Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya ( grantha -6) anuvAdikA prathama gaNinI 105 AryikAratna vidUSI samyagjJAna ziromaNI siddhAnta vizArada dharma pramAvikA zrI vijayAmasI mAtAjI (zrI 108 mAcArya mahAvIra kItijI paramparAya) nAthUlAla jaina "ToMkavAlA" prabandha sampAdaka mahendrakumAra jaina "bar3ajAtyA" sampAdaka prakAzaka zrI digambara jaina vijayA pratya prakAzana samiti kAryAlaya jaina bhagavatI bhavana 114, zilpa kAlonI, moTavAr3A, ayapura-302012
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAdhikAra surakSita prathama saMskaraNa - 1001 pratiyA~ prakAzaka varSa - 1991 mUlya - rupaye 10/- (DAka vyaya sahita ) / svAdhyAya Arthika sahayoga - jaina samAja akalUja (mahArASTra ) citrakAra bI. ena zuklA - prApti-sthAna- jaina mahendra kumAra jaina bhagavatI bhavana 114, zilpa kAlonI jhoTavAr3A, jayapura-302012 mudraka : priMTiMga senTara ghurUkoM kA rAstA, caur3A rAstA jayapura-302003 +
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ do zabda bhArata dharmoM kA udyA / hai / yahA~ anekoM dharmavRkSa haiM / apane-apane patra, puSpa, phalAdi kA saundarya hai / eka se eka bar3ha kara ghaTAeM haiM / kahIM ahiMsA kA vimula bajatA hai to kahIM hiMsA kaa| donoM dharma ke nAma para apanA apanA camatkAra pradarzita karate haiN| bhakta cakkara meM par3a jAte haiN| kise saccA samajhe ? kisakA anukaraNa kareM ? kise apanAye ? hamArA hita kisameM hai ? kalyANakArI dharma kauna ho sakatA hai ? ityAdi anekoM prazna, maNimAlA ke motiyoM kI bhAMti sAmane Ate haiN| inhIM praznoM kA samAdhAna isa laghu kathAnaka meM atyanta susraSTa kiyA hai / saralatA se bhole, prajJAnI mAnava ko satpatha para prAne kA prayAsa hai| svArthI paNDe-pujArI kisa prakAra dharma ke nAma para kapaTa jAla bichA kara becAre bhole jIvoM ko phaMsA lete haiM aura mithyAmAgaM kA pASaNa kara unheM ubhayaloka bhraSTa kara dete haiN| isakA citraNa baDA ho soca aura svAbhAvika huA hai| dhanAndha rAjA-mahArAjA bhI vivekazUnya ho kumAgoM bana jAte haiN| santati vyAmoha se sacce dharma kA parityAga kara dete haiM / andhavizvAsa se prAtmapatana kara baiThate haiN| yahI nahIM svayaM kartavyacyuta ho prajA ko bhI dharma karma bihIna kara kumAgaMrata kara dete haiM / isa sambandha meM padmanAbha napati aura dhUrta mANikadeva pirohita evaM usakA celA narasiMha kA caritra isameM itane svAbhAvika DhaMga se nirUpita haiM ki pAThakagaNa ekAgna ho pUrvApara ghaTanA ko jAnane ke lie vyagra ho uThege / hisA ko adhISThAtrI devI, kAlo aura unake pUjaka donoM kA bhaMDAphoDa isameM kiyA gayA hai / yaha pustaka dhArmika andhavizvAsoM kA anta karane meM sakSama hai / sAtha hI sAmAjika kurItiyoM kA unmUlana bhI karane meM prabala pramANa upasthita karatI hai| dharma kA saMrakSaNa nirgantha vItarAgI sAdhu hI kara sakate haiM / jo svayaM vItarAmI hogA vahI vItarAgatA kI chApa anya bhaktoM para DAla sakatA hai| svayaM ahiMsaka hiMsra prANiyoM ko bhI ahiMsaka banA letA hai / Aramabali hI IV]
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtma kA rahasya pAtA hai / ahiMsA va prema kA zAsana hI amara hotA hai| jJAnI kI dRSTi nirAlI hotI hai| kSamA kA prabhutva aura alaukika pratibhA kA prakAza hotA hai| AcArya zrI amarakItijI kA tyAga tapasyA aura tatvajJAna bejoDa hai| unake advitIya prabhAva se 15 varSoM kA jamA hiMsAkANDa kisa prakAra dharAzAyI ho gayA-yaha ahiMsA dharma kA mAhAtmya hai| isase vidita hotA hai ki Ag2a se prAga nahIM bujhatI, krodha se krodha nahIM miTatA, dhUrtatA se dhUrtatA nahIM naSTa hotI apitu pAnI se Aga, kSamA se kopa saralatA se kapaTa para vijaya prApta hotI hai| isI prakAra dharma se adharma kA saMhAra hotA hai / tattva kA parijJAna ajJAna kA nAza karatA hai / tapa aura tyAga meM alaukika zakti hai / tapa kA teja ravi kiraNoM kI bhA~ti bhaktajanoM ke hRdayAMgaNa meM prasArita mithyA timira ko pala bhara meM chinna-bhinna kara DAlatA hai| isakA pramANa isa sAdhu citraNa meM pAThakoM ko svayaM prApta hogaa| isako maiMne marAThI pustaka "ahiMsA cA vijaya" kA anuvAda kiyA hai| mAtra bhASAnsa hai ki naha: / sevA deza mAtra zanArma kA udghATana karanA hai, usameM ise sahAyaka samajhA aura pAThakoM ke sAmane upasthita kiyA / isakA prakAzana zrI digambara jaina vijayA grantha prakAzana samiti jhoTavADA jayapura dvArA ho rahA hai / yaha saMsthA isI prakAra dharmapracAra aura jinAgama kA prasAra karatI rhe| isake kAryakartA, sampAdaka mahodaya mahendra kumArajI bar3ajAtyA, nAthalAlajI pra. sampAdaka Adi sabhI ko hamArA pUrya AzIrvAda hai ki ve isI prakAra jinavANI pracAra kara jJAnagarimA baDhAte rheN| dhanarAzi dekara prakAzita karAne vAle bhI samyagjJAna prApta kreN| prathama gaNinI 105 prAyikA vijayAmatI -. .--. - -.. -
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya dho candraprabhu jinendrAya namaH paramapUjya samAdhi samrATa cAritra cakravartI 108 prAcArya zrI AdisAgarajI mahArAja (aMkalIkara) samAdhi samrATa bahubhASI tIrthabhakta ziromaNi 105 AcArya zrI mahAvIrakotijI mahArAja, nimitta jJAna ziromaNi 108 prAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja, cAritra cUDAmaNi adhyAtma bAlayogI kaThora tapasvI 108 prAcArya zrI sanmati sAgarajI mahArAja bAtsalya ratnAkara bAla brahmacArI 108 gaNagharAcArya zrI kundhasAgarajI mahArAja, dharmaprabhAvikA viduSI samyagjJAna ziromaNi 105 prathama gaNinI AyikA zrI vijayAmatI mAtAjI evaM loka ke samasta prAcArya, upAdhyAya, muni , AryikA mAtAjI, kSallaka, kSullikA mAtAjI tathA tapasvI sabhI jaina sAdhUnoM ke caraNa kamaloM meM bhAva zraddhA bhakti sahita natamastaka trivAra mostu namostu nimonidvAra mAzita isa navam grantha "ahiMsA kI vijaya ke prakAzana meM do zabda pAThakoM ke samakSa nivedana karatA huuN| isa zatAbdI ke prathama cAritra cakravartI prAcArya 108 zrI AdisAgara mahArAja hae jinhoMne kaThora tapasyA ke sAtha sAtha jainadharma ke AdhyAtmika sandeza aura satyadharma kA pracAra prasAra kiyA unhoMne apanI paramparA