhAvyate / anyacca he mahotsAha ! mahAbAho ! kumAra ! maulakyasyAsya yAjJikasya bhAradvAjanAmnaH pitA mamApi ca takSakena daSTau mRtau ityAlapyAlaM "te putrAH ye piturbhaktA" iti vAkyaM smarantau cAvAM amuM kratuM kartuM upakrAntau / sarvanAgakulAhutiH satakSakA hotavyA zruco'gre dRzyate / eSa AvayodvayoH cirasvIkRto niyamo'sti / amuM dharmaM mAM prati prakaTayanto'mI dvijA vedavidaH prAthitayajJabhAgAH sarve'pi tvAM bahu mAnayanti / tataH kSaNArdhaM ekaM tava manaH pIDayituM vilambena vayamalambhUSNavaH / tataH pUrNamanorathA mahatI bhaktiM krissyaamH| athavA tvaM kiM yAcase? tvaM bhaNa tad gRhANa pUrvam / ityukte sa provAca dazanadyutibhiH sarvatamAMsi kaNThe gRhNanniva prakRtisundaraH bhadrakabhAvaH AstikaziromaNiH sarvAnAhUtasahAyaH sarvajIvagaNaniSkAraNavatsalaH atuccha: svacchaH sakRpaH satrapaH satyavAk paradhananidhanadRzvA sakalazabdabrahmavedI dAtA trAtA ca brahmacArI paropakArI paramArhataH yaza:zAzvataH pArzvanAthavaMzAbharaNaM parAkramI gambhIraH dhIro vIrazva
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjatsphAtiH kSatriyajAtiH zubhanItiH pradarzitapuNyarItiH dUrIkRtabhItiH rasanendriyAmRtamocana: dayArdralocanaH sarvaguNaH anabhyarthitasadAsarvasAdhuH asambandha bAndhavarUpaH / 'bho ! bho ! zRNvantu sarve sAvadhAnAH / vANArase deze kAzyAM jaratkAra tkumA )ramaharSiputro'haM jaratkArI(tkumArI)kukSisambhUta aastiiknaamaa| madhyAhne gaGgAtaTe kRtasnAnaH pavanaguMjayotpATitaH sukhAsanAdhikasukhaM anubhavan sindUragirau raktazRGgasAnuni devadAruvane dvAdazakoTinAmavaizvAnarakuNDe siMhAsanasthaM sarvadevopAsitaM sarvanAthanAthaM amRtezanAmadevabimbamadrAkSamadya / tataH svAmI praNAmamAtreNa tuSTaH vAkyasiddhirbhavatu bho AstIka ! te varamiti dadau mahyaM bhagavAn / ityAdezaM ca dattavAn-nijamAtRpitagRhasya satakSakasya nAgalokasya sendrasya ca devalokasyApi ca jIvitAbhayadAnadAnAt taM ca janamejayaM nRpaM kudharmakarmazarmAvalokinaM pApinaM nirAparAdhajIvavadhapAtakinaM kuzAstrapraNItakumArgAndhakArabhAraprahatanayanaM pApanubandhiphalena rAjyena pApAnubandhyeva phalaM cinvantaM samuddhara / tribhuvanamapi ca / tato rAjan ! bhoH ! sa deva AziSaM dattavAniti ca mahyaM sarvopAsakadevasamakSaM "zivAste santu panthAnaH' / "kuzalaM kuzalaM ni(?) bindavo munisandhyAvidhayaH sRjantu me / . api santu zivA divAnizaM havize helimakhA havirbhujaH // " iti khe devavANI ucchalitA / puSpavRSTiH zirasi me jAtA / devAdiSTaM mAM prati "gaccha vaccha(vatsa) zIghraM pradIyamAnAM tatra yajJAgnau mUlAhutiM yAcasva zruco'grAt" ityuktAnte taddevaprabhAveNa tataH sthAnakAt huGkAroccArasamaM sametosmi / mUlAhutimenAM yAce / mA vilambaM kuru bho rAjan ! pradIyatAM sa devo yadi te manasi pramANam / iti nizamya vacaH sarve hatAzAH santo varAkA iva mRtAstasthuH markaTA iva parasparAsyadRzvAnaH kAkapotA iva khasUcina:' x x x x tu mA mudiraprekSAmIkSAMcakuste brahmaNyA iti zrutvA maraNamivopAgataM iti manyamAnaiH sA tasmai dattA mUlAhutiH / kare dakSiNe muktA / hutA ivAtmAnaM manyamAnA sudhAMzumaNDalazItalaM AstIkakaratalaM kamalakomalamalaJcakruH te viSadharAH labdhacetanA svasambhAlitazarIrAH kRtapavanAhArA vigatadurdazAbhArAH sukhasaJcArA sabhAgata svadIptiprakArA AstIkastRtimukhavyApArA varadAnodArA: tamAstIkaM dRSTvA praNamya 1. atra 22 tamaM patraM nAstIti pAThastruTitaH //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 stutvA satArasvaraM varadAnapUrvaM procuH - sarpApasarpabhadraM te, dUraM gaccha mahAviSa / jinmejayasya satrAnte, AstIkavacaM smarA(ra) // 1 // AstIkavacanaM zrutvA, yadi sarpo na nivarttate / saptadhA bhidyate mUrdhni, zaMsavRkSaphalaM yathA // 2 // AstIkenorugaiH sAdhaM, purA yaH samayaH kRtaH / sa yadA samayaH satyo, jantuM hisantu mA'hayaH // 3 // sa me zaraNamAstIkaH, putro yo jaratkArayoH / yatprItibaddhamanaso, na dazanti bhujaGgamAH // 4 // AstIkasya ca yatrAjJA, varadAstatra pannagAH / / dayAguruNA AstIkena sambhASitA iti (?) // 5 // prANAtipAtaviramaNavratA jAtAH / tato nAgamataM jJAnamataM ca kathyate / paJcamIdine nAgapUjanaM tato loke prasiddhimagamat / AstIkenApi dayAdharmo vyAkhyAtasteSAmagre / damo devagurUpAstinamadhyayanaM tapaH / sarvamapyetadaphalaM,' x x x x ** *** (prabandhaH 5) asyA rAjaputryA apahatAlaGkArAyA kenApi durdazApatitAyAH / tato'cIkathat sa vidyAdharezvaraH sarvapratyakSaM vimAnaM nizcalIkRtya svAM priyAM he priye ! vidyAdharezvaro vaitADhye, rathanUpure nagare rAjA'sti / tasya devatAvasarapUjyamAna-jagatpAlanAmabimbAgamanenA'trAsyAH kumAryAH kAryasiddhiriti uktvA tirodadhe / kathitAMta eva kumArImAtulo maNicUlaH sameto mIlanArthaM tatra tadA rAjJA'pi ca maNicUDamuparodhya tadvimbaM AnAyitaM caitye sthApitam / tatsnAtrAmbhasA sarvatrAmRtA'bhiSekaH kRtaH / pUjanAnantarArAtrikasamaye tadvimbabhaktadevagaNena zira:stharatnAlaGkAramoTo(?) gADhaM baddho muSTibhistADyamAno bhRzamAraTan devapAdamUle kSiptaH divyavAcA pratibuddho 1. atra 24-25 tamapatradvayaM nAsti, ataH pAThaH khaNDitaH / /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10) jinazAsanArAdhako jAtaH / yaduktam .. tvAM sadAdhiguNadharmaropiNaM, ye'rihantarabhayAya bhejire / tAn kadApi na bhavATavIpathe, dasyuvat pratiruNaddhi moharAT // 1 // pavitraH kuntalAnAma prabandhaH paJcamaH smRtaH / carite stambhanAthasya, vAJchitArthaphalaprade / / ***** (prabandhaH 6) siddhyanti siddhayaH sarvAH, stambhanAyakanAmataH / avApyate na ki yasmAt, cintAmaNiparigrahAt // 1 // vaGgadeze tAmaliptIpure puSpazekharo rAjA / puSpavatI priyA / sa rAjA rAjyaM kurvan pApodayena sarvarAjakAryeSu pramAdI jAtaH / AlasyatvAt (alasatvAt) sarveSAM dviSTazca / kiM bahu ?, yathA tathA kRtvA sa rAjA rAjyAnirvAsitaH / atha sa dezAddezaM rulan kASThavikrayeNa jIvaM pAlayan ekasmin dine zamIvRkSamUla makhanat / tatra vivaraM vilokya praviSTaH / tatra pathi vrajan nAgapuramekamadrAkSIt / tatparisare gaGgApuSkarataDAgapAlIzirasi anekadevArAdhyamAnaM devagRhamadhyasthaM purANapuruSanAma devabimbaM apazyat / sa puruSaH snAtrapUjAstutibhirArAdhayAmAsa vyahaM mahadbhaktyA / nirAhArazca kAmaM sambhAlya sarvabhaktapratyakSaM mahatA zabdena ghaNTAnAdapUrvaM suptaH / kAle prabuddhazca punastaM devaM prnntvaan| tato devavaiyAvRtyakAribhirdevaiH sAdharmikavAtsalyena sabahumAnaM stutyAlApapUrvaM devaprasAdaM pArijAtapuSpaM "bho bhakta! tvaM gRhANedaM ajAmaraM (ajarAmaraM) nAma' / "mahAprasAdo'yaM me" ityuktvA gRhItaM tena / devaizca tasyetyAdiSTaM "bho ! devabhakta ! idaM puSpaM smeraNIyaM ripuM dRSTvA, yastvAM na mAnayiSyati tasya mUrdhA sphirayiSyati / sa ceti labdhaprasAdo devaprasAdIkRtaM devaprasAdanAmAnamazvamAruhya tarjanenAmumazvaM vAramekaM hatvA svanagare sve siMhAsane svasmAdazvAduttIrya puSpaM pheraNIyaM gaganagatyA - 'skhalitapracAro'stu" / tatastena rAjJA tathaiva cakre / sarve'pi pratIpabhUpAdayo lokAzca tatpuro vilapanto kuNThakaNThanihitakuThArAH taM zaraNamIyuH / tenA'pi ca rAjJA dharmavijayinA muktAste sarve'pi jIvantaH /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadAha - upakAriNi vItamatsare, sadayatvaM yadi tatra ko'tirekaH / ahite sahasA'palabdhe, saghRNaM yasya manaH satAM sa dhuryaH // 1 // tAvat kopo vilasati, mahatAM kriyate na pAdayoH praNatiH / rAmo vibhISaNAya, praNatAya sa dattavAMllaMkAm // 2 // rAjA'pi jAtasukhazciraM rAjyaM bhuktavAn / krameNA''hato jAtaH / kAle paNDitamaraNena samAdhinA mRtaH svarge samutpannaH / bubhuje divi sukham / uktaH SaSThaH // . * (prabandhaH 7) 'lokaH yamakiGkarapratyAhatisaJjAtakATakabhATakAdikuTakaM ca tataste yamabhaktAH caNDAdayo dAsA yamAgre taM parAbhavaM avadanto'pi svasya mahImanamuNDA iva saziraHsphoTA bhagnA'sthikUTAH jharat jharaM rudhiraM nijairaGgairvarSazchinnA bhinnAGgA AtmAnaM tathA parAbhUtaM darzayanti sma / sUrpaNakheva rAvaNAgre ajalpantyapi zrIrAmagauravaM prakaTaM cakAra / yamo'pi roSAruNAkSaH tatra jinagRhe prAptaH / taM trizaGkaM dRSTvA vihnirivoSarapatito vidhyAtaH, ulmaka iva nirvANaH, pannaga iva tAkSyAkAnto nirviSaH, jaladhirivAgastisamAkrAnto vyatItajalaH, mArtaNDa iva rAhumukhaprApto vitejAH jAtaH / tataH kRtAnto'yaM taM devAdhidevaM rAjAnaM ca natvA stutvA sarvapratyakSaM bhaTTa iva kIrtighoSaNAM tatAna "bho bho bhavyalokAH ! ahaM kAla: kalayitumenamAgAM rAjAnam / navagrahapIDA'pi mama sAhAyyaM cakAra / yadyenamupAyaM nAkariSyadasau tadA mamaikakavalo'bhaviSyaH he rAjan ! tvaM / ato'yaM devo grahapIDAzAntikArI bhavati bhavinAM bhaktAnAm / anyacca azubhaM karma kSayaM yAti zubhaM ca vardhate / prabandhaM enaM udIrya jagAma yamaH / rAjA'pi dRSTaprabhAvo bahUn jIvAMn dharme jaine sthirIkRtya svasthAne gatvA rAjyaM prAjyaM bhuktavAn / kAle vrataM gRhItvA prApa tridivam / prabandhaH saptamo jAtastrizaMkorgrahazAntike / carite stambhanAthasya, mahAnandasukhaprade // 1 // 7 // ******* 1. 28-29 tamapatradvayaM na, ataH pATho'pi truTitaH / /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 ( prabandhaH 8 ) dUSayanti nava nokaSAyakA, durgrahA api na taM grahA iva / yastvaduktavidhinA surakSitaM, svaM karoti karuNaikasAgara // 1 // rAjabhayayakSarAkSasabhUtapretAH pizAcazAkinyaH / nAyAnti tasya mUlaM stambhanajinanAma hRdi yasya // 2 // 1 kaliGgadeze kAJcanapure padmanAbho rAjA / padmAvatI priyA / itazca tatrAgataH kevalI subAhunAmA hemakamalopaviSTaH karoti vyAkhyAm / dRSTazca sa rAjJA bAhye vAjikrIDAM vitanvatA / natvA pRSTazca ihAgamanakAraNam / asmin vindhyagirau revAtaTe hastibhuvi caturviMzatiyojanapRthulazAkhAvyApo dvAdazayojanonnataH kuJjararAjanAma vo'sti tatrAste sarvaduHkhavAraNasya bhuvanatrayatAraNanAmadevAdhidevasya pratimA / tAM vanditumihAgato'smi he rAjan !, taveti praznottaram / iti zrutvA hRSTA gatAH sarve'pi samyaktvadhAriNo jAtAH / ekadA tu sa rAjA vanyagandhagajabandhanakrIDArthaM hastibhUmau gajAkare rAma / tatrAntare akAlajaladajalasiktabhUmisurabhimRtsnAgandhAghrANe nAsikApuTakuTIkuTumbitAM gate pronmattagandhagajavRndenAkrAntaH / palAyitAH pUrvameva padAtayaH tRNAnIva asArANi pavamAneneva / tato bhaTA nezuH apaNDitamukhe vacanarasA iva tato'zvAH petuH avinItajanaguNA iva / tato gajAH sainikA mumUrcchaH sulocanA savilAsaMlocanAJcalAcAntA rAgigaNA iva / kSaNAt tat sainyaM sarvambhavasvarUpamiva vizrasApariNAmajAtaM vigata ****** ( prabandhaH 9 ) vezite janavallabho rAjA nAmnA pariNAmena ca pratiSThAkUrmaH 'jagajje (jjye)STha: vairavArAhaH arividAraNanArasiMhaH parAkramaparazurAmaH unnatimeruH agAdhatAsamudraH maryAdAmakarAkaraH kSamAkSmAsamaH viveka zrIvAsudevaH ariyavAsakavAridAvatAraH pUrvajAcArabhAragovardhanoddharaNagovindaH rAjanItipArvatIparitoSasukhArdhanArInaTezvaraH samastavijJAnavizvakarmAvatAraH prajArakSaNadAmodaraH saMsArasarvasvaraGgalIlArambhAbhAvavAsavaH anujIvidurdazAduH khadhAraNIgirizreNIdalanadambholi : nyAyAnyAyadugdhanIra 1. 32 - 33 tama patradvayaM nAstIti pAThaH khaNDitaH //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 vivecanarAjahaMsaH caturudadhikAJcivasumatImaNDalasitacchatritakItimaNDalaH guNamaNirohaNaH adrohaNaH kavirikha kaviH vAcaspatirivavAkpatitve vidyotamAnaH bhAratIva bhAratipriyaH dayAjImUtavAhanaH paruSArthalIlApAkazAsanaH satyavAgyudhiSThiraH rAjyaM karoti / tatra deze durlabho nAmA kauTumbikaH kSetraM rakSan munimekaM jainaM kSudhAta tRSArtaM ca bhaktAnapAnapratilAbhanAvaiyAvRttyAbhyAM zuzrUSitavAn / tenApi sahajasiddha nAmavItarAgabimbe bhaktiH kAryA tvayeti upadiSTam / sa ca muniryayau / tasyApi karSakasya saptame'hni amutra mRtanagarezvarajanavallabharAjakulakramAyAtAmAtyAdhivAsitapaJcadivyAdhiSThAyikadaivataiH paTTAbhiSekaH kRtaH / tathApi tasyAjJAvidhAyI tAdRzaH ko'pi na jAtaH / anyacca pratipakSarAjAnastasya paraM veSTitavanto mithazca mantrayitvA nirvAsyate ko'yamupaviSTo raGko'sti / evaM vyAkulIbhUte loke calitoDumaNDalanabhastalopame nagare kalpAntakAlavizAlapavanodbhutanakracakrasamudrodaravivarabhayaGkare nagaraloke ca itazvetazcAbhraMlihalaharihelAvidalitakSatidramithogharSacUrNIbhavattimikulasaGkalajaladhijalavaisaMsthalyopamite sa vidyAcAraNo muniH vidyAsAgaranAmAnaM rAjAnaM vandApayitumiyAya / vavande rAjA ca munim / tataH provAcAzI:pUrvaM sa sAdhuH bho rAjan / mA bhaiSIH, tava sarvaM ramyaM bhaviSyati / jJAtaH sarvo'yaM vyatikaraH sarvathA te'dhunA sa sahajasiddhanAmA devaH zaraNaM zreyaskAri / ityuditvA jagAma muniH / atrAntare rodasI dhvAnayan janamukhArAva: prollalAva hA he ti hA heti kiM deva ! bhaviSyati ? / tatrAntare nagarabuha(bahu)madhyadezabhAgasthitAt sAdhanakUpAcca taddevabimbamudgataM jalasyopari saparikaraM gaganamalaJcakAra / mahAmahotsavo'jani / puSpavRSTirnabhastaH papAta / devadundubhayaH praNeduH / divyavANI prasasAra / vardhApitaH kSitipatiH / tataH saparivAro rAjA sametastatra / bhUmau lulotth| devabhaktairutthApitaH / sarvasamakSaM praNatavAn / harSotkarSavazaMvadaH stutiM cakAreti - kiM pIyUSamayI kimunnatimayI kiM kalpavallImayI, kiM saubhAgyamayI kimu(ma)dbhutamayI kiM jJAnalakSmImayI / kiM vAtsalyamayI kimutsavamayI kiM vi[zvasaukhyAvanI ?] [dRSTve]tthaM vimRzanti te sukRtino mUrti jagatpAvanIm / / viracita... prabhAvanA / kRtA pUjA jagadIzabimbe / tatazca vIrakoTIkoTyaH sahuGkAranirghoSAH prAdurAsan / tato vairiNo bhItA phutkArAkrAntA api jajakArA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 krAntijAtaniviSAH pannagA iva vyapamadA upadApUrvaM taM svAminaM zaraNaM yayuH / ye ca na namantyenaM nazyanti cakSubhyAM na pazyanti te tato devagirA pratibuddhA jAtA: sevakAH / tasya nAma dattaM devAdezena devaiH mArtaNDa iti / rAjA prasiddhi gataH / caitye ca devaM taM nivezya mahAbhaktyA pUjayitvA cAkhaNDaprabhAvazciraM rAjyaM cakAra / samarabhayazAntikArI, mArtaNDanRpeNa pUjito bhaktyA / zrIstambhanajinanAthastaccarite navamabandho'yam / / 1 / / duHkaSAyacaturaGgavAhinI, prauDharAganRpakalpitaH kaliH / tvatrizuddhikRtabhaktizaktibhirbhAsurairyadi naraiH samApyate // 2 // (prabandhaH 10) zrImerutuGgasUrermA, bhUdutsUtrapAtakam / mA bhUdAzAtanAvArtA, devastambhanavarNane / / 1 / / sauvIradeze vItabhaye pattane zrIvIraseno nAma rAjA / vIramatI bhAryA'sya ca / tatra zrInivAsanAmA daridrI goSThI ghRtakUpaM zirasA vahan sandhyAkSaNe pathi devanirmitabhavane lakSmIkAntanAma bimbaM vilokya nanAma / pUjAM kRtvA nijakUpaghRtena svapaTI vibhidya dIpavarti vidhAya dIpaM kRtvA cAgre susvApa(SvApa) / tuSTo devendraH / tasmai varaM datvA AdezaM kRtavAn-he zreSThin ! jaladhestIraM yAhi / tatra gatastvaM maddattavaraparaprA - tataH so'pi tathA cakAra / itazcA'kSubdhAbdhikallolahastAgraniSi(ba) NNA lakSmIstaM zreSThinaM ratnAkaratIrasthaM samAgatya samAliliGgabhujopapIDam / ciravirahAturA preyasIva nijaM priyaM prApya sapulakA suptaM samutthApya / dvitIyasyAM velAyAM dvitIyAlola kallolAgrAdhiruDhA hayA gajA AgatAH / tathaiva tRtIyAyAM tRtIyottaGgaprattaraGgataraGgAgre raGgattararatnanikaro'kSayakozanAmA nidhizca samAgataH / devA api khe sva(su)sthitalavaNAdhipapramukhAH- sabhaktikaM taM stuvantaH / zrInivAsasya svapuraM samAgatasya sataH tatpurezena zrIvIrasenena aputriNA svaM rAjyaM datvA vrataM jgRhe| gaganavAdyamAnadevadundubhikriyamANakusumavRSTinRtyamAnamadhukarInAmanATaka saharSagIyamAnazrIkAntadevaprasAdAvadAtaparamparAprakaTitasarvarAjamaNDalamahAcamatkArAkarasya ihabhave'pi lakSmIkAntadevaprasAdena mahArAjA(jo) jAtaH /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhaNao dhaNatthiyANaM, kAmatthINaM ca savvakAmakaro / saggApavaggasaMgamaheU jiNadesio dhammo // 1 // zrInivAsaprabandho'yaM, dazamaH kArmaNaM zriyaH / stambhanAthacaritre'smin, vANIjADyaviSAmRte // 2 // (prabandhaH 11) lIlayA'pi tava nAma narA ye, gRhNate narakanAzakarasya / tebhya eva narakairucitA bhIste tu bibhyat kathaM narakebhyaH // 1 // AjanmamudradAridra(ya)samudrAvartapAtinam / / stambhanAyaka ! mAM pAhi, kAntatIrthakarazriyaH // 2 // dakSiNasyAM dizi magadhadeze rAjagRhe pure narakAnto nAma rAjA / pUrvakRtanijapAtakodayena sarvarAjakAryamahodyato'pi medurarogAd akiJcitkaro jAtaH / sa caikadA gaGgAyAM snAtuM gataH jalamAnuSadampatI vArtA kurvantau dRSTavAn / zRNoti smeti ca - 'kalye nandIzvarASTAhnikAmahaM kRtvA'tra vizrAntA devA, jalakrIDAM kurvadbhistairdaivaizcAnyonyaM kathitaM, nRpo'sau nagarezo vairibhirnagarAnnirvAsyate lagna: parAbhavapadaM bhaviSyati / paraM he priye ! nagarezasya jayavAdavidhi nizi kathayiSye' / iti nizamya rAjA tatraiva tathAgatya pracchannaM sthitvA tAbhyAM kathitaM jayavAdopAyaM sa(zu) zruve / tato rAjA vaTagahvarAd vinirgatya vaTamUlAd utkhanitvA paThitasiddhAM gaganavidyAM patrasthAM vAcayitvA nandIzvarayAtrikadevapradarzitajayopAyaM kartuM gagane cacAla / malayAcale kaGkolIvane kumbhodbhavasyAzrame agnizRGgazikhare sindUrakuNDAntaH siddharupAsyamAnaM jayapatinAma jinanAthabimbaM protpATya yAvadAyAti svapuraM tAvat tatpuraM tasya ripurAjabhirveSTitaM so'drAkSIt / puramadhye bAhye ca kalpAntabhrAnta pAthodharanikararavaprArthyamAnapratAne nizvAnanizvAne jagato'pi karNAnudIrNe jvarayati sati sarvAGga, janasya zabdAdvaitamiva yajJe advaitavAdinAM pramANabhASAyAmiva / rAjJA'pi ca sa devo'ntaHpare muktaH siMhAsane / svayaM tasyAncaro jAtaH / bhaNitaM ceti ca "tvaM rAjA he prabho ! me'dhunA / " atrAntare pratolI svayamudghaTitA / dadhvAna devadundubhiH khe| ripukaTakaM mUkaM vikalAGgaM jAtaM sat tasya rAjJaH pAdayornipatya jIvitA'bhayaM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 prAthitavAn / devabhaktyA taddalaM jIvan muktaM anucarIbhUtaM paTTe'bhiSiktaH sarvaiH sambhUya / jAto mahArAjA zrAvakazca / bhuktvA rAjyaM mRtaH svargaM gataH / adbhutacarite carite, stambhanAthasya dattajayavAde / narakAntanAmanRpaterekAdazamaprabandho'yam // ***** ( prabandha : 12 ) dravyabhAvatamasAM vinAzanaM dravyabhAvamahasAM prakAzanam / bhaktibhAranatapAkazAsanaM, tAvakaM zirasi me'stu zAsanam // sA dhanya rasanA nRNAM stauti yA stambhanezvaram / 1 saiva prabhA veH zlAghyA. yA puSNAti dinazriyam // // 1 naktamAladeze zrImakuranagare zrI bhImaseno rAjA / hemAsanA kalatraM ca / tatrAnyadA ca zrIbuddhisAgarasUrinAmAno dharmaguravaH aiyaruH / so'pi rAjA vanditvA taM guruM dharma papraccha / ahaM zatruJjaye tIrthayAtrAM kartuM bhagavannAlaM antarA rAkSasadezamadhyAgamanopadravabhayena tato kSemaGkaranAmadevaprasAdabalena kariSyasi tvaM tIrthayAtrAM bho rAjan ! / he bhagavannahaM kathaM taM devaM jJAsyAmi ? kvAste sa devaH ? | rAjJokteranantaraM gururuvAca 'mAnuSottaraparvate sahasrabhujavirAjitayA tribhuvanasvAminI nAmadevyA samupAsyamAno'sti / kAlavazAt zrIsakAyotsargabalena zAsanadevI tvAM tatra neSyati / tvayi tatra sthAne gate zrIsaGghasya nidrA sameSyati / idamabhijJAnaM kAryasiddhayai jJAtavyam / tvamapi he pRthvIpate ! tatra sthAnake kRtASTAhikotsavaH samArAdhanaprAptadevaprasAdaH prAptavaraH sampUrNamanorathaH taddevavaiyAvRttyakaradevagaNa nirmApitadvAdazayojanapramANapralambanavapRthulajaGgamasuvarNavapramadhyagataH sametya svapure caturvidhena zrIsaGgena samaM siddhakSetramahAtIrthamahAyAtrAM mahAbhaktyA mahAdravyavyayena nirantaravidhIyamA[na] jinazAsanaprabhAvanAraJjitacaturvidhadevanikAyabalena mahAmahotsavena nirupadravaH annapAnIyatRNendhanAdinA sukhI san vyAghuTya svanagaramAyAsyasi / tribhuvanajanakutukamidaM adRSTapUrvaM kariSyasi tvam / tenA'pi bhRbhujA sugurUpadeze tatsarvaM tathA nirmame / itthaM kRte zrIjinazAsanaprabhAvanA bhUtale uddhRtA'bhavat / mithyAtvaM sarvatrA'pi samyaktvasahasrakiraNodayena himavajjagAla / kalpadrumAvatAratulyena
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dharmeNa pApaM dAridramiva vidrANaM gaGgApravAheNeva paGkasamparka prayAti kA'tra bhrAntiH viduSAM hRdayeSu / sukRtopArjanayA duritasantatidUre bhavati ghUmarIva dinakaraprabhayA / so'pi rAjaghastasyeva paramezvarasyAdezena jaganmallaM nAma putraM paTTe'bhiSicya taddevopAsanAprajApAlananyAyazikSAsamAdezadAnapUrvaM jAtavairAgyarAgaH sarvasaGgavirato gRhItapaJcamahAvrataH zukladhyAnena sakalakarmakSaye jAte antakRtkevalajJAnotpattiH / dvAdazatayA prabandhaH, pUrNo'yaM bhImasenabhUpasya / stambhanajinapaticarite, vAgjanmavilAsakalpatarau / ***** (prabandhaH 13) sarvamaGgalamaye tvadAgame, sarvavighnaharaNe kRtAtmanAm / nAtha ! duHzakunavRddhizRGkhalAH, kurvate kimu kutIthikoktayaH // 1 // akSayA pratibhAtIva, vANI stambhanavarNane / ayaM devaH paraM brahma pradatte yadupAsitaH / / (2) / narmadApaTTadeze zubhaniveze zrInandapuranAmapure candrakAntApatiH candracUDo raajaa| tasya ekaviMzatipUrvajAH pApaddhivyApAditamaNibandhanAmasiMhajIvena prAptavyantarajanmanA mAritAH / asyA'pi candracUDasya tatkulodbhavatvAt sa pApaddhiraso mahIyAn jAgati / ekadA vanakrIDAM kurvan AkheTakarasena sa rAjA vindhyagirigahvare toraNamAlanAmaparvatAntarazikhare AmrArAme akhAte udumbaranAmasarasi narmadAjalApUrNe sAjaNa-gAjAmAmAnaM udambaravRkSadvayaM dRSTavAn / muniM ca jainaM salIlaM locanayugalenA'drAkSIt ni pantya vilAkya cetastato muniM taM natvA papraccha-bhagavan ! bhoH ! ke bhavantaH ? kimatrAgatAH ? ko heturvA'trAgamane : kimarthaM bhUmireSA padakSuNNA ? kiM mImAMsyata ? anyacca udumbarasyA'dhobhUmau kasya jIvasya padAnyamUni nirIkSyante ? / tataH sa nunirAha-karNATadezasya vikaTotkacanAparAjJaH putro'haM ghaTotkacanAmA / munidarzanajAtapUrvabhavasakamanidAnasmRtisamutpannavairAgyo vihAya tRNavat straiNaM, kanakaM kanakavat tyaktvA gRha pretagRhavadvibhAvya, samAzritazrAmaNyaH zabaranAthanAmadevaM praNantumatrAgAm; taveti praznottaraM jAnIhi he rAjarAjan ! / tato rAjovoca he mane ! kimiti na pazye'haM tAM ---Www.jainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 pratimAm ? / guruNoktaM tataH - udumbaravRkSasyAntaH / nRpaH prAha savismayaM bhagavan bhagavan ! mAM anugRhANa prasAdIkriyatAM anenodantena / muninoktam-zRNu rAjan ! guptAd guptataraM vacanamidaM purA zApaprabhAvopalabdhazabararUpeNa mahAdevena pArvatIpreritena zUkaravadhArthaM vRkSasyA'sya mUle zarazcikSepa / zarastu taM na pasparza / IzvaraH kSatavratI jAtaH / tasya manasi ca zAntarasa: saGkrAntaH pUrvamaspRSTo'pi / tataH so'cintayacca navInaM kutukamidaM prollasati spRzAsma (sparzAzma) samparkAdivAyasi kaladhautatvaM parispho (posphu) rIti / satyaM mattasyA'pi mahiSasya zirasi bhAratyA svakare datte cAnAhataH sArasvatollAso varIvarNyate / tat kiM kvApi devAdideva zrIvItarAgapratimA mAdRzAmavivekinAM tAraNI mahAnarakanipAtanivAraNI Asannaiva sambhAvyate / yanmama citte hiMsArasaniSThure'pi sakaruNA zAnti (nta) rasazrIH sarvAGgamanusarIsarIti sma ! tadukteranta eva puraH prAdurabhUt prabhupratimA / praNatA ca tAbhyAm / munirvakti puna:bho rAjan ! tadA prabhRti zabararUpadhAriNA mahezva [ re]Na sthApito'yaM devo'tra kAraNenAnena ca zabaranAtha nAma jA' - ( prabandhaH 14 ) tArakA api gaNyante, gaNyante vAdibindavaH / stambhanendraguNazcaiko, gaNyate nAmarairapi // tilaGgadeze haMsapattane DhorasamudranAmasarovarazobhite naravibhramApatiH naravibhramo nAma rAjA / ekadA ca rAjapArTI vinodena bhraman vane tRSArto jAtaH / vaidyairmAntrikairgaNakaizcopacAravidhiH kRtaH, sarvo'pi viphalo'jani / nRpo'pi vaikalyena ca ekAkI san gRhAdvinirgatya gaGgAtaTe ciJcAdvayAntare niSasAda / etAvatyavasare samakAlameva ekasyAM bhujaGgamo'parasyAM ciJcAyAM bheko niHsasAra / tatastau mithaH savairaM jalpataH sma / bhekenoktam- bho bhoH / ko'pyasti ya enaM sarpAdhamaM mArayati ? mArayitvA cAsya ziromaNi gRhNAti ? / ityukte sakrodhaM roSAruNalocanaH sarpaH prAha-haM ho ! darduraM hatvA asyaivAdhanastanabhUmisthaM akSayaM ratnanidhiM gRhNAti yaH sa ko'pi nAsti ? kiM dardurasyApi vyApAdane kasyA'pi hatyA lagati ? / ityuktvA indrajAlavat tadyugaM vilInaM svayameva / tatazcaikato rAkSasaH anyato rAkSasI gagane 1. 43 tamaM patra nAstyataH pAThastruTitaH // I --