meM AcAryapada zrI mahAvIra kItijI mahArAja ko diyA / pa. pU. mahAvIra kIrtijI mahArAja ne samAdhi pUrva prAcAryapada pa. pUjya zrI sanmati sAgarajI mahArAja ko pradAna kiyA jo ki kaThina tapasyA meM apane bAbA guru ke sAkSAta pratibimba svarUpa haiM / prAcArya zrI mahAvIrakItijI mahArAja ne gaNaghara pada paramapUjya zrI kundhusAgarajI mahArAja evaM gaNinI pada paramapUjya zrI vijayAmati mAtAjI ko pradAna kiyA / donoM hI kI lekhanI nirantara cala rahI hai tathA jainasAhitya ke pracAra evaM prasAra meM apane bAbA guru kI paramparA ko kAyama rakhe hue haiN| paramapUjya ga. mA. 105 zrI vijayAmati mAtAjI jidhara bhI vihAra karatI haiM unakI nigAha jinavANI bhaNDAra kI bhora lagI rahatI hai jaise hI koI aprakAzita grantha unake hAtha lagatA hai unakI lekhanI macala uThatI hai| abhI unhoMne dakSiNa bhArata ke kaI granthoM kA hindI rUpAntara kara jaina dharmAvalambiyoM ko hRdayaMgama bhASA meM upalabdha karAyA hai| prastuta grantha bhI marAThI bhASA se hindI rUpAntara likhA hai| isakA prakAzana aise samaya meM VIII]
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : : + ho rahA hai jabaki cAroM tarapha narahiMsA kA tANDava macA huA hai / svatantra bhArata meM aba bhI baliprathA kaI sthAnoM meM pracalita hai / hiMsA kA mUlakAraNa svahita yA svArtha hai, yadi hama parahita ke lie kArya kareM dUsare ke duHkha ko apanA duHkha mAne to hiMsA svayaM samApta hotI najara aayegii| pazubali prathA mAMsa bhakSiyoM dvArA apane svArtha ke lie calAI gaI prathA hai isameM koI dharma nahIM hotA, usase kisI kA koI kalyANa saMbhava nahIM hai isakA pUrNa vizleSaNa isa kathA grantha ke mAdhyama se sabhI ko avagata hogA / samiti dvArA prakAzita yaha navam grantha pAThakoM ko sauMpate hue mujhe pratyanta prasannatA hai, aba taka ke prakAzita granthoM kI sabhI prAcArya, vidvAna paNDitoM evaM jaina samAcAra patroM ne bhUri bhUri prazaMsA kara hameM isa kArya - patha para nirantara baDhane ke lie protsAhita kiyA hai / aSThama grantha "zrI siddhacakra pUjAtizaya prApta zrIpAla caritra" kI jo samIkSA hameM prApta huI vaha advitIya hai / maiM una sabhI samIkSakoM kA AbhArI hUM jinhoMne jaina sAhitya meM prasAra hetu hameM protsAhita kiyA hai| prastuta grantha ke prakAzana meM zrI digambara jaina samAja akalUja ( mahArASTra) kA dhanyavAda karUMgA jisane pUrNa Arthika sahayoga pradAna kara grantha kA prakAzana karAyA / grantha meM prakAzita sabhI kathA citra evaM mukhapRSTha kathA para AdhArita kAlpanika haiM, inheM AkarSita rUpa se banAne ke lie citrakAra zrI bI. ena. zuklA kA bhI AbhAra vyakta karatA hU~ / grantha kI sundara evaM zIghra chapAI ke lie priMTiMga senTara jayapura ke saMcAlaka dhanyavAda ke pAtra haiN| grantha prakAzana meM samiti ke sabhI kAryakartAoM vizeSakara zrI nAthUlAlajI jaina prabandha sampAdaka, ku. vijayA jaMna kA AbhArI hU~ jinhoMne grantha prakAzana kArya meM hara prakAra kA sahayoga pradAna kiyA / anta meM meM pAThakoM se nivedana karUMgA ki prUpharIDiMga meM maiMne pUrI sAvadhAnI rakhI hai phira bho truTiyAM rahanA asambhava nahIM kahA jA sakatA ataH merA anurodha hai ki truTiyoM ko zuddha kara kathA kA Ananda le tathA prakAzana kArya meM rahIM truTiyAM se hameM avagata karAyeM tAki bhaviSya meM unakA sudhAra kiyA jA sake / punaH loka ke samasta pUjya guruvara, prAcAryoM, sAbunoM evaM sAdhvIyoM 'ke caraNa kamaloM meM sahastra bAra namostu namostu namostu | gurubhakta : mahendrakumAra jaina "baDajAtyA " [ IX
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA sumana zraddhA sumana kI kalama lekara maiM bhakti kA likhU darpaNa / kavitA kI palandriyoM meM gaNa saurabha kA gaThana kara / / bhavya bhramara se gujita aura, siddhajana se parisevita / mAM bijayamatI kA guNa citrAGkana ziSyoM ko manabhAvaka ho / / 1 / / guNa ratna kI prAbhA se vilasita, mukti patha digdarzaka ho / vairAgya bhAva kI paripoSaka, saMsAra bhramaNa kI rodhaka ho / / cid vilAsa kI paramahaMsa, samatA gAgara ratnAkara ho / maiM alpa cuddhi kyA guNa gAU~,tuma bhavya jana uddhAraka // 2 // dhyAna vibhAkara, kRpAsudhAkara, dharma dhvaja unnAyaka ho| pArSamArga kI parirakSaka, tuma anekAnta pracAraka ho / tuma svAdvAda kI utthApaka, anuyoga cAra darzAvata ho| karma zatra ko viphalakAra, vairAgya kavaca pahanAvata ho // 3 // prathamAnayoga meM racapacakara bhavya jano ! jInA siikho| caraNAnuyoga kA sukha nitra le, karma bhUmi kA bheda karo / karaNAnuyoga kI taha meM ghusakara, karmazatra kI khoja kro| jJAna vairAgya kA divya zastra le. moha zatru para vijaya karo ||4|| bhavya bhavana dravyAnuyoga meM pramudita ho vizrAma kro| avirata aura mavyAbAgha pratIndriya sukha kA pAna kro|| he vIra bhaTa ! ko ke kSaya se duHkha kA nirmalana hotA hai| zAzvata sukha kI yadi kAmanA to varAgyakavaca pahano // 5 // karmoM ke jaya se Atma prabhA pragaTAnA apanA lakSya rakho / "jayaprabhA" guru caraNoM meM jI, sukha prabhAta ko prApta karo / / nivedikA kSu0 105 jayaprabhA saMghastha zrI 105 ga. prA. vijayAmatI mAtAjI XI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMnamaH siddhemyo zrI vItarAgAya namaH, sarasvatIdevyaM namo namaH paramavItarAga gurumyo namaH sarva karma nizzeSa kara, hue nikala avikAra / namo siddha paramAtmA, pAU~ avicala thAna // 1 // dharma ahiMsA parama zruta, zrI arihaMta mahAna / jina zAsana yuta namana hai, karUM' aAtma rasa pAna // 2 // prAcArya prathama isa zataka ke, AdisAgara jAna / ziSya unhIM ke paramaguru, mahAvIrakoti munirAya // 3 // vimalasindhu AcArya guru, sanmatisindhu mahAna / inake caraNa saroja meM, karatI satata praNAma // 4 // 'vijaya ahiMsA dharma kI,' hove jaga meM sAra / kathA marAThI prApta kara, karatI hU~ anuvAda // 5 // " / ahiMsA kI vijaya // " devI kA sandeza-1 mahArAjA padmanAbha apane rAjabhavana meM virAjamAna haiM / prArAma karane ko vahA~ baiThe haiN| unake hAtha meM eka tote kA piMjarA hai / vaha zuka par3hAyA gayA thaa| jo kucha jaisA use zabdoccAraNa sikhAyA gayA tadanusAra bola-bola kara rAjA kA manoraJjana karatA hai| rAjA usake sAtha khilavAr3a karate hue usake piMjare meM svayaM apane hAtha se anAra ke dAne DAla rahe haiN|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA kI vijaya donoM hI mauja prAnanda vibhora haiM / isI samaya bAhara se daravAna-naukara AyA aura bolA, rAjan ! purohita mAriMgakadeva Aye haiM / isa prakAra sUcanA dii| usa naukara ke pIche-pIche hI mANikadeva purohita bhI praviSTa huA / use dekhate hI rAjA zoghra hI siMhAsana se uTha khar3e ho gye| unakA abhivAdana kiyA / apane hI pAsa sthita mAsana para baiThane kI prArthanA kii| ucca Asana para muskurAte hue zobhita hue / purohitajI ke Asana alaMkRta karane para rAjA bhI apane siMhAsanArUDha hue| tathA bole, "kyA AjJA hai ApakI ?" isa prakAra kahate hue unakI ora dRSTi ddaalii| ye mANikadeva eka mahAna paNDita haiN| rAja purohita to haiM hI sAtha hI samasta gAMva ke-mallipura ke bhI ye guru haiN| sabhI inakA sammAna karate haiM / bahuta mahatva dete haiN| mahArAja padmanAbha apane samasta rAjakAja va gharela kAryoM ko bhI inhIM kI parAmarzAnusAra karate haiN| kucha kaThina kArya bhI yogAyoga se inakI AjJA pramANa kArya karane se saphala ho gye| ata: rAjA kI zraddhAbhakti bhI inake prati pragAta ho gii| yadyapi mahIpati kI prAya isa samaya 60 varSa hogI / mANikadeva kI lagabhaga 40 barSa to bhI usakA ceharA dekhate hI bhUpAMta kA mastaka usake baramoM meM nata ho jAtA hai| mANika deva ke cehare para rauba hai, usakI snAyue sugaThita haiM, A~khoM meM adbhuta teja hai, AvAja bulanda aura prabhAvI hai| vaha bhagavA poSAka pahanatA hai / sacamuca vaha rAjaguru hone ke yogya ho gobhanIya lagatA hai| usake raMga-DhaMga kA asara sabhI logoM para anAyAsa paDatA hai / padmanAbha rAjA ko to usane bahata hI prabhAvita kara liyA thaa| vaha usake pIche pAgala sA ho gayA thA; isI kAraNa mallipura ke rAjya para usakA vizeSa prabhAva jama gayA thaa| usakI zakti prasAra aura utkarSa kA kAraNa bhI eka apane DhaMga kA anokhA hI thA / vaha eka aitihAsika ghaTanA thii| ghaTanA isa prakAra hai paSmarAjA (padmanAbhi) isa mANikadeva kA dAsa bana gayA thA, yaha mANikadeva pirohita kAlI devo kA bhakta thA / parantu kAlI devo rAjA kI kula devI nahIM thI, na vaha ise jAnatA hI thA / pandraha varSa pahale mallipura kI prajA bhI isakA nAma bhI nahIM jAnatI thii| isa nagara ke samIpa eka mandAra nAma kA atyanta ramaNIka manohara nAtidIrgha-vizAla parvata vA usa para sumanoja, ramaNIka jinAlaya thaa| jinAlaya meM bAla brahmacArI zrI mallinAtha bhagavAna kA ati saumya bimba virAjamAna thA / pratimA atyanta
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya / aAkarSaka evaM vItarAga bhAvotpAdaka thii| isI mallinAtha prabhu ke nAma se mallipura nAma isa nagara ko prApta huA thaa| isa prakAra kiMvadanti calI pA rahI thii| kucha loga ise hI satya mAnate the / isa rAjagharAne ke sabhI loga-pAbAlavRddha pahAr3a para sthita mallinAtha bhagavAna ko hI bhakti pUjA karate the| usa mandira kI vyavasthA ke lie bhI rAjya kI ora se pUrNa vya. vasthA thI / mandira ke nAma se jamInAdi dI gaI thii| mandAra pahAr3a yadyapi choTA-sA hI thA to bhI apane svAbhAvika saundarya se advitIya aura AkarSaka thA / AkarSaka parama' manohara jinAlaya to isakA tilaka svarUpa thA / yaha sabake AkarSaka kA kendra thA / yaha jinabhavana parvata ke zikhara para sthita thA / pahAr3a kI talahaTI se kucha dUra para mallipura nagara basA huA thA / isI kAraNa nagara se saikar3oM nara-nAro bhaktajana niyama se pratidina pahAr3a para jAne the aura darzana, pUjA-bhakti karate the / parantu yaha niyama barAbara cala nahIM skaa| isa rAja paramparA ke anusAra padmanAbha rAjA bacapana se cAlIsa varSa taka barAbara pratidina darzana-pUjana ko jAte rhe| parantu daivayoga se usakI bhAvanA hI viparIta ho gii| usane mallinAtha prabhu ke darzana hI chor3a diye| isakA kAraNa yaha huA ki rAjA ko cAra-pA~ca santAna huyIM aura sabako sava mRtyu kA grAsa ho gaI / isase usakA mana udAsa ho gayA / santati sukha binA rAjya sukha use tuccha ora asantuSTa kA hetu lagane lamA / usake mana meM rAta-dina ekamAtra yahI TIsa lagI rahatI ki kisI prakAra merI santAna cirajIvI ho / pA~ca cha: bacce ho-ho kara mara gaye isameM usakA dharya to chaTa ho gayA yogyAyogya viveka bhI naSTa ho gayA thA / yA yUM kaho buddhi hI bhraSTa ho gaI / sArAsAra vicAra chor3a santAna jIvita rhe| isake lie anekoM mithyA mArgoM kA sevana karane lgaa| nAnA kRdevoM kI ArAdhanA kara apane samyaktva ratna ko kho diyA / aneka dharma, deva, mantra-tantra jAdU-TonA karatekarate eka dina eka kAlIdevI kA bhakta milA / usane rAjA se kahA, rAjan, Apa pazu bali dekara kAlI mAtA kI pUjA-bhakti kareM to ApakI manokAmanA avazya saphala hogI / Aja taka rAjagharAne meM isa prakAra kI hiMsA kANDa-baliprathA jar3amUla se hI nahIM thii| parantu svArthAndha rAjA yaha bhula gyaa| saca hai "vinAzakAle viparIta buddhi / " usane usa pApI vyakti ke kathanAnusAra pazubali denA svIkAra kara liyaa| pazubali caDhAkara rAjA ne kAlImAtA kI pUjA kii| karma dharma saMyoga kI bAta hai, isa prakAra devI ko bali caDhAne ke bAda padmanAbha ko kanyAratna utpanna huyA / usakA nAma mRgAvati