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 raNaM kartumudyatau / sa rAjA tatrAsIno vilokyati sma / kSaNena gaganAt tau dampatI patitvA rAjJo'gre mRtau / atrAntare vimAnastho vidyAdharezvaro'vocat bho rAjan ! durmanA iva kiM lakSyase ? / bho mahArAja ! jagAmA'daivaM tava prAptaM tvayA sarvaM samIhitaM, nanAza vikalatvaM pUrvabhava zramaNAbhyAkhyAnadAnaphalam / anyacca gaGgAvelAjalasthApyamAnadakSiNamadhuciJcAmUlAdhasthitapuruSottamanAmabimbasnAtrajalaM piba / tadAkarNya rAjJA tadvidyAdharavacanaM tathA cakre / tajjalaM devadravyamapi sat "savvasamAhivattIyAgAreNaM" ityAgArapadabalena " mahattarAgAreNaM" ca asyApi padasya balena sarvasaGkhena militvA kRtAnugrahaH papau devastrAtramapi / tato vAkpaTutA'bhavat / jajJe kalyANam / sarvadeze mahotsavaH prasatre / jAnapadikAH sotsAhAH kRtasnAnA sapuSpazirasaH kaNThadAmAbhirAmA sanandanAH sacandanAH gatarogAH kRtabhogAH paridhRtavicitrAmbarAH pratigRhapratipATakapratirathyAmukhapraticatvaratrikatUryAsphAlananinAdapratininaditAmbarAH sagItAH sphItAH sanRtyArambhAM vItazaGkA vigatAtaGkA lakSmIvantaH sapakSAH dakSA aviSAdAH prAptarAjaprasAdAH ghanadAnAH sthUlahastA jabAdijalaharA bITikAvajrAkarAH sUtkaTIsamudrA vairivairakaraNavArAhAH pratiSThAniSThA variSThAH paNDitAH akhaNDitAH baddhanijanijajAtiTolA vikasatkapolA tAmbalotphullagallamukhAravindA: sAnandAH gajagatayaH sumatayaH kRtamanovAJchitabhojanA yAcakajanadIyamAnasamIhAdhikadhanabharavigalitavRjinA: sanmArjitanagararathyAsaJcArAH pavitrAcArA mArgaNapravezabohanikA nirgamazambalaviradAH sarvAGgaviracitAbharaNAH sarvazaraNAH gRhasthAH svasthA aduHsthAH zAntA lakSmIkAntA udArAH paropakArasArAH sabalAH nijanijavyavasAyaprAptaphalAH sarvato'pi khelanti sma / anyatazca rAjanyakA rAjakulAzca sAmantA maNDalikAH zalyahastA daNDanAyakA dalapatayazcamUsAdhanikA rAjaputrAH senAnyaH padAtayazca zrIkaraNA vyayakaraNA madhyakaraNA aGgalekhakAH kSUNalekhakA mantriNaH adhikAriNaH vasiSThAH zreSThinaH nAyakA mahattarA mahattamA anye'pi ca sAmAnyalokAH catvAro varNAH SaDapi darzanAni caturazItimahAjanA aSTadazaprakRtayaH SaTtriMzad rAjakulyaH SaTtriMzat pravaNyaH SaNNavatirAjarItikA SaNNavatipAkhaNDAni viMzatyadhikasaptazatamatAni ca svecchayA rAjaprasAdanirargalaM ramanti sma / gAyanAni svarazuddhimAdhuryarasena vizvAvasuM hasanti sma / nartakIgaNA devanartakIM rambhApramukha svatAlazuddhisamanakhAdinartanasUkSmazuddhivaidagdhyena tarkayanti sma / vAditropAdhyAyAH zivavADazaktivADahastavANipramukhAkSarazuddhi
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dhvanimAnajJAnAvirbhAvena indramArdaGgikAn mAmAmUmUmukhyAn viDambayanti sma / itthamaSTAhnikaM vardhApanaM jAtaM deze rAjakule ca / tato rAjA taM devaM mahAdravyavyayanirmite caitye nivezya SaNmAsIM yAvat mahAmahotsavaM cakAra / evaM zrAvakatvaM zuddhaM pAlayitvA sugurUpadezena prAnte ca vrataM gRhItvA punargRhItasaMstArakadIkSAvihitacatuH zaraNagamanaH kRtaduHkRtagarhaH vihitasukRtAnumAdanaH vizuddhabhUmaNDalabaddhaparyaGkAsana : vihitadevavandanaH " savvaloe arihaMtaceIyANaM" ityAdi daNDakoccAraNapUrva sarvajIvAn prati mithyAduH kRtaM datvA kSamayAmi sarvAn sattvAn, sarve kSAmyantu te mayi / maitryasti teSu sarveSu, tvadekazaraNasya me // 1 // iti kSAmaNakapUrva yogAbhyAsena samAvarjitaprANAyAmaparisphando nAzA(sA)granyastadRgdvandvo zrIniraJjanAptopadezAbhyastaparabrahmamarmopacIyamAnaikAntAntaH karaNazaraNaH iti papATha pATham - sattveSu maitrIM guNiSu pramodaM kliSTeSu jIveSu kRpAparatvam / madhyasthabhAvaM viparItavRttau, sadA mamAtmA vidadhAtu deva ! / / ekendriyAdyA yadi deva ! dehinaH, pramAdina saJcaratA yatastataH / kSatA vibhinnA malitA nipIDitAstadastu mithyAduranuSThitaM prabho ! // 2 // atikramaM yaM vimatirvyatikramaM jinAticAraM svacaritrakarmaNaH / vyadhAmanAcAramapi pramAdataH, pratikramantasya karomi zuddhaye // 3 // , ityAdi paNDitamaraNaceSTayA pratalIkurvan karmANi kSapaka zreNIM praviSTaH zukladhyAnAntyabhedayugalIM vihitaghAtikarmakSayo vizramya zeSe samayadvaye nidrAdyA prakRtI: kSayaM nItvA kevalI bhUtaH san pUrvakoTyAyuH pramitaM ca trayodazamaguNasthAnaM sayoginAma muktvA apUrvakaraNaprayogeNa caramaM guNasthAnaM ayoginAma spRSTvA laghupaJcAkSarapramANaM muktiM gataH / evaM cobhayathA mahAmohavyAmohasandohahantA'yaM paramezvarazrIpArzvanAthanAmA / naravarmamahIpAlaprabandho'yaM samarthitaH caturdazatayA zrImatstambhendracarite hite // 1 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 (prabandhaH 15) AdiSTaM madguruNA, matpurato yad yathaiva caritamidam / zrImerutuGgasUristathaiva tallikhati na paravacaH // 1 // gauDadeze kolApure nArAyaNo rAjA / naradevA'sya ca rAjJI / g2ajA svabhAvAdeva darzanabhaktaH / ekadA ca nAstikenaikena bhUtAkarSaNapUrvaM bhUtAkarSaNavidyA pradattA ca(cu?)kopArAdhanavelAyAM grathilo jAtaH / madhyArdhapatitagRhagodhAvat nimIlitAkSaH ubhayoSTAgranipIDitAgrarasanastiSThati / sa ca ekadA niryayau / avantyAmagacchat / gajendrapadanAmasmazAne ziprAnadItIre siddhavaTasamIpe rAmasAgaranAmAnamekaM muniM dRSTavAn / praNanAma sa ca taM munim / tasyApi ca munerjJAnamutpAdi tadaiva nizi / tasya vikalasya rAjJaH pazyata eva tatra surAH kevalajJAnotsavArthamIyuH / tatau devaiH sa rAjA munisamakSaM pRSTaH svavRttAntamAcakhyau / munisevako'yaM cirantana iti vimRzya sAdharmikabuddhyA maNDapadurge gacchadbhiH sadbhiH sa rAjA sArdhaM nItaH / tatra tu maNDakezvarAdidevagaNaiH pUjyamAnaM bhadragartopari maNikarNakazRGge kuNDapaJcakasamIpe siddhAyatanasthaM niraJjananAmadevaM nayanayoratithIcakAra / devA api zatasahasralakSakoTikoTIkoTibindunAmakuNDebhyo jalaM gRhItvA te devaM asisnapan / pratyakSA SaDapi RtavaH svaiH svaiH kusumaistaM devamAnacuH / itthaM kRtvA jagmuste prabhAvanAm / sa rAjA vaikalyAt tathaiva tasthau SaNmAsAn yAvat kRtopavAsaH dattadevAsyadRSTiH / mAsaSaTkAnte tuSTo devazca SaTpaJcAzatkoTiphaNiphaNAvalItalasparzamAnapadakamalatalaH navakulanAganAthasanAthobhayapArzvaH miladalikajjalagavalakAlakAlAmbudanirmalaH kuvalayatAlatamAlabAlakuntalasamapudgalaH / tatastaddevena tasya puro sakuraNAM (sakaruNAM) dRzaM vidhAya ratnatrayaM vyAkhyAtam / sa rAjA ca sajjo jAtaH / mahAmAyA jagAla / devasevAkAribhiramarairutpATya sa rAjA rAjye nItaH / paTTe'bhiSiktaH / divyaM astra: auSadhIdivyAH cintAmaNi ca devAstasmai tuSTA daduH / tena tadvimbaM svapure samAninye taddevaprabhAveNa sa trikhaNDAdhipatirjajJe / niyadavvamauvvajiNaMdabhavaNajiNabiMbavarapaya(i)TThAsu / viyarai pasatthaputthayasutitthatitthayarajattAsu //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti siddhAntapraNIteSu saptasu kSetreSu vittavyayaM nirmame / sa mahIpAlaH duSTAn daNDayan sAdhUn pratipAlayan kozavRddhi nyAyena kurvan paropakAreNa ca yathAyogyaM sarvajIvAn prati upakurvan nijaM dezaM sarvathA vividhopadravebhyo rakSan anaya(yA) rAjarItyA rAjyaM kRtvA rAjyaM narakAntaM vimucya prAnte kRtasaMyamazaraNo vihitamaraNaH saJjAtaH svargI / nArAyaNasya kSa(kSi)tipasya jajJe, rasAlayaH paJcadazaH prabandhaH / asmiJjinastambhapatezcaritre; prabhAvaratnodgamarohaNasya / / ***** (prabandhaH 16) avadhyaM taddhAma tvamasi bhagavan ! yatra na namo (tamo ?) na cAlokaH kazcit phalamiha na jAne stutigirAm / tathApi stotuM mAM tvarayati muhurbhaktijaDatA jaDaH kiM kurvANaH phalavadaphalaM vA kalayati / / 1 // ayonijena yenedaM sarvaM sRSTaM carAcaram / sarvazaktiparItAya, tasmai vizvAtmane namaH // // paJcAladeze kAmpilyapure brahmabandhunAma rAjA / tatkalatraM tArAdevI kSAyikasamyaktvadhAraNI mahAzramaNopAsikA zIlavatI guNavatI rUpavatI dayAvatI sudatI catuHSaSTiyuvatijanajanmavijJAnavedinI / atha bhISme grISme vyatIte samete ca varSAkAle tatra pure ekaH prabhAcandranAmA munindyA eva madhye kAyotsargeNa tasthau / prAvRSi cAkhilabhUtalabuhala(bahula)jalavilasitAyAM sA nadI na papATa / tasyAM rAjagAnAmadhyanadyAM(?) nIraM samApatat / devyA jinazAsanasambandhinyA niSiddhaM munestasyopasargasambhavatvAt / devatA ca tannagaropari sphaTikaratnazilAM nirmitavatI / tasyAM tArakAdi sarvaM pratyakSameva vilokyate / nagaropari patitaM jalaM vaprabAhye patati tayA ratnadRSadAcchatrarUpiNyA / anyacca rAsabhasyopamito'yaM tannivAsI niSkAraNavairI apazabdakukSimbhariH tadudgiraNazIlaH azlIlabhASI anAthavidyAvinodo jinadarzanadarzanasamutpannamatsarabharo loko'nekAnupasargAzcakAra tasya nadyAM sthitasya prabhAcandranAmamuneH / tato niraGkazaiH pApabhirlokai " yaM tapasvI kintu kauTilyakalApAtraM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAmbhika eSa kautastya" iti praghoSaNAM kRtvA samakAlameva ekaloSTavadhaH kRtaH sa muniH / pANaccae vi pAvaM, avi je egidiyassa nicchaMti / te kaha jaI apAvA, pAvAI karaMti annassa // 1 // jiNapahaapaMDiyANaM, pANaharANaMpi paharamANANaM / na karaMti ya pAvAi, pAvassa phalaM viyANaMtA // iti sarvaviratipratyAkhyAnasya tattvamuSTimAkalayya sarvathA karmabAhalyAt tatparISahopasargavedanAsamudghAtaM nitAntamanubhUya paNDitamaraNavidhIn sarvAn spRSTavA ca zailezI pratipadya lezyAM gatakarmA jAtaH, siddhiM gataH, lokamastakAgrastha: siddho'bhavat / dharmAstikAyabalena gatipUrvaprayogeNApi ca karmarahito'pi AtmA saptarajjupramANaM lokAkAzamutpatati ityAgamamarma / api ca sa munirjAnapadikaistathA vadhyamAno rAjJA na niSiddhaH / rAjJI ca pazcAttApaM yayau / yato vArido nAzvAsayati vasudhAM svAmbunA yadA tadA lokasya kAM prItiM janayati vidyut svena sphuraNena / tatazcukopa dharmadevI "vavarSa mahAjala !" / tato meghavRSTyA plAvitaM tannagaraM sarvam / rAjJI ca svagRhAgre vaTamAruroha / "namo arihaMtANaM" ityuktvA zIlavatyAstasyAH puNyAtizayena saphalasarvadharmAyAH kAberInarmadAsaGgame kapilAnAmanadyAzca taTe sa vaTa: sthitaH / tadAdi sa tatrastho vaTa: prasiddhimagamat / atha tArAdevyA svapnAdezapramANena tasyaiva vaTasyAdhastAt AdirUpanAma devabimbaM khanApya bimbaM maNDApitaM svanAmnA tArAvihArazca kAritaH / svanAmnA tArApuraM ca / khanyakarmaNi prArabdhe ratnanidhirakSayazca prAptaH / devasyAgre svamUrtiH kAritA / tArAnAthanAmnA sa devAdhidevo jAtaH / dravyavyayena zAsanaprabhAvanA tArayA cakre / kAle gacchati sA devI tArAmUrtistArAdevI jAtA / bauddhamate sA'dyApi sarvArthakAmasiddhidA bauddhadarzanAdhiSThAyikA prasiddhA / "dhyAtvA bhaktijuSastaranti vipadastArAM tu toyaplave // " ityAmnAyapramANAt / tArAdevyapi vrataM gRhItvA muktiM gatA / citre caritre'tizayaiH pavitre, stambhezituH sarvasukhaGkarasya / tArAprabandhaH khalu SoDazo'yaM, zrImerutuGgeNa mudA prabaddhaH / / 1 / /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 ( prabandhaH 17 ) vizvarUpakRtavizva ! kiyat te, vaibhavAdbhutamaNau hadi kuva / hema nahyati kiyantrajacIre, kAJcanAdrimadhigatya daridraH // 1 // zrutvA ke'pi hasiSyanti, prabandhAMstalinAzayA / vajiSyanti mudaM cAnye, sUrayo guNabhUrayaH // 11 hastipure harizcandro rAjA / rAtrau nidrAM gataH svanaM dadarza - "ko'pi mahAdevatA zvetavAsAH su ( sa ) prasAdaM jagAdeti - he rAjan ! prabhAte tava vAhyAlIM gatasya ko'pi pumAnnetrAtithirbhavati tena sAkaM maitryaM jAgaryaM bhavatA " / svapnAnte ca gatanidraH prAtarutthitaH zrutabandijanamAGgalikakalakalaH maGgalapAThakAhamahamikApaThyamAnabiruda zreNIni zreNIsamadharohitakIrtinaTIparAkramanaTatadrUpArdhanArInarezvaranATakaraJjitacamatkRtatribhuvanajanaH kRtadevagurusmaraNa: kli (klR)tapaJcaparameSThipaJcapadoccaraNaH dinodayasArdhasamArabdhakanakavitaraNaH prakaTitaSaTtriMzaddaNDAyudhaparAkramaH SarulI - bhUmaNDalAntarAlAnekazaikSako panamitarAjanya kumArapradarzitayuddhAGgaNaraGgataraGgaparAhatisvAGgarakSAdvyAzrayaka thAvyavahAravicAra: svedabindakitagodhiradhIrasvA (vA) sa: ( ? ) saJjAta - sarvAGgaprayAsaH kRtadantapAvanaH vilokitadarpaNavadanaH kiGkaradUrIkRtaparigrahaH javanikAntaritaH tyaktacaraNaH namadatyaktacaraNaH paridhRtajalArdraH caturvidhavizrAmaNAvidagdhajanavihitamardanaH prAkkuraGga madamIlitamauliH yakSakardamamRdUnmRditAGgo'GganAbhirAplavanecchurgandhavAribhirabhiSiktaH rAjA / tato gandhakASAyavAsasA zoSitasarvAGgajalabinduvRndaH samAzritAraktAmbaraveSadharaH kRtakanakamaNimauktikAbharaNazRGgAraH kRtadevAdhidevapUjanaH vihitottarAsaGgaH pramadottaraGgaH pradattadAnIyajanadAnavitAnaH evaM prAbhAtikakRtakRtya: devagRhAt samAsvAdita sasAkSikatAmbUlaH samAzritasarvAvasaraH prapaJcitapaJcAnanAsanAsanaH zira upari dhRtazvetAtapatraH rAkAdarza sadRzavIjyamAno bhayapakSacAmaraH sanAndInirghoSajAtanIrAjanAvidhiH vAmAGgavilasitaSADguNyapustakaH locanAgrajAgratsakaladharmazAstraH nItigranthasanAthadakSiNAGgabhAgaH vividhavidezAgatapratIpabhUpAlapradhAnajanakriyamANopadAvicitrIyamANasabhyahRdayaH sabhAbhartA puro'bhavat nAnAsphItasaGgItakavilasadrasasamAptasakaladurdazAduHkhasamudayaH kSitipAla icchayA kAle lokaM visRjya pratIhAramukhena pallayayanikairhayamAnIyAzvavArairazvavAratAM kArApya vAsava ivoccaiH zravasaM svayaM 1
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ turagamAruroha pazcAt / atha sa rAjA ekaM nRpaM tRSArtaM bhUpatitaM dRSTvA samIpasthasa pallayayanAzvaM ca svabhAvopakRtibuddhyA jalena chAyayA vAtavyajanAdinA sajjIkRtya svagRhaM nItvA maitrI cakAra / tAvatyantare sametaM tasya sainyam / virATadezAdhipo'yaM jane vizrutaM(taH) sa pradyumno nAma rAjA / virATezvara(:) svagRhaM prati yayau / mahoparodhena harizcandraM visaryeti coktvA rAjan ! sakhe ! harizcandra ! tavAnRNIbhavituM nAsmyalam / paraM asmaddeze jhADamaNDalamadhye ratnApurabhUmaNDalabaddhagandhamAdanagirau gajakuNDasiddhAyatane sarvArthasiddhinAmAnaM devaM vandApayAmi tvaM yadi eSyasi / tathaiva cakre rAjA / vavande ca taM devam / tatra sa SaNmAsAMstasthau nityakRtalakSavyayadhanapUjanaH / prasanno devaH / sa varaM dadau "yatte samIhitaM taddAsye tubhyam" / rAjovAca- nAtha ! satyaM me hitaM mamAntaHkaraNAt prANAnte'pi naayaatu| tat satyaM iti varaM prApya sve gRhe gatvA ciraM cikriidd| api ca sa ekadA rAjA 'nRpacaryayA vane gataH viparItazikSitAzvena vane kSipto bhUmau pArApatapallIsamIpe cauravaTe / tatra ca ratnanidhAnaM ekaM kUpaM dadarza / sa ca rAjA paribhraman etAvati kSaNe caurapadapramANena tatra vAharA sametA / "cauro'yaM" bhaNitvA sa rAjA tatrastho baddhaH sajjanapurezasya naradevanAmnaH padamUle kSiptaH / tataH sa rAjA naradevena pRSTaH kimapi nottaraM dadau / rAjJA khedaM gatena cArakSakapAzrvAt sUlAyAM protavyo'yaM vadhArthamityAdiSTaH / sa rAjA harizcandro na mriyate kenaapyupaayen| tathAkRte'pi tamekaM devaM (prabandhaH 18) ___ maM pUjAnantaraM devavANI jAtA..bho nRpa ! zRNu ! asau mantrisUH parabhave bhUnAgamekamavadhat daNDAgreNa krIDayA / tatpAtakena mArinAmA kasarogaH saJjAtaH / tato rAjJoktaM-he jinendra ! adya prabhRti mayA prANiprANAtipAto na kAryaH / vizeSeNa cA'nAthAnAM kRte mayA svaprANA api dAtavyA iti vrataM me / iti stutvA jagAma rAjA devAlayAt svagRhaM / ekadA ca gu(ga)ruDacu(ca)JcapuTavoTyamAnaM vadhyazilAyAM yamadaMSTrAbhidhAnAyAM pAtitaM pAtAladAkRSya sa gacchan rAja'pazyat nAgendram / rAjJA'pi ca svazarIraM mAMsapaNaM kRtvA sa nAganAtho mocitaH / divyavANyA stutirjAtA 1. 56 tamaM patraM nAsti ataH pAThaH khaNDitaH //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasya jImUtavAhanasya paraprANairnijaprANAn, sarve rakSanti jantavaH / nijaprANaiH paraprANAneko jImUtavAhanaH // 1 // devAH svayambhUnAmadevasya bhaktAstatra prakaTIbabhUvuH / rAjJo mAMgalikAni vidadhuH / aSTAdazaprabandho'yaM, carite stambhanaprabhoH / jImUtavAhanakathA, kathitA merusUriNA / / (prabandhaH 19) purANAni purANAni, tRNAnIva yadagrataH / eka: sa jIyAt siddhAnta, ekaikAkSaramuktidaH // 1 // divi vA bhuvi vA mamAstu vAso, narake vA narakAta(nta)kaprakAmam / / avadhIritazAradAravindau, __caraNau te maraNe'pi cintayAmi / / vANArase deze vArANasyAM nagaryAM kapilabrAhmaNenAzvamedhazcakre / so'zvo mRtvA gaurjAtaH / sa dvijo'pyantajo'jani kAlAbhidhAnaH / tena kAlAbhidhAnena janaGgamena sA ghoTakajIvagauH kambitA / daivayogena sa caNDAlastanmAMsAdanAt vibhAvaryAM mamAra / zubhamanuSyAnupurvIsamudayena lezyAvazAt samupacitamanuSyagatiH sahajasaJjAtakarmanirjarAbalAt bIjauradeze mahantakapure kAlaseno nAma rAjA jAtaH / gojIvo'pi tasyaiva rAjJo mahAdevanAmA mantrI jAtaH / paramanyonyaM mahAvirodhena rAjyakarmANi kurutastau / ekadA ca rAjJA kenApi chalena dhRtaH sa mantrI sUlyAM dApito mRtaH zubhabhAvAdvayantaro jAtaH / prastAvaM prApya svaM vairaM vidhAtuM lagnaH sa pAtakI vyantarApasadaH khAdayituM lokAn / tato deze DiNDimo dApito rAjJA-yo jAnAti mAntriko mantravAdaM vidhAtuM enaM sa vyantaraM vazIkarotu / ityarthe madIyAdezo'sti / tato maNDalamuhRtya sa balAdAkRSTaH nastitavRSa ivAyayau / mAntrikaizca chalenAkramya vAktritayena baddhaH nityaM manuSyamekaM tubhyaM deyaM iti paNe sthApitaH /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 | itthaM dineSu gacchatsu sarvezvaranAmA sUriravadhijJAnI tatrAgataH / rAjApi ca taM vanapAlapardhAvanikAdvAreNa tatra samavasRtaM jJAtvA sametya ca natvA ca papraccha tat tadvyantaramArikAraNam / guruNoktaM tatsarvaM pUrvabhavavaktavyaM, kathAnte ca so'pyAgataH / tatropaviSTayorubhayormithyAduH kRtaM jAtam / gurudRSTyA kSamAmRtavarSiNyA tayoH kopapralayo'bhavat / atrAntare tasya sUrerapi kevalajJAnaM prAdurAsa sakalaghAtikarmakSayAt / tato devaiH kevalamahotsavazcakre / tataH sarvapratyakSaM tena bhUtAnandanAmnA vyantareNa pRSTaM gurusamIpe kathamahaM niH pApo bhaveyam ? / gururapi cAha - aviratiguNasthAnakyapi bhavAn samyagdaSTirbhavat / sarvapApApahAranAmAnaM devaM AnIya sthApayitvA'tra nagare samArAdhaya pUjayA / tena coktam - kvAste taddevabimbam ? / mahAkuraladeze mAnasasaraH samIpe kAlakUTagirau madanonmAdakuNDatIrasthasyAzokavRkSasyAdhaH / punastabdimbaM kAmakuJjaranAmnA kAmakelidurlalitena grastaM devenA'sti / anyacca so'pi kAmakuJjaranAmA devo vihitaparadArAsvIkAravikArAd hataujA bAhubalinAmadevena tadapahatastrIpatinA sva ( zva) stanadine prabhAte 'yuddhaM dehi me re pApa!' ityuktaH skandhalaguDAhato lulitadRSTirgatiskhalito bhaviSyati / tasminnavasare he bhUtAnanda ! vyantarezvara ! tatra gatvA buddhisUtreNaiva tadvimbamatrAnaya, zrI jinazAsanaprabhAvanAM viracaya / etannizamya tena tatkarma tathA kRtaM bimbamutpATyAnItaM pAdukAyugaM agrasthaM tatraiva sthAne tasthau / adyApi tatra deze sarvapApaharapAdukAyugaM sarvalokadaivataM prasiddhaM asti / rAjJA'pi ca zrAvakatvaM prapede / vyantarastu rAjJaH sakhA jAtaH / rAjye(jyaM) kurvan kAle mRtvA divaM yayau / eSa kRSNamahIpAlaprabandhaH kathito mayA / ekonaviMzatimitaH, carite stambhanaprabhoH / / ( prabandhaH 20 ) virAjante na zAstrANi, sattattvArthojjhitAni ca / ajalAni sarAMsIvA'jIvAnIva vapUMSyapi // 1 // mAlavadeze avantyAM trivikramo rAjA / ratnAdevI priyA / tasya putraH zArdUlanAmA sarvavyasanAkaro jAtaH / rAjJA nirvAsitaH svadezAtsa putraH / rulan gajapure sa gataH / tatra dyUtAdisaptakuvyasanakoTibhiH kadarthyamAno labdhavyasanAkarA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ paranAmA nirgatya gato dezAntaraM anyat / tato malayAcalaM prAptaH tatra paribhraman haMsaM saro'pazyat / jalaM pItvA pAlivizrAntaH akasmAdAgataM tatra kuraMGgIdvayaM zRGgAbhyAM taM ghnataH / tenApyuktaM yadItthaM ramaNIdvayaM madaGgaM stanAbhyAM spRzati tadA tatsukhAkaroti vacanAnte tadindrajAlavad vilInam / tataH protthAya lagno'gre gantum / vivaraM vilokya praviSTaH / tato'gre calito yuvatIdvayaM zirodhutikArakaM stanAbhyAM hantuM lagnaM taM prati / kathitamiti ca tena yuvatiyugalena "bho vyasanAkara ! yat prArthitaM tvayA kSaNArdhAt pUrvaM tallabdham / tataH sa jagAma zIghrapadam / tathA krIDAkadarthito'gre ajagiriNA'ttumArabdhaH naMSTvA tarumadhiruDhaH / punaruttIrya gantum pravRtto hastinA''krAntaH / hastyapi ca puraH samutthitaH(ta)siMhabhayAt trastaH / siMho'pi ca tamagre daNDavat bhUpatitaM vilokyaM dhUrtatayA ca "mAM khAda mAtula he!" iti bhaNantaM zirasA praNamantaM ca 'ekakavalamAtramasi me, tava ghAte me parAkramaH samarasaNTaGkakoTiTIkAM nATIkate' / anyacca utkaTakarikaraTikaTasphaTapATanasupuTakoTibhiH kuTilaiH / khele'pi na khalu nakharaiH ullikhati hariH khurairAkhum // 1 // api ca siMha: karoti vikramamalikulajhaGkArasUcite kariNi / na punarnakhamukhavila(li)khitabhUtalavivarasthitenakule // tato rAjakumAro girizikharaM gataH / rAhumukhamukto dinapatiriva udayAcalacUlAvalambI tatrasthaH kiJcinmanuSyAdikaM na pazyati yAvat, tAvada giripAtecchurjAtaH / niSidhdastu cArudattanAmnA muninA gahvarasthena vAratrayaM "mA pateti" / tato bhrAntvA vilokito vanditazca saH / dezanA kRtA tasyAgre / AlApa: saJjAtaH / mitho dharmagoSThIrasaH pravRttaH / "bhagavan ! kasmAdrakSito'haM maraNaM kurvan ? kiM ko'pi dAsyati me rAjyam ?". / muninoktam - "kAJcanatAraNanAma caityai pAragatezvaraM pathA'nena gatvA samArAdhaya" / tuSTo devaH saptopavAsaiH / taddevabhaktairutpATya suptaH san nizi nIto'vantyAm / pitari rAtrimRte prage paTTe'bhiSiktaH / kAle jAto mahAvikramI zrAvakazca gRhItavrato mRtazca mAhendre devo jAtaH / narazArdUlanAma dattaM devaistasya rAjyaM kurvataH /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ narazArdUlamahIpaprabandha eSa prabhAvaparipUrNe / zrImerutuGgalikhite, stambhacaritre dvidazakama(mi)taH // 1 // (prabandha- 21) dharmAgamArthayuktebhya sajjanebhyaH sadA namaH / namo me durjanebhyo'pi, yatprasAdAdvicakSaNaH // 1 // kAsmIradeze utpalabhaTTAnagare naravAhano nAma vizAMpatirabhUt / tasyAntaHpurImallikA vanamAlA'bhUt / tayoraGgajo megharatho daurbhAgyena bhogAntarAyanAmakarmaNA ca sahasravAraM yAvat melitapANigrahaNo'pi na pariNItaH / tato lokalajjayA nizi maraNodyataH pratasthe / jagAma kvApi mahAraNye / Aruroha bhImabhISaNanAmAnaM girim / nidhanArthaM jhampAM dAtumanAH niSidhdo devAdhiSThAyakena / zabdAnusArAt yAvat sarvA dizo vilokayati tAvat puraH prAdurAsIt divyadeho naraH / tena ca sa dadRze / tata ityavocat kumAraH sa taM prati - "bho mahAbAho ! vRndArakottama ! kimarthaM tvayA'haM niSiddhaH paJcatvaM svasya tanvan ? tvaM kiM mahyaM dadAsi manogatam ?" ityukte babhANa so'maraH kumAraM taM - "tubhyaM manISAM pUrayiSyati devo'yaM prabhAvasAgaranAmA zikharizikharamadhyamadhyAdhirUDhaH, tasmAnmayA sAkamehi devAyatane, devaM vandasva" / tataH sa kumArastatra gataH / vavande devAdhidevam bhagnAnyantarAyANi / bhogopabhogasya pariNAmavizeSabhaktizaktyA samArAdhanabuddhyA ca tutoSa sa prabhuH / vaiyAvRttyakaramukhena dadau varaM iccharUpanAmAnaM parakAyApravezaM ca / tataH katiciddinAni tatra tasthau devopAstiparAyaNaH / atrAntare gauDadezezo gaGgAdharanAmA ratnapurAt tatra girisamIpe upatti(tya)kAyAM kaTakanivezenAvadhiSThitaH mahArASTradezAdhipatailapadevasya putrI vizvavibhramAM nAma pariNetumanAH / nizIthe ca daivAt mamAra sa rAjA / megharathastu devAdhiSThAyakasamAdezena vRttAntamenaM parijJAya mRtAM rAjagaGgAdharatunaM(tanuM) varavidyAbalena pravizya svAM tanuM ca tasyaiva devasyAgre devaM vandamAnAM vimucya tAM kanyAM pariNIya gauDadeze ratnapuranAmanagare gatvA rAjyaM cakAra / prastAve ca prabhAvasAgaraM devaM vanditvA pUrvamuktAM devaM vandamAnAM nijAM tanuM pravizya gaGgAdharatanuM ca tatra muktvA megharathaH svanagaraM yayau / pitrA ca rAjyaM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dattaM dvAtriMzatkanyA rAjabhiraparairdatA / itthaM kRtavAn rAjyaM ciram / jinAyatanamaNDanamaNDitAM samudrakAntAM kRtvA kAle sadguruzrIdharmazekharapadapaGkajamUle zritasaMyamaH paJcatvaM prapannaH paJcamagati zizrAya kevalAtmaiva babhUva / ekAdazadazasaGghayaH stambhanacaritAntare prabandho'yam / nRpatermegharathasya prAbhRtavastUpame ca saGghasya / / (prabandhaH 22) vacanAni maduktAni prAjJAjJapriyavipriyANi sahajena / dinakarakiraNAni yathA sukamalakumudavrajasya saMsAre // 1 // vizvAnyamUni vizvAni yena sRSTAni zaktitaH / anAdinidhano devaH svayaM siddho mudestu vaH / / 2 / / surASTrAmaNDale uSAmaNDalAdhipatiH sumitrAprANanAtho rAjA sumitro nAmA'bhUt / tatputrazca muJjalakSaNo muJjaghoSAbhidhAno nijarAjakelikalAvikala: sakalakulakalaGkazIlaH sarvakulakSaNakozAgAratayA nirvAsito rAjJA mahatyaraNye papAta / pipAsApizAcI sakrAntA vapuSi / atrAntare, haMsamithunena svapatracchAyA cakre tasyopari chatravat / pakSavrajena cAmaralIlApyanucakre / zItalopacArArthaM ca jalabhinnapatatravigaladvAribandujalapAne nApi ca kSaNArdhena madhureNa nijena kalarAvAlaptisukhodayakarNa zrutipAtema svasthIkRtaH nItastena rAjahaMsayugalena svAzrayavRkSakullAyaM sa rAjakuraNaH / zarkarAnAmavaTamUle muktaH tAbhyAM dAbhyAM nijAt pRSThAduttIrya mANibhadrasarastIre / tataH kamalakandaiH zarkarAvaTaphalairapi anyairapi ca nIvAratuMdalairvividharasapezalairbuha(bahu)laiH phalai sukhIkRtaH / krameNa ca tAbhyAM tatpRSTiyugalAdhirUDhaH pRthvI paryaTati / sarvatra pazyati nAnAzcaryANi / ekadA ca sa UrmilanAmA rAjahaMsaH svapriyAdhamillAnAmno rAjahaMsyA dohadapUraNAya pratasthe svarNakamalasambalasabalaH / tato mArge gacchatA pRSTaM muJjaghoSeNa "bho ! mitrAdya va gamyate gaganAdhvanA ?" haMsenApi coktaM-devasyopayAcitaM deyaM asti, yatprabhAvAdAvAM mAnavI bhASAM bruvantau vartAvahe; tasya pUjayA'dya dohadaH sampUrNo bhaviSyati / iti kathanavasAne te prAptA nIlagiri kumArasAgarataTAkAntike tAlIvane / tatra prabhAvAkaraM .