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA kI vijaya prasiddha kiyA / yaha kanyA baca gaI / usa kAlI devI ke pujArI ne rAjA ko yaha pratyakSa pramANa sarI vA batalA kara bahakA liyaa| rAjA bhI nizcaya kara baiThA ki isa devI pUjA ke kAraNa ho se yaha kanyA jIvita raha sakI hai ! isa samaya isa kanyA kI umra caudA-pandraha sAla kI hogI / tabhI rAjA devI kA parama bhakta bana gayA aura sacce deSa kI upAsanA chor3a kii| pAki usakA vizvAsa dRDha ho gayA ki kAlIdevI ko anukampA se hI yaha kanyA jIvita raha sakI hai| ata: pratyakSa pramANa se hI baha devI kA eka niSTha bhakta bana baiThA / yahI nahIM kAlI devI kA mandira banA kara prativarSa mahApUjA karI to Apako putra ho jAyegA isa zarta se rAjA ne atizIghna pahADa ke ThIka nIce hI eka sundara mandira banavA kara kAlI devI kI sthApanA kii| nagara vAhara yaha mandira apane DhaMga kA nirAlA hI thA / isa prakAra rAjA dinoMdina devI kA parama bhakta ho gayA / usI samaya se Aja taka pandraha varSoM se rAjA kabhI bhI pahADa para zrImalli tIrthaGkara ke darzana ko nahIM gyaa| kAlI mA~ kA mandira taiyAra hone ke bAda se hI hara sAla mahApUjA meM hajAroM mUka pazuoM kI bali hone lgii| rakta kI dhArA bahane lgii| parantu rAjA kI putra prApti kI icchA pUrNa nahIM huI to bhI unakA kAlI devI kI bhakti kama nahIM huyii| kyoMki vaha svayaM devIM kA dAsa banA aura devI use pratyakSa huyI aisA dRzya use dikhAyA gayA / "yathA rAjA tathA prajA" nIti ke anusAra mallipura kI hajAroM janatA devI kI bhakta bana gyii| thor3e hI dinoM meM usa kAlI devI kA vizeSa prabhAva prakhyAta ho gyaa| jisa kAlI bhakta ke kahane se mahArAjA ne mandira banavAyA thaa| vaha buddha sanyAsI thA / ataH sthApanA ke kucha dina bAda-zIghra hI vaha mara gayA / usake sthAna para usI kA zipya mANikadeva usa kAla mandira kA adhikArI banA thA / rAjA se ise devI kI pUjA karane ke liye bharapUra sAmagrI milatI hI thii| isake atirikta anekoM bhAvaka bhakta nAnA prakAra ke vastrAlaMkAra aura pujApAdi car3hAte the| isase devI ke dvArA atyanta bharapUra sAmagrI milane se dhUrta mANikadeva bhI pakkA paNDA ho gayA aura rAjA bhI usake baDhate prabhAva se devI kI mahimA samajha mAsikadeva para laTTa ho gayA , sAmAnya loga use rAjaguru hI samajhane lge| aba kyA thA, mANikadeva ne devI ke mandira ke pAsa hI eka vizAla sundara ArAmadAyaka maTha tayAra karAyA / usameM mANikadeva rahane lgaa| rAjA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya ] abhyAsAnusAra saptAha meM do tIna bAra devI ke darzanoM ko jAte the| usI samaya vaha mANikadeva se devI jI ke mAhAtmya aura camatkAroM ke viSaya meM bahuta dera taka carcA vArtA karate the / yadA kakSa koI vizeSa mahatva kA kArya hotA to svata: mANikadeva rAjA ke pAsa mAtA aura vahIM bahuta dera taka baha rAjA ke sAtha carcA karatA thaa| Aja bhI aise hI kisI mahatva ke sambandha meM usakI savArI AI thii| usake cehare para kucha gAmbhIrya thaa| thoDI dera donoM hI cupa rahe / mahArAja ne zAnti bhaMga kI / Adara se usakI ora punaH dekhA, aura bole "kyA AjJA hai ApakI / " ___ merI ! merI kyA prAjJA hai ? adhika gambhIra hokara pirohita jI bolane lage, "devI ne Apako kucha sandeza diyA hai vahIM kahane ko maiM AyA huuN|" devI kA sandeza ! yaha zabda sanate hI rAjA kA zarIra sihara uThA / kyoMki devI kAI na koI mahatvapUrNa Adeza detI hai| usakA sandeza koI vizeSa dizA nirdeza karane vAlA hotA hai| sAkSAt devI kA zabda sunane ko kitane hI loga utsuka rahate haiM / isake liye saba loga mAriNakadeva kI manAvanI karate haiM, use manamAnA dhana dete haiM kyoMki vahI devI ko bulavA sakatA hai| aisI logoM meM bhrAnti phailI huI hai / mANikadeva dvArA devI ko sabhI prasanna karanA cAhate, haiM varadAna milatA hai na devI kA / rAjA ne dekhA ki jaba kabhI usakA vizeSa kAma huyA to svayaM devI ke mandira meM jAkara mANikadeva ke kathanAnusAra pUjA karavA kara devI ko prasanna karatA thA aura devI kI AjJA suna kara tadanukUla kArya kara saphalatA pAtA / kaI bAra use pratyakSa AjJA milI thii| isase use bahuta khuzI thI / Aja to svataH hI devI jI prasanna ho sandeza denA cAhatI haiM to phira kahanA hI kyA hai ? pirohita pUjA kara devI se prazna puchatA aura tadanusAra devI pratyakSa bola kara uttara detii| isa prakAra sarvatra yaha jAla pasara gayA thA / parantu java ki prazna pUche binA hI devI jI bolI haiM to vizeSa mahattva samajhanA caahie| prAja devI jI kA sandeza-kyA mujhe putra prApti ke sambandha meM kyA kucha mahAdebI ne kahA hai kyA ? isa prakAra kA prazna-kalpanA rAjA ke mana meM caTa se AI aura gaI, usakA hRdaya Ananda se bhara gyaa| kintu yaha prasannatA adhika samaya raha na skii| pirohita kI prati gambhIra mudrA dekhakara yaha sandeza Ananda kA nahIM hai koI saMkaTa kA sUcaka mAlUma hotA hai aisA use pratIta hone lagA / isa prakAra rAjA sandeha dolA meM bhUlane lgaa|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ { ahiMsA kI vijaya rAjA ko adhika samaya saMzaya meM nahIM rakhate hue purohita jI bole, "mahArAja katla-pichalI rAtri meM devI jI ke mutra se aisI vANI nikalI ki rAjagharAne meM koI bahuta bar3A saMkaTa bahuta zIghra Ane vAlA hai| purohita ke mukha se devI kI zabdAvalI sunate hI rAjA bhaya se kAMpa uThA, ceharA phokA par3a gayA Azcarya se vetahAza ho purohita jI kI ora pAkulita netroM se dekhane lagA / mAnoM sacamuca hI koI vajrapAta hone vAlA ho / usakA ceharA bilkula utara gyaa| mukha se eka zabda bhI nahIM nikalA mAno AjIva citrita mUti ho / acala guma-suma raha gyaa| usakI isa dazA ko dekhakara purohitajI puna: boTa, rAjan itana, bhatAra ho adhIra hone kI koI bAta nahIM / kyoMki Ane vAlA saMkaTa AyegA hI, yA kaba AyegA, usakA svarUpa kyA hai ? usake nivAraNa kA upAya kyA hai ? isakA devI ne koI spaSTIkaraNa nahIM kiyA hai / astu, aApa vahA~ svayaM Akara, pUjA karake acchI taraha devI se vicAra kara pUchanA cAhie / kyoMki svayaM devI Apako saMkaTa nivAraNa kA upAya bhI btaayegii| "yahI kahane ko maiM Apake pAsa AyA haiN|" aba Apa jaaneN| purohita ne yaha sAntvanA ke rUpa meM kahA / kintu rAjA ko isase jarA bhI samAdhAna nahIM milA / maiM kaba devI ke pAsa jAU~, kaba pUjA karUM aura kisa prakAra zIghrAtizIghra saMkaTa kA svarUpa aura usake nivAraNa kA upAya devI se pUcha kara nizcaya karUM yaha kalabalo use satAne lgii| purohita rAjA ko vyAkula kara calatA banA 1 XXXXXXXXXXXXXXXXX ---- - - --- XXXXXXX hiMsA se prAtmA kA patana ___ hotA hai, isase bacanA cAhie / ------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrI kA cAturmAsa -2 rAjA padmanAbha zaiyA para karavaTa badala rahe haiM / nidrA devI manAneM para bhI nahIM AI / unake mastiSka meM anekoM tarka-vitarkoM kI lahareM daur3ane lagIM yAkhira devI