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 nAma devaM vanditvA gataM haMsamithunaM tat / tatraiva sa muJjaghoSaH sthito devArAdhanA) mahAduHkhAditaH / catuHSaSTiupavAsaiH kRtairlAbhodaye samudghaTite tuSTo devaH / varo labdhaH - "rAjyaM prApnuhi bho bhakta !" evaM sa sukhI jAtaH / tena haMsena pUritA: pUjopahArAH / sAnnidhyaM ca kRtam / haMsabalena gataH svaM dezam / pitrAbhiSiktaH paTTe sve / tena rAjJA haMsamithunaM Atmavat AtmasamIpe sthApitam / pratyahaM haMsayugalAsanavAhanena devaM vandayituM gagane gacchan haMsAsano nAma rAjA jAtaH / kAlena tat mithunaM mRtvA haMsasya tasyaiva muJjaghoSasya rAjJo gRhe putradvayaM jAtam / kAlena tadyugale jyeSThaM abhayazekharaM nAma putraM rAjye nivezya svayaM jagrAha dIkSAM jainI jainaacaaryaantike| kRtasaMlekhanaH prapanno'nazanaM samAzritasaMstArakaH kRtaduHkRtagarhaH sukRtAnumodanApradhAnaH pradattasarvajIvamithyAduHkRtaH azubhakarmakSayAkAGkSI anta:karaNena prAptakevalaH zailezI avasthAM gatvA catubhiH samayaiH karmANi hatvA caturdazamAnte siddhiM gataH / dvAviMzatisaGkhayo'yaM, merutuGgeNa sUriNA / prabandho muJjaghoSasya, stambhezacarite kRtaH / / 1 / / (prabandhaH 23) dhanyAnAM te narA dhanyA, ye ratA jinazAsane / tad dviSanti punarye ca, kA teSAM bhAvinI gatiH // 1 // jAlandharadeze candravaTe pure rukmiNIpatiH meghanAdo rAjA / anyadA sa rAjA cauraM vyApAdayituM dattavAnAdezaM nagararakSakAya / caureNa mAryamANena ca vidyAdvayaM dattaM rAjJe / tato muktazcauraH / padminInAma tasya priyA'sti / lakSaNenA'pi padminI / sA rAjJo vidyArAdhanakAle agnau AhutIrdattavatI / tuSTA vidyA / ekadA ca tasya rAjJo jalakrIDAM kurvato nadyAM zabamAgatam / nirviSIkRtya pariNItA sA kumArI dakSiNakarAGgalInyastamudrAlikhitanAmapramANena sarvaM vyatikaraM jJAtvA tayA saha sasainyo gato nepAladeze haricandrapurIzvare'mRtacandrAprANanAthaveSTitaH / jAtaM yuddham / raNe jitaH svasuraH / pradattaM ca rAjyam / vrataM gRhItaM narasundareNa / mokSaM gataH / meghanAdo'pi narasundaraputryA tayA candralekhayA paTTarADyA zuzubhe lalATasthayA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 candrakalayA tArakezvarakizorazekhara iva / sa meghanAdo rAjA ekadA'raNyAnIM nIto viparItazikSitenAzvena vizrAntastApasA zrame taiH sArdhaM gataH sa rAjA kRpAkozAgAranAma devaM vanditum / sa tasthau rAjA taddevAgre yAvat yojitAJjalireva "gaganagamane zaktirastu te " iti tuSTena devena varo dattastasmai / sa ca jagAma svagRhaM gaganamArgeNa / jAtaM mAGgalikam / rAjyaM ca vairibhirAkrAntam / nagarabAhya eva pAraNakavidhizcakre / tatastaddevaprabhAveNa sarvepyarAtayaH padAtayaH samabhUvan / nazyanto na pazyanti padau na calataH / vairirAjAno jIvitayAcitAro jAtAH / tataH sa samrAT jAtaH / nityAbhinavavimAnaracanayA varSalakSaM yAvaddevamitthaM vavande / sa mRtazca mAhendre devo jAtaH / ayaM trayoviMzatimaprabandhaH, zrImeghanAdasya gurUpadezAt / zrIstambhanAthaprabhusaccaritre, zrImerutuGgeNa mudA prabaddhaH || ( prabandhaH 24 ) padavAkyapramANAni, vidyante kasya nAnane / namo'rhate vadatyuccairyadAsyaM tadvayaM stumaH // 1 // hImauradeze hIrapure haridatto rAjA / harikAntA nAma priyA / ekadA ca sa nRpo nizIthe bAlAmekAM rudatIM zrutvA svAzrayAt sahasA samAyAto bahiH tasyAH samIpe / pRSTavAn rAjA svarUpaM "he kalyANi ! kalyA(ni) tavaGgakAni ?" sA prAha taM ca prati "he mahAbhAga ! ahaM koGkaNadezasyAdhipateH kumArezvarasya putrI bhavanamaJjarI nAma haridattAnurAgiNI satI gadAdharanAmavidyAdhareNa atrAhamAnItAsmi / sa cAdya sandhyAyAM siddhavidyo mAM pariNeSyati" / iti zrutvA tena haridattena vaMzIjAlamadhyo vidyAM sAdhayan gadAdharo labdhaH / jAtamubhayo raNam / raNe jito gadAdharaH / haridattenApi sA pariNItA tatraiva / tato dampatI tau gRhaM jagmatuH / so'pi gadAdharaH saJjAto vilakSaH prAptaH svasadma / anyadA ca sa haridattaH svaprAsAda candrazAlAsasiMhAsanagato vidyAdharyA caikayA samutpATya nIto vaitADhyagirau nAgapuraM nAma nagaram / tannagarezena vidyunmAlinAmavidyAdharezvareNa pariNAyito nAgadattAM nijAM putrIm / katiciddinAnte vidyunmAlinA sa jAmAtA haridatto rAjA mahatyA vibhUtyA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturaGgadalasabalaH gaganapurezasya ratnacUDasya vijayArthaM dakSiNazreNyAM prahitaH / haridattena raNe svazaktyA parAjito ratnacUDaH / tato ratnacUDenApi kanyAzataM haridatto vivAhitaH / karamocane prajJaptI nAma mahAvidyA dattA rAjJA haridattAya / sahastraM ca hastinAM vAjinAM ca lakSaM padAtikoTiM ca ayutaM grAmANAM ca prayutaM ca dAsInAM ardhaprayutaM ca dAsAnAm / itthaM pariNIya nAgapuraM punarAyAtaH / tatra mahAsukhaM kiyantyahAni sthitvA sabalavAhanaH prApa svagRhaM vimAnena / api cetthaM rAjasukhaM bhuJjAnasya tasya jalazoSo'gninAzazva bhAgyakSayAt yajJe (jase) dezamadhye / kalpAntakAlopamA jAtA / tato hAhAkAre prasarati bumbAraveNa rodasI vivaraM dalAyati (?) / pUtkArabhAranirbharaM bhavanAntaraM prasarati kRtasnAnaH kRtadevagurusmaraNastuti mantrapAThaparAyaNaH samAvajitadevavrajaH samAhvAnanapUrvaM samAkarSitadevIvRndaH kRtazvA (svA)GgarakSaH svAM kuladevImArAdhayAmAsa / tatastasyA Adezena "kurukSetramaNDale paJcahUdAdadUravartini vicitrakUTagirI trikUTazRGge sthitaM paramezvaranAma jinabimbaM AnIya mahAzAntikArthakRtasnAtrajaladhArayA sarvaM lokaM sukhIkuru" / kRtamitthaM ca tena rAjJA / itthaM zaradAM lakSaM yAvad bhaktyA pUjitaH / itthaM dharmamanekadhA vidhAya surAGgAnAnAM nayanAtithirbabhUva / haridattaprabandho'yaM dvidAdazatayA mitaH / stambhanendracaritre'sminnaghaughaghasmarApahe / / (prabandhaH 25) niraJjano nirAkAro, muktistho'pi hi sarvagaH / agrAhyazcendriyANAM ya; sa devo hRdi me sadA // 1 // hastinAgapure kAmaseno rAjA / kAmapatAkAnAmavAmAGgalakSmIH cAsya / tatpure aSTau sahasrANi naigamAnAM aSTAsu dikSu vyavasAyArthaM prasaranti yasya sa kArtikanAmA dhanada iva dhanado nivasati mahA zreSThI / garIyaH sugariSThaH zrImunisuvratasvAmicaraNAmbhojabhRGgarAjaH paramArhataH vizuddhasamyagdarzanaH / anyaccocyate asya-kArtikazreSThimitraM gaGgadattanAmA saMsAraviraktakarmalAghavatayA saMyama jagrAha / sa ca kArtikanAmA tena gaGgadattena SaNmAsI yAvada
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. mahAsaMvegarasodAharaNainityavairibhiH anekaizca nirvedajanakaiH zrIbharatAdikathAprapaJcaiH pratibodhito'pi saMyamabhAradhuraM udvoDhuM na protsahate padamekamapi gaurgaliriva pranodaduvinodatodaviDambito'pi mahAlasyaviSayalAlasyadurlalitatayA / gaGgadatto'pi niraticAraM cAritraM samAcacAra / tridivavimAnavAsaM vavAsa kAle parAzuH(suH) san maraNArAdhanayA ca gnggdtto'pi| kArtikazreSThI sAvadhaM sopaklezaM sambandhaM bahusAdhAraNakAmabhogaM asAtabahulaM gRhasthavAsaM samAsAdya vivartamAno vyavahAramArga yAvadasti tAvadantare rAjJAso parodhamabhyarthitaH zreSThI - "asau maharSiH pAraNakadine aDDanikAsthAne tava pRSThe sthAlaM datvA bhojanacikIrasti / daivAt mayApi svIkRtametaduktam / adhunA sA velA / he mahAzreSThin ! kRtArthaya / cedanyathA kariSyasi maduktaM tadA'sau kopavAn zApamapi dAsyati / " zrutveti kArtiko rAjoktaM tat tathA cakAra / "rAyAbhiogo ya gaNAbhiogo' ityAgAraM jinoktaM rAjAdisaGkaTaM patitAnAM hRdi smaran / tato gato gehaM vicintya sarvaM parigrahamutsRjya naigamasahasrASTakaparivRtaH zrImunisuvratapAveM gRhItavrato jAtaH / mAsaM yAvatkRtakAyotsargaH kAkAdiduSTapakSivyUhaistattApasabhikSukRtataptakSaireyIbhAjanataladagdhasphaTitamAMsabhakSyamANapRSTapIThaphalaka: zraddhAsoDhamahopasargo mRtvA jAtaH saudharme zakraH / so'pi tApasa: satAmaso'jJAnakaSTena mRto'sya indrasya vAhanaM airAvaNanAmA jAtaH / tena zrAvakaparAbhavalakSaNena pApena yadvabaddhaM nIcairnAmagotrakarma tat phalitam / anyatkAraNaM zRNu he bhavya ! yena karmaNA zakratvaM prAptaM, azrutvA ko'pi na vidagdhaH syAt / yadAhuH zrIzayyambhavasvAmipAdAH maNakanAmaziSyaputraM prati - "succA jANai kallANaM, succA jANai pAvagaM / " anena zreSThinA darzanapratimAnAma prathamA zrAvakapratimA zatavAraM vyUDhA / zrIparameSThinAmajinabimbe trikAlaM racitA pUjA / tena puNyodayena saudharmendro jAtaH / Adhunika indraH zrIstambhanAyakaparipUjAphalAjjAtaH / prabandhaH kArtikasyAyaM, paJcaviMzatisammitaH / zrImerutuGgaracite, stambhanAthakathAnake // //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 (prabandhaH 26) . kAle gacchati hastinAgapurAt tat zrIjinarAjabimbaM samutpATya zakreNa devaloke nItaM tatra pUjitabhaktyA pUrvabhavavAtsalyAt indrasya mahatI bhaktirabhUt / ayameva mahAdharmaH idameva paraM tapaH / idameva paraM brahma yadbhaktirjinazAsane / zrIrAmacaritre kathollekho'yaM - vizeSakAryeNa zrIrAmeNa daNDakAraNye gatena cintitaM ceti sItayA sArdham - "yadi sAmagrI syAt bimbasya tadA pUjyate jinendraH he priye ! / " ityukteranta eva vajriNA sAdharmikagauraveNa avadhijJAne[na] tanmahApuruSamanorathaM jJAtvA tannijaM bimbaM sarvaduHkhanivAraNaM nAma devatAvasarAt svasmAt AnIyArpitam / saptamAsadinanavakaM pUjitam / vyAghuTya jigamiSAtaralatayA zrIrAmeNa sItayA ca samarpitaM indrasya / sItA'pi tRtIye dine taddinAd rAvaNena jhe| zrIrAmasya prabandho'yaM, dvitrayodazasaMkhyA / stambhanendrapurANe'smin, sarvopaplavahAriNi // // ***** (prabandhaH 27) bodhiH samAdhiH pariNAmazuddhiH, svAtmopalabdhi: zivasaukhyasiddhiH / cintAmaNi cintitavastudAne, tvAM vandamAnasya mamAstu deva ! // 1 // dvArakAnAthasya caritrollekho jJeyaH / tathA ca kRSNo rAjA navamo vAsudevaH navamaprativAsudevaraNe saJjAte sati svasainyajIvanArthaM zakrAdezena camarendreNa samarpitaM kRSNamahArAjasya pArzvanAthabimbam / AsanaM ca kRtvA sthApitam / tasya snAnAmbhasA nIruk samajani sarvaM yAdavendrasainyam / gUrjaradezamadhye tadA prabhRti zaGkezvaranagaraM pratiSThitam, yatra bhUmau sthitvA jarAsindhucakreNaiva pratimuktena jarAsindhuzIrSaM chinaM nArAyaNena / jAte jayavAde hariNA pUrvaM karacaTitaH pAJcayajJaH(janyaH) pUritaH / jite sati kRSNena dvArakAyAM purI AtmasamaM nItam / tatra prAsAde pUjitam / mUlasthAnakaM tatraiva / sthaTakaM sapAdukAyugmaM tatraiva paJcAladezamadhye sthitam / tadadyApi sarvalokasya daivataM jAtam / mUlathANanAmA devaH kuSTAdirogahantA nirmaladehadAtA prathitaH zrUyate /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpArzvanAthabimbe hariNA gRhIte'pi duHsparzadyutibhraMzAdirogopadrutaH sUryaH sametastatra mUlasthAnake prabhuM praNantum / lokAzAH pUritAH ityuktaM ca "svAmI pArzvanAtho'traiva sthito mAnyaH sarvaiH mama dehamanena priyApriyaM kRtaM devena ca surUpaM sukhasparzaM mRdu, bho lokAH ! vizeSAt tattvamidaM ca mamAdityasyopadezena AdityavAre yAtrA vidheyA / " itthamasyopAsanena samudayo jAyate / kuSTAni yAnti / duSTAni vilIyante / sUryaH svayaM sametya tatra prabhAvanAM kRtvA pAdayugasya puro bhaktyA baddhAJjaliH stutvA ca lokasya devAzAkArakasya manovAJchitAni datvA yayau svasthAnam / itthaM paJcasaptavAramAgatyA''dityena tIrthasthApanA kRtA / gacchati kAle tatra sUryapratimA nirmAya prAsAdaM sthApitA devArAdhanajAtaprasAdavigatakuSTena devapAladevanAmarAjJA pazcimAzAnAthena / tatra jhaMjhUvADAnAmA grAmo jAtaH / kRSNasya zalyahasto jhaMjhUnAmA yatrottIrNo'bhUt / kaTake avAdhiSThite sati tasya nAmnA vATakaM prasiddhimagamat sainyAntaH / pazcAd lokamadhye'pi ca pANDavAnAmAzrayo'bhUt tatra sthAnake paJcAstrarayo nAma grAmo jAto'dyApi paMcAsaraH kathyate / yatra ca lokairjIvanasvAmI zrInemIzaH praNamyate sma / sthAnake tatra pADalAgrAmo jAtaH jIvacchrInemibimbaM lepamayaM pratiSThitaM indreNa / dharaNendreNApi ca pUrvaM pATalA puSpamAlA kaNThe nyastA prabhoH / tadaiva bhavyA pATalA mAleyaM sarvairlokairuccarati mukhena ata evAyaM pADalAgrAmo jAtaH / anyacca yadA pUrvaM prativAsudevasainyena hatAn nijAn kSatriyabhaTAn dRSTvA mriyamANAn vidhuro nArAyaNo jayazriyaM durApAM vicintya zrInemiM vyupapada (?) jJapayati sma "he prabho ! kathaM jetavyo'yaM avinAzya svasainyam ? / " tataH zrInemirupAyaM jayasyAdideza hareH / " saudharmAdhipatinA camaracaJcAyAM rAjadhAnyAM camarendrasya pUjArthaM samarpitaM bimbamasti bhAvinipArzvanAthasya / tasmAdindramArAdhaya tribhirupavAsaistvam / itthaM kRte indrAdezena sa camaro bhavate dAsyati bimbam / " iti prApyAmnAyaM haristathaiva vilalAsa / yatra sarve'pi yAdavA nanartuH jayazrImadena tatra deze AnandapuraM jAtaM tat nagaram / jAtaM ca jhIlANaMdanAma kuNDaM yatra sarveSAM madhyagatAnAM nRNAM strINAM vA uccAnAM nIcAnAM vA kaNThasamaM jalaM gAtratazca bhavati, yatra kuNDe sarve hariprabhRtayo yAdavA anye'pi ca rAjAno lokAzca kSatriyA mitho'vizvasante nijavizvAsotpAdanArthaM divyaM cakruH / ye kUTA bhavanti te majjanti / anyeSAM ca galadaghnameva jalaM syAt divyavelAyAm / yadA ca bimbaM saha nItaM I - 45
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 hariNA tadA lokairiti kathitaM devo devena sAghu yayau / punarihaiva mUlasthAnaM tasthau / ato'smAkaM mUlasthAnanAmA deva eSa jAtaH / zaGkezvare yadadhunA bimbaM pUjyate puNyavadbhiH etat stambhanAyakabimbaparAvartena hareruparodhena dharaNendreNa svadevAlayAt muktaM jJAtavyaM tattvavedibhiH nAtra bhrAntirvicAryA / "joNIpAhuDabhaNio saMkeo esa me neyo|" itIdamasti mayoktaM tattvaM punaH kevalino vidanti / sUrigaNA bhUriguNA, kSantavyaM durvaco mama / utsUtrapAtabhItasya, mithyAduHkRtamastu me // 1 // nArAyaNaprabandho'yaM saptaviMzatimo'jani / gabhIre cArthagahane, stambhezacarite'ntarA // 2 // ***** (prabandhaH 28) yaH paramAtmA paraM jyotiH, paramaH parameSThinAm / AdityavarNastamasaH, purastAd yaH punAtu vaH // 1 // surASTrAdezamadhye dvAramatyAM dagdhAyAM rAmakRSNayornirgatayorvArakAdAghAta jIvamAnayoH punarabdhinIreNa dvAdazayojanapramANAyAM nagarabhUmau plAvitAyAM ekArNavIbhUte bhUtale nagaramadhyasthitarAjaprAsAdastho na jajvAla devo'yaM, payasA'pi ca plAvito nAsau devaH / tatra samaye varuNaH pratIcIpatistaM devaM gRhItvA svagehe devAlaye ekaM dinaM apUjayat / punarapi devAdezAd devAlayAd dvArakApurImadhyagate kRSNakArite prAsAde jalAntaH svena kareNa muktaH varuNena / api ca enameva bimbaM pUrva ekAdazalakSANi varSANAM varuNaH pUjayAmAsa / anyacca azItisahasrANi varSANAM takSako'citavAn enaM devam / SaSTisahasravarSANi padmAvatI ArAdhayAmAsa ca / dazasahasrAdhikAni SaSTivarSasahasrANi susthitalavaNAdhipatiH samudrasya nAthaH pUjayati sma paramezvaraM cainam / kiM bahunA ? sakalapAtAlaloke haTakezvarIkalAnAthaH haTakezvaranAma liGgaM caturazItipattaneSu nAgamate prasiddhaM tatrApi devo'yaM samArAdhito nAgalokanivAsibhiH itthamaneke pUjAprabandhAzcAsya prabhoH / na deyaM dUSaNa mahyaM, kadA ko'pi viparyayaH /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 durjJeyaM caritaM citraM, ko jAnAti mahAtmanAm // 1 // nisargadurbodhamabodhaviklavaH kvAhaM kva vA tIrthapatezcaritram / tasya prabhAvo'yamavedi tanmayA, nigUDhatattvaM caritaM tvadIyam / / 2 / / varuNAdiprabandhoyaM, stambhezAtizayAgame / aSTAviMzatimo jAto, bahubhaktakathAnvitaH // 3 // ***** ( prabandhaH 29 ) dravaH saGghAtakaThinaH sthUlaH sUkSmo laghurguruH / vyakto vyaktetaracApi, yo na ko'pi sa me prabhuH // 1 // ' vArANasyAM zrIpArzvanAma kumAro rAjapArTI kRtvA punarAyAto rAjavartmani rAjacatuH pathe pAratIrthikaM triparuSaprAsAde paJcAgninAma tapastapasyantaM dadarza caikaM tapasvinam / caturSu dikSu catvAri svAhApatikuNDAni jvalanti / paJcamaM kaThorakiraNamaNDalaM upari jvalatkuNDaM adhomukhaH UrdhvapAdaH jvAlAjvAla kavalanavihvalaH ajJAnakriyaH pApAdhikaraNasaJcaraNapravaNacaNa: mithyAdRSTiH satyadveSI gADhakaSAyaH duSkarmakarmaThaH kamaThanAmA zaivaH dhUrtatayA sarvaM janapadaM vazIkartuM anuraJjayituM lagno'sti / tadagnikuNDajvalatzuSiramahAkASThasthaM pannagaM gataprANaprAyaM zrIpArzvaH kiGkarairlabdhAdezairAcakarSaH / sa sarpazcandanAdinA svasthIkRtaH pratibuddhaH sudhAsodarayA jagadgurugirA prapannasamarasaH samyaktvaM pratipadya sarvAM tadvelocitAM kriyAM saMlekhanAdisaMstArakArAdhanapUrvaM anazanapratipatti sarvasaMsAranistAravyApArakAriNIM niSkevalaM tridhA vizrAntAM mahAbhakti cAhatIM svIkRtya zubhalezyArasena mRtvA padmAvatIpatirdharaNendro jAtaH / tadA prabhRti sa pUjayAmAsa enaM dvArakAjalamadhyasthaM vijJAyAvadhinA bimbaM pArzvanAthanAmnA anAgataniH patraM bhavanapatIndraH / aho ! ajJAninAM asatkriyAkANDatANDavADambaraH pAkhaNDaDiNDimabidhiriti (?) tattvazUnyahRdaya rodasIsphoTakAnAM iti tatra kSaNe sarvairAstika lau kai : zrIpArzvadarzitajIvadayAdharmodayena truTyatkarmamarmabhiH mahatA raveNa samuccaritaM - AH / ko'yaM dharmaH ? yatra darzane devo'pyajJAnI vidyate / etadapi na jJAtaM tena yad itthaM tapasi prapaJcite kuvaNijAnAmiva nIvIhAnirbhaviSyati ? / mumukSUNAM kuto dehavyaye
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 apunarbhavapadaphalalAbhaH syAt anena vratena jIvahiMsAnRzaMsena tapasA'pi ca ? | athavA - aho ! devA api khaNDajJAnatayA janaM bhaktaM vipratArayanti, tadA kiM bhaktA taddevAzravAH santo vivekavikalA: ? / athavA kimanayA kathayA ? sarvaM sadevamanujAsuraM viSayaviDambitaM kAmadevakArAgArasthaM kAminIkiGkaraM tAvat pUrvaM zravaNazItAzanaM ucyate vacanam / svAmI taM zrIpArzva udAsInatayA tatkamaThapratibodhavacanaM svabhAvamRdUktvA tadagnidagdhatadbhujagasadgatikAraNaM dharmamupadizya ca purasthAn janAn amRtataraGgiNyA dRzA kSIrAstravamucA vAcA ca vilokayan jalpan sukhAsanAsIno yAvadAste tAvadeke sabhApatayo bhUtvA pakSaM svIkRtya tarkasamparkaM vRndArakavANyA ArekAkandakRpANyA upanyAsAbhyAsena spRzanti sma / kecanA'pi ca sabhyA bhUyaH zRNvanti sma / "bho ! bho ! tattvAtattvavicAracaturA ! anAturA ! hiMsArasAvyApRtAzayAH ! zubhAzayAH ! vizuddhavRSavAsanA ! navyanavyA ! mahAbhavyA ! hRdayadevAlaye bhAvanApradIpe asmadvacanaM suracanaM mUlanAyakatAM netavyaM yadi cetanAH stha yUyam / 'nadyAstIre'dya prage guDazakaTamutkaTaparyastaM dhAvata dhAvata DimbhakA' ityAdi vipratArakapuruSavacanazravaNAt pravartamAnA vipralambhabhAjo jAyante tathedamasmAkaM vacanaM nA'GgIkAryam / yUyamapi zrotArastAdRzA na stha! vayamapi vaktAro na tAdRzAH smaH / anyacca anyeSAM khaNDadRSTInAM, sarvajJavacanAdRte / vacaneSu na vizvAso vidheyo mokSamicchunA // 1 // atrAntare pratyUhakAraH pakSe samprati cakArA''kSepaM "haM ho ! suvicArasabhAzRGgAra! udAravacanavyApAra ! kRtapratyakSaparokSanAmapramANayugalIsvIkAra ! yattvayA pakSo'yaM svIkRta: kRtajJa he ! zrIsarvavedI syAt devAdhidevaH sarvaveditvAt, paramAtmavat / tasmAdayaM prapaJcaH sarvaH / kiM he sarvagranthapanthapathikadevAH / paJca pUrvaM tadAdiSTAni darzanAni, paJca tadAzravA darzaninaH, paJca taduktAni paJca zAstrANi / " mUlavAgmI prAha - "bho ! AntaramayaM cakSuH samunmIlya anAdyavidyAtimirabharadhvastatejaH prasaraM navaprabodhakRtamadvAkyadinakarodayaspRSTaM vilokya anena dhUrtapaJcakenAlam / etAvataiva prAptA'smAbhirjayazrIH tAvakInapaJcakaprapaJcanena dhRto'si re bAhau mayA / sabhyAdhyakSaM kvagamiSyasi ? / padamekamapi vaktuM na zaktaH bhAratI bhUriprasAdaprabhAveNa tvaM mayA vacananigaDena niviDaM nibaddho'si / vicAraya, yadi te paJca devAH
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 1 svasvamatapratiSThAtAra tadA te mitho vibhinnAH, no cet paJcApi me ekAdhvAdiSTArastahi nijena paJcakatvena lajjitA ApA (api) paJcAnAmekatvaM pratyakSaviruddhaM bambhaNyate / veSeNa AcAreNa grAsagrahaNena tattvopadezena muktvApi ca pratidarzanamevaM dvAtriMzatA bhedairvaibhiNyaM (tryaM) parisphorIti / ata eva nijecchAjalpanAt paJcakatvaM prasiddhaM paJcatvaM teSAM svapratiSThApaJcatvAya babhUva / yena devena yAvanmAtraM yAvat svena jJAnena dRSTaM jJAtaM ca tAvanmAtraM svaziSyebhyaH samAdiSTam / ata eva te naikamatA naikAcArA naikasiddhAntA naikaveSA naikadevA naikatattvA naikapramANA naikabhikSArItayaH naikarItidevopAsanA naikavidhibhikSAgrAhiNaH / anena tavoditena paJcAtmakena hetunA sarvaveditvamasiddhaM, sarvaveditAyAM asiddhAyAM khaNDajJAninAM darzanasvAminAM paJcAnAmapi prasiddhA etasyAM vapuHsthAyAM ca pUjyatAdRgvikalasya darpaNArpaNapratimA sambhAvyate / khaNDajJAnitAyAM jAgradrUpAyAM avivekitaiva pade pade prANinaH prAdurbhavati / tadidaM avivekitAyA mUlalakSaNaM varvarti / yataH taiH svamate mAMsAdanaM dayAvRkSasamUlonmUlanaM svIkRtaM svayaM ca kRtam / jinapati jinabhaktaM ca vihAya sarve devA prajApatikalpitayajJabhAgAH, anyathA ca kRtamAMsabhakSaNaniyamA jinAzravAzca te jJeyAH / yaduktaM teSAM mate ata eva purAkAryo, vedapAThaH prayatnataH / tato dharmasya jijJAsA, svaHkAmo'gni yathA yajet // 1 // he ! pratyUhena tattvaM vilokaya, asminneva zloke vyaGgayaM durjJeyaM svaH kAmapadeneti kratukarmaNo muktidAtRtvaM anucitam / tathA cAnyat udgIthaH praNavo yAsAM, nyAyaistribhirudIraNam / karmayajJaH phalaM svargastAsAM tvaM prabhavo girAm // atrApi ca phalaM svargaH iti padollekhena yajJAjJAyA AcaraNena kRtena apunarbhavapadaprAptiH prANino na syAt / etena yajJAdikarmANi svArthasArthapratipUrtaye svAdibhirmithyAtvAdibhirnAstikagurubhiH pAtakamUlAni mahArambhANi santyapi samAdriyante / yathA kSatriyairAhavo vidhIyate svArthasiddhaye, yathA gRhamedhibhirvivAhAdyA kriyA mahArambhA'pi satI vallabheva vallabhA svIkRtA, nAsti evaM yajJakriyA yAjJikairaGgIkRtA / vedasthAnAM dhUmamArgAnubhavaH sambhavati, ato hetorjalpate cetthaM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 "paJca zUnA gRhasthasya tena svarga na gacchati / " ato dvijAnAM gArhathyaM smbhaavyte| te'pi yadA zikhAsUtradUratarA jyotirmArgigAmina uktAstadA te bhagavanto na mAMsAzinaH, jaTAdharA api mAMsAzino na pratItAH / yadi pizitAzinaste'pi yajJe puroDAzamiSeNa dvijA iva tadA namatinAM ca teSAM ca kimantaraM pratibhAti / bho ! pratipakSakakSAdakSa ! jAgRhi, vinaSTaM ca te matam / durmate ! bhavadarzanaDiNDikagRhamadhyArdhe pradIpanaM adidIpat / kathaM madhyAd bahirbhaviSyasi / vilokaya / bho ! ye devA bhavanmate'GgIkRtAH santi paramAptabuddhyA tAn nirUpaya / yo ve zaghanaH kevalAtmA varNyate taddhyAnAnmuktireva yaduktaM - vItarAgaM smaran yogI, vItarAgatvamaznute / sarAgaM dhyAyatastasya, sarAgatvaM tu nizcitam / yo bhavanmate dazAvatArAvatArito'pi viSNurgIyate muktidaH pratibhavaM bhavaceSTayA vicaran viDambayati sma yaH svaM mInAgrastA bumukSitena / anyad yadi sa vizvoddhartA daityahantA bhuktimuktidAtA tadA sa mInAdibhaveSu svaM durdazAmanubhavantaM kiM na rarakSa / yAni krUrakarmANi tena hariNA dazasu bhaveSu kRtAni tAni vayaM zrotumakSamA: / eke punaH paNDitAH sabhAntaH kSaNe lokAnAM puraH prakAzyatAni hiMsAtmakAni caritAni devabuddhyA devapaGktau devaH saMsthApyate / aho vAvadUkAnAM dhASTaryaM dyotate / aho ! yasmin dharme haritithau pakSadvaye jAgaraNakSaNe rAdhAdipAradArikavilAsalIlAyitapuSpakANDajayaDiNDimADambara: kalpyate / nanu bho ! anena vItarAgatvena parasyAptAn bhavituM icchanti te kAmaviDambitAH / yo bhavatAmAptaH paragRhe oSA bhUtvA putradvayamajIjanat / anyat yaH kRSNo mahAbhAratagotrakadananibandhanamucyate ubhayapakSahitAhitacintanAt "kRSNo mUlamanarthAnAM" iti bAlAvabodhapAThanAt tasya saddharmamatirna samapAdi kva vItarAgatvaM tAdRzAM saMsArazUkarANAM kaTapUtanAdinAnAmahApAtakodyatasya yaH kAmakiGkareNa vrataM vihAya parigrahazcake svasya bhasmeti nAma kRtaM yadapatyaM sa senAnI bhasmAGkara iti prasiddhaH yo rudra itinAmA san priyAprItyai sandhyAdvaye nara iva tANDavADambaraM vitanoti lallipallivacanaiH svAM preyasImanu[na]yan jagAla 1. 82 tamaM patraM nAstIti pAThastruTitaH // 2. 84 tamaM patraM nAstIti pAThaH khaNDitaH /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 rudratvaM tasyAntaHkaraNAt / / itthaM sarve strIdAsA devAH / yaduktaM ye strIzastrAkSasUtrAdirAgAdyaGkakalaGkitA / nigrahAnugrahaparAste devAH syurna muktaye // 1 // nATyATTahAsasaGgItAdyupaplavavisaMsthulAH / lambhayeyuH padaM zAMtaM, prapannAn prANinaH katham / / 2 / / kodaNDadaNDacakrAsizUlazaktidharA api / hiMsakA api pUjyante, devabuddhyA durAtmabhiH // 3 // iti vadataH pakSezasya sarasvatI sAnnidhyaM cakAra / vAkpatirapi ca vacanAnupravezaM karoti sma / apare sarve'pi tatrasthA janA ityUcuH - "sAdhu bhoH ! sAdhu bhoH! satyamuktam / te'pi mithyAdRzaH prativAdinaH sakampAH sasvedA mudritamukhAstasthuH / " hataM senyamanAyakam "iti nItitattvaM vicintya ko vAdo'smAkaM yadarthaM vAdaste devA mokSadAtAro na syuH / atrAntare dharmadevatA mahatI prabhAvanAM ckaar| AkAzadundubhikusumavRSTyAdi zrIpArzvamUrdhani tadbhaktAnAM ca sarveSAM shirHsu| sarve tataH svAzrayaM jagmuH / so'pi kamaThaH svapakSahAni nirIkSya vilakSAsyo duHkhAnyanubhUya mRto'jani meghaH kumAraH prastAve'vadhinA vijJAya pUrvabhavavaireNa tena chadmasthaparyAyasthitaM prabhuM zrIpArvaM mahAvRSTijalopasargAdinA pIDitaM dharaNendro adha AdhArarUpeNa UrdhvaM chatrAkAraphaNarupeNa jinaM kAyotsargasthaM sukhAkaroti sma / so'pi ca pratibodhito bhagavatA / yadAhuH zrImAnatuGgasUripAdAH - uvasaggaMte kamaThAsureNa jhANAo jo na saMcalio / so suranarakinnarajuvaIhiM saMthuo jayau pAsajiNo / / iti kamaThenA'pi pUjitaH pArzvanAthanAmnA eSa stambhanaprabhuH / dharaNendraprabandho'yaM, carite stambhanaprabhoH / ekonatriMzattamatAmAzrito'tizayAzritaH // 1 // (prabandhaH 30) jagadyonirayonistvaM, jagadIzopyanIzvaraH / jagadAdiranAdistvaM, jagadantopyanantakaH / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ityAlamAlastutibhiH stuto'nekairanekadhA / tamekaM paramAtmAnaM zaraNyaM zaraNaM zri (zra) ye // yadA pravartamAneSu prabandheSu vaco'nRtam / zodhayantu kRpAM kRtvA tadjJAtAraH kRto'JjaliH || draviDadeze kAntyAM dhanezvaranAmavyavahAriNo vAhanapaJcazatI paratIrAt nijatIramAgacchantI jaladherantaH kuvAyunA jalamArgAdanyatra kSiptA parvatobhayAntare skhalitA sarvamAkulaM jajJe / vilalAsa khevANI / "anyacca yakSakardamasambhRtA kacolikaikA vAridherambhasaH prakaTIjAtA / zreSThin ! gRhANa cainAM punarmuJca / samudre yatra patati dorakena saha svena hastena tasmAdvimbamuddhRtya sukhena vAhanaiH sArdhaM kAntyAM vraja / asyA'pratimallanAmapArzvasya pUjayA putrI (tro ?) bhaviSyasi / " tathA jAtaM putravardhApanakadine devavANI jAtA'ntarikSe tava hastAnmAM ko'pi gRhItvA yAsyati / tatra deze vikhyAtaM jAtaM tIrtham / dhanezvaraprabandhoyaM, saJjAto dazabhistribhiH / sarvapApApahArAya, zrIstambhacaritastave // 30 // ( prabandhaH 31 ) mAlavadeze sAraGgapure jayapAlanAmA / tasya putraH siMhanAmA siMhasvapnasUcitaH jayana zrIkukSisambhUtaH siMha iva parAkramI / pitroH parivArasyApi bhayaGkaraH / tataH pitrA bhayena grAmastyaktaH / tatrApi rAjahastI vazIkRto yatra gato' bhUt / ekadA ca siMhena siMho mAritaH pApaddhirasena sarvajanasamakSaM pitrA kAlAkSaritaH tyaktazca / nirgato dezAntaraM bhraman kanakagirinAmayoginaH ziSyo nAgArjunanAmA jAtaH / ziSyapaJcazatImadhye sarvaguNotkRSTaH utkaTazca / ekadA guruNA "samUlaM vaTamAnayantu he ziSyAH / " ityAdezaM prApya chittvA samUlo vaTaH samAnItaH ziSyaistaiH sarvaiH sambhUya / nAgArjunenApi ca vaTabIjamekamAnIya dattaM gurave / iti vijJaptAH pUjyapAdAH "he AdezyapAdAH ! samUlo'yaM vaTa" iti vicArya guruNA tadvacaH zrutvA idaM mImAMsitaM atIvAntarmukhaM ca kSodakSamaM ca etasyAho vacaH / mahAyogIndro bhavitA'yam / kAle anyadA "zAkaM madhuramAnaya re !" gurUktaM zrutvA nAgArjuno yayau bhikSAyAM / andhAyA vezyAyA gRhe zabdaH kSiptaH / sA akkA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArAgrahastinIsthA andhA bhikSAM acIkarat sAdhukiGkaryA / yoginA'pi svArthalobhinA zAkaM yayAce / kuTTinyA proktaM he yogin ! tava manorathamahaM pUrNIkariSyAmi / tvamapi mamonaM yat taddehi / ekanevamUlyena zAkaM dAsye / gRhItaM netraM, dattaM yoginA, nijAyAzceTAGgalyo svanetrAt kanInikAM niSkAzya nakhAgreNa zAkaM prApya dattaM guroH / guruNA proktaM "punarapyAnaya he ziSya ! madhuramidaM zAkam" / so'pi gatastasyA gRhe / tathaivAnIyArpitaM zAkaM bAlikahastAgralagnaM daSTvA'cintayaditi gurustaM ziSyam / "kimiti" gururuvAca 'he ziSya ! kimidamamaGgalaM tava dRzyate" / ziSya uvAca - "he guro ! vAradvayaM zAkamAnItavAn nijanetradvayaM datvA andhAyai ekasyai akkAyai / guruprItyarthaM karNena jaGghAyAM vajratuNDakRmivyathA sehe| bhagavan ! netrayoH kA kathA ? ziro'pi tRNamAtraM tasmAt" / "tvaM vatsa ! calitumazakto'si tiSThA'smin giranAragirau / kAle tvaM ca divyalocano mahApAtraM bhaviSyasi" / sa sthitastatra sahAjAbhyAsayogasiddhisamRddhyA samutpanne divye netre tenA'pi ca nAgArjunena zrIpAdaliptAcAryArAdhanaprasAdAt AkAzagAminI vidyA prAptA / api cAgneyadizi haMsarasAladeze haMsakUTapure tindUsakavane amaraguphAyAM cirpaTinAthaprasAdAt prAptA dhUmravedhavidyA / cirpaTinAmarasasiddhirnAgArjunena yena cirpaTinAthanAmnA yoginA kukkuTezvarapure haMsazekhararAjA kautukArthaM kASThanAvamRtsnAsaptadhAtunirmitamaNDapA dvAdazadvAdazayojanapramANA daza maNDapA ekacirpaTidhUmravedhayogena kalkena suvarNarAzayaH kRtAH / tato mayUragiriparvate sA'bhyastA nAgArjunena vidyA / punarna siddhA / rasaH saNDo jAtaH / tato jAtaviSAdaH zrIpAdaliptAcAryapAdayoH patitvA ruroda / pRSTaH kAraNaM / kathitaM arasasiddhilakSaNaN / tato guruprasAdaprAptAdezaH kAntIpurAt zrIpArzvanAthabimbamAnItaM gaganamArgeNa / muktaH prabhuH mahIyadeze mahendrInAmanadItaTe seDanadItIre ca puragrAmasamIpe tasya bimbasyAgre yogI rasaM sAdhayituM lagnaH / prAcIpatinaktamAlapatnyA saubhAgyamaJjarInAmnA vIrakAnta-vIradhavalajananyA padminIstriyA sarvamauSadhaM vartinaM upahArA mRdAdayaH kRtAzca auSadhInAM rasA AkarSitAH / niSpanno rasaH / SaNmAsyante tatputrAbhyAM "vyApAditaH sa yogI" iti jalpan san he kalyANi ! atIvasalavaNamadyamannaM he kalyANi ! kalyANasiddhigurUpadezakArike ! / tenA'pi mAryamANena kUpAH padAgreNAhatya nipatatA bhagnAH tato ye rasA yatra bhUmaNDale vAtavazena gatAsteSAM vedhastatra samajani / bimbasya stambhananAma
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jAtam / / grAmo'pyanena nAmnA vikhyAto jAtaH iti zrUyate / AnantyAdiha kAlasya, prabandhAnAmanantatA / tathA'pyamI prabandhAstu, dvAtriMzat prakaTIkRtAH // ghaTitastvaM na kenA'pi, khAnimadhyAnna coddhRtaH / svayaM siddhaH purA paJcadhanuHzatatanUnataH / / vitastimAtro bhavitA, zrI pArzvaH stambhanAyakaH / yugapradhAne sUrizrIduHprasabhe pravartati // padmanAbhodaye jAte, punarvapuHsamunnatiH / dhanuHpaJcazatIgAtraH punareSa bhaviSyati // bharate pralayAkrAnte'GguSThamAtratanuH prabhuH / kRtamAlanATyamAlAbhyAM, pUjAvAnbhaviSyati / / vArteyaM ghaTyamAnApi, durghaTA ghaTatAM kath / padmAvatIprabhAveNa, satyaM sambhAvyate'khilam / / niravadyA mahAvidyAH, pArSadyAH ! zrUyatAmidam / devendrastavasaGketAdrahasyaM prakaTIkRtam // nAgArjunaprabandho'yamekatriMzattamo'jani / carite stambhanAthasya, sarvakalyANakAriNi // // ***** (prabandhaH 32) ameyaguNa ! vAmeya ! prabhAvavibhavaH(va!) prabhuH(bho!) / adambhastambhasaMrambhastambhanAyaka ! pAhi mAm // 1 // kalikAlakAliyAhikAlakUTAmRtAkara ! paribhUtamaritrAtaiH, pAhi mAM stambhanAyaka ! // 2 // AjanmAmudradAridyasamudrAvartapAtinam / kAntatIrthakRto lakSmyAH pAhi mAM stambhanAyaka ! // 3 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 prabhAvakaparamparAyAM zrIcandragacche zrIsuvihiMtaziro'vaMtasavardhamAnasUrinAmA vaDhavANanagare vihAraM kurvannAyayau / labdhasomezvarasvapnaM (naH) somezvaranAmA dvijAtiH prabhAte vardhamAnasUrirUpa Izvaro'yaM sAkSAdeSa bhagavAnAcAryaH iti svapnAdezapramANena pratipadya svAM yAtrAM sampUrNAM manyamAno AcAryantike ziSyo jAtaH / pade'bhiSiktaH / kAle jAte jinezvarasUrinAmA tasya ziSyaH zrImadabhayadevasUrirnavAGgavRttikAraH / so'pi karmodayena kuSThI jAtaH / zrutadevatAdezAt dakSiNadigvibhAgAt dhavalikkake samAgatya saGgha yAtrayA zrIstambhanAyakaM praNantuM sa sUrirAgataH / 1131 varSe zrIstambhanAyakaH prakaTIkRtaH / pratidinagrAmabhaTTakapilayA gavA nijaudhasya kSaratpayodhArayA saJjAyamAnastrapanasvarUpo'bhUt / tadA ca zrImadabhayadevasUriNA jayatihuyaNadvAtriMzatikA sarvajinazAsanabhaktadaivatagaNaprauDhapratApodayAt guptamahAmantrAkSarA peThe / SoDaze ca kAvye sa sUrirazokabAlakuntalasamapudgalazrIrajani / svAmI ca palAzavRkSamUlAt AvirAsa / tataH zAsanaprabhAvako jAtaH / 1368 varSe idaM ca bimbaM zrIstambhatIrthe samAyAtaM bhavikAnugrahaNAya / itthaM kAlApekSayA nAnAbhaktaiH nAnAnAmagrAhaM nAnA bhaktyA pUjito'yaM paramezvaraH sarvArthasiddhidAtA jAtasteSAm / dvAtriMzatA prabandhairbaddhaM zrIstambhanAthacaritamidam / yatra dviSoDazo'bhUd, bandho'bhayadevasUrikathA || itthaM amandajagadAnandadAyinI AcArya zrImerutuGgaviracite devAdhidevamAhAtmyazAstre zrIstambhanAthacaritre dvAtriMzatprabandhabandhure dvAtriMzattamaH prabandhaH samarthitaH I samAptaM cedaM zrIstambhanAthacaritam // prazastiH // svasti zrInRpavikramakAlAdekottare- kRtim / caturdazazate varSe, raviyoge trayodaze || kArtike mAsi rAkAyAM, guruvAre sthitodaye / kalyANakAraNaM stambhanAthasya caritaM mudA || sUrizrI merutuGgeNa, vAdihavyakRzAnunA / vAdivezyAbhujaGgena, zvetavastrAMhireNunA ||
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 yenedaM paThyate sarvasamakSaM rAjaparSadi / aGgIkRtya pratijJAnAM, saptakaM ca sudurvaham // sabhAyAM bAhumuddhRtya, jinazAsanavairiNaH / ekayA velayA sarve, viyante jayavAdinA / / anyacca - dambhaprodbhaTavAdizekharamatopanyAsavinyAsata - cchedAbhyucchaladandhakAraparazurvAdIndravezyApatiH / syAdvAdarthavirodhisindhuraziraHsaJcArapaJcAnanaH, patrAlambanamAtanoti jagati zrImerutuGgo guruH // yasyetthaM kIrtivilasati viduSAM mukheSu, anyacca - maladhArigacchanAyakasUrizrIrAjazekharapramukhaiH / gaNabhRdbhirguNavadbhirgrantho'yaM zodhitaH sakRpaiH / / anyacca - ihotsUtraM bhavet kiJcit, pramAdAtpatitaM mama / zodhayantu kRpAM kRtvA, tadavadyaM bahuzrutAH // yAvallavaNasamudro, yAvannakSatramaNDito meruH / dinapatirudeti yAvat, tAvadidaM jayatu jinacaritam // saMvat 1424 varSe bhAdrapadakRSNatRtIyAyAM gurau zrIstambhanendraprabandhapustakaM liSitaM tapazvigacchanAyakazrIratnAkarasUriziSyagaNimizrapadmakIrtiH paNDitamizrasAdhumUrtimizrANAmaparodhena bhaktyA ca // cha / tattvasArthakasamAdhijanmabhistApasairmunibhirastatAmasaiH / sAmprataM ca vikale kalau yuge, zAsanaM jinapatevibhUSitam // zAradendukiraNaikasaudareH, sAdhumUrtivilasadguNAkaraH / kaM naraM vibudhavargazekharaM, no na raJjayati raGgasAgaraH // nabha iva nabho vizAlaM, sAgara iva sAgarastu gambhIraH / zrImadabhayadevaguroH navatapa iva navatapo jayati / /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa nAmo prabandha niraJjana (1) kRtinAmo zaMkhinImata dUSamagaNDikA bhairavIcarita vidyAkalpa mantrasAra bindusAracUlA yoniprAbhRta devamahimasAgara prAbhRtapaTala rAjagrantharahasya SADguNyagranthAmnAya devendrastava AdirUpa tArAnAtha sarvArthasiddhi svayambhU sarvapApApahAra pAragatezvara prabhAvasAgara prabhAvAkara kRpAkozAgAra paramezvara parameSThi sarvaduHkhanivAraNa mUlathANa stambhanAyaka apratimalla pArzvanAtha prabandha stambhana prabandha staMbhanapratimA-nAmo jagadAnandana vizvezvara jagajjyotiH amRteza jagatpAla purANapuruSa bhuvanatrayatAraNa sahajasiddhi lakSmIkAnta jayapati kSemaMkara zabaranAtha puruSottama or o mo o wuaaa 2 m 2 sthaLanAmo mAkanda (sarovara) rukmiNIvaTa SaDDoSalikA mahAvidyA (?) 4 sindUragiri kuJjararAjavaTaH naktamAladeza mAnuSottaraparvata siddhakSetra
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauravaTa sajjanapura yamadaMSTrA(zilA) bIjauradeza mahantakapura mahAkuraladesa mAnasasaraH kAlakUTagiri madanonmAdakuNDa malayAcala haMsasaraH kAJcanatoraNacaitya kAzmIradeza utpalabhaTTAnagara bhImabhISaNagiri mahArASTra surASTrAmaNDala uSAmaNDala zarkarA-vaTa mANibhadrasaraH kumArasAgarasaraH jAlandharadeza candravaTapura hImauradeza / zatrujaya narmadApaTTadeza toraNamAlaparvata udumbara (sara:) sAjaNa-gAjaNa (vRkSa) tilaGgadeza Dhorasamudra (sara:) gauDadeza kolApura avantI gajendrapadasmazAna ziprAnadI siddhavaTa maNDapadurga maNDakezvaradurga bhadragarta maNikarNakazRGga zata-sahastra-lakSa koTikoTi-koTi bindu (kuNDa) kAberI-narmadAsaMgama kapilA nadI tArApura tArAvihAra (caitya) SarulIbhUmaNDala jhADamaNDala (pradeza) virATadeza ratnApura gandhamAdanagiri gajakuNDasiddhAyatana pArApatapallI 1 hIrapura koMkaNadeza nAgapura kurukSetramaNDala paJcahUda vicitrakUTagiri daNDakAraNya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurjaradeza zaMkhezvara nagara dvArikA paJcAla deza mUlathANa jhaMjhUvADA paMcAsaraH pADalAgrAma: Anandapura jhIlANaMda-kuNDa dvAra surASTrAdeza tripuruSaprAsAda . draviDadeza mAlavadeza sAraGgapura giranAragiri haMsarasAladeza haMsakUTapura tindUsakavana amaraguphA kukkuTezvarapura mayUragiri kAntIpura mahIyadeza mahendranadI seDI nadI vaDhavANa dhavalikkaka stambhatIrtha 27 "" "" " "" 33 " 28 11 29 30 31 - "" RA " " " " "" " " 30,31 23 " 32 "" 28 " 59 (4) vyakti vizeSa - nAmo merutuGgasUri jaratkumArI jaratkumAra AstIka parIkSita jinmejaya maulakya bhAradvAja takSaka mUmU niraJjanApta tribhuvanasvAminI devI mahAdeva pArvatI "" zivavADa (vAditropAdhyAya) 14 zaktivADa hasvANi mAmA (gandharva) >: rAmasAgaramuni prabhAcandramuni tArAdevI (rAjJI, devI) cArudattamuni tailapadeva dharmazekharamuni rAma sItA rAvaNa prabandhaH 1, 2, 10, 15, 18, 20, 23. 4 ====== 29 2 12 13 " 15 16 i o = " 20 21 26 28
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNa jhaMjhU padmAvatI jayapAla (nAgArjuna - pitA ) 31 siMha (nAgArjuna) jayanazrI (nAgArjuna-mAtA) kanakagiri-yogI nAgArjuna yogI pAdaliptAcArya cirpaTinAtha vardhamAnasUri somezvara dvija jinezvarasUri abhayadevasUri rAjazekharasUri nAgamata jJAnamata nAgapUjana bauddhadarzana icchArUpa (vidyA) parakAyApraveza rAmacaritra (4) prakIrNa 27 " 1, 28 " " " " "" "" 32 " "" "" prazasti 4, 28 "" "" 16 21 "" 26 60 haTakezvara-liGga AkAzagAminI cirpaTi: (rasasiddhi:) dhUmravedhavidyA rulan cirbhaTa (6) graMthamAM maLatA vilakSaNa zabda prayogo (pra. 3) -roLAto (pra. 3) - cIbhaDuM (pra. 6) - pharI jaze 11 pheravavuM sphirayiSyati pheraNIyaM jabAdi jalaharAH bITikA sUtkaTI 0 jAtiTolA 0 bohanikA 0 viradAH pravaNya pratalIkurvan pallyayanika vAharA karacaTitaH lallipalla 11 (pra. 14) " 28 31 11 " " 17 ' - jAtinA TolA. " 11 "pAtaluM karato. (pra. 17) palANa nAra vA 'ra-vahAra - kumaka noMdha : paurANika vizeSanAmo graMthamAM ghaNAM hovA chatAM pasaMda karelAMnI ja sUci ahIM Apela che. madada (pra. 24) - hAthe caDelo (pra.29)-lADa
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI stambhanapArzvanAtha-dvAtriMzatprabandhoddhAraH // -saM. vijayazIlacandrasUri nAgendragacchIya zrImerutuMgasUrikRta "stambhanAdhIza prabandhAH"nI ekamAtra upalabdha prati-AdhArita vAcanA A aMkamAM ApI che. A prabandhono saMkSepa karIne thayela "uddhAra"nI be prati prApta thaI che, je pAchaLathI koIka ajJAta abhyAsIe ko hovAnuM samajAya che. "uddhAra"nI prApta be pratiomAM prathama 6 patronI, pramANamAM ghaNI zuddha ane anumAnataH paMdaramA zatakanA aMtamAM ke soLamA zatakanA AraMbhamAM lakhAelI jaNAI che. A pratinI jheroksa nakalamAM bhaMDAranuM nAma ullikhita nathI, tethI kayA gAmanA kayA bhaMDAranI che, te khyAla nathI Avyo. ghaNA bhAge te chANInA ke vaDodarAnA bhaMDAranI prati hovAno aMdAja che. bIjI prati, 8 patronI, azuddha ane prathama pratinI nakalasvarUpa jaNAya che. te lIMbaDInA jJAnabhaMDAranI che. mULa prabandho tathA teno A saMkSepa - e bannene sarakhAvI jovAthI itihAsa rasikone kAMIka ne kAMIka navaM prApta thaze to A prayatna lekhe lAgaze. mULa prabandhomAM kyAMka aMzo trUTaka che, te prabandho, alabatta sAva saMkSepamAM paNa ahIM pUrNAMze maLe che, te paNa mahattvapUrNa che. jema ke prabandha 5 tathA 18mAnA prAraMbha temaja prabandha 8 tathA 13nA aMtabhAga mUla prabandhomAM truTita che, to A saMkSepamAM bhale saMkSepasvarUpe ja, paNa, te aMzonuM anusandhAna maLe che. banne kRtio eka sAthe hovAthI tulanAtmaka tathA bhASAkIya Adi dRSTie abhyAsa karavA- sugama banaze tevI AzA che. zrIstambhanapArzvanAtha-dvAtriMzatprabandhoddhAraH // zrIstambhanapArzvasya mUrtiH / zakreNa kAritA / dattanAmnA jinena saudharmendrAgre 32 tatprabandhAH uktAste merutuGgasUriNA saGgrahItAH / zaGkhinImatAt / dUsamadaNDikAtaH / bhairavIcaritAt / kalparatnasArAt / bindusAracUlAt / somaprAbhRtakarNikAt / devaprabhAvapaTalAcca / zrIsadgurumukhAt / bahuzrutAdezAcca te cAmI / zrIbharatacakriNa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ekadA digvijaye prasthitasya kathaMcit zramApathyAhArAdinA zUlamutpannam / indrAgamaH / tena samAdhiprazne yuSmatprasAdAditi bharatenokte tuSTenendreNa himAdripadmahadasahasrapatrapadmakarNikAsthajagadAnaMdanAmAkhyajinabimbamAtrAMbhasA tvaM nIrugbhAvItyukte hariNaigameSiNA tamAnAyya tIrthajalasahasramUlAdiyutena tena snapitaM savistaram / zAntirjAtA / zrIRSabhaH zUlahetuM pRSTaH prAha / prAk bAhubhave sAdhUnAM dagdhAnapAnadAnAt // 1 rogaH / / sagaraputrAnItagaGgAmbunA relitA bhUriti tadrakSaNAya calito bhagIrathazcintAturaH / khe divyA gIH |"klye mAkandasarasi rukmiNIvaTAdho devakule vAsakaM stheyaM tatra vizvezvarAkhyo devaste vAMchAM pUrayitA" / tathA kRte svapnaH / daNDaratnena kSmAM vidAryAbdhau gaGgAM pAtayaH / zrIsagareNa zrIajitaH 60 sahasraputrANAM samakAlamRtihetuM pRSTaH prAgbhavAnUce // 2 jalam // vidarbhadeze kuMDinapure mAndhAtRnRpaH, mandodarI rAjJI, madanadevaH putraH / rAjJA devazarmadvijabhAryA rUpiNyAkhyA surUpatvAdapahRtA / taduHkhena so'gni sAdhayitvA vyantaraH / prAgrbhavavaireNa pure sarvaM dagdhuM lagnaH / sarve ArtAH / rAjJA bAhyAlI gatena sImandharaH kevalI pRSTaH / taddhetumUce / rAjJA svadArasantoSavrataM gRhItam / agnyupadravazAntyupAyazcAyam / malayAdrau candanavane pampAsarasi saptopavAsa(sai)jagajyo (jjyo )tirnAmabimbamArAdhyAtra pure nivezyaM pUjyaM ca / tanmahinmA sa duSTadevaH kSayaM gamI / tadavasare vyAkhyAzravaNArthAgatavidyAdharairnRpastatra nItaH / sarvaM tathA cakre zAntiH // 3 jalaNaH / / ___ vArANasyAM zrIRSabhasantAne zrIpArzvasya pUrvajo vairasenanRpaH / putrI jarakArI / tasyAM garbhasthAyAM mAtA sarpadaSTA / mAntrikairahIn santoSya nirviSIkRtA / sarvaradAnam / nAgakulaM te garbhasthaputryAH pitRgRha, nAgendrAH bAndhavaH(vAH) / sA jaratkAraRSerdattA / aparAdhe'haM tyakSA(kSyA)mItyuktA tenodUDhA / anyadA sUryAste RSi suptaM sandhyAvandanAya sA'jAgarayat / sa nidrAbhaGgAdruSTastAM tyaktvA vane gacchi(ccha)n tayA pRSTaH / mama AdhAraH kaH ? tenoktam - tavAdhAne putro'sti / sa te pitRgRhAnandado bhaavii| sA tat zrutvA nAgaloka:(kaM) pitRgRhaM gatA / jAtaH putraH AstIkAkhyaH / 16 varSo jAtaH vedAdisarvazAstrajJaH / atrAntare pANDavasantAne abhimanyu(yu)putraparikSi pAThAM : 1. prAgvaireNa / 2. vyomnA zrava0 / 3. kAkSaH /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA raNabhuvanapure naimittikena sarpAnmRti(ti) zrutvA ekastambhadhavalagRhasthastakSakena badaramadhye bhUtvA prAtarnAsAgre daSTo mRtaH / valabhIto dhnvntrivedyo vaTapadrasamIpe dantakaroTIgrAme andhavaTAdhasthe(dhaHstho) dRSTaH (Ta)stakSakena dvijarUpeNa pazcAdgacchatA pRSTaH / kiyatIti viSanigrahazaktiH? / sa Aha yAvad dRzA pazyAmIti / takSakeNa vAkchalena sa pRSTau daSTaH upacAraM kurvan vArito mRtaH / parikSinRpapade janamejayo nyastaH / roSAtsarpahomamamaNDayadagnizarmadvijapAzrthAt rAjJo dRSTau ekanAgakulaM hutam / nAgA bhItAH / jarakArI rodituM lagnA / putreNa pRSTe uktaM mama pitRkulaM nAgalokaM janamejayo juhoti / tvaM ca nAgalokarakSAkaraH pitrokto'bhUH / tatzrutvA AstIkastadrakSArthaM calitaH / tAvatA vAtUlenotpAdya(Tya) dedAruvane RSa'zRGgAdrau sindUrazikhare mandArAdipuSpArcitA'mRtezabimbAgre muktaH / khe gIH varaM vRNu, tena vAksiddhirmAgitA / dattA namraH sa utpATya(Tya) sapIhA(sarpaho)mavedyAM muktaH / vedAn bADhaM bADhaM paDhati / sarve dvijA utkarNo(D) yAjJikamAhureSa pUrNamanoratha(:) kriyatAm / sa pRSTo mUlAhutiM yayAce / tAvatA mRtibhItyA mUlAhutistakSaka: palAyyendrAgre vajrapaMjarikAyAM sarSapamAtrIbhUya naSTaH / yAjJikena jJAnena jJAtam / maMtraM bhaNituM lagnaH - bhUtakSakAya sendrAyeti / mantrAnte'STanAgakulavRtastakSako bhayadrutaH khe AgataH / tAvatA punastena mUlAhutirmAgitA no cecchApena vo bhasmIkurve / tairbhItaiH sarve te'haya AstIkahaste'pitA(:) / tena vandanAdinA toSitaistasya varo . dattaH / ya imAM tvannAmAGkitAM vidyAM smartA tasya varSamasmAkamabhIH / sA ceyam / sarpApasarpa bhadraM te dUraM gaccha mahAviSaH(Sa) / janamejayasya yajJAnte AstIkavacanaM smara:(ra) // 1 // AstIkavacanaM smRtvA sarpazcena nivartate / zatadhA bhidyate mUni zaMsavRkSaphalaM yathA // 2 // AstIkenoragaiH sArdhaM purA yaH samayaH kRtaH / yadi sa samaya satyo na mAM hiMsantu pannagAH / / iti nAgakulAbhayadaH zrIpArzvaH : // 4 visaharaH // airAvate deze dhundhumAranRpaH / dhavalAdevI / putrI kuntalAH(lA) vane puSpAvacayena krIDitvA zrAntA snAtuM vApyAM praviSTA / tAvatA duSTavyantareNa tadAbharaNAni pAThAM. 1. RkSa /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 pAlisthAnyapahRtAni / sA'pazyaMtI pUccakre mumUrcha ca / rAjJA zrutaM, bahUpakrameNA''pi nAptaM padAdyapi / putryA 21 upavAsAH kRtAH / tAvatA khe vimAnena gacchan khecaramithunaM vArtayat zrutam / vaitADhye rathanUpure maNicUDA'ya'mAnajagatpAlanAkhyabimbA''game'syAH kArya sidhyati / atrAntare tasyA mAtulaH sa maNicUDo milanAya tatrAgato nRpoparodhAt tadvimbaM tatrAnIya caitye'mucat tadA ArAtrikasamaye tuSTatadadhiSThAyakaiH sa vyantaraH ziraHsthAbharaNagranthibaddhvA bhRzamAraTaMstatrAnItaH / pratibodhitazca // 5 cauraH // vaGgadeze tAmaliptyAM puSpazekharanRpaH / puSpavatI rAjJI / so'lasattvAnmantribhiH karSito vane rulan kASTavikrayeNa jIvan zamImUlakhanane vivaraM dRSTvA bhUmyAM praviSTo dUraM gato bhogipure gaGgApuSkarAkhyataTAke devagRhe purANapuruSAkhyabimbaM dRssttvaa''nrc| rAjyabhraMzadUnasya tasyopavAsatrayAnte devairajarAmarAkhyaM pArijAtapuSpaM dattam / yaste namati na tasyedaM saMmukhaM kSepyaM ziraH patiSyatItyuktvA / tadA devadattaM devaprasAdAkhyamazvamAruhya ekena tarjanena svapure Agatya siMhAsane niviSTaH / duSTAnprati puSpaM muktaM zirAMsi DhulitAni praNatAH santaH sajjIbhUtAH rAjJA muktAH / sa nRpo jinadharmI mRtvA svaryayau / / 6 ariH // antarvaidau kAzyAM trizaGkanRpo'nyadA nizi vIracaryayA bhraman zUlikAprotamRtacaurayostumbIdvayaM jIrNaM mitho vadadazrRNot / ekA hasatyekA roditi / AdyA hAsyahetuM pRSTA''ha / asmadvadhako rAjA tRtIye'hni duSTadevairmArayiSyate / dvitIyA rodnhetumaah| etasya jIvanopAyo'sti / maiSa taM jJAsIt / anyayA ka upAya iti pRSTe sA''ha- amukasmazAne saptamAtRdevakulAgre mahApIThaM, tadupari pUrvadizi pAdukAyugam tadadhastAmrapatre khagAminI vidyA'sti / tadbalAnmerau gatvA jambUvRkSamUlena jambUdevenA'rcyamAnaM saMsArabodhAkhyabimbaM yadyatrA''nIyArcati tadA taddevaiste duSTavyantarA daNDaistADitAH palAyante / tatzrutvA rAjJA sarvaM tathaiva kRtm| prAtardevAnAM yuddhaM lokAH pazyanti / duSTadevA jitA ucuH / adyanavA api grahA ekarAzisthAstrizaGkamamArayiSyan yadyenamupAyaM nA'kariSyat / rAjA dharmI ciraM rAjyaM svaH // 7 grahAH // kaliGge kAJcanapure padmanAbhanRpaH padmAvatI devI / anyadA vane kevalI pAThA. 1. kameNa nAptaM / 2. puryAgatya /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 vaMditvA gamanahetuM pRSTaH prAha / hastibhuvi narmadAtaTe vindhyAdrigahvare kuJjaravaTo 12 yojanamAnastatra bhuvanatrayatAraNAkhyabimbam / tattIrthabhUsparzanArthamAgamAmaH / anyadA nRpo vanye bhaiH krIDan hastI(sti) kare patitaH / tatra nAnAgajotpattivarNanA / tAvatA'kAlAbdajalasiktabhUgaMdhonmattagajakulenAkrAnto bhayadrutastadguruvacaH smRtvA kuJjaravaTe'dhiruhya svAmin ! mAM rakSa rakSeti puucckre| tAvatA huGkAratrayaM nirgatam / tena te gajA glAnIbhUtAMgAH sarve nezuH / nRpo vaTAduttIrya jinaM nanAma / tadA deva eka: kRtAJjAlijinaM stuvannRpamAha / varaM vRNu / rAjJA tatra tatpAdyat puraM nivezitaM, vaTaparisare tatra prAsAde taM jinamAnarca / mRtvA 12 svarge agAt // 8 gajaH // ___ kosalAyAM sAkete janavallabhaH kuTumbI kSetraM karSan jainamunipArve prAptasamyaktvaH sahajAsiddhAkhyaM bimbaM pUjyamiti muninAdiSTaH / anyadA'putre nRpe mRte sa paJcadivyaiH paTTe nyastaH / ko'pyAjJAM na manyate / sImAlerveSTitA pU: / nRpo vyAkulaH khe gacchantaM vidyAsAgarAkhyaM cAraNarSi papraccha / sa Aha sahajasiddhezvaraM zaraNaM bhaja / rAjA taddhyAnaM cakre / tAvatA sAdhanakupAtvAtolIdhamajvAlAdikrameNa surakoTisevyamAnaM sahajasiddhezvarabimbamAvirbhUtaM rAjJA'citaM mahAmahaiH / tato vairisainyaM satyapuri(rI)yazrIvIrarItyA hatAhataM palAyituM lagnam / andhA iva jAtAH kimapi na pazyanti / tatastameva devaM zaraNaM zritA nAnopadAmiH / sa nRpo devAdezAnmArtaNDAkhyo'bhUt // 9 raNabhayaM // sauvIre vItabhayapure vIrasenanRpaH / indumatI devI / zrInivAsAkhyo daridraH zreSThI ghRtakutapikAM vahan mArge sAyaM devakRtaprAsAde lakSmIkAntAkhyaM bimbaM dRSTavA natvA svAjyena dIpaM kRtvA padyA tadvati ca kRtvopavAsatrayeNA''rAdhayat / tuSTendreNa so'bdhitIre muktaH / tatra zramAtsuptaM taM prathamakallole zrIrAliGgat / dvitIyakallole gajA(:) / tRtIye akSayakozaH / tata utpATya svapure nItastatra rAjJA rAjyaM tasya dattaM svayaM dIkSA / tena navyacaityaM kRtvA tatra sa jino yAvajjIvamAci ante dIkSayA svaH // 10 zrIH // magadhe rAjagRhe narakAntanRpo rogairakiJcitkaraH / anyadA gaGgAyAM sAyaM snAne jalamAnuSamithunaM mitho vArtayad azrRNot / nara Aha - priye ! asya purasyezo rogArto'ribhirmAriyiSyate / tata: tayA kathaM cetsIti pRSTe prAha / nandIzvare'STAhikAM kRtvA valamAnasuragaNairjalakeliM kurvadbhiridamUce / punaH sA''ha - ko'pi