kI ora se isa prakAra ke sandeza Ane kA kyA kAraNa hai ? isI sambandha meM vicAra karate-karate rAtri pUrNa ho gii| devI kI sevA meM maiMne koI bhUla nahIM kI, maiM barAbara sAvadhAna rahA hUM ? itanA karane para bhI devI prasanna nahIM ? isakA kyA kAraNa hai ? kyoM aisA sandeza diyA ? isa prakAra anekoM prakAra se vicAra karane para bhI rAjA ko kAraNa spaSTa nahIM huA / devI kI kRpA ke lie rAjA ne saba kucha kiyA thA / kula maryAdA chor3I apanI satyArtha paramparA chor3a pazubalI denA prArambha kiyA / zrI mallinAtha jinAlaya kI sevA-pUjA saMrakSaNa ko pUrvajoM ne jo dAna diyA thA use banda kara devI kI sevA-pUjA meM lagAnA svIkAra kiyA thaa| itanA hI nahIM pandraha varSoM se bhUlakara bhI mandAra parvata para zrI jinendra prabhu ke darzanoM ko bhI nahIM gayA thaa| jinamandira ko apekSA bhI adhika khetI-bADo, sonAcA~dI devo ke mandira ko diyA thaa| ThATa-bATa se devI pUjA karAtA thA / mANika deva to usakA rAjaguru hI bana gayA thA / itanA saba kucha hone para bho devI ruSTa ho gaI isa viSaya meM use kucha bhI samajha meM nahIM A rahA thA / saverA huA / mahArAja devI pUjA kI samasta sAmagrI evaM balI lekara devI ke darzanoM ko Aye / pUjA-pATha karate-karate sandhyAkAla huA | lagabhaga sandhyA samaya chaha bajate hI devI kI pUjA-prAratI hokara pazu balI dI jAyegI punaH AratI hogI / isa prakAra purohita ne AjJA dI / usakI AjJAnusAra AratI ko ekatrita hue saba loga bAhara nikala gaye / mandira pUrNa zAnta dikhane lagA / andhakAra hone lagA | mAtra mandira ke par3osa meM sthita maTha meM pirohita ke ziSya aura sevakoM kA kucha manda manda zabda sunAI detA thA / sarvatra nIravatA chA gyii| zAntatA dekha purohita ne AvAja lagAI "narasiMha" /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ <] [ ahiMsA kI vijaya tatkSaraNa eka nava javAna yuvaka usake sAmane namratA se A khaDA huA / purohita usase kahane lagA - jAo, mandira kA daravAjA banda karo / maTha se bhI koI prakAra kA hallA gurulA nahIM hone denA / zrAja mahArAja devI se koI prazna pUchane vAle haiN| prazna ke sAtha kucha viSaya kA spaSTIkaraNa devI se karAne vAle haiM samajhe ? jA | "isa prakAra kahakara mANika deva ne usase kucha netra saMketa kiyA. mauna bhASA meM kucha samajhAyA aura daravAjA banda kara narasiha calA gayA ! mANika deva mahArAja ko lekara garbhagRha meM nayA / vahA~ ke bhayAnaka, hRdaya vidAraka dRzya ko dekhakara rAjA kI chAtI dhak dhak karane lagI / yadyapi pichale caudaha varSo meM usane kaI bAra aise hRdaya vidAraka dRzya dekhe the / parantu Aja pahale se hI use bhaya thA punaH yaha hatyAkANDa dekhane ko milA isase yaha dRzya vizeSa bhayAnaka dIkha paDA / vaha anamanA sAtha hI sAtha purohita ke pIche jAkara devI ke sAmane khar3A ho gayA / devI kAla-vikAla virUpa bhayaMkara mUrti, nAnA Ayudha dhAraNa kiye hue usake ATha hAtha, se hI gale meM naramuNDoM kI mAlA tathA usake pA~voM ke pAsa abhI-abhI kATA huA, rakta me lathapatha pazu kA yaha ghar3a, yaha saba dekhakara bhalA kisakA hRdaya nahIM dhaDakegA ? vahA~ ke dRzya se to zmazAna meM adhika zAntatA ho sakatI hai | pUrA bucaDa khAnA thA vahA~ / bhuka pazuoM kA ghAta sthAna ? ghRNA aura bhaya svAbhAvika thA / rAjA sAhaba jaise hI vahA~ pahu~cakara khar3e hue ki mANika deva purohita ne devI pagatale bhare rakta meM eka uMgalI Dubokara rAjA ke lalATa para TIkA lagAyA, use tIrtha prasAda diyA aura zratigambhIra mudrA karake ai banda kara devI kI bhakti - stuti karane lagA / vaha prArthanA karane lagA usI samaya mahArAja ne bhI sASTAMga namaskAra kiyA / vahA~ vyApta grUpa kI dhuA kI tIna bAsa se rAjA kA jIva ghuTane lagA thA, para karatA kyA ? khaDA rahA / vahI devI ke pAsa hI rakhA nandAdIpa jala rahA thA usameM aura thor3A tela DAlakara purohita bhI devI ke pAsa hI khar3A ho gayA / usase rAjA ne jaisA kahA usI prakAra devI se prazna kiyA / vaha dhUrta bolA "mahAdevI, mAte | isa rAjA ko bahuta zIghra hI koI baDhAbhArI saMkaTa Ane vAlA hai aisA ApakA vacana mujhe sunane ko milA thaa| isakA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahasA ko vijaya ] kAraNa kyA mahArAja kI ora se koI truTi ho gaI hai ? usa saMkaTa ke nivAraNa kA upAya kyA hai ? mApakI sevA ko mahArAja sadA taiyAra haiN|" isa prakAra prazna kara purAhita natra banda kara hAtha jor3e khar3A ho gayA aura mahArAja bhI hAtha joDe hue uttara pAne kI utsukatA se devI kI ora kAnalagAye vinaya se khar3e hue the| devI kyA uttara detI hai| alpa samaya ke bAda devI ke mukha se AvAja A rahI ho aisA AbhAsa hone lagA / punaH nimna prakAra spaSTa zabda sunAyI dene lage-- .-. - ." -." -- --- rAjan ApakI bhakti meM koI antara nahIM par3A / parantu isa nagarI meM eka nAnAdigambara sAdhu kA ahiMsA upadeza prArambha ho gayA hai, vahAM tumhArI rAjadhAnI se saikar3oM loga usa upadeza meM jAne lage haiM / ve bar3e prema se usa upadeza ko sunate haiM / Age-pIche usake upadeza se Apake raNavAsa va rAjavADhe meM bhI logoM kI bhAvanA badalego, basa isI kAraNa se isa rAjadhAnI para mahAsaMkaTa hogA / sAvadhAna ho o ! aura usakA yogya upAya kro| vs|" - -- - devI kI AvAja banda ho gaI / devI ke mukha se nikale zabda barAbara sahI hote haiM aisA rAjA ko vizvAsa thA / devI satya kathana karatI hai isalie vaha nizcaya samajha rahA hai ki kaisA bhI saMkaTa aayegaa| yaha Apatti avazya Ane vAlI hai / ni:sandeha bhArI Apatti AyegI aisA use pUrNa vizvAsa ho rahA thaa| usI samaya purohita devI ke zabdoM kA spaSTIkaraNa karate hue kahane lagA "nagnasAdhu ke kAraNa saMkaTa Ane vAlA hai|" isa prakAra hI kucha baDabar3AtA padmanAbha cAhara AyA, purohita ne daravAjA kholA aura bAhara khar3e ratha para savAra hokara rAjA nagarI ko vApasa cala diyaa| yaha ghaTanA zrAvaNa mAsa kI hai, aAkAza ghanAghana vyApta thA-cAroM ora kAlI ghaTAeM chAyIM thIM / usI prakAra mahArAja ke anta: karaga meM bhI utanA hI sadhana aMdhakAra phailA hanA thA / usakA ceharA phIkA aura babarAhaTa se bharA thA dekhane meM bhayAtura lagatA