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jayavidhistairuktaH ? sa prAha oM ! paraM madhyarAtre vakSye, adhunA janA (nA:) zRNvanti / tAvadrAjA saraH pAlau vaTagahvare sthito nizIthe tadukti su (zu) zrAva / asya vaTasyAdhaH puruSatrayaM khanane maNirasti / tasminkarebaddhe khagamanazaktiH syAt / tadbalena caMdanAcale kaMkolavane'gnizRGgazikhare sindUrakuNDAntaH siddhairarcyamAnaM jinabimbaM yadi gatvA svapure nayati tadA nIrug jIvati / nRpastatra gatvA tallAtvA yAvadeti tAvatpuraM sImAlairveSTitaM pazyati / bimbamutpATya svagRhe siMhAsane nyasya yAvadacitaM tAvatsImAlA bhayadrutA naSTAH / rAjJaH paTTAbhiSekaH / zrAddho rAjyaM svaH kramAtsetsyati // 11 jayavAdaH // naktapAladeze zrIpure bhImasenanRpo guruM papraccha / ahaM zatruJjaye yAtrecchuraMtarA ca bhIH, kiM kurve ? gururAha zrIkSemaGkarAkhyabimbaM mAnuSottarAdrau ratnaprasthe tribhuvanasvAminyA'rcyamAnamasti / zAsanadevImArAdhya tatra gatvA tasyArhataH prasAdAt zrIzatruJjayayAtrAmanorathaM pUrayeH tena sArAdvA / kSemaGkarAkhyabimbamarcitam / labdho varaH / devasAnnidhyAjjaGgamavapreNa gatvA zrIzatruJjayayAtrA kRtA / na kenA'pyadhvani parAbhUtaH / rAjyAnte'ntaH kRtkevalI bhUtvA siddhaH || 12 manorathaH || narmadApAdadeze naMdapuryAM candrazekharanRpazcandrakAntidevI / pApaddhihatasiMhajIvavyantareNa tasya 21 pUrvajA hatAH / so'pi pApaddhisakto'nyadA vane krIDan vindhyAdrigahvare toraNamAlAkhyaTraMke AmrArAme udumbarasarasyakhAte narmadAmbupUrNe sAjaNagAjaNAkhyamudumbaravRkSadvayaM ekato muniM ca dRSTavA'pRcchat / ke yUyam ? kimityatra ? sa prAha- karNATezavikaTotkaTanRpasUrghaTotkaTo'haM zabaranAthAkhyabimbaM nantumatrAgAm / tataH kvAstIti pRSTe munirAha - asyodumbarasya madhye / kuta ityukte mUlasambandhamAha 'muniH / purA zabararUpiNA zivenAtra vRkSamUle zUkarasya zaro mukto na lagnaH / sa vismitaH / zAnto'cintayat / nUnaM kvApi arhatpratimA'stIti / tAvatprAdurAsIt sA / vanditA tena hRSTena satA / zabararUpezvareNa sthApitatvAt zabaranAtha iti nAma tadvimbaM asyodumbarasya madhye bIDitamasti tena gacchatA / tAvat nRpo bhaktyA Ahadeva ! yadi bhakto'haM dehi me darzanam / prakaTIbhUta devaH tena hRSTena tadvANyA pApadhistyaktA / zrAddhaH / kramAnmunirbhUtvA siMhajIvavyantaraM prAbodhayat / mRtvA sarvArthasiddhiM yayau // 13 pApaddhiH // pAThAM. 1. RSiH / 2. sthApitavAn /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 I tilaGge haMsapure naravarmanRpaH / naravibhramA rAjJI / anyadA rAjapATyAM gataH kvacitRSayA jalapAnAd grahilo'bhUt / bahudhA'pyasAdhyaH / vaikalyena bhraman gaGgAtaTe ciJcAzamIvRkSayoraMtare niviSTo'hibhekayoryugapannirgatayo: saMlApaM zRNoti / bhekaH prAha-janA ! hata hata enaM pApinamahiM tAvadahirAha bho ! bho ! kopyAste'tra yo bhekamimaM hatvA asya nidhiM gRhNAti / evaM kSaNaM rATiM kRtvA tAvadadRzyau / tato rAkSasamithunaM tadapi kSaNaM yuddhvA'dRzyam / tataH khecaradampatI khe AhatuH priye gaGgAvelAsnapyamAnaciJcAvRkSamUlA'dhaH puruSottamAkhyabimbaM natvA tajjalaM yadyayaM pibettadA'sya vaikalyaM yAti / tato rAjJA janaiH khAnitam / krameNa bhUmigRhasthaM surapuSpAcitaM tadvimbaM prAdurAsIttatsnAtrajalena sa sajjazciraM rAjyam / saudharme svaH // 14 vaikalyam // gauDadeze kollApure nArAyaNanRpaH naradevA rAjJI / tasyaikena nAstikena bhUtAkarSaNavidyA dattA / nRpaH zmazAne tAM sAdhayituM lagnaH / tAvatA vidyA prAdurbhUtA / sa tAM divyarUpAM dRSTvA vyAmUDhaH / vidyA kupitA / sa vaikalyena bhraman ujjayinyAM gajendrapadazmazAne siprAtIre siddhavaTacchAyAyAM rAmasAgaramuniM dRSTvA nanAma / nizi muneH kevalajJAnamutpannam / tanmahotsavAgatadevairmunistatsvarUpaM pRSTaH / prAgbhave jinasevako'yam / tato maNDapadurge niraJjanAkhyaM bimbamAnarca / tadagre nirAhAra: SaNmAsIM sthitaH / tato labdhe vare saMjJA jAtA / bimbaM svarAjye nItam / nRpasya paTTAbhiSeka: / auSadhIkalpavallIcintAmaNidivyAstrANi devA daduH / trikhaNDe [ya] zo rAjyamante svaH // 15 vyAmohaH // 1 pAJcAle kAmpIlyapure brahmabandhurnRpaH / tArA devI / kSAyikasamyaktvatI / nagaranirddhamanadvAre dayAsAgararSiH kAyotsargeNa sthitaH / tatplAvanabhiyA puradevyA pure vRSTirniSiddhA / mUDhalokairnaimittikAt tat jJAtvA ruSTaiH sambhUya sa munirekaloSTavadhaH kRtaH / rAjJA'pi na niSiddham / ekA rAjJI pazcAttApaM gatAH / samyagdRgdevairvRSTyA tatpuraM plAvitam / rAjJI gRhAgravaTe caTitA / zIlasamyaktvaprabhAvAdudgaritA / tadanu kAberInarmadAkapilAkhya-nadItrayasaGgamAntare sa siddhavaTaH khyAtaH / tato devyA svasthApitatArApure tArAvihAre svapnAdezAdAdirUpAkhyajinabimbamidaM sthApitam / tadvAdhaH skhalanalabdhacintAmaNinA dravyavyayazcakre / prabhAvanA ca / kramAt sA tArAdevI taccaityAdhiSThAyikA jAtA / kramAnmukti prApa sA' svasthApitatArApure pAThAM. 1. sA adyayAvad bauddheSu /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 yAvadvauddheSu prasiddhA / 16 upasargaH / hastipure haricandranRpaH svapne devenoktaH / prAtarbAhyAlyAM yaste milati tena saha maitrI kAryA / rAjA bAhyAlyAM gatastRSArtamekaM satpuruSaM bhUpatitaM tatpArzvasthasaparyANAzvaM dRSTvA taM sajjIkRtya mitraM cakre / tAvatsainyAgame baMdimukhAdvirATadezAdhipaH pradyumnanRpaH sa jJAtaH / prItyA kiyaddinIM tatra sthitvA calan sa Aha he haricandra ! tavAhamanRNaH kathaM syAm ? paraM jhADamaNDaladeze ratnapurapArve gandhamAdanAdrau gajadantakuNDasamIpe prAsAde sarvArthasiddhinAmajinabimbaM vandApayAmi yadyeSyasi / rAjA rAjyaM mantriSu nyasya tenaiva sahA'calat / gatastatra pratyahaM lakSadravyavyayena pUjAM kurvan SaNmAsI svarAjya iva sthitaH / devaistuSTairvaraM vRNvityukte svAmin ! samyaktvaM maccittAnmAgAdityevaM varamamArgayat / pazcAdAgato rAjyaM svaM prapAlya svaH // 17 samyaktvam / / harivarSadeze'marAvatyAM jImUtavAhananRpastaDAgakhananalabdhapatrAnusAreNa ratnakozaM lebhe / evaM varSaM yAvatpratyaham / anyadA govindAkhyazcAraNarSiH khAnisthAnaM pradakSiNayan dRSTaH / nirgranthAnAM sadhanabhUmyupari rAgaH kimevamiti pRSTazcAha / rAjannatra bhUmadhye svayaMbhUnAmA devo'sti / mahAtIrthamidaM tena pradakSiNayAmi / nRpeNa devaH prakaTIkRtyArcitaH / anyadA mantriputro buddhidhanAkhyo'mArirujA'cetano jAtaH / upayAcite devasya datte nIruk / kimIdRzaM duSkarma tena prAkRtamiti cintAture nRpe khe gIH / ayaM mantriputraH prAgbhave hAliko'bhUt / tadA daMDAgreNa ekamalasakaM jJAtvA krIDayA hatam / tatkarmaNA'sya rogo'yam / tat zrutvA nRpeNa hiMsAniyamo gRhItaH prANairapi abhayadAnaM deyamiti ca / tato nAgajIvakRte svaprANA dattA jImUtavAhanena iti loke'pi zrUyate // 18 amArirug // sandarbhadeze nandipure haridevadvijenA'zvameghaH kRtaH / so'zvo mRtvA gauH / dvijo mRtvA'ntyajaH / tena sA gaurhatA / tanmAMsAdanAt so'pi mRtaH / zubhalezyAvazAdbIjauradeze mahetpure kRSNamahendrAkhyo nRpo'bhUt / gojIvo mantrI zatajIvanAmA / mitho dveSaH / anyadA kasmiMzcicchale rAjJA mantrI zUlAyAM dattaH / pure coqhuSTaM anyo'pyanyAyI evaM phalaM labdhA / sa mantrijIvo vyantaro dviSTaH / puralokAn khAdituM lagnaH / mAntrikairbalena vAcA baddhaH / pratyahamekaikamevA'tti / anyadA'vadhijJAnI sarvezvaramunistaddhetu : pRSTaH prAha prAgbhavam / prabuddho nRpo vyantarazca /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 tena pUrjanAnAM mithyAduHkRtaM dattam / atrAntare muneH kevalamutpede / bhUtAnandAkhyavyantareNa kathaM me niSpApatA bhAvinIti sapazcAttApaM pRSTe munirAha / sarvapApApahArAkhyaM jinabimbaM duSTasurairgRhItam / mahAkuraladeze mAnasasaro'nte kAlakUTAdrau madanonmAdanakuNDatIre'zokavRkSA'dho'sti / tadvimbaM balenAnIyA'rcaya / tato'nekadevakoTivRtaH sa tatra yayau / atrAntare bAhubalinAmnA devena tabimbamAkrAntamasti / sa ca parastrIlampaTo devasya tAdRg bhaktiM na karoti / taM yuddhe jitvA tadvimbaM samahaM svasthAne ninAya / autsukyAddevapAduke tatraiva vismRte'dyApi sarvapApApahArapAdukAyugaM tatra deze'sti divyAdikArye prasiddham / nRpavyantarau zrAddhau sugati jagmatuH // 19 pApam // ____ avantyAM trivikramanRpasUH zArdUlAkhyo mahAvyasanI / varNanam / rAjJA karSito dezAntare bhraman malayAdrau haMsasarasi jalaM pItvA vizrAntaH / tAvanmRgIdvayaM kuto'pyAgatya tena saha krIDituM lagnam / sa prAha - yadyevaM ramaNIdvayaM krIDati tadA bhavyam / tAvattadgatam / agre bhuvi vivaraM dRSTvA varNanA / bhUmadhye tatra taruNIdvayaM mRgIvat krIDati / Aha ca bho vyasanin yattvayA prAthitaM tallabdham / ciraM krIDayA karthito muktaH / agre'jagareNa gilyamAno naMSTvA vRkSamArUDhaH / cirAduttIrNo'gre hastinA ruddhaH / hastyapi siMhabhayAdgataH / siMho'pi yAvattaM khAdati tAvat sa Ahabho mAtula ! mA mAM khAda / tena muktaH / uktazca / etadgirizRGge gaccha / sa gato yAvattatra na kiJcitpazyati tAvanmanyunA ullaMbituM lagnaH / kenacinmuninA niSiddhaH / prAha-kimiti niSedha yasi ? jIvato me kiM ko'pi rAjyaM dAtA ? munirAha om / kastItyukte munirAha kAJcanatoraNe caitye devAdhidevAkhyabimbaM te rAjyaM dAsyati / yAhi pathA'nena / sa tatra gatvA jinaM nanAma / 32 upavAsairlabdhavaraH utpATyAvantyAM trivikramanRpe svargate paTTAbhiSiktaH / devairnarazArdUlanAma dattam / tadvimbaM tatrAnIyAnarca / rAjA mRtvA mAhendre suro'bhUt / / 20 rAjyam // ____ kAzmIre utpalapaTTapure naravAhananRpavanamAlAsUH megharatho daurbhAgyI / zatavAraM melito'pi vivAhaM na milati / sa udvegAnmRtyai mahAraNye bhImabhISaNAkhyAdrimArUDho yAvajjhampAdatte tAvad devena niSiddhaH / sa zabdAnusArAdAgatyaM daivataM prAha-kiM niSiddho'haM mRteH ? dAsyasi ki madiSTam ? / sa Aha - etat girizRGgacaityasthaH prabhAvasAgarAkhyadevo dAsyati / tatra gatvA taM siSeve / labdhaparakAyapravezavidyaH pAThAM. 1. atra madhye /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 saptAha tatra sthitaH / tAvatA gauDadeze caturapurAdgaMgAdharanRpo vizvavibhramAkhyAM mahArASTradezezatailapadevaputrIM pariNetuM calitaH / tadgireradha AgatastAvanmRtaH / megharathastattanuM pravizya svatanuM jinAgre devAnAM bhalApayitvA kanyAM pariNIya caturapure gataH / tadrAjyaM svaM cakre / punaH prabhAvasAgaradevaM natvA megharathadehaM pravizya gaGgAdharatanuM tatra muktvA svapuraM gatastatra pitrA rAjyaM dattam / 32 kanyAzca nRpairdattA: / pRthvIM jinamaNDitAJca // 21 parakAyapravezaH // saurASTre uSAmaNDale sumitranRpasumitrAsUrmaJjughoSo mahAduSTastena loka udvejito rAjJe vyajijJapat / tena sa AkArya nirviSayIkRto gato'raNye tRSArto haMsamithunena svasthIkRtaH / bRhattvAt tatpakSalagno bhramati / anyadA'dhvani gacchan haMsaH pRssttH| kutra yAtha / sa Aha / yatprabhAvAdvayaM nRbhASAM vacmaH taM devaM nantuM nIlagirau nIlavane kumArasarasi sthitam tatra gatvA jinamAnarcu: (rca ) / haMsaH sarvamapUrayat / haMsau tatra sthitau / sa ca 64 upavAsairvaraM lebhe - rAjyaM labhasva iti / haMsI (sa) balena gataH svaM puram / pitrA paTTe'bhiSiktaH / haMsamithunaM tatraiva sthApitam / pratyahaM haMsamAruhya taM jinaM nantuM khe gacchan haMsasena iti khyAtaH / kramAttadddvayaM mRtvA tasya putrau jAtau / nRpovarSazatamevaM rAjyaM kRtvA kramAjjyeSThaputre tantryasya svaH ||22|| khagamanam / / jAlandharadeze candravaTapure meghanAdanRpaH / rukmiNI devI / tasya mAryamANacaureNArpitaM vidyAdvayaM siddhamasti / anyadA nadyAM krIDataH strIzabamAgatam / sA nirviSIkRtya pariNItA / tayA saha gatvA narasundaranRpastatpitA tena veSTitaH / raNe baddhastena rAjyaM dattaM svayaM saMyamaM prapAlya mokSe / anyadA meghanAdo'zvakarSito'raNyAnIM bhraman tApasairdarzitaM sitakUpAdrau vajrazRGge dugdhodadhisarasi badari(rI) vane picupitAhavakuNDapArzve kRpAbhaMDArAkhyadevaM vande 30 upavAsairlabdhavaro vimAnena khagAmIti jAtaH / gataH svaM puram / pratyahaM vimAnena jinaM nantumeti / evaM varSalakSam / mRtvA mAhendraH || 23 vimAnam // 1 I hImauradeze hIrapure haridattanRpaH / haripriyA devI / anyadA nizi vane bAlAM rudatIM zrutvA khaDgasakhastatra gataH / sA pRSTA''ha / ahaM kokaMNadezezakumArezvaraputrI saubhAgyamaJjarI nAma / gauDadezezagadAdhareNa balAdudvoDhumatrAnItA / adya sa siddhavidyaH sAyaM mAM pariNeSyati / ahaM ca prAg haridattAnuraktA'bhUvam / tataH sa vidyAM pAThAM. 1. sarvamayUravat /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 sAdhaya~stena raNe jitaH / sA tatsamakSamudUDhA / tau dampatI gatau svagRham / anyadA nRpazcandrazAlAtaH khecaryA'pahatya vaitADhye nAgapure nItastatra vidyunmAlinA vidyAH pradAya jAmAtA kRtaH / naimittikavacasA'nyadA sa dakSiNazreNyAM gaganapurezagaganacUDaM jetuM prahitastaM jitvA tatputrIM pariNIya karamocane prajJaptI prApya pazcAdAgataH / tataH strIdvayayuto vimAnena svaM puraM gataH / anyadA tasya rAjye jalazoSo'gninAzazcA'bhUtAM, kalpAnta iva saMvRtaH / tataH kuladevIgirA kurukSetre citrakUTAdrau marakatazRGge kamalAsarasi nAgarAjakuNDe sthitaM paramezvarAkhyaM bimbamAnIya tatsnAtrAmbunA sarvaM svasthIcakre / itthaM varSalakSaM sa jinamaciyitvA mRtaH svaH // 24 utpAtazAntiH / / hastinAgapure jitazatrunRpaH / jayakAntAdevI / puramukhya: kArtika zreSThI / tanmitraM gaGgadattaH / zrIsuvratajinazrAddhau tau vairAgyadharau / anyadA suvratezapArzve gaGgadattena dIkSA''ttA / kArtikastu tena, "zreSThin ! baMdhe gihavAse mukkhe pariyAe" ityAdinA bahubodhito'pi cAritramohanIyodayAt na sArdhaM dIkSAM llau| anyadA koSTikabhikSurgerikAkhyastatrAgato rAjJA pAraNAya nimantritaH / zreSThinA nRpavacasA pariveSitamityAdi prasiddham / tadvairAgyAt 1008 zreSThiyutaH sa dIkSAM lAtvA 12 varSe dvAdazAGgapAThI mRtvA saudharmendraH / tapasvI tadvAhanamairAvaNaH / sa manyutaptaH zakreNa prAgbhavakathanAtsusthIkRtaH / zakreNa prAgbhave sukhagarbhAkhyadevAlaye saMsthApya parameSThinAmedaM bimbaM trikAlamarcatA zataM zrAddhapratimAH kRtAH Asan / tatsmRtvA tadA nAgapurasthaM tat parameSThibimbamutpATya svasabhAyAM muktvA devaiH saMbhUyA'kAraNavatsala iti kRtanAmAnaM taM 11 lakSavarSANi zakraH pUjayAmAsa // 25 zrIrAme daNDakAraNye gate sItAyA jinapUjAharSapUtryai mAtalisArathisanAthe rathe prasthApitastatra tayA 7 mAsAn 9 dinAMzcArcitaH / anyadA'paharaNe bhAvini sItAyA'cinti / puSpAdyabhAvAdatra svAminaH pUjane pratyutA''zAtanA / tataH svAmI svarge preSitaH / tataH sItA'pahAro'jani ityAdi rAmacaritaM prasiddham // 26 zrIrAmaH // . jarAsaMdhabhiyA yAdavA dvArikAyAM gatvA'sthuH / anyadA'raNyejarAsandhena kRSNasainyaM jarayopadrutam / zrInemirhariNA vijJaptaH prAha / 3 upavAsaiH zakramArAdhya tadvimbaM yAcasva / tatsnAtrAmbunA sarvo nIrug bhAvI / hariNA tathAkRte
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tribhuvanatilakAkhyaM tadvimbaM rathasthaM mAtalinA zakraH prApayat / sarvaM susthIbhUtam / bimbaM cAnIya jhaMjhumitrasya pATake muktam / tatastadgrAmasya jhaMjhUvADAnAmA mahAtIrthaM jAtam / raNe nivRtte punastadvimbaM hariNA dvArikAyAM nItaM 700 varSANi pUjitam / mUlAsanaM tatraiva sthitam / tadanu yAtrikANAmabhigrahA mUlAsane eva pUryante / tatrApi manISitAptiH / tatrApi kRSNaH punaH punaH yAtrArthameti / tena tasyAdityAvatAra: mUlathANamiti ca nAmnI / kRSNena tatra majjanArthaM jhIlAnaMdakuNDaM kAritaM sAdhiSThAyakam / tadambu sarveSAM gAtre galasamaM jAyate / evaM jhaMjhUvADA-mUlathANajhIlAnaMdeti tIrthatrayaM kAlena mithyAtvagatam // 27 zrIkRSNaH // ___ dvArikAyAM dagdhAyAM jinaM nirupadravaM dRSTvA vismito varuNaH pazcimadigpAla: svasthAne nItvA''narca haTTakezvaranAma / tatra takSakeNa 80 sahasravarSANi, padmAvatyA 70 varSasahasrANi, lavaNasamudrezasusthitadevena 60 varSasahasrANi carcitaH svasvasthAne nItvA evaM sarveSAM pAtAlavAsinAM devatAvasara iva jajJe // 28 varuNAdayaH / / zrIpArzvakumAreNa kamaThapaJcAgnikASThAdahirjIvan karSito namaskAre datte dharaNendro jAtastena pArzvanAtha-itinAmnA pAtAle tadvimbamarcitam / yadA kamaThena prAgvairAddIkSAstho jina upadrotumArebhe tadA'vadhinA prAptadharaNendreNa pArzvanAmnA tuSTena sAnnidhyaM kRtaM kamaTho'pi prabuddhaH / saMghasya pratyayAnapUrayat // 29 kamaThaH // kAntyAM dhanezvarazreSThI sAgaradattAparAkhyaH / 500 vahanAnyApUryA'bdhiyAtrAM kRtvA valamAnaH samudramadhyaM gataH tAvadviSamavAtollAlitAni vahanAni giridvayAntarAvarte patitAni / SaNmAsyAM khe gIH / apratimallAkhyaM zrIpArzvabimbaM ita: sthAnAtkAntyAM naya yathA taveSTAptiH syAt / zreSThyAha - svAmin kva tatsthAnaM na vedmi / tAvatA samudrajalopari yakSakardamapuTI nirgatA / khe gI: -zva enAM svahastenAbdhau muJca / yatreyaM patati tatrAhamasmi / tatastathAkRte labdham / AnItaM bimbam / vAhanAni mArge petuH / suvAyunA kAntyAM prAptaH / zreSThI sa kAJcanatoraNaM caityaM kArayitvA''narca / tasyA'putriNaH putro'bhUt kulamaNDanAkhyaH / tasya vardhApanake dIyamAne khe gIH / bhoH bhoH tvayA'haM bhavyaM rakSaNIyaH / tadanu tatrAGgArakSAH pratIhArAzca kRtAH // 30 vAhanAni // mAlavake sAraGgapure ajayapAlaH kSatriyaH / jaitra zrIsUH siMhasvapnasUcitaH putraH sa bhRzaM dhIroddhato gajasiMhAdibhiH samaM krIDati / pitrA nRpabhItena gRhAtkarSitaH /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 I 3 parAbhUtyA kaNayarIpApArzve ( kanakagiripArzve ? ) yogI jAta: / gururguNai raJjitaH / anyadA parIkSArthaM guruNA 500 ziSyA AjJaptA: / bho ! vaTamekaM samUlamAnayata / sakRt nAgArjunAkhyo vaTabIjamAnIyA''rpayat / zeSaiH saMbhUya samUlo vaTa ekazchittvA''nItaH / tuSTo gurunAMgArjunopari svacittopalakSaNAt / anyadA zAkArthaM vezyAgRhe prahitaH / ramyaM kimapi zAkamAnIyA'rpitam / gururdRSTaH prAha-bhavyamidaM paraM stokam / sa Aha punarAnayAmi / gataH / yAcitA vezyA - punaridaM dehi maduro rocate / sA smitvA''ha - ramyaM yAcitaM kiM labhyate ? sa Aha - oM, tarhi mahyaM svacakSurekaM dehi / tenotkhAya dattaM tayA vismitayA zAkaM dattam / tena ca gurave / gururvastrAdiraktAktaM dRSTvA nirbandhena papraccha / tena samyagukte' zraddadhAnena guruNA dvitIyaM cakSuryAcitaM tena sAttvikena tatkSaNaM dattam / tataH sapazcAttApena guruNA so'ndho girinArAdrau muktaH / tatrA'dyApi kaNayarIpAmaThI prasiddhA / sa tatra tiSThan yogAbhyAsAddivyanetro'bhUt / anyadA zrIpAdaliptAcArya: pAdalepavidyayA paJcatIrthI sadA namaskurvan raivatamAgatastena dRSTvA vavande / vinayenA''varjitaH / pAdakSAlanajalena 107 auSadheSu jJAteSu khaNDitavidyayA patanotpatanAni kurkuTa iva kurvan guruNA SaSTikataMdulajalAmnAye siddhakhagAmilepo jAtaH / so'nyadA khe bhraman IzAnadizi haMsarasAceladeze haMsakUTapure tidusakavane'maravIraguphAyAM cirpaTanAthaM rasasiddhidhUmavedhAmnAyArthaM siSeve / yena cirpiTanAthena ekacipiTImAtrakalkena haMsazekharanRpasya dRSatkASThatAmrAdisaptamaNDapA: 12 yojanamAnAH kautukena haimAH kRtAH / sa 12 varSasevayA tuSTastasya rasavidyAM dadau / tena mayUrAdrau 32 vArAn rasaH sAdhitaH paraM styAnaH kathamapi na syAt maNDa eva syAt / sa khinnaH pAdaliptaM papraccha / rasastyAnatopAyaM tairUce / kAntyAM dhanezvarA'rcya zrIpArzvA'gre mahIaDadeze puragrAmasamIpe seDInadItIre rasaste setsyati / sa khagAmI hRtvA tatastabimbaM AnIya tatra mumoca / pUrvadezazamakU ANApatnyA saubhAgyamaJjaryA padminyA hemarasasiddhau auSadhapISaNaM kRtam / kSArAnnamadyeti vacasA rasasiddhistayA jJAtA / svaputravIraghoSavIrakAntayorjJApitA / tAbhyAM rasalobhAtsa mAritoM'hnitale kuza prahAreNa / tenApi patatA pAdaprahAreNa trayo rasakumbhA bhagnAH / tena rasena bhUmadhyagatena ArAsanagrAme aMbAvikhAnau nirgatena saptadhAtukhAnayaH kRtAH / aSTamI ArAsanIyadRSatkhAniH / rasasyodgAravAtena kiJcidvedhAt brahmANagrAme kiJcitkaritA duSatkhAnirjajJe / hemarasastambhanAt zrIpArzvasya
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 stambhananAma / navya caitye pUjyate / tatra stambhanakagrAmo jAtaH // 31 rasasiddhiH / / zrIvardhamAnasUrayo vaDhavANe gatAH / rAtrau svapna: - prAtarekaH kArpaTika: praharaikasamaye sameti / sa pratibodhya ziSyaH kAryaH / kArpaTikasyA'pi svapnaH / are atra kimartha gacchannasi ! haM somezvaraH zvetAmbarazrIvardhamAnasUrizarIre'smi / tvaM tatra gaccha / tadarzane te yAtrA nAvinIti / tena tathAkRtam / pratibuddho dIkSitaH / sa jinezvarasUrirjAtaH / tacchiSyaH zrIabhayadevasUrinavAGgavRttiM cakre / so'nyadA kuSTI jajJe / khedAdanazanecchurdevatayAdiSTaH / maivaM kuru, adyApi tvaM mahAprabhAvako bhAvI / anyadA zrIpadmAvatyAdezAt stambhanakagrAme sasaGghaH sukhAsanAsIno'grataH pRSThatazca dharaNendrakSetrapAlAbhyAM dattaskandhaH khaMSapalAzamUlasthaM zrIpArzva 3 vRttastutyA prakaTIcakre / saMvat 1131 varSe / zrI abhayadevasUrirdivyadeho'jani / tadA nirantaraM pUjA / / 32 navAMgadAyI / iti zrImerutuGgasUriprakaTitAH zrIstambhanasya 32 prabandhAH // bhUmiM nAbhisute pavitrayati yaH SaTakhaNDayAtrAgataH zrInAbheyasutasya kukSirajarajaH snAtrAmbhasA saMhatim / cakre paMcazatIdhanurmitatanoH kailAzazailAhato vizvAnandanasaMjJakaH sa kurutAt zrIstambhanezaH zriyam / / 1 dvaitIyai(yI)kajinendrabAndhavasutairaSTApadekhAtikA pAtAt zeSaruSA mRtestripathagAtauyeM plutiM kurvati / tuSTe janusutAya nIraharaNopAyaM tadA''khyAtavAn zrI vizvezvarasaMjJakaH sa kurutAt zrI stambhanezaH zriyam // mAMdhAtrA devazamadvijavaravanitApAhatA tadviyogAd vipro mRtvA'gnidevaH samabhavadanalopadravaM tatra kurvan / ruddho yatsnAtratoyAnmalayagiritaTAkAhRtastena rAjJA / vizvajyotirjanAnAM duritabharaharaH stambhanezaH sa bhUyAt // 3 yajJe janmejayasyAhutigatamakhilaM nAgalokaM vimRzyA''stIkastanmocanAyA'caladanilabharotpATito ra(R)kSazRGgam / nItastatrAmRtezAhvayajinavarato mocayannAgavarga .
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 tatsAnidhyaM jinendro vitaratu sa satAM vAJchitaM stambhanezaH // 4 krIDArAmaM bhramantI kusumacayakRte kuntalA rAjaputrI yAvadvApI praviSTA tanuzucividhaye maNDanaM tatsureNa / AttaM yasyaiva bhattkyA punarapi valitaM tatpitA'pi prabuddhaH zrIpArzva: saprabhAvo vitaratu sa satAM vAMchitaM stambhanezaH // 5 iti zrImerutuGgasUriviracite prakaTitAta(Tita) dvAtriMzatprabandhAnAM kiJciduddhAraH // .
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ be bhAsa saM. muni jinasenavijaya vihAra karatAM karatAM ame thoDA samaya pUrve lIMbaDI gayA, tyAMnA jJAnabhaMDArAmAMthI gautamagaNadharano bhAsa tathA sudharmasvAmI gaNadharano bhAsa lakhela eka prakIrNa patra jovAmAM AvatAM tenI nakala karelI je ahIM chapAya che. bannemAM kyAMya kartA, nAma nathI. paNa pramANamAM arvAcIna eTale ke bahu prAcIna nahi evI A kRti che ema lAge che. zrI gautamagaNadhara bhAsa rAjagRhI rALiyAmaNI jihAM guNazIlacaitya suThAma sAjana morI morI he. Avo savAI guru bheTavA kAMI meTavA karma kaThora sA0 munigaNa tArAmAM caMdra jyuM AvyA gaNi gautamasvAma sA0 // 1 pAMce iMdriya vaza kare valI pAle paMca AcAra sA0 sumati-gupatidhArI parivahai paMca mahAvratabhAra sA0 // 2 navavADi brahma dharai sadA valI parihare cAra kaSAya sA0 labdhi aTThAvIzano dhaNI jyoM ATha prabhAva karAya sA0 // 3 paherI pIta paTolaDI upari navaraMgo ghATa sA0 kumakuma ghoLazuM sAthio karI akSata pUrIzuM ghATa sA0 // 4 laLI laLI kIje lUMchaNA lei rajata kanakanAM phUla sA0 karo jinazAsana parabhAvanA vajaDAvo maMgalatUra sA0 // 5 zrI sudharmagaNadhara bhAsa jJAnAdika guNakhANI rAjagRhI udyAna gaNadhara lAla sohamasvAmI samosaryAjI // 1 kaMcana gaura zarIra vANI gaMgA nIra gaNa0 trihuM paMtha pasare sadAjI // 2 aMga agyAra upAMgaha bAra dazavidha rucino dhAra ga0,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ rr dugavidha zikSA upadizaijI / / 3 tera kriyA vrata bAra gihi paDimA agIyAra ga0, zrAvaka guNa ekavIsa bheda siddhanA jI // 4 vinaya vaiyAvacca kalpa dhare dazavidha cha akalpa ga0, vaMdana doSa batrIsa vikathA cAra tajejI / / 5 kumakuma ghoLa kacoLa gahUMlI raMgamaroLa ga0, akSata zrIphala uparejI // 6 magadhAdhIpanI nArI sola sajI ziNagAra ga0, laLIlaLI karatI lUMchaNAjI // 7 jotI gurumukha caMda pAmatI paramAnaMda ga0, catura cikorI goraDIjI // 5 suravadhu naravadhu koDi milI milI sarakhI joDI ga0, gAve jinazAsana dhaNIjI // 9
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sudharmasvAmIno rAsa // saM. sAdhvI dIptiprajJAzrI bhUmikA : gautamasvAmInA guNakIrtananI kRtio prasiddha che, paNa bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA pAMcamA paTTadhara ziSya sudharmasvAmInA guNo varNavatI kRti bhAgye ja jovA maLe che: khAsa karIne gujarAtImA 6 DhAla ane 72 kaDImAM patharAyelI prastuta rAsaracanA, A saMjogomAM bahu mahattvapUrNa gaNAya. A rAsa, tenA aMtabhAgamAM varNavAyA mujaba, vidhipakSa (aMcala) gacchanA zrIpuNyaratnasUrie peTalAdra ( peTalAda) mAM, saM. 1640 mAM racela che. AnI eka mAtra prati bhAvanagarastha zrIAtmAnandasabhAsatka paM. bhaktivijayagraMthasaMgrahamAMthI upalabdha thatAM, tenuM saMpAdana karIne te ahIM ApavAmAM Avela che. saMpAdanano A prathama ja prayAsa hovAthI kSatio rahI hoya to vidvAno daragujara karaze tathA sudhAraze tevI AzA che. vIrajinanaI karuM praNAma / sarasati bhati Apu abhirAma / gAuM gaNahara sohammasvAmi / jAi pApa jasa lIi nAmi // 1 // gaNadhara saghaMlA guNanA nIlA / eka ekathI chai ati bha[lA ] | paNi Agama je varatai sAra / te sohammasvAmI upagAra ||2|| havaDA varataI je aNagAra / te savi sohammanu paravAra / asI vAta miM Agami lahI / racuM rAsa rasa ANI sahI ||3|| jaMbudIva thAlI AkAra / lAkha joyaNa tehanuM vastAra / dakSaNa bharati magadhadesa / vAru kolAga sanivesa // 4 // dhammala vitaNu tihAM vAsa / bhaddilA nArI jANau tAsa / naMdana sohamma guNanuM nilu / caUda vadyAI vI ( dI ) pai bhaluM // 5 // pa (pU ? ) chai pATha paMDita sai pAva / zAstravAdi nahIM khalakhAMva | sakala zAstra saMketaha kahii / saMdhe eka te mana mahAMvaI // 6 // madhyapApAnArI chai eka / somila vipra vasai saviveka / tehanai jyAgi malIu loka / bAbhaNanA tihAM teDyA thoka // 7 // 1. pApAnagarI /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jiganidIkSA ekAdaza varyA upAdhyAya te vadyA bharyA / cyAra veda catura te bhaNai / smRti pAThatipAThiMgaNai // 8 // eNai avasari zrIjinamahAvIra / kevalajJAna pAmai gaMbhIra / tIrthabhUmikA vaMdana karI / cAlai jihAM chai pAvApurI // 9 // kanakakamali paga mukai deva / causaThi iMdra vATi karai seva / ajuAlu karavA jinavIra / bAra joyaNa Avai tava dhIra / // 10 // anaMtajJAna taNA bhaMDAra / jinavara jANai lAbha apAra / lAbha jANI tIrthaMkara rai / deva dAnava mAnava[gaha]gahi // 11 // vastu vIra jinavara vIra jinavara karuM pariNAma sohammasvAmI guNakaru dhammila tAta bhaddilA mAta kolAga saMnivesi havu vIrapATi gaNadhara vikSAta / / pAvAiM somila dvija jigani teDAvai jAma vIra vara kevala lahI lAbhi Avai tAma // 12 // DhAla 2 gautamasvAminA rAsanuM DhAla / jama sahikAri koya 0 / samosaraNa tihAM deve karIi / sira upari chatratraya dharIi / suranara koDI tihIM malai / deva duMdubhinuM nAda manohara / save vipra suNai tava suMdara / jANai devA Ama valai // 13 // deva jigani mUMkInai jAi / vipra savenai kopa ja thAi / nAvii devA teha kasiM / suNIA AvyA kevalajJAnI vIra jinezara moTA dhyAnI / devA jAi teNamasiM // 14 // iMdabhUI mahAM ima ciMtai / savajANa ko majha jayavaMtai / iMdrajAli deva mohIi e| jANapaNuM hu haMvaDA TAluM / 'jaInai pUThA (pUchA) joIe e // 15 // 1. eka paMkti khUTatI jaNAya cha /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 iMdrabhUti Avya[gaha] gahitu / jinavara mahimAne aNasahitu / nAma lAdhai citavana kIue / nAma gotra majha sahuya vakhANai / mana .. saMdhe ju mAharu jANai / tu hu eNi vasi kIue // 16 // . vedapadi jina saMdhe TAlai / li dikSA saI pAcasiuM pAlai / amarakha bIju mani karai / Aviu tava Taliu saMdeha / anukrami trIju cuthu jeha / saMghe rahita saMyamadharae // 17 / / cyArasue pAte saMyama varIyA / sohamma mAhaNa kopi bharIyA / Avai vegi samosaraNi / koDi game te devA dekhai / riddhi [siddhi] pekhai Na lekhai / kusumavRSTi dekhai dharaNi / / 18 // vIra sudharma kahIya bolAvai / aganivesAyaNa gotra malAvai / kima munidharo (?) athavA mAharu nAma vikSAta / sahu ko jANai maha avadAta / mana ciMtana kahi munipavaro // 19 // tuM jANaiM ANai bhavi jeha / parabhavi tehavu husii teha / ihAM nara te nara hasii / nArI hasii te nArI thA jAsi / pazuya puzayapaNai paNi jAsi / nahi tu jAri jAri kasiiM // 20 // veda padanuM artha vicAri / tAharu saMdhe tuMha nivArai / ekai janirmi vaya pharai / nara marInaI devai thAvai / deva cavInaiM narabhavi Avai / karma vicitrI ima kari / / 21 // nahIM tu dayA dAna kAM dIjai / tapiM karI tanuM kAM sosIjai / saMdherahita sAhamma havA / mana vAta te munipati bhAsI / sAta dhAta te dhammivAsI /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ trU. 81 jinavANI amRta lavA // 22 // paMcasayAsiuM saMyama levai / jinapati tatakSaNa tripadI devai / caudapUrava gaNadhara kahii / ghaDImAMhiM [ pUrva ] te kIdhAM / munivaranai paNi bhaNavA dIdhAM / vadyAvaMta vicAra lahii || 23 || vastu samosaraNiM samosaraNiM malai bahu deva / amarakha ANI AvIi iMdrabhUti jinavara bolAvai / anukaramiM gaNadhara save jina samIviM saMyama pAvai / tripadI tIrthaMkara kahai viracai pUrava sAra / jina pAsaI vAsi vasai varatiu jayajayakAra // 24 // DhAla 3 (dazAnabhadranA rAsanuM pahilaM DhAla / vIra jinezara para namIe0 e DhAla || ) vIra jinezara paya namaie / gaNadhara gaNadhara vara agyAra ke / mahiyali hIDai paravaryA e| bUjhavara bUjhavara varaNa aDhAra ke / vIra jinezara paya namaie / / 25 / / trUTaka paya namai munivara caUda sahasa sahasa chatrIsa puvvatA ( ? ) / sura asura naravara caraNa sevai vakhANaMi bahusuM vRtA / bahutiri varasa Ayu pAlI karama TAlI siddhi thayA / kAttika vadinI amAvasyA pAvAI zavapuri gayA / / 26 / / sohamma gaNahara pAMcamAi vIranai vIranaI pATi vakhANi ke / jANi jagaguru guNinilu e jJAna e jJAna e taNI e khANi ke / sohaMma gaNadhara pAMcamA e ||27|| pAMca guNadhara suMdara sukhakara guNamaMdira surataru grAmAnugrAmiM vyAhara karatA pharatA desadesAMtaru |
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ trU0 nU. praNava sahita vikrayalabadhI kevalanANI tihAM bahU ghaNA AbhiNibohiNANI suyaNANI chai sahU / bIjabuddhI kuTTabuddhI payANusAriNovarA maNabalIyA vayabalIyA kAyabalIyA suyadharA // 30 // maNapajjavaNANI achai e saMbhiNNarAsoIyA kevi ke / vyadyAhara munIzarUpa cAraNa cAraNa doya malevi ke / maNapajjavaNANI achai e // 39 // achai NAMNI AmosahIyA vipposahIyA savvosahIyA suravarA / nANabalIyA daza[na] balIyA carittabalIyA dukhaharA / khIrAsavIyA mahUyAsavIyA sappIyA savIyA varA // 32 // akhINamAhaNasIyA muni e tapIyA ya tapIyA ya tinuM paravAra ke / bAra bhede tapa karai e dhyAnIya dhyAnIya chai manohAra ke / akhINamAhaNasIyA muni e // 33 // munivarA cutha chaTha aTThama dasama duvAla samara dharA / mAsakhamaNa eka duti cu paMca cha paramukhakarA AMbila nIvI ekAsaNIyA aMta paMta AharI yatI / doSa rahitA samatihatA (?) pApa paMka nahIM ratI // 34 // ehavA munivara vAMdIi e samarIi samarIi rAtinaI dIsa ke / sohammasvAmi taNA yatI e saMpati saMpati hui jagIsa ki / ehavA munivara vAMdIi e / / 35 / / vAdI munivara piM labaddhi pUrA je achai sUrA 2. tapa vizeSanAM nAmo / trU0 rAjagrahae nayara purasari Avai sohamma malapatA pAMcasai aNagAra sAthi dayA vANI jalapatAM // 28 // praNava sahita namo yatI e avadhi avadhi nANIya aneka ke rijUmaI viphU (pu) lamaI bhalI e / pUrava pUravadhara savaveka ke / praNava sahita namo yatI e // 29 // 82 tra0 1. eka paMkti khaTe che /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 nita nita nita namatA jApa japatAM dukha duragati nahIM pachai / paravAra poDhai nahIMya thoDai sudharmasvAmI paravayA rAjagraha vara nagara parasari AvInai samosaryA / / 36 / / vastu varasa bahutiri varasa bahutiri vIra Ayu / pAlInaiM zavapuri gayA sohammasvAmi jina pATi thApiu / mahIyali mahimAM vastariu traNi tribhuvani jasa vyApiu / bahu paravAriM paravaryA Avai rAjagRhiM jihA / jana saghalA vaMdana karai jaya jaya varatai tihAM // 37 // DhAla - 4 (ekavIsAnu DhAla / Aviu Aviu re Aviu jala0) / e jANyA e jANyA re sohammasvAmI samosar2yA / loka Avai re paravAriM bahu paravaryA / anavratI re bahUlA AvI aNusaryA / jaMbUkuyara re baMdani pahUtA guNi bharyA // 38 // guNabhar2yA sohammasvAmi vaMdai suNaMi desana gurutaNI madhuravANI amIyasamANI hita ANI kahi ghaNI saMsAra sArai sAra pAtu dharmAjanu kIi krodha mAyA mAna mUMkI lobha thobha na dIjIi // 39 // jANu jANu saMbhava dohilu / teNai kIjai re jinadharma te ati sohilu / jima chuTai re karma kaThora te jIvaDu / saghalAMmAM re mahAvrata dharma te cha (che) vaDu // 40 // J0 vaDu mahAvrata dharma jANI jaMbU vANA(NI) te grahi Adesa sAmI ajhe pAmI caritra leziuM ima kahi /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zIlavrata ja svAmI dIjai saMbala lIjai etaluM zIla lei jambu jAi sukha thAi ati bhalu // 41 / / Avai Avai re Avai tha...... kuNa gaNai / mAta tAtanai re majha dIkSA diu ima bhaNai / jaMbU bolai re jANInaI jaMtu ko haNai' / / 42 / / ..........jANI ima vANI lei rahi ATha kanyA tamhe paraNu mAta tAta te ima kahi / ahme paraNI cAritra ....... uM tu sahI hA ja pADI kahi mADI harakha pahucADau vahI / / 43 / / paraNai paraNai re kanyA ATha ekai dini / mani jANai re dina Ugi jAuM vani / rayaNIi re kanyA AThai bUjhavI / jaMbUnaI re koDi navANuM riddhi havI // 44 // J0 havI riddhi nImasadhi prabhAvu corA bhalI AvIu nidrA detu dhana letu jaMbUiM bolAvIu / paMcasai corA thaMbhyA thorA kahi prabhavu suNi dhaNI biya vadyA mujha leI eka Api na tujha taNI ? // 45 // kahi jaMbUre mujha kuvadyA te kasI / jinadharmanI re vAta morai haIi vasI / prabhavu re pAMcasaI corazuM tava valiuM / corI hatyA re pApa thakI te tAM Taliu // 46 // J0 Talai pApathI Apa Api mAya bApa cAritra dharai kanyA AThanA mAya bApa nArI paNi saMyama varai / pAMcasai cora sahita prabhavu jaMbU sAthi saMyama lIi pAMcasai aThAvIsanaI sohammasvAmi cAritra dIi / / 47 / / 1. eka paMkti khUTatI jaNAya che, athavA 3 paMktinI ja kaDI haze ? |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 vastu lIi dikSA lIi dikSA kuMyara jaMbU ATha kanyA potA taNI / mAya bApa paNi tasa jANuM / pAMcasayAziDaM prabhavu RSabhadatta dhAraNi vakhANuM / sohamma svAmI svAmI svahathiM saMyama dIi munIsa / pAMcasayA Upari valI vrata li aThAvIsa // 48 // DhAla 5 rAga - desA ( DhAla : ASADhabhUtinA rAsanuM / ) mAraga ati utAvalu e sohamma svAmI vahiratA / bUjhavara bahUjIva dayA dAna te bhAkhatA / tapIyA atI // 49 // AMcalI / sohamma svAmI munivaru guNanuM bhaMDAra jasa sobhAgi dIpatA paMcamA gaNadhAra // 50 // so0 teji dinakara kiMkaru samacurasa saMThANa / vajraRSabha saMghayaNa chai susvara karai vakhANa // 51 // so0 rUpi rati hArIu vadanaM aravaMdA vANI amRta AgalI sukha sobhA kaMda (dA) / / 52 / / so0 / acala meru taNI pari sAyara pi gaMbhIra / nIradanI pari gAjatu giruu vaDavIra // 53 // so0 gAma nagara pura pATaNi kAMi nahIM paDibaMdha / gaja gati hIMDai malapatu rUyaDA do khaMdha // 54 // so0 krodha mAna mAyA nahIM nahIM lobha lagAra / riMdaya chai niramala jala samuM cArupa (vAru e) aNagAra // 55 // so0 zamarasa sAgara suMdaru dayAvaMta apAra / kUramanI pari gopavyAM save iMdrI sAra // 56 // so0 sAta hAtha deha bhalu kanakavarNa apAra / munivara vaMdiM paravar2yA mahIyala karai vihAra // 57 // so0
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 dharmadhyAnamAMhi jhIlatA AviuM zukala dhyAna / karama karU te pAtalAM pAmyA kevalajJAna / / 58 // so0 kevala svAmI java lahi Avai suranara koDi / kevala mahuchava tava karai rahi do karajoDi / / 59 // so0 vastu sohammasvAmI sohammasvAmI mahIyali vicarai / bhavyajIvanai bUjhavai gAmi nagari paravar2yA cAlai / aNuvrata guNavrata zIlavrata mahAvrata tapa vivadha Alai / zukladhyAna dhyAtAM thakAM pAmai kevalajJAna / iMdrAdika mahuchava karai dhyAi jinanuM dhyAna // 60 // DhAla - 6 DhAla-vadhAvAnu / sohammasvAmI gaNadharu kevalajJAnI sAra / saMghe TAlai janataNA jananuM re chai e AdhAra ke / / 61 // AMcalI sohamma sAmI vAMduM vAMdai re suranaranA koDi ki / vAMdai re munivara karajoDike / soha0 labadhi aThAvIsiM bhariu paravariMu bahu paravAra / jagamAhiM nAma te rAkhIuM tArIyA re saMsAra apAra ke // 62 // so0 varasa paMcAsa ghari vazyA chadamasta bitAlIsa / ATha varasa haUA kevalA vyApyA re jaMbUya munIsa ke // 63 // soha0 rAjagrahi aNasaNa kariDaM mAsa divasa java thAi / zeSa karama te kSe karI zavapuri svAmi jAi ke // 64 / soha0 paramAnaMda AnaMdamaya anaMta sukhamailA / kAla jAsi ju atighaNuM tuhi re nahIM hui khINa ke // 65 / / so0 riddhi vRddhinI bahu siddhi hui bhaNai vAru rAsa / maMgalamAla te pAmIi hui re ghari lIlavilAsa ke // 66 // soha0 prahi UThInai gAIi pAIi parimANaMda /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 Adhi vyAdhi dUriM Talai tehanaI re hui sukhanuM kaMdaki / / 67 || soha0 rUDAM kAja te kIjIi gaNIi vizeSi eha / paravAra vArU vastarai sajanazuM re paNi vAdhai neha ke || 68 || soha0 ciMtA Talai roga upasamai na naDai vairI nAsa / naranArI nita nita gaNau sobhAgI re sohammanu rAsa ke / / 69 / / soha0 savaMta sola te jANajiu cyAlIsu niradhAra / phAguNa sudi terasi bhalI nakSatra re puSpanaI guruvAra ke || 70 || soha0 vividhapakSa gachi jANI zrIsumatisAgarasUriMda | zrIgajasAgarasUri tasa taNai pATi re Udayuya diNaMda ke // 71 // so0 tAsa sIsa peTalAdramiM chai puNyaratnasUri / RSabhadeva pasAuli hui re AnaMda bharapUrake // 72 // sohammasvAmI vAMdu vAMdai re suranaranI koDi ke | vAMdai re munivvara karajoDi ke / sohammasvAmI vAMduM // iti zrIsudharmmasvAminuM rAsa saMpUrNaH //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 saMdeha amarSa tripadI 24 kaThina zabdono koza zabda zabdArtha kaDI khalakhAMva saMdhe 6,16,17,21,22,61 jyAgi yAgamAM jigani dIkSA yajJadIkSA amarakha 17,24 samosaraNi samavasaraNe, tIrthaMkaranI dharmasabhAmAM 18,24 traNa pado, je tIrthaMkaro gaNadharone Ape che. zavapurI zivapurI - mokSa 36,37 rijUmaI Rjumati (pAMca jJAna paikI cothA 29 jJAnanA be prakAro) viphulamaI vipulamati pUrva (jainAgama) pUravadhara pUrvadhara (AgamanA jJAtA) vikrayalabadhI vaikriyalabdhi icchita rUpa dharavAnI zakti AbhiNibohiNANI matijJAnI suyaNANI zrutajJAnI bIyabuddhI bIjabuddhi koSThabuddhi payANusAriNo padAnusArI (traNe viziSTa jJAna / labdhio, te dharAvatA munio) maNabalIyA manobalI vayabalIyA vacanabalI pUrava kuDubuddhI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyabalIyA kAyabalI maNapajjavanANI manaHparyava nAme jJAnavAlA saMbhiNNarAsoIyA saMbhinna zrotas labdhivAlA te nAme labdhivAlA (traNe viziSTa rogopazAmaka labdhio. tene varelA cAraNa Amo sahIyA vipposahIyA savvosahIyA * munio) jJAnabalI nANabalIyA dasaNabalIyA darzanabalI cArittabalIyA cAritrabalI khIrAsavIyA mahUyAsavIyA sappIyAsavIyA sarpirAstravalabdhivaMta akhINamahANasIyA akSINamahANasa 30 31 31 32 32 32 32 32 32 32 kSIrAtravalabdhivaMta 32 madhvAsravalabdhivaMta (dUdha- madha - ghInA 32 jevI tRpti Ape tevI vANI vAlAM) 32 89 (akSayapAtra) labdhivAlA aMta paMta AharI tuccha - vadhela AhAra lenArA samosaryA padhAryA paDibaMdha riMdaya nIsadhi nizIthe - rAtre samacurasa saMThANa samacaturastra saMsthAna, zarIrAkRtino eka ativiziSTa prakAra vajraRSabhasaMghayaNa ativiziSTa dRDha asthiracanA pratibaMdha-Asakti hRdaya 33 34 38 45 51 51 54 55
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayogonI pagadaMDI para sAta 'sukha' sAyaNakRta 'mAdhavIya dhAtuvRtti' mAM bodhinyAsa nAmanA vaiyAkaraNano mata noM dhyo che ke 'sAti' dhAtu sukhavAcaka che ane e mAtra pANinisUtramAM ja maLe che (eTale ke sautra dhAtu che) / pANinie e dhAtu parathI 'sAtaya' evaM kRdanta rUpa bane che ema kahyuM che (3, 1, 138). kAtaMtra vyAkaraNamAM paNa e dhAtuno nirdeza che / (juo 'bodhinyAsa ; eka aprasiddha vaiyAkaraNa', 'sAmIpya' 12, 2 ju. sa. 1995, pR. 36). - harivallabha bhAyANI 1 moniara viliamjhanA kozamAM 'sAti' ne badale 'sAt' evaM dhAturUpa ApyuM che, ane 'sAta'='sukha' ane 'sAtaya' e sAdhita rUpa ApyAM che / hemacaMdrAcAryanA 'abhidhAna - cintAmaNi' mAM sukhavAcaka zabdonAM 'sAta' Apyo che (padyAMka 1370) / saMpAdake 'zAta' evo rUpabheda paNa Apyo che. prAkRtamAM 'sAya' zabda sukhavAcaka che ane te jaina Agama sAhityamAM vaparAyo che / jaina darzanA saiddhAntika graMtha 'tattvArthAdhigama-sUtra' mAM karmanA vividha prakAromAM 'savedya' = (sAtAvedya) ane 'asadvedya' (= asAtAvedya) gaNAvela che. pahelAno artha 'jene lIdhe sukha anubhavAya' ane bIjAno artha 'jene lIdhe duHkha anubhavAya' evo che / Aje paNa jainomAM 'zAtA che', 'zAtAmAM che' evA prayoga sAmAnya bhASAvyavahAramAM che / Ama je dhAtu ke temAMthI sAdhita zabdano prayoga anyathA saMskRta sAhityamAMthI nathI maLato te jaina paraMparAmAM prAkRtamAM jaLavAyo che. AthI e dhAtunI ane prAkRta prayoganI pramANabhUtatA paNa sthapAya che, ane dhAtupAThanA je dhAtuono prayoga upalabdha saMskRta sAhityamAthI nathI maLato temano AdhAra prAkRta sAhityamAMthI maLI raheto hovAnuM AthI eka vadhu udAharaNa ApaNane maLe che, tathA evA dhAtuo vaiyAkaraNoe kRtrima banAvI kADhyA che e matanuM nirasana thAya che. A pahelAM meM AnA ja eka bIjA udAharaNa tarapha dhyAna doryuM che / 'ADval' evo sopasarga, 'Dval' dhAtu gujarAtI vageremAM maLatI sAmagrIne AdhAre pramANabhUta Thare che ane 'Tbal' ke 'Tal' dhAtuothI e judo che. juo 'Notes on Some Prakrit Words' ('nirgrantha', 1, 1996, pR. 25-32) e lekhamAM pR. 27 /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 kSepaNI, aritra 1. kSepaNI 1. 