thaa| udhara mANika deva apane SaDayantra ko saphala huA samajha kara haMsamukha ho maTha meM praviSTa huA aura apane sAmane apane ziSya parivAra ko baiThAkara punaH isI viSaya para carcA karane lgaa|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA kI vijaya padmanAbha mahArAja ne jisa samaya devI kA mandira nirmANa karAyA thA aura pazubalI kI prathA cAlU kI thI usI samaya bahuta se ahiMsA dharmAdalambiyoM ko yaha kRtya anucita lagA thA | itanA ho nahIM rAjagharAne ke vRddhajana bhI isakRtya ke viruddha the / parantu mahArAja kI sattA ke samakSa kisa kI cala sakatI thI ? sabakI caturAI, buddhimAnI dharI raha gaI / rAjA ke saba jaina nagna kisI bhI pUrvaja ne hisAdharma kA avalambana nahIM kiyA thA / munI ko ho apanA guru mAnate the / digambara sAdhumroM ke prati unakI akATya dRDha zraddhA thI / usa samaya padmanAbha rAjA ko bhI isa hiMsA mArga se rokane ko eka nagna munirAja ne bahuta prayatna kiyA thA parantu unakI zikSA kA koI asara rAjA para nahIM huA thaa| devI eka "sAkSAt jAgRta zakti hai aura usI kI kRpA se merI kanyA jIvanta raha sakI haiM" aisA use pUrNa vizvAsa jama gayA thA / itanA hI nahIM apitu dedI yadi ruSTa ho gaI to merA sarvanAza ho jAyegA yaha bhI usake mana meM thA vahI kara kisI bhI sAdhu-santa kA prabhAva nahIM par3A / kisI kA sadupadeza use usa pApakArya se parAvRta nahIM kara skaa| isake viparIta huA yaha ki jisane devI ko balidAna karane kA niSedha kiyA unake gharoM meM zrAga laga gaI. unakA ghana-mAla luTa gayA, nAnA upadrava ho gaye / isa kAraNa logoM ke mana meM eka fafar dahazata vaiTha gyii| phalataH dhIre-dhIre rAjA ke samAna prajA bhI kAlIdevI kI bhakta banane lagI / sabai mora hiMsA kA tANDava dRSTigata hone lagA / ki usa gara 10] "jahA~ hiMsAtmaka kriyAkANDa hoM, loga hiMsaka hoM vahA~, sAdhunoM ko nahIM rahanA cAhie / " isa prakAra vicAra kara sabhI nagna digambara dayAlu munirAja usa nagarI se nikala vihAra kara cale gaye / usake bAda zrAjataka caudaha varSo meM koI bhI sAdhu vahA~ nahIM pdhaare| kisI bhI muni ke caraNa nahIM pdd'e| koI bhI santa rAjadhAnI kI ora nahIM Aye | kAlImAtA ke utkarSa hRdaya se ahiMsAko yaha bahuta acchA huaa| pariNAma yaha huA ki logoM ke dharma lupta prAyaH hone lagA aura devI kI pazubalI hI hamArA karttavya hai aisA bhAva jamane lagA / balI caDhAnA hI hamArA kartavya hai aisA unheM bhAsa hone lagA / isa prakAra hiMsA pravRtti itanI prabala ho gaI ki prativarSa hajAroM muka, niraparAdha pazu- devI kI bheMTa car3hane lage / raktadhArA bahane lagI / yaha saba dekhakara mahAvIra prabhu ke sacce anuyAyiyoM ko bahuta hI duHkha hotA, pIDA huyI parantu rAjA kI dRSTi viparIta ho jAne se kisI kA kucha bhI cala nahIM sakatA thA / isa kAraNa pratikAra kA kisI ne vizeSa koI prayatna bhI nahIM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsA ko vijaya ] [11 kiyA | jo ho anyAya, atyAcAra anIti aura duSkarma bhI adhika nahIM calA karatI / pApa kA ghaDA bhI bharatA hai to phUTatA hI hai / koI na koI sahaja kAraNa pratIkAra karane vAlA hotA hai / anyAya kA sarvanAza hotA hai| isa nyAyAnusAra mallipura kA anarthakArI hiMsAkANDa kA bhI anta prati najadIka yA gayA hai aisecinha dikhAI par3ane lage / dIpaka bujhane ko hotA hai to apanA pUrA prakAza dikhAtA hai| isI prakAra yaha hiMsAkANDa bhI antima sImA para thA / para aba bujhane vAlA hai yaha cinha bhI A gyaa| isakA kAraNa thA ki isa varSa zrI 108 AcArya amarakIrti jI mahArAja kA cAturmAsa yahI sthApita huA thA ve bahuta vidvAna aura prabhAvazAlI munIzvara the / unakA tapazcaryA kI zakti bhI alaukika thii| unakA upadeza jAdUbharA thaa| logoM ke mana para usakI atyanta zIghra amiTa chApa paDatI thI / vihAra karate-karate jisa samaya AcArya zrI amarakIti jI mallipura rAjya meM Aye usa samaya anekoM dharmabhIrumoM ne jo unake prabhAva aura tapovala ko nahIM jAnate the, udhara nahIM Ane kI prArthanA kI thii| parantu eka rAjA hI ahiMsA dharma kA virodhI ho gayA hai| hiMsAmArga pakaTa kara vaha adharma pracAra kara rahA hai| isase jaina munI vahA~ nahIM jAnA cAhie yaha bAta AcArya zrI ko rucikara nahIM huyo / eka jana dharmAvalambI ahiMsA paramodharma parityAga kara sarvatra hiMsA rUpa mahApApa kA pracAra-prasAra kare yaha bhalA satya, ahiMsA ke avatAra mahAmunirAja kisa prakAra sahana karate ? unhoMne nizcaya kiyA thA ki maiM satprayatna kara rAjA ko sanmArga para lAUMgA, pUrNataH isa caudaha varSa se pracalita prasArita mUka prANIbaMdha prathA ko AmUla-cUla naSTa karUMgA aisA unheM pUraNe AtmavizvAsa thA / isa kAlImAtA kA nAma nizAna dhokara rahUMgA aisA unhoMne dRDha nizcaya kiyA thaa| yahI kAraNa thA ki unhoMne kisI ko prArthanA, bAta ko nahIM sunakara nahIM mAnakara icchApUrvaka mallipura meM hI cAturmAsa sthApanA kI thI / jaina munirAja kA Agamana huA jAnakara kitane hI zrAvakoM ko paramAnanda huA, parama santoSa huA / unhoMne munirAja ke caraNoM meM vrata bhI dhAraNa kiyA ki hama pUrvavat zrahiMsA dharma hI pAlana kreNge| hiMsA kA Azraya kabhI nahI leMge / hiMsA dharma kA vyApAra baDhane lagA | ASADha aura zrAvaNa mAsa ke andara hI andara AcArya zrI ke zrotAoM kI acchI bhIr3a jamane lagI / upadeza sunakara unakA pariNAma badala gayA / dayA, mamatA aura karuNA kA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ E : 12] [ ahiMsA kI vijaya srota umaDa paDA / prAcArya zrI kI prabhAvI vANI ne unheM samajhAyA ki dharma ahiMsA hI hai| isakA kitanA mahattva hai jana-jana ke hRdaya meM akiMta kara diyA / phalataH unakA dharmaparivartana unheM kitanA ghAtaka hai, duHkhada aura vipa rIta hai yaha unheM svayaM vidita hone lagA / hamArA kitanA bhayaMkara patana huA yaha jAnakara unheM dharma bhraSTa hone kA pazcAttApa hone lagA / guru bhakti da hone lagI usI prakAra jinendrabhakti bhI jAgrata ho gii| ina gurudeva kA prabhAva vRddhiMgata hotA huA dekhakara hI mANika deva ne devo kA jhUThA sandeza rAjA ko diyA thaa| nayA sandeza batAkara use sAvadhAna kiyA thA kyoMki rAjA ne puna: jainadharma-ahiMsA dharma svIkAra kara liyA to usakA divAlA nikala jAyegA, usakI dAla nahIM galegI, yaha use bhaya thA | bhole logoM ko mithyA dharma meM phaMsAkara aura manamAnA AcaraNa kara sukha bhoga nirata hue usa purohita ko jainamunI eka bhayaMkara zatru pratIta hote the / isIlie yaha navIna aMkura jamane na pAye isake pUrva hI usakA samUla nAza karanA cAhie isI abhiprAya se mANika deva ne yaha sArI kArasthAnI racI thii| kyoMki rAjA munirAja ke pAsa gayA to achUtA nahIM raha sakegA / devI kI sAmarthya para rAjA kA pUrNa vizvAsa hai yaha purohita ko bhale prakAra avagata thA / isIlie usane socA thA ki apane Upara prAte saMkaTa kA nimitta kAraNa munI ko rAjA zIghra hI rAjya se bAhara nikAla kara hI rahegA aisA use pUrNa vizvAsa thA / parantu jaina digambara vItarAgI sAdhu prANa jAne para bhI cAturmAsa sthApita sthAna se jA nahIM sakate, yaha usa becAre, ajJAnI, svArthAn ko kyA patA thA / hotA bhI kaise ? Dan dharma hiMsA meM nahIM, zrahiMsA meM hai /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ haSTi bhaiMTa-3 zrAvaNa mAsa gayA / mAdrapada mAsa prArambha haA / sarvatra hariyAlI chA gaI / pahADa para chAyo hariyAlI navIna phUloM kI bahAra, usake madhya sthita jina bhavana apUrva zobhA pA rahA thaa| mandAra pahADa yathA nAma tathA guNa pratIta hone lagA / isa samaya kA ramaNIya dRzya vastutaH avarNanIya thA / pahAr3a ke mArga meM caTTAnoM ko cIra kara cAra-pAMca guphAye nimitta thiiN| inhIM meM se eka mRphA meM AcArya zrI ne cAturmAsa sthApita kiyA thaa| vahIM vAstavya banA kara rahate the / usa guphA ke sAmane eka vizAla-suvistRta maNDapa thA ! zrI 108 AcArya mahArAja isI maNDapa meM eka svaccha zilA para AsIna ho dharmabandhuoM ko hitopadeza diyA karate the / hajAroM bhadhya puNDarIka ekatra ho unakA maghara dharmAmRta pAna karane Ate the| zanaiH zanaiH dasa lakSaNa parva nikaTa prA pahu~cA / AcArya jI ke mojAjanoM kI saMkhyA bhI bahuta adhika bar3ha gaI / bhAdrapada zuklA paJcamI kA dina AyA / pahADa para sthita mallinAtha jinAlaya meM Aja vizeSa vaibhava se pUjA prArambha huI / paJcAmRtAbhiSeka pUrvaka jaya jayakAra karate loga ati Ananda se pUjA kara rahe the| idhara guphA ke sAmane maNDapa meM bhI saMkar3oM loga jama gaye the| parvata para munirAja ke darzanoM kA khAbha hogA / isa vicAra se dUra-dUra se loga Aye the / unameM se kitane ho loga zrI mallinAtha bhagavAna ke darzana kara muni darzana ko A rahe the / guhA ke sAmane maNDapa ke madhya eka patthara kA cokora cabUtarA thaa| uso para prAcArya zrI virAjamAna the| eka ora puruSa baiThe the aura dUsarI ora striyA~ sthira citta se unakA upadeza sunane ko jamI thiiN| paryuSaNa parva kA prathama divasa thA / ataH prathama prAcArya zrI ne parva kA paricaya kA vivecana kiyA, pUnaH prathama 'kSamA dharma kI khuba bArIkI se vyAkhyA kii| bhalI janatA madgada ho gii| mAnoM khoI sampatti unheM mila gii| uttama kSamA dharma kA artha kyA hai ? usakA pAlana kisa prakAra karanA ? ina praznoM kA vivecana karate hue prazaMgAnusAra unhoMne ahiMsA dharma kA bhI thoDA sA paricaya rUpa upadeza diyA / ahiMsA kA mahatva kyA hai ? isa viSaya
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] ahiMsA kI vijaya para ve bola rahe the ki ghor3oM kI TApa kI AvAja sunAI par3ane lagI, sahasA cauke aura sabakI dRSTi udhara hI phira gaI / vA hara dekhA ki eka cAra ghor3oM kA sundara ratha maNDapa ke samIpa Akara ThaharA / ratha se eka taruNa rAjakumAra nIce uttarA, vaha sIdhA maNDapa meM AyA aura usane bar3I bhakti, zraddhA-evaM vinaya se guru caraNoM meM namana kiyA, darzana kiye aura mahArAja zrI kA AzIrvAda lekara unake cabUtare ke pAsa hI eka aura upadeza sunane ko zAnta mana se vaMTha gyaa| yaha rAjapatra kauna ? isa viSaya meM logoM ke mana meM kotUhala huaa| usI samaya AcArya zrI kA upadeza prArambha huA / sabhI logoM kA lakSa pUna: udhara hI ho gayA / ahiMsA kisa prakAra pAlana karanA caahie| gahasthoM kI ahiMsA kI maryAdA kyA hai, muniyoM kI ahiMsA kisa zrezi kI hai aura rAjagharAne kI ahiMsA kisa sImA kI hai isa viSaya kA vivecana itanI gambhIratA se kiyA ki logoM kA mana dayA dharma se umar3a par3A / bahuta logoM ko apane hiMsAkarma kA pazcAttApa hone lagA / kitanoM ne Age kabhI hiMsA nahIM karane kI pratijJA kI / aura jo ahiMsAvAdI bane rahe unakI ahiMsA dharma para vizeSa zraddhA, aura pragADha AsthA jama gii| mahArAja zrI kA upadeza samArata huA / kitane hI strI puruSa unake darzana kara jAne lage / tathA kucha loga "yaha rAjakumAra kauna hai ?' ime avagata karane ke lie vahIM pAsa meM khar3e ho gye| ratha ke pAsa bhI bahuta logoM kA jamaghaTa laga gayA / bahuta se loga jaba nikala kara cale gaye taba vaha rAjakumAra mahArAjajI ke pAsa vinayAvanata ho kucha kahatA hayA baiTha gyaa| bahuta dera ke bAda punaH eka bAra munirAja ke darzana kara vaha rAjakumAra maNDapa se nikala kara bAhara Aye aura ratha meM savAra hote hI ratha vega me calane lgaa| mallipura kI ora jAne vAle logoM ko kucha thoDI bahuta jAnakArI ho gaI vahI carcA phaila gayo / zroDe hI samaya meM rAjakumAra ke bAre meM jAnakArI ho gii| jina logoM ne prAcArya mahArAja aura rAjakumAra kA bArtAlApa sunA thA unhoMne sabhI logoM ko spaSTa vistAra pUrvaka samajhA diyA / isa prakAra sarva janatA ko sahI hakIkata jJAta ho gii| vaha rAjakumAra kauna thA ? pAThaka bhI yaha jAnane ko utsuka hoMge ? to nidhe / mallipura se lagabhaga 15-20 (pandraha-bIsa) mola dUra eka campA nagara thaa| vahAM kA rAjA jaina dharmAvalambo karNadeva thA, unhIM kA yaha zahajAdA yaha rAjakumAra thaa| ye parivAra sahita munibhakta the /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [15 ahiMsA kI vijaya karNadeva kI munibhakti pragADha thii| parantu baddhAvasthA adhika hone se ve tIvA. kAMkSA rahane para bhI darzanoM ko nahIM A sake / AcArya amaracandra kA cAtu si mallipura meM ho rahA hai / yaha jAna kara hI unheM munidarzana ko tIdrAkAMkSA thI usI kI pUrti