'nAmaliMgAnuzAsana' (amarakoza), 'abhidhAna-cintAmaNi' jevA paraMparAgata zabdakozomAM saM. kSepaNI zabda naukAdaMDa eTale ke 'halesuM'nA arthamAM Apyo che| (amara0 10,13, abhi0 877) / TarnaranA bhAratIya-Arya bhASAonA tulanAtmaka kozamA AmAMthI niSpanna hiMdI, khevanI ApavA uparAMta saM. kSepayati, kSepa, kSepya, kSepaka e zabdarUpomAMthI UtarI AvelA hiMdI vagerenA khevanA vagere, baMgALI vagerenA kheyA vagere, paMjAbI khevA, vagere, hindI khevaiyA vagere 'nAva', 'nAva calAvavI', 'nAva calAvanAra' vagere arthomAM noMdhyA che (Tarnara, kramAMka 3738 thI 3742) / 2. aritra 2. saM. aritranA arthanI bAbatamA matabheda (kadAca arthaparivartana ke kazIka garabaDa ) che / 'amarakoza'mAM (10,13) tathA 'abhidhAna-cintAmaNi'mAM (879) teno 'sukAna' evo artha Apyo che / paraMtu moniara viliamjhanA saMskRta koza anusAra 'Rgveda' Adi vaidika sAhityamAM tema ja pANininI 'aSTAdhyAyI'mAM teno 'halesaM' e arthamA prayoga cha / 'AcArAMga-sUtra'mAM (pariccheda 479) paNa alitta (pAThAMtara Alitta-pAsama.mAM A baMne zabdarUpo 'AcArAMga'nA saMdarbha sAthe 'halesuM'nA arthamAM ApyAM che, paraMtu aritra 'dharmavidhiprakaraNa'nA saMdarbha sAthe 'sukAna' nA arthamAM Apyo che). jaMbUvijayajInA saMpAdanamAM Apela 'cUrNi'nA saMdarbhomAM paNa lAMbArTIkA halesAnA tathA sukAna vagerenA vAcaka zabdomAM 'alitta' maLe che. ardhamAgadhInI lAkSaNikatA dharAvatA mULanA 'ra' > 'la' evA parivartanavALA zabdomAM alitta (< aritra)no paNa samAveza thAya che / hemacaMdravijayagaNinI 'abhidhAna-cintAmaNi-nAmamAlA'nI AvRttimA sArtha zabdAnukramaNikAmAM mULa aritrano 'vahANa sukAna' e artha barAbara karyo che, paraMtu abhi.mAM apela aritranA paryAya kenipAta ane koTipAtranA 'vahANanu sukAna, halesuM' ema je be artha ApyA che te bhUla cha / kSepaNIno artha paNa anavadhAnathI kSepa 'nindA' Apyo che /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ garustutirUpa traNa laghukRtio ___ saMpA. bhaMvaralAla nAhaTA kalakattA noMdha : (jesalamerasthita bhaMDAranI 14mA zatakanI tADapatra-pothImAM saMgRhIta keTalIka laghukRtionI nakala, jaina manISI paM. zrIbhaMvaralAla nAhaTa (kalakattA) pAse che. A kRtio aprakaTa che, ane mukhyatve kharataragacchanA AcAryo sAthe saMbaMdha dharAve che. zrInAhaTAe lakhI mokalelI traNa viziSTa laghukRtio atre prastuta che.) . zrImodamandiragaNi viracita zrIjinaprabodhasUri-zrIjinacaMdrasUri candrAyaNA // vaMdahu nimmalanANanihi, jiNapabohasumuNIsu / laddhihiM goyama avayariu, sUrijiNesarasIsu // 1 // tarecaccacaccA // sIsi jiNisarasUrissa guNasAyaro, laddhi kiri avayariu goyamagaNaharo / sayalapuhaviMdavideNa vaMdiyapao, nANanihi nANanihi nANanihi vaMdaho // 1 // sohai sAyaru caMdu samu, nANapabohamuNirAu / bhaviyakumuyapaDibohakaru, tihuyaNi jo vikkhAu // 2 // tarecaccacaccA // joya vikkhAu guru saccajaNavallaho, maMdapunnANa jaMtUNa ve dullaho / kittijunhAi jo saMyalajagu bohaNa, caMdasamu caMdasamu caMdasamu sohaNa // 2 // meruseharu puhavi jayau, jAma merugiri bhAru / bhaviyaha bhavasaMtAvaharu, caraNalacchiurihAru // 3 // tarecaccA tarecaccA // hAruuricaraNalacchIhi jo chajjae, paMcabANassa bANehi to bhijjae / sUrijiNacaMda bhavvANa bhavatamaharo, jayau guru jayau guru jayau guru seharo // 3 // kAmaladevi sadhannadhara, devarAja anumaMti / jANa puttu jiNacaMdaguru, jAuruSasamakaMtu // 4 // tarecaccacaccA tarecaccA // kaMti pasArau vihasiyakaMcaNapaho, suddhasiddhAMtavakkhANahayakuppaho // uyari uppannu jasu suguru sAikkalA, dhanna sA dhana sA dhanna sA komalA // 4 // sAyaru khArau ravi tavai, caMda kalaMkiu dehu / keNi upamijjai iha suguru, niruvamaguNagaNagehu // 5 // tarecaccA tarecaccA //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 gehu niruvama saha guNagaNaha iha suhaguru, keNa uvamijjae bhaviya kappataru / caMda sakalaMkudhara tavai divasesaro, khArujalu khArujalu khArujalu sAyaro ||5|| // iti zrI jinaprabodhasUri- zrIjinacaMdrasUri-candrAyaNAkAvyaM samAptam / / kRtiriyaM modamandiragaNInAm // zrI sajjana zrAvaka kRta zrIjinezvarasUri kuNDaliyA caviha dhammu calaNu jasu dhIraha, paMcasamiti tihugupita sarIraha / paMcANaNuvaya paMca dharaMtau, jiNisarasUri tavateyaM phuraMtau // 1 // tavateya phuraMtau gayaNi jaMpiu, kAmakarihi ju DAraNo, kuMbhayala saMgama balatalappavi, kohamayaviDAraNo / sui sIhu desaNa raviNa gajjai, bhaviyabohasuppahe, jayavaMtu jiNisarasUri gaNaharu, dhammamaggi cauvihe ||1|| bhaMjiu mohakhaMbha jiNi lIliNa, sakala niviDa sAya toDiya maNa | nijjiu kohu dosu aDa caMDau, jiNesarasUri kari dhari vihi daMDau // 2 // kari dharivi daMDa payaMDu caMDima, moha vaNu jiNi bhaggao harigacchaviMjhagaiMda-muNiMdagaNamAhi mANikadaMDao / vihi dhamma samma sahAva sIliNa guDagahi viraGa gaMjae jharNarNarNa jheMjheMkAra jiNesarasUri kugraha bhaMjae ||2| sIla sarovara puDaiNi maMDiu, rAyahaMsi khaNu ikku na cchaMDiu / jiNesarasUri kamalu vara acchara, bahuguNabhariu bhaviu jaNu picchai ||3|| picchi guNacchai chakkadalavarakama- suhaguru bhaviyaNA X X X X X X X XI varanANa jalapuDa iNi susaMjami caraNasarakarusire gaNurguNuNu bhamara muNiMda rasu siddhaMtu tahiM sIlassare ||3|| chajjai kamaNuppamai hai suhagara garuyabuddhi majjAya... yara hara / jiNasAsaNaha karai pabbhAvaNa jima suriMdu suragirinicchalama ||4|| maNu karivi niccalu bhaviya . suhagururu- vayaNi bhuvaNa karAviyA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ujjita sattuMjao sutAraNu thaMbhaNau raccAviyA / dhara jAva suragiri bhuvaNa sasAya vahai gaMgataraMga e arNarNarNa maMgalu sUri jiNesarasUri suhamauppama chajjae // 4 // // iti zrI jinezvarasUrikuMDaliyA-kAvya; samAptA tiriyaM mahaM. sajjana zrAvakasya // mahaM. sajjanazrAvaka kRta zrIjinaprabodhasUri-nArAcabaMdhachaMda ju vIranAha pAya paTTabhatticaMgajugavaro ju navahabheya baMbhaceraguttiguttu gaNaharo / suhamasAmi jaMbusAmi caraNakamala mahuyaro su suyaNavanni jiNapabohasUrirAu jugavaro // 1 // ju satarabheya saMjamassa pAlaNo pavattae ju dasahabheyaja iha dhamma naya vicittu pAlae / paMcasamiti tinnigupati suddhasIlasuMdaro su suyaNavanne(ni) jiNapabohasUrirAu jagavaro // 2 // ju gaccha pavara muNihi mAhi lIha pAmae ju guruya paMcavayaha bhAru lIlamatta dhArae / sahasaaTThadasaha-sIla-aMga joya dhuraMdharo su suyaNavanni jiNapabohasUrirAu jugavaro // 3 // ju paumaseya lesa seha aMgasohae ju caukasAya dalivi dappu suvihi maggu joyae / ju jamiya vANi bhaviya nANi bohae muNIsaro su suyaNavanni jiNapabohasUrirAu jugavaro // 4 // / / iti zrIjinaprabodhasUrinArAcachaMda, samAptA kRtariyaM mahaM0 sajjanazrAvakasya / /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhaMDa dIvAno vistarato ujAza (zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI racita ane zrI jayaMtakoThArI saMzodhita saMdarbha-sAhitya 'jaina gurjara kavio' no vimocana samAroha tA. 19 jAnyuArI 1997nA roja, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbAInA upakrame AMbAvADI zve.mU.jaina saMgha, amadAvAdanA Atithya heThaLa yojAI gayo. DaoN.ramaNalAla ci. zAhanI prAsaMgika bhUmikA sAthe AraMbhAolA A samAraMbhamAM A saMdarbhagraMthonuM vimocana karatAM ma.ma. ke. kA. zAstrIo A saMdarbhasAhityanA saMzodhana ane saMmArjanakAryanI bhUri bhUri prazaMsA karI tenI saMzodhanakSetramAMnI upAdeyatA para bhAra mUkyo. DaoN. kanubhAI jAnIe pustakonI samIkSA karatAM saMdarbha sAhityamAM zrIjayaMta koThArIo taiyAra karelI sUcione se saMzodhana kAryanI kUcI samI oLakhAvI DaoN. ramaNa sonIo zrIjayaMta koThArIe khaMtathI vikasAvelI potAnI AgavI saMzodhanapaddhati para bhAra mUkyo. A samAraMbhanA atithivizeSa zrIsureza dalAle jayaMtabhAIne abhinaMdana ApyAM ane prAcIna kavionA mukhaDAthI racelI potAnI kAvyaracanAono AsvAda karAvI rasalhANa karAvI. A prasaMge madhyakAlIna gujarAtI sAhityavArasA nA jatana ane prakAzananI samasyAo para yojAolA parisaMvAdamAM DaoN.kanubhAI zeThe-hastapratabhaMDAro 'vartamAna sthiti ane have pachI- kArya', zrI jayaMta koThArIe 'mudrita hastapratasUcionI samIkSA', 'aprakAzita sAhityano saMpAdana kAryakrama' vize zrIratilAla borIsAgare ane DaoN. zirISa paMcAle 'aprakAzita sAhityanA prakAzanano kAryakrama' vize vaktavyo prastuta karyo / vaktavyo pachI, sarvazrI baLavaMta jAnI, kanubhAI jAnI, ramaNalAla pAThaka, ramaNa sonI, narottama palANa, zAMtilAla AcArya vageree carcAmAM bhAga lIdho. DaoN. kAntibhAI zAha ane DaoN.kItidA jozI samagra samArohanA saMyojaka tarIkenI javAbadArI supere nibhAvI hatI. zrIpradyumnavijayajI mahArAjazrIo oLakhAvyo tema samagra samAroha eka 'occhava'nI sAthe sAthe, bhaviSyamA thanArA saMzodhanakAryanI eka mahattvanI bhUmikA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 pUrI pADanAro banI raheze evI zraddhA preranAro banI rahyo.) (1) zrI jayaMtabhAIe A puNyakArya emanI AgavI kuzaLatAthI evI rIte karyu ke dIvAnI jyota vadhu prakAzamAna thaI ane ajavALu dUra sudhI phelAvyu. ujAza evo to patharAyo ke temAM rahelI jhINAmAM jhINI vastu-vIgato hastAmalakavat spaSTa dekhAvA lAgI. jema kuzaLa taMtuvAya bIjAnA vastrane evI rIte tUNe ke jonArane asala potAmAM umero kyAM thayo te na dekhAya te rIte jayaMtabhAIe mohanabhAInI mULa sAmagrIne saMmArjita karI ApI. jayaMtabhAIne paNa potAnA uttara jIvanane zaNagAravAnuM oka vizeSa kArya maLI gayu. ane jIvaleNa mAMdagInA bichAnethI AvA kAma karavA mATe ja teo jANe beThA thayA. 'jaina gurjara kavio'nA jUnA traNa bhAga (ne cAra graMtha) joyA pachI navA daza bhAgane joIe tyAre lAge ke jayaMtabhAI mohanabhAInA mAnasaputra che. mohanabhAIe ahIM Aq zA mATe lakhyuM che/haze. A vAta A rIte kema mUkI che, te badhuM jANe ke jayaMtabhAIe parakAyapravezanI vidyA sAdhIne jANyuM hoya ema lAge. mohanabhAIno AtmA jyAM haze tyAM, A kAmathI prasanna thaine zubhAziSa varasAvaze. pitRtarpaNano AthI vadhu sAro prakAra bIjo kayo hoI zake ? saMzodhananA kAmamAM jayaMtabhAInI saccAI, prAmANikatA, niSThA-A badhAM mATe to emanA zatru paNa kAna pakaDe. narmadanI jema jayaMtabhAI paNa kahI zake tema cha : "vIra satya ne neka TekIpaNuM, ari paNa gAze dilathI." AvAM kAmone zakavartI kAma kahevAya. tene kALano kATa lAgato nathI. temAM haju umeravAnuM anya koInA hAthe banaze paraMtu tene korANe mUkavAnuM nahIM bane. jene madhyakAlIna sAhityamAM kazuMya jovU haze, noMdhavu haze, kAma karavU haze tene AnA vinA nahIM ja cAle tevU A kAma banyuM che. AvAM ghaNAM kAmo AdaryA adhUrAM rahe che paNa A to AdarIne tene paripUrNa kayuM che; kaho ke eka tapa pUrNa thayu. Ameya daza bhAgamAM daza varSathI vadhu samaya vItyo che. bAra varSane tapa kahevAya. Ano occhava karIe. haju paNa eka zeSa kArya che. mohanabhAIe jaina sAhityano je saMkSipta itihAsa karyo che tenI saMvardhita AvRtti na thAya topaNa tenuM punarmudraNa to ati Avazyaka cha ja. jethI vidvAnonI AvatI kAlanI peDhInA hAthamAM A 'jaNasa' pahoMce. ethI paNa sAhityanI moTI sevA thaze; mohanabhAIne pUrNa aMjali ApI gaNAze. jaina sAhityanA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 saMkSipta itihAsanA punaH saMpAdana ane prakAzana mATe je kAMi sahayoga jor3ato haze e ApavA huM vacanabaddha thAuM chaM. Ameya huM jayaMtabhAI sAthai snehabaddha to chaM ja. A dhULadhoyAnA kAmane samajanArA, poMkhanArA ochA ja hoya che paNa AmAM lAla lITI 'ochA' zabda nIce nahIM paNa 'hoya che'nI nIce mUkIne mArA haiyAno AnaMda prakaTa karuM chaM. - pradyumnasUri (2) kALajayI sAhityakRtinA punaruddhArakanuM abhivAdana koIpaNa sarjanAtmaka kArya, jo te ciraMjIva banavAnI kSamatA guNavattA dharAvatuM hoya to tene, yogya avasare, jIrNoddhAranI ke punargrathananI garaja rahe ja che. maMdironA ke bhavya imAratonA jIrNoddhAra jo Avazyaka manAtA hoya to sAhityakSetranI kALajayI kRtionA paNa jIrNoddhAra zA mATe Avazyaka na gaNAya ? temAMya e kRti jo saMdarbhagraMtha hoya to to teno punaruddhAra, badalAI gayelA sAhityika vAtAvaraNanA saMdarbhamAM, thAya te sarvathA ucita apekSita jagaNAya. paraMtu AvA sarjanAtmaka kAryano punaruddhAra evI yogya vyaktinA hAthe ke najara nIce thavo joIe ke je vyaktinI kSamatA te kAryanA mULa sarjakanI kSamatAnI barobarImAM UbhI rahI zake tevI hoya. vaLI, badalAyelA sAhityika parivezano pUrepUro lAbha uThAvI te mULa sarjanane vadhu tArkika, vadhu vAstavika ane vadhu saMmArjita rUpamA mUkI ApavAnI sajjatA ne dRSTi jenAmAM hoya te ja AvA punaruddhAra mATe samartha ane yogya vyakti gaNAya. mo. da. dezAInA amara saMdarbhagraMtho 'jaina gUrjara kavio'nuM e sadbhAgya ja gAya ke te graMthone, upara varNavI che tevI kSamatA tathA sajjatA dharAvanAra anusarjaka sAMpaDyA - zrI jayaMtabhAI koThArInA rUpamAM, 'jaina gUrjara kavio'nA navA saMpAdananA pUrvaprakAzita 7 graMtho ane avaziSTa rahelA 3 graMtho ema daza graMthonuM jarA nirAMte avalokana karIe to jayaMtabhAInI zodhaka dRSTi, cIvaTa, ane hAthamAM lIdhelA kAryanA ekAda akSarane paNa anyAya na thaI jAya te mATenI sUkSma jAgRti, temAM akSare - akSare jovA maLaze. ApaNe tyAM sAhityajagatamAM mAnasaputra ke mAnasaziSyano eka khyAla pracalita che. joke A khyAlane kAraNe ghaNA sArA gaNAtA sAhityiko pote jene koI rIte AMbI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zake tema na hoya tevI mUrdhanya vibhUtionA pote mAnasaputra hovAnI bhramaNAmAM rAcyA hoya tevU banyuM che. A saMjogomAM, jayaMtabhAI mo. da. dezAInA mAnasaputra tarIke oLakhAvavAnuM huM ucita nahIM gaNuM, tema pasaMda paNa nahIM karuM. paraMtu 'jaina gUrjara kavio'nA anusarjananA kAryanA saMdarbhamAM eTaluM to avazya kahIza ke jayaMtabhAIe mo. da. dezAInA yogyatama uttarAdhikArI che. . jaina samAjane yAda karIne huM ahIM umerIza ke mo. da. dezAI jevA potAnA mUrdhanya ane bahuzruta jaina vidvAnane tathA tenA zakavartI sarjana-saMzodhanakAryane jaina samAja lagabhaga bhUlI gayo hato teve TANe jayaMtabhAIe A graMthazreNInA punaruddhAra dvArA sarjaka tathA sarjananI punaHpratiSThA karI che ane dAyakAo sudhI ApaNe A sarjanane tathA sarjakane bhUlIe nahIM tevI yojanA karI ApI che te badala samagra jaina samAje jayaMtabhAIne vadhAvavA joIe. jo mane jaina samAja vatI kahevAno haka maLato hoya to huM kahIza ke jayaMtabhAI, jema mo. da. dezAIne ane 'jaina gurjara kavio'ne ame nahIM bhUlIe , tema tamane - tamArA A punaHsarjanane paNa ame kadI bhUlIzuM nahIM. -vijayazIlacaMdrasUri samuddhArayajJanI pUrNAhuti mo. da. dezAInA 'jaina gUrjara kavio' e viSayanI dRSTi to te prAcIna gujarAtInI eka savistara hastapratasUci che - jaina hastapratabhaMDAromA temaja anyatra saMgrahAyelI hastapratonI sUci. paraMtu tenI sAthe temaNe samagra jaina paraMparA vize je saMlagna sAhityika, aitihAsika ane sAMskRtika sAmagrI paNa ekatrita karIne ApI che ane je upayogI pariziSTo ane sUcio ApI che te jotAM e mahAgraMthane jaina paraMparAnAM ane pAsAMone lagato mAhitIkoza paNa gaNavo ja paDe. jaina paraMparAno samagradarzI itihAsa taiyAra karavA mATenA kAcA mAlano e amUlya, aDhaLaka khajAno che. 'jaina gUrjara kavio'nI bhUmikA ane pariziSTo rUpe Apela lakhANone sadhArImaThArIne bhAI jayaMta koThArIe (1) dezIonI sUcI ane kathAnAmakoza, (2) gurupaTTAvalIo ane rAjAvalI tathA (3) jUnI gujarAtInI pUrvaparaMparAno itihAsa - ema traNa bhAgamA prakAzita karavAnuM kAma ahIM pAra pADyuM che, ane ema potAnA samuddhArayajJanI temaNe pUrNAhuti karI che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 A viSayo ja evA 'mAtabara' che ke temAM atyAre prApta sAmagrInI dRSTie, adyAvadhi thayelA saMzodhanakAryanI dRSTie ane saMzodhanapaddhatinI daSTie te pratyekane adyatana kakSAe pahoMcADavA- kAma have pachI varSonI niSNAta koTinI mahenata mAgI le tema che. e dRSTie jotAM e dizAogeM kAma have ThIkaThIka kALagrasta gaNAya. paraMtu jayaMtabhAIe to eka zrAddhatarpaNa, pavitra kArya karyu che. dezAIe AraMbhelAM kAmo pUrA karavAno, vidyApUrvajonuM RNa pheDavAno bhAra AjanI peDhIne mAthe che. jayaMtabhAIno asAdhAraNa parizrama AvA anya pUrvajo -- bhagavAnalAla indrajI, haragoviMdadAsa zeTha, cI. DA. dalAla, muni jinavijaya, puNyavijayajI, maMjulAla majamudAra vageree saMzodhana kSetre yogadAna kayuM che tenuM smaraNa-mUlyAMkana karavA thoDAka jaNane paNa nahIM prere ? thoDIka saMsthAone paNa nahIM jagADe ? -harivallabha bhAyANI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDita vIravijayajI svAdhyAya graMtha saM. kAntibhAI bI. zAha. ( zrI zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda, 1996, De. 244 rU. 100) madhyakAlIna gujarAtI sAhitya ane sAhityasarjakomAM jemane sAco rasa che temaNe A pustakanA pahelA pAnAthI chelA pAnA sudhI avazya najara nAkhI javI joIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ( muMbaI ) nA upakrame tA - 16, 17 sapTembara 1995nA roja jainanagara, amadAvAda khAte zrIzubhavIranA nAme jANItA banelA jaina sAdhu kavi zrI vIravijayajInA sAhitya ane jIvanane kendramAM rAkhIne AcArya zrI vijayapradyumnasUrijInI nizrAmAM 'paMDita vIravijayajI : jIvana ane sAhitya' viSaya para eka parisaMvAdanuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. A parisaMvAdamAM judAM judAM sthaLothI padhArelA vidvAnoe paMDita vIravijayajInA jIvana ane sAhitya vize abhyAsapUrNa nibaMdho rajU karyA hatA, je A pustakamAM graMthastha thayA che. A svAdhyAya graMthamAM raMgavijayakRta paM. zrIvIravijaya 'nirvANa rAsa' nuM traNa hastato ane eka mudrita prata ema cAra pratone AdhAra Do. kIrtidA jozIe taiyAra karela saMpAdana uparAMta Do. cimanalAla trivedIe 'zubhavelI'nI samIkSA karato vidvattApUrNa nibaMdha vAMcelo te paNa rajU karavAmAM Avela che. dezIonI sUci ane sAhityasUci sahita trIsa lekho ane baso aDhAra pAnAmAM vistarelA A graMthamAM paM. vIravijayajI vizenI caritrAtmaka mAhitI ApatA lekho, kavipratibhAne upasAvato lekha, kavinI kathanAtmaka dIrgha rasakRtio, velIsvarUpanI racanAo, pUjAracanAo, vivAhalo, bAramAsA, DhALiyAM, stavana, sajjhAya, gahUMLI, chatrIzI Adi svarUpanI racanAo vizenA nibaMdhone saMpAdake sthAna ApyuM che. 'zrI rAgeNAGkita 636 akSarAtmaka' kAvyam' jevI kavinI apragaTa saMskRta gadyaracanA sau prathama vAra AcArya vijayapradyumnasUrijInA saMzodhana-lekha aMtargata pragaTa karavAmAM AvI te A graMthanuM UjaLaM jamApAsuM che. 'paMDita zrIvIravijaya nirvANarAsa', 'surasundarIno rAsa', 'dhammilakumArano rAsa', 'caMdrazekhara rAsa' jevI kavinI rAsa racanAono nibaMdhakAroe supere paricaya 'karAvyo che. 'ziyaLavelI' ane 'zubhavelI' jevI velIprakAranI racanAo vize vidvAnoe samIkSAtmaka lakhANo ApyAM che. pUjAsAhitya vizeno nivRtta ane vayaska prAdhyApaka
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 bhUpendrabhAI trivedIno abhyAsapUrNa lekha ane cheka vedakALathI cAlatI AvatI pUjAvidhi, tenA prakAro vize sAro evo prakAza pADe che. kavi vIravijayakRta 'nema-rAjula bAsamAsA' viSayaka nibaMdhamAM zrI ramaNa sonIe lAghavathI kRtiniSTha carcA karI che. 'paMDita zrIvIravijayajIracita motIzAha zeTha vize DhALiyAM' nibaMdhamAM zrI ramaNalAla cI. zAhe, zeTha motIzAhe pAlitANAmAM zatrujaya parvata para baMdhAvelI TuMka aMge paMDita zrIvIravijayajIe lakhela 'kuMtAsaranI pratiSThAnA DhALiyAM' racanAne jaitihAsika dastAvejanI garaja sAratI kRti gaNAvI che. 'kAvyarUpanA vividha tANAvANA' lekhamAM zrIjayaMta koThArIe 'vayarasvAmInI gahu~lI'nA arthaghaTananA prazno cheDyo che. lekhaka kahe che ke kRtimAM avaLavANI AlekhAI che jenI paMraparA ghaNI jUnI che. pUjya AcArya zrIvijayapradyumnasUrijI ane prA. jayaMtabhAI koThArInA cIvaTapUrvakanA mArgadarzana-parAmarzanane lIdhe saMpAdakano parizrama lekhe lAgyo che, saphAIdAra ane zuddha mudraNa ane AkarSaka mukhapRSTha graMthanA mUlyamAM ora vadhAro kare che. 'paMDita vIravijayajI svAdhyAya graMtha' madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhityanA abhyAsIone upayogI nIvaDe evaM saMpAdana che. -vasaMta dave
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 2. A note on ullana; kusuna/kusana H. C. Bhayani ubbhejja pejja kamgu takkollana-suva-kamji-kaddhiyai/ee u appa-leva paccha-kammam tahim bhaiyam// PN 624. khira dahi jau kattara tella ghayan phaniyam sapimda-rasam/ iccai bahu-levam paccha-kammam tahim niyama// PN 625. ullana v.n. of ullei; ullei ardrayati (Glossary to PN. DN.) ullana : 'a kind of eatable; cooked pulse of slight consis tency (H. osaman; G. osaman) PN. 624 (PSM.). ollani : marjita; curds mixed with sugar, cardamom, cinnaman etc. (PN. 1, 154) (PSM.). ullana : a kind of porridge, pulse-water. (Vyavahara-bhasya, 3805. Jain Vishvabharati edi tion). As PN 624, 625 refer to various types of cooked food, ullana also means there what is understood by PSM and V.B. references. navaniya mamthu takkam va java attatthiya va genhasti/ desuna java ghayam kusanam pi ya jattiyam kalam// (PN. 282) kusana prepared in the form of a mixture of rice and curds etc. kusuna : curds etc. (PN. 607). kusana : timana (DN 2, 35), 'moistening' (PSM.) kusana : curds, buttermilk etc. (PN 282) (PSM.) * kusuniya : rice mixed with curds etc. (PN. 282 Com.) (PSM.) kusana : timana (DN. 2.35) (PSM.) timana : curry (DN. 2.35) (PSM.) 3. 5.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. 7. 103 timana (Old Guj.) curry, pulse-water. timana Compare kattara (PN 620, 625, 637) = ghrta-vatikonmisratimanadi (PN.ON. Glossary). moistening', 'sauce' (CDIAL 5949) 'moistening' is the primary meaning of ullana. When some liqueous food-article like curds, butter-milk, pulse-water etc. was mixed with rice to moisten it, it also came to be included in the meaning-range of ullana. Similarly the primary meaning of temana is mostening. When some liqueous food-arlicle like curry, pulse-water, curds etc. was mixed with rice to moisten it, that came also within the meaning-range of timana. In Modern Gujarati kasanvu means 'to mix some liqueous eatabe like curds, cooked pulse etc. with rice etc. and coagulate to form a thin lump.' That seems to be the primary meaning of Pk. kusana (n.) also. Later on it come to signify such a mixture.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadram te and bhadanta H. C. Bhayani In Valmikis Ramayana the expression bhadram te occurs as a formula of blessing, of sverting evil or of formal greeting inserted in the midst of a sentence in the speech of a character, breaking the syntactical order-without any connection with the preceding or succeeding portion of the sentence-i.e. as an asyndoton. The following few occurrences from the first and the second Kanda would illustrate this peculiar usage : tATakA nAma bhadraM te bhAryA sundasya dhImataH / (1 23 25a) evaM bhavatu bhadraM te ikSvAku-kula-vardhana / (1 41 21) imau kumArau bhadraM te deva-tulya-parAkramau / kathaM padbhyAmiha prAptau kimarthaM kasya vA mune || (I 47 2) imau kumArau bhadraM te deva-tulya-parAkramau / gaja-siMha-gatI vIrau zArdUla-vRSabhopamau / / (1 49 17) saupAdhyAyo mahArAja purohita-puraskRtaH / zIghramAgaccha bhadraM te dRSTumarhasi rAghavau / / (1 67 11) lakSmaNAgaccha bhadraM te UrmilAmudyatAM mayA / pratIccha pANiM gRhNISva mA bhUt kAlasya paryayaH // (1 71 18) sa tvA pazyatu bhadraM te rAmaH satya-parAkramaH / sarvAn suhRda ApRchya tvAmidAnI didRkSate (I1 31 4) zatrughnotiSTha kiM zeSe niSAdAdhipatiM gRham / zIghramAnaya bhadraM te tArayiSyati vAhinIm / / (Il 83 2) It is to be noted that the formula is used in a fixed metrical position-as the last two words in the first or the third of the Anustubh.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 (2) bhadamta is quite well-known in Pali as a term of respectable address or adjective with respect to Buddhist mendicant, monk etc. Its contracted form bhamte (for bhadamte) frequently used similarly in the Jain Agamas. (Pischel SSSS 165, 349, 366 v. 417, 463, 465). The root bhand is given in the Dhatupatha (2, 11) with the meanings kalyana, sukha-. bhadanta- derived from it is noted in the Unadi-sutra-vrtti (3, 130) according to Monier Williams dictionary. Semantically, bhadanta can be possibly explained as meaning kalyanakaraka. But its very frequent use in speeches as a respectful term of address leads me to suspect that it may have been also influenced by the MIA. form of the traditional blessing formula bhadram te (> bhaddam te > bhadamte). The addresser thereby expresses his or her reverence and good wishes 'Bless you!' 'Let no evil visit you'. This is comparable to the utterances jaya, jiva, nanda, vardhasva shouted as blessing for a great person on a festive occasion. A paralled case is that of Sk. jiva 'long live', Ap. jiu, jiu, occuring in various NIA. languages as jiu ! jyu, ji etc. as a particle of assent or respect and also as an honorific particle added to names (Turner, 5240). From the respectful term of address bhadamte was created the address bhadamta which later became specialized as applying to the Buddhest monks and mendicants.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ A Glossary of Rare and Non-standard Sanskrit Words of The Katharatnakara of Hemavijayagani (1600A.C. ) * H. C. Bhayani ahiphena 271 G. aphINa Opium (Sanskritized back-formation with popular etymology) ADaka 285 G. ADo haTha 'Obstinate insisence or demand'. ihatya 298 atratya ucchAl 61 uchALavu 'to throw up ' utphAlita 105 ' taken a jump', G. ukALa 'effervescnce'. See phAla utpATay 223 G. upADavuM 'to lift ' uddhAraka 100, 121 G. udhAra ' purchsing on credit' upalakS 247 G. oLakhavaM 'to recognize' UrmikA 113 'ring' auciti 76 aucitya kakkara 94 G. kAMkaro 'pebble' kaGkaloha 153 'steel' kaccolaka 26 G. kacoLu ' (glass) bowl' kaTola 281 (?) karapatra 87 G. karavata 'saw' kapATa 31 G. kamADa 'door' karkoTaka 265 G. kaMkoDA 'a kind of vegetable' kalye 114 G. kAle 'tomorrow' kAkatuNDa 9 ' charcoal' kAJjika 34 G. kAMjI 'sour gruel ' kAsara 276 (?) kuTumbinI 181 G. kaNabaNa 'peasant woman' kullarikA 157 G. kulera 'a preparation of wheat flour, molasses and ghee' kekarAkSa 220 ' cross-eyed * Edited by Vijayamunichandrasuri. To be shartly published.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 koTTapAla 129 G. koTavALa town-guard' kSipracaTikA 265 G. khIcaDI 'a preparation of rice and pulse(Sanskritized back-for- mation, with a popular etymlogy). See fotaisai kSullikA 152 'female disciple' khaTvA 59 G.khATa 'charpai' khadakhad 220 G. khadakhada 'boiling sonnd of the water in which rice __etc. is being cooked' khATkR 141 G.khaTakavU 'to rankle' khAtikA 190,299 G. khAI 'ditch' khArikA 65 G. khAreka 'dry date' khiccaDikA 220 G. khIcaDI *khicri' khoraka 26 'bowl' gantrI 103 G. gADI 'cart galla 260 G. gAla 'cheek' gRhagodhaka 218 G. gharoLI 'house lizard' godhA 155 G. gho 'lizard, iguana'. grahila 243 G. ghekheM 'mad, possessed' ghaTTa 148 G. ghATa 'a landing place, steps leading to the river-water.' ghaTTa 52 araghaTTa. G. raheMTa 'Persian wheel' ghara 90 G. ghaMTI 'grind stone' caT 272 G. caDavU 'to climb' candrodaya 281 G. caMdaravo 'canopy' cArabI 65 some kind of dry fruit cArulI 65 G. cAroLI 'a kind of dry fruit' cipaTAkSa 220 'having eyes with gummy secretion'. (Compare G. cIpaDA) cipaTa 188 'flat-nosed'. G. capaTuM 'flatened, flat' cirbhaTI 147 G. cIbhaDI 'sort of cucumber' cUrimaka 55 285 G. cUramuM 'a sweet-dish prepared by pulverizing baked wheat flour'.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 caityaparipATI 198 caitya pravADI 'taking a round of places of pilgrimage choTana 32 G. choDaq to untie' jaTita-zrRMkhala 31 'with the door chain attached (for closing the door) (G. sAMkaLa jaDIne) jAhaka 145 'hedgehog' jotkAra 289 H. jokAra 'greeting' jhara 285 G. jharaq to treacle, drip, scatter' jhArikA 114 G. jhArI 'water-pot with snout' jhImiNI 206 name of a folk dance, the accompanying song and its metre. The word occurs as farcfo in Old Gujarati. It may be a forerunner of the Gindoli song current in the present-day Rajasthan. TallikA 209 G. TAla 'baldness' Dambha 9 G. DAma (Dambhya te, 139, dambhana 8) 'burning, cauterizing' Dhauk 291, 293 to bring to, to offer as present' turuSka 226 G. turka, tarakaDo A Muslim' dantadhAvana 146 G. dAtaNa kara 'cleansing the teeth' davaraka 157 G. doro, doraDI, doraDaM 'cord', 'rope' dAgha 133 G. dAgha 'burning' dhanika 84, 118, 126, 189, 273 G. dhaNI 'husband, owner' dhATI 192, 248 G. dhADa decoity' dhautika 269 G. dhotiyuM 'loin cloth' nakra 23, 27, 60, 126 etc. G. nAka 'nose' (Sanskritized) naTita 45 overwhelmed, effected'. (Pk. naD) nirdhanikaM 293 G. nadhaNiyAtuM 'without an owner' (see dhanika) niHzUka 141 'mereiless' nIraGgI 205 'veil' (DN. 4.31) paTakuTi 18 'tent' paTTakUla 298 G. paToLaM 'a silk sari prepared by the tie-dye technique' parpaTa 295 G. pApaDa 'thin cake of pulse'
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 pastikA 65 G.pastA 'pistachio' pAtasAhi 126 G. pAtazAha, bAdazAha 'A Muslim ruler' pApaddhi 93 G. pAradhI 'hunting' pApavAn 289 G. pApI 'sinner' pAlanaka 267 G. pALaj cradle' pAlI 265 sixteen different meanings are noted, a large part of which are from Gujarati puTa 58, 158 G. paDa 'fold, layer' puttalaka 158, 260 G. pUtaLu effigy', 'statue' puSpadantau 105 'sun and moon' pUpikA 285 G. pUDI pRSTivAha 27 G. poThiyo 'bull as a beast of burden', 'pack-bull' peTI 200 G. peTI 'box' prasevaka 65 'pouch'. Marathi pizavI 'hand-bag'. Pk. pasevaya prAtivezmika 52 G. pADozI 'neighbour" prAdhvara 24 G. pAdhalaM 'straight' prAbhRta 168 'gift' phAla 285 G. phALa (jump' phullagalla 259 G.phulela gAla 'swollen cheeks' badAma 65 almond' bappa 285 G. bApa lit. 'father' ( term of endearing address to a male child) bITakaM 196, 256 G. bIDu *betel roll' buD 88 G. bUDavU bUciko 189 G.bUco 'crop-cared, earless' bhaGgikA 271 G. bhAMga bhang' bhaMTTa 287 G. bhATa 'hard' bharaDaka 123 a Saiva monk', bharaTaka 224 bhATaka 86 G. bhADaM 'rent' bhojanavAraka 235 bhojanavAra 'feast' (cf. G. jamaNavAra)
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 maThikA 98 G. maDhI 'monastery, cell' maNikAraka 213 G. maNiyAra jeweller' mandAkSa 52 maMdAkSya 280 'shame'. Pk. maMtakkha (DN. 6.141) mahAgha 289 G. moMdhU mAndya 134, 152 G. maMdavADa 'sickness' (G. mAMduM 'sick') mArgaNa 75, 'asking, begging' (G. mAgaNu) mudgala 251 G. mogala 'a Muslim ruling dynasty'. Here -- kind of spirit, like ghost, goblin etc.' muSTi-jaTita 153 G. mUTha jaDelI 'joined with hilt' / moTa 112, 253 H. moDanA, G. maroDavU 'to turn aside, to wrench, to ___bend' yavanikA 274 'curtain' rakSa 103, 204 G. rAkhaq to keep in reserve' rakSA (davarakarakSA) 211 G. rAkhaDI (thread tied as) amulet' rakSA 189 G. rAkha 'ashes' rajastrANa 9 'mosquito curtain' randhanakAri 289 G. rAMdhaNa 'female cook' rabbA G. rAba 'gruel' rAjapATI 20 G. rajavADI 'royal procession' rATi 189 G.rADa quarrel' rija 285 G. rIkhaq to crawl' lapanazrI 245 G. lApazI 'a sweet dish prepared from wheat flour or groats' (Sanskritized back-formation with popular etymology) vakSAraka 22 G. vakhAra 'store room' vaptA 126 G. bApA 'father' (Sanskritized with a popular etymology) vAgurika 146. G. vAgharI 'bird-catcher' vAtUlapUla 298 'a gust of strong wind ?' vAsinikA 236 'pouch'. G. vAMsaLI 'a pouch for money etc. usually tied on the waist vigop 110, 148, 281 'to harass, to publicly censure'. G. vagovarbu
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ virUpa 181 G. bUruM 'ill' vibhAta 122, 138 G. vahANuM 'morning' vIkSA 24 'understanding, grasping' vaikAlika 285 G. vALu, H. vyAlU ' evening meal' vyavahArI 274 G. vepArI 'trader' 111 = vyAghuT H. bAhuranA 'to return' ( vyAjughoTa 11, 265) zaraTa 209, 210 G. saraDo 'chameleon' zuddhi 192 'news' zRGgArita 168 G. zaNagAryu 'decorated, adorned zrIphala 284 G. zrIphaLa 'cocoanut' saGghATaka 163 G. saMghADo 'a company, a body' sajja 283 G. sAjuM 'restored to health after illness, recovered' saJcala 131 G. saMcaLa 'stirring, slow movement' satyApay 155,253 'to prove truthful, to vouch' samargha 281 G. soMghuM 'cheap' sambhalA 52 vezyA 'unchaste woman' sarvarasaM 239 G. sabarasa 'salt' sAdi 152 horseman' sAdhu 155, 247 G. zAha, H. sAhu ' merchant' sAraNI 63 G. sAraNa 'canal' sAhi 126 G. zAha ' A Muslim ruler' sUtrakaNTha 80 brAhmaNa sUtradhAra 124 G. suthAra ' carpenter' hakti 139 G. hAkyo 'challanged' haNDikA 190 G. hAMDI 'pot' hambhArava 141 G. bhAMbharavuM 'belowing' haragRha 121 zmazAna hasantI 9 'a portable fire-place ( G. sagaDI)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 SOME NOTEWORTHY EXPRESSIONS kurvannasmi 3595 G. karUM chaM (present progressive) '1 am doing', vahannasmi 43 G. vahuM huM. 'I am carrying', patannasmi 13 G. paDuM chaM. 'I am falling', vrajannasmi 267 G. jAuM rchu 'I am going', gacchannasmi 283 G. jAuM chaM '1 am going'. mA'sau pazyan bhUyAditi 95 G. rakhe e joto hoya 'lest he may be seeing it' svamukhe thUtkartuM dAsyati 15 G. potAnA moMmA thuMkavA deze 'allow to spit in his mouth' adya kalye 281 G. Aja kAla lit 'today and tomorrow', 'now-a-days' zirasi caTiSyanti 12 G. mAthe caDaze lit. ' will mount on the head'; 'be dominating, demanding' dattatAlaka 22,98 G. tALaM dIghela locked' zRGkhalAM ca datvA, 27, 272 'having attached the door-chain to close it' khAtraM patitam 20 G. khAtara paDyuM 'the house was broken, burgled pRSThe lagna 191 G. pUMThe lAgyo 'pursued' vairaM lA 103 G. vera levuM 'to take reveinge' V pazcAd val- 4, 11, 24 G. pArchu vaLavuM, 'to come back to return'. kapATakhATkRti 111 G. kamADa khaDakhaDAvavuM knocking at the door' krakacamocana 28, karapatramocana 8 G. karavata mukAvavI 'commit ritual sui cide by getting cut the throat with a saw on the banks of the Ganga so as to get one's wish fulfilled in the next birth' himAlayagalana 216 G. hemALo galavo 'to go to Himalaya and commit suicide in the cold to repent some sin commited or to get some unfulfilled desire fulfilled in the next birth'. ghaTavAdana 155 G. ghaDiyALAM vAgavAM ' striking the night watch' maSIkUrcakaM dA 300 G mazano kUcaDo devo. Literally to blacken by smearing with a brush of soot', signifying metaphorically stigma, blame or censure brought. A common expression in Pk and Ap. literature...
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana-paricaya 3. 1. Ayaranga : Word Index and Reverse Word Indcx. 2. Suyagada : Word Index and Reverse Word Index. M. Yamaraki, Y. Ousaka. Philologica Asiatica Monograph Series Nos. 8,9. The Chuo Academic Research Institute, Tokyo 1996. Nirayavaliya Suyakkhandha, Uvangas 4-12 of the Jain canon. Introduction, text-edtion and notes. Josef Deleu. Translated from the Dutch by J.W. de Jong, Royce Wiles. Philologica Asitica Monograph Series 10. prakAzaka upara mujaba / pahelA pustakamAM 'AcArAMga-sUtra'nI saMpUrNa zabdasUcI tathA zabdAnta varNonA krame temanI saMpUrNa UlaTasUcI romana lIpimAM ApI che. te ja pramANe bIjA pustakamAM 'sUtrakRtAMga-sUtra'nI baMne prakAranI zabdasUcI. trIjA pustakamAM 'nirayAvaliyA' e upAMga 8thI 12no saMpAdita pATha, bhUmikA ane TippaNa, je yojhepha deleue Daca bhASAmA prakAzita karyAM hatAM, tenuM aMgrejI bhASAntara ApyuM che. A japAnI saMzodhana saMsthAnI jaina Agama sAhityane lagatI saMzodhana-graMthamAlAmAM A pahelAM prakAzita 'isibhAsiyAI' ane 'dasaveyAliya'nI pAdasUcI ane UlaTapAdasUcIno paricaya 'anusaMdhAna' nA trIjA aMkamAM Apyo hato. ha. bhAyANI saMzodhana-samAcAra ela. DI. insTiTayUTanA vijhiTiMga prophesara nArAyaNa kaMsArAne be varSa pUrve dilhI sthita bhogIlAlA laheracaMda insTiTayUTa oNpha inDolojI (dilhI) taraphathI buddhisAgarasUri (vi. saM. 1080) racita 'paMcagraMthI' vyAkaraNa- saMpAdanakArya soMpAyekheM. temAMnuM saMzodhita graMthapATha taiyAra karavAnuM kArya pUruM thayuM che. have bAkInu-prastAvanA, pariziSTo vagere taiyAra karavAnuM kArya cAlu cha /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ orienTala-kaoNnpharansa 389 saMmelana jAdavapura yuni.nA yajamAnapade, ola--inDiyA orienTala kaoNnpharansanuM 38muM adhivezana tA.28thI 30 jAnyu. '97nA divasomAM yojAI gayu. jAnyu 3 thI 9 daramyAna bengaloramAM yojAelA varlDa saMskRta konpharansa pachI tarata ja A saMmelana yojAnu hovAthI vidvAnonI hAjarI pramANamAM pAMkhI hatI / vaidikathI mAMDIne IrAnIana, islAmIka, drAviDI, pAli ane buddhiz2ama tema ja prAkRta ane jainiz2ama ane moDarna saMskRta jevA viSayono A saMmelanamAM samAveza thayo hato, ane sarva vibhAganI beThako samAMtara ja yojavAmAM AvelI (to ja samelana traNa divasamAM pUruM thAya). A saMmelana jAdavapura, baMgALamAM yojAyu hovAthI baMgALI bhASA-sAhityano eka vadhArAno aDhAramo vibhAga paNa rAkhavAmAM aavelo| hameza mujaba vidvAnomAM sauthI vadhu lokapriya vibhAga klAsIkala saMskRta rahyo, jemAM kula 178 zodhapatro prastuta thayAM. prAkRta jainiz2ama ane pAlIbuddhiz2amamAM anukrame 41 ane 25 zodhapatro prastuta thayAM / prAkRta vibhAgamAM saTTaka nATyaprakAra para be zodhapatromAMthI ekamAM pUNenA DaoN.candramaulI naikare bhASAkIya vizeSatAo ane prAdezika bhASAnI asaro ('karpUramaMjarI'mAMthI udAharaNa rUpe 'sIse sappo, desaMtare vejjo' jevI kahevatoahIM 'himavati divyauSadhayaH, zIrSe sarpaH samAviSTaH' e 'mudrArAkSasa'mAMnI ukti yAda Ave)nuM nirUpaNa karyu. to bIjA eka zodhapatramA svarUpa, samIkSAtmaka adhyayana prastuta thayu. 'karakaNDucariu', 'samarAicca-kahA', 'jasaharacariu', 'NAyakumAra-cariu', 'gAthAsaptazatI', jaina Agama ane gItA, 'AcArAMga', 'vasudevahiNDI' (mAM naitika tattva) jevA viSayo para zodhapatro prastuta thayAM / pAlI-buddhiz2ama vibhAgamAM tibbatamAM prApya 'lokezvara zataka-stotra' (saMskRtamA anupalabdha), tibbatamAM prApta abhidharma-pATha, dIgha-nikAyanA mahAsamaya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 sUtranuM tibbatI - saMskaraNa, AryazUranI 'jAtakamAlA' jevA viSayo para zodhapatro prastuta thayAM / gujarAtamAMthI lagabhaga aDhAra vidvAnoe potAnAM zodhapatro judA-judA vibhAgomAM prastuta karyAM / paurvAtya - vidyA ghaNA dezone joDanArI kaDI che tenI pratIti A prakAranA saMmelanAMthI pharI eka vAra thaI / vijaya paMDyA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ avasAna-noMdha saMskRta raMgamaMcanA raMgamA roLAyela parivrAjaka govardhana paMcAla 'kuttAmbalam ainDa kUDiyATTam' e emanA 1984mAM dilhInI saMgIta nATaka 'akAdamI vaDe prakAzita pustakanI mane ApelI nakalamAM govardhanabhAIe lakhyu cha : 1952-56mAM bhAratIya vidyA bhavanamAM zaru karelI 'carcarI'nI carcAthI AjanI 'poDha'nI carcAnA samayanI yAdamA'-28-10-85. 1996nA navembaranI 22mIe potAnA bharatanI raMgabhUmi upara prakAzita thayelA pustakamAMnA betraNa saMdarbhonI vadhu cakAsaNI karavA govardhanabhAI amadAvAdanI ela. DI. insTiTyuTa ova inDolajImAM gayA hatA. bIje divase ja mArga-akasmAtamAM emarnu avasAna thayu. __ zabdazaH jIvananA aMtima zvAsa sudhI- pAMca dasakAnuM emarnu nATyakSetranuM avirAma-avirata paribhramaNa, meghANInA paribhramaNanI haroLai: thAkyA vagaranA seMkaDo jANakAro pAsethI ane pustakAlayomAMthI aDhaLaka mAhitIno saMcaya; kAMI keTalAye nATyatsavomAM upasthiti : mArI zaru thayelI rAsa-carcarIne lagatI pRcchA-paripRcchA pachI, uttarottara vikAsa sopAno caDatAM, govardhanabhAI potAnA viSayanI sarvAMgINa jANakArImA evI kakSAe pahoMcyA hatA ke emanI joDano bIjo jANakAra deza-videzamAM zoghyo na jaDe -'anAmikA sArthavatI babhUva'. 'dUtavAkya' ane 'bhagavadajjukIya' e nATako saMskRtamAM bhajavavAno prayoga karyA pachI temaNe rAmabhadra munie 12mI zatAbdImAM racela ane bhajavAyela nATaka 'prabuddarIhINeya' mULa saMskRtamA ja sarasa rIte temaNe bhajavyu - te mATeno Arthika prabaMdha jematema paNa karIne ane bhAMgela page lAkaDIne Teke cAlIne (enA paricaya mATe juo mAro lekhasaMgraha 'zodhakhoLanI pagadaMDI para', 1997, pR. 18-23). saMskRta raMgamaMcanI aThaMga-aSTAMga upAsaka evI gujarAtanI ekamAtra hastI (emaNe to 'gurjara saMskRta raMgam' nAme saMsthAnI sthApanA karI jethI AvI rIte bIjAM saMskRta nATako paNa bhajabI zakAya) ekAeka nAmazeSa banI-kSaradehe ja. akSaradehe to e cirakALa vidyamAna raheze. ha. bhA.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ anupUrti jinAgamonI mULa bhASA vize parisaMvAda prAkRta TeksTa sosAyaTI, prAkRta vidyA maMDaLa tathA prAkRta jaina vidyA vikAsa phaMDa - A traNa vidyA saMsthAonA Azraye jainAcArya zrI sUryodayasUrijI tathA zrI zIlacaMdrasUrijInA sAMnidhyamAM amadAvAdanA zeTha zrI haThIsiMha kesarIsiMhanA bhavya jaina maMdiranA parisaramAM "jaina AgamonI mULa bhASA" viSe eka vidvatsaMgoSThI yojAI gaI. bhagavAna mahAvIre ardhamAgadhI bhASAmAM potAnAM dharmapravacano ApelAM temaja manAM Agamo paNa ardhamAgadhI bhASAmAM ja mULataH sacavAyAM hatAM, te vAta itihAsa temaja AgamanAM pramANothI svataH siddha che. bhAratIya tema ja jarmana vidvAnonI doso varSonI Adhunika saMzodhana-paraMparA dvArA paNa A tathya siddha thayeluM ja che, ane Aja sudhI A mudde koI jAtano vivAda ke matabheda paNa na hato. paraMtu, chellAM beeka varSo daramyAna jaina dharmanI eka zAkhA digaMbara saMpradAyanA keTalAka munivaro tathA amuka vidvAno dvArA evaM prasthApita karavAno joradAra prayatna thaI rahyo che ke bhagavAna mahAvIra tathA temanA AgamonI bhASA ardhamAgadhI prAkRta nahi, paraMtu zaurasenI prAkRta hatI. A navIna abhigama tathA abhiprAyanuM prAmANika mUlyAMkana tathA parIkSaNa atyaMta anivArya hatuM. mATe A vidvat-saMgoSThInuM Ayojana AcAryazrInI preraNAthI karavAmAM AvyaM hatuM. be divasa cAlelI A saMgoSThImA sthAnika tathA bahAragAmanA maLIne tera jeTalA zodhanibaMdha prastuta thayA, jemAM DaoN. madhusUdana DhAMkI, Do. satyaraMjana benarjI, DaoN. sAgaramala jaina, DaoN. rAmaprasAda poddAra, DaoN. ena. ema. kaMsArA, DaoN. dInAnAtha zarmA, DaoN. premasumana jaina, DaoN. jitendra zAha, DaoN. ramaNIka zAha, DaoN. bhAratI zelata, ku. zobhanA zAha, DaoN. ke. riSabhacaMdra, Do. harivallabha bhAyANI, tathA paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyAM vagere vikhyAta temaja nAmAMkita vidvAnonuM pradAna hatuM ane carcAmAM bhAga lIdho hato. to te sivAya anya cAlIseka vidvAnoe carcAmA bhAga lIdho
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 hato. terApaMthanA samaNI cinmayaprajJA paNa AmAM bhAga levA khAsa AvyAM hatAM. __ saMgoSThInI prathama beThaka eka jAhera samAroha rUpe rahI. A samArohamAM atithivizeSa tarIke jANItA jaina agraNI zeTha zreNika kastUrabhAI tathA AMtararASTrIya pustaka prakAzaka motIlAla banArasIdAsa (dilhI)nA zrI narendraprakAza jainanI vizeSa upasthiti rahI. uparAMta muMbaIthI zrI pratApa bhogIlAla paNa hAjara rahyA hatA. samArohanuM yazasvI saMcAlana DaoN. kumArapALa desAIe karyu. A samAroha daramyAna DaoN. ke. Ara. caMdre dasa varSanA kaThora parizrama dvArA bhASika dRSTie punaH sampAdita "AcArAMga-prathama adhyayana" nAmanA graMtha- vimocana paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA varada haste thayu. uparAMta anya pAMca graMtho vimocana paNa judA judA mahAnubhAvonA zubha haste thayu. bapore saMgoSThInI prathama beThaka maLI jenA adhyakSa sthAne bahuzruta itihAsavida tathA sthApatyavida DaoN. madhusUdana DhAMkI birAjyA. A beThakamAM cAra vidvAnoe potAnA zodhapatro vaktavya rUpe rajU kal. saMgoSThInI vizeSatA e rahI ke pratyeka vaktavya bAda zrotAvarga tathA vidvAno dvArA mArmika tathA tAttvika carcA-prazrottarI thatI, vaktA dvArA teno javAba apAto ane chevaTe adhyakSa tenuM madhura samApana karatA, pachI bIjuM vaktavya thatuM. A kAraNe saMgoSThI, vAtAvaraNa rasabharyu, jIvaMta tathA tAkika banI rahyu. tA. 28 aprilanA bIjA divase savAre saMgoSThInI bIjI beThaka vikhyAta bhASAzAstrI DaoN. satyaraMjana benarjI (kalakattA)nA adhyakSapade maLI. A beThakamAM pAMca zodhapatro rajU thayAM, jemAM DaoN. sAgaramala jaina, DaoN. poddAra, DaoN. benarjI vagerenAM zodhapatro vizeSa dhyAnapAtra tathA noMdhapAtra saMzodhanothI sabhara rahyAM. __ baporanI trIjI tathA chellI saMgoSThI- adhyakSapada DaoN. sAgaramala jaine (banArasa) saMbhALyuM. jainavidyA tathA bhAratIya saMskRtinA UMDA abhyAsI A vidvAne chellI beThakanuM sarasa saMcAlana karyu. A beThakamAM A saMgoSThInA purodhA DaoN. ke. Ara. candra sameta cAra vidvAnoe potAnAM zodha-patro sahita vaktavyo ApyA. saMgoSThImAM zvetAMbara mUrtipUjaka, zve. sthAnakavAsI, zve. terApaMtha, temaja digaMbara matanA vidvAno upasthita rahyA hatA to sAthe sAthe ajaina vidvAnonI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 upasthati paNa dhyAnAkarSaka hatI. phalataH A saMgoSThI koI aka pakSanI ke saMpradAyanI na banI rahetAM vyApaka rUpe vidvAnonI saMgoSThI banI rahI. A tamAma vidvAnonA prAkRta bhASA tathA sAhityane kendramA rAkhIne lakhAyelA zodhaprabaMdhono sAra me rahyo ke - 1. bhagavAna mahAvIranI bhASA ardhamAgadhI hatI; 2. zaurasenI karatAM ardhamAgadhI vadhu prAcIna bhASA che; 3. jaina AgamonI bhASA ardhamAgadhI ja che; ane 4. zaurazenI bhASAmAM paNa Agama-sAhitya nathI tevU nathI paraMtu te ardhamAgadhInA Agama sAhityanI apekSAe paravartI kALanuM che, prAcIna nahi. . saMgoSThInA zrotAgaNamAM jANItA sAhityakAra prA. jayaMta koThArI, prA. sI. vI. rAvala, prA. govardhana zarmA, prA. malUkacaMda zAha, prA. nItina desAI, prA. vinoda mehatA, prA. vI. ema. dozI, prA. vasaMta bhaTTa, prA. vijaya paMDyA, prA. niraMjanA vorA, DaoN. kanubhAI zeTha, Do. lalitabhAI, prA. jAgati paMDyA, prA. gItA mehatA tathA anya vibhinna kSetronA vidvAnonI hAjarI saMtarpaka rahI. saMgoSThIno viSaya jaTila tathA zuSka hovA chatAM vAtAvaraNa bojhila ne rUkSa na banI jAya tenI kALajI DaoN. madhusUdana DhAMkI, DaoN. esa. Ara. benarjI jevA pratibhAvaMta vidvAnoo potAnA sensa oNpha hyumara dvArA rAkhI hatI, je eka virala bAbata rahI. saMgoSThInA samApana prasaMge A. zrI vijayazIlacaMdrasUrijIe mArmika tathA saMvedanabhInAM zabdomAM kahyu ke ApaNe ghaNA ghaNA vivAdo laIne beThA chIo, tenAthI hajI thAkyA nathI ke A bhASAnA nAme cAlI AvatI ekatAne naSTa karato navo vivAda sarjAya che ? A vivAda zA mATe che ? zuM. koInI asmitAne naSTa karavAno AnI pAchaLa hetu che ? Avo hetu koino paNa haze to te kadI bara nahi Ave. anekAMtavAdanI vAtavAtamAM duhAI detA mitrone uddezIne teoo kahyu ke-baMdUkamAMthI goLI choDanArane badhI chUTa ane pachI bacAva karavA janArane anekAMtanuM pAlana pharajiyAtaAvA anekAMtamAM amane vizvAsa nathI. "mAravU paNa ane na paNa mAravU"- AvA'paNa' siddhAMtane anekAMta na kahI zakAya. tyAM to - "na ja mAravU "-evo 'ja'
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 siddhAMta ja svIkAravo paDe. ema banne saMpradAyanA prAcIna-arvAcIna vidvAnoe je bhASA svIkArelI che, teno cheda uDADavo ane navI ja vAtane anekAMtanA nAme mAnavI-e koI rIte vAjabI nathI. vadhumAM temaNe oma paNa kahyu ke keTalAka vidvAna mitro "naro vA kuMjaro vA"nA siddhAMtamAM mAnatA jaNAya che. ahIM Ave to ahIMnI hA, ne tyAM jAya to tyAM paNa hA. AvI paddhati temane vidvAna bhale TharAvatI hoya, paNa teo ekeDemika mANasa to na ja gaNAya. emanI zraddheyatA to na ja svIkArAya. AvA mitrone mAre kahevU che ke temane zaurasenIno pakSa ThIka lAge to teo te ja svIkAre paNa bevaDI nIti to na ja sakhe. aMtamAM adhyakSazrInA upasaMhAra sAthe saMgoSThI sukhada ane saMvAdI vAtAvaraNamAM samApta thaI hatI. saMgoSThInA AyojanamAM DaoN. ke. Ara. candre tathA DaoN. jitendra zAhe sakriya mahattvapUrNa bhAga bhajavyo hato. be divasa vidvAnonA bhojanAdino prabaMdha zrI vaktAvaramala bAlara, vaMsarAja bhaMsAlI, nArAyaNacaMda mahetA vagereo ko hato, to nivAsAdino prabaMdha zeTha haThIsiMha kesarIsiMha TrasTe karyo hato.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________