ke liye unhoMne apane putra mahendra ko muddAma bhejA thaa| mahA paryuSaNa parva meM munirAja darzana--guru darzana karanA mUla hetU thA isake atirikta kArgadeva ne munirAja se eka vinatI karane ko yuvarAja ko bhejA thaa| mallipura aura campA nagara donoM rAjya bahuta hI pAsa-pAsa the / donoM rAjyoM meM vizeSa koI baira-virodha nahIM thA aura na hI prema hI thaa| mallipura ke rAjA ne kAlImAtA kA mandira banavA kara hiMsA kA jo pracAra-prasAra kiyA thA vaha karNadeva ko kataI pasanda nahIM thaa| jisa samaya use yaha vidita huA ki amaracandra mahArAja kA cAturmAsa mallipura meM hone jA rahA hai to use atyanta Azcarya huaa| kAraNa ki kAlIdevI kA mandira aura AcArya zrI kA nivAsasthAna isameM koI adhika dUrI nahIM thI / bali kA kANDa vahAM nirantara calatA hI rahatA thA na ! phira mallipUra ke rAjA kI bhAMti vahAM kI prajA bhI kAlImAtA kI parama bhakta ho gayI thI, isase use bahuta cintA thI ki prAcArya dho ko caryA kisa prakAra anta taka nibha skegii| yahI nahIM devI kI vArSika yAtrA bhI Azvina mahIne meM hI hotI thii| usa samaya hajAroM mUka prANiyoM ko lI caDhatI thii| usaprANI saMhAra kAla meM AcArya zrI kA mallipura meM rahanA saMbhava nahIM, yaha socakara usane vicArA ki parva pUrA hote hI mahArAja ko campA nagara meM le AnA cAhiye / bhAdrapada mAsa samApta hote hI gurudeva mallipura se vihAra kara campA nagara padhAreM yaha prArthanA karane ko hI karNadeva rAjA ne apane suputra mahendra ko bhejA thA / jainamuni-sAdhu cAturmAsa meM sthAna parivartana nahIM karate yaha karaNadeva ko vidita na ho yaha bAta nahIM thii| vaha jAnatA thA / to bhI isa prasaMga meM bhAcArya zrI ko vikaTa samasyA kA sAmanA kisa prakAra karanA hogA yaha samajhane samajhAne ko hI unhoMne apane putra ko bhejA thA / varAja mahendra ne yaha sampUrNa vIbhatsa dRzya sambandhI samAcAra AcArya zrI ko samajhAyA aura saMkaTa kAla kA ullekha karate hue, bhAdrapada mAsa pUrNa hote hI campAnagara bihAra karane kI prArthanA kI thI / parantu mahArAja ne to svayaM jAna-bajha kara hI vahA~ cAturmAsa kiyA thaa| ata:
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ahiMsA ko vijaya unhoMne spaSTa kahA ki hama yahA~ se kahIM nahIM jA sakate / yahI nahIM, hama isa ghora hiMsA ko bho rokane kA bharasaka prayatna kareMne yaha bhI unhoMne apanA dRDha saMkalpa mahendra kumAra ko sunaayaa| kisa upAya se yaha kArya banda karanA hai, kisa mArma ko apanAnA hogA, kisa prakAra prArambha karanA hogA aura kisa prakAra Andolana saphala hogA yaha saba upAya hama paryuSaNa ke antima divasa ghoSita kareMge yaha bhI prAcArya zrI ne mahendra yuvarAja ko batAyA / mahArAja zrI kA yaha ekAnta dRr3ha nizcaya sunakara mahendra ko atyanta Ananda huyA / kintu yaha yojanA kisa prakAra kitanI saphala hogI yaha mahendra ko zaMkA hone lgii| vaha ratha meM baiThakara bho yahI vicAra karatA jA rahA thaa| usake mastiSka meM yahI prazna ghamar3a rahA thA / mahendra rAjakumAra kA ratha calA jA rahA thA / mallipura kI sImA pAra karate na karate eka ratha mallipura kI ora se AtA hayA dokhA / yaha mallipura ke bAhara nikala kara kAlImAtA ke mandira kI ora jAne vAle karNamArga para dauine lagA / mahendra ne yaha socakara ki saMbhavataH isa ratha meM savAra ho padmanAbha rAjA svayaM devI ke darzanoM ko padhAra rahe haiM, apane sArathI ko dhImedhIme ratha calAne kI prAjJA dI / isakA kAraNa yaha thA ki yadi rAstA meM rAjA se bheMTa ho jAya to isa viSaya meM usase kucha vicAra-vimarza karanA cAhie / kucha hI samayAnantara daha ratha sAmane pAyA aura mahendra kI apekSAnusAra donoM kA prAmanA-sAmanA ho gyaa| donoM kI bheMTa to huyI parantu usa ratha meM rAjA nahIM apitu koI rAja striyA~ haiM aisA use dikhAI diyA / bAta yaha thI ki padmanAbha rAjA kI putrI magAvatI aura usakI mAtezvarI murAdevo donoM hI devI ke darzanoM ko nikalo thIM / pahADa kI ora se prAtA huA ratha kisakA hai ? kyoM yaha dhIre-dhIre calA A rahA hai ? yaha jAnane kI utsUkatA unako bhI ho rahI thI / unakA kisI kA bhI eka dUsare se paricaya nahIM thA / to bho vicakSaNabuddhi rAjakumAra mahendra ne anumAna lagAyA ki ye devI ke mandira kI ora jAnevAlI striyA~ rAjakanyA va rAjarAnI honA caahie| donoM ratha prati nikaTa Amane-sAmane Ane para magAvatI ne gardana Upara kara udhara dekhA, mahendra bhI idhara hI dekha rahA thaa| donoM ko dRSTi kA milApa huaa| eka hI kSaNa ! milate hI mamAvato ne apanI dRSTi nIce kara lo| palabhara meM donoM ratha eka dUsare ko pAra kara dUra jAne lage / isa ratha meM savAra koI rAjaputra hai, yaha muni ke darzana kara AyA hogA, isa prakAra
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ko vijaya] [17 una donoM ko usa samaya samajha meM A gayA : para gaha, kAga jAjAra yaha unheM bilkula bhI samajha meM nahIM aayaa| mRgAvatI kI yaha prathama dRSTi hI usa para kSaNabhara ko par3I thii| rAjaputra ke sAtha yaha pahalA iSTipAta thaa| usakA pUrva paricaya to dara. kabhI darzana hI nahIM huA thA, to bhI usa eka kSaNamAtra kI dRSTi kSepa se use eka ananubhUta hRdayAnanda utpanna humA / usake sampUrNa zarIra meM yaha Ananda saMcAra apUrva thaa| vaha rAjaputra kauna ho sakatA hai ? yaha jAnane kI utkaTa utkaNThA usake hRdaya meM jAgrata ho gaI thii| parantu use samajhane kA mArga hI kyA thA ! koI upAya na thA / vaha devI ke darzana ko mandira meM gaI, paranta pratidina ke samAna usakA lakSa devI kI ora nahIM gayA / mana kahIM aura hI ThikAne thA / aura roja ke samAna vahA~ se bApisa Ate samaya bhI sAyaMkAlIna AkAza lAlimA ko aura dRSTi nahIM DAlI, tathA samUha meM lauTate hae pakSiyoM kI paMktiyoM ko bhI Ananda se nahIM dekhA, pazuoM kI ora bhI dRSTi nahIM DAlI, khoI-khoI sI calI jA rahI thii| yahI nahIM rAjavADe meM pahu~cakara bho khAna-pAna kI sudha-budha bho bhula gaI / kyA gajaba hai eka kSaNa kI cAra A~khoM kI bhiDana ne kAyA palaTa bAra dI, kyA jAdU hai yaha ? kyA hI vicitra milana hai yaha ? isa rAga ke kAraNa hI manuSyoM ke hRdaya kI bhAvanA eka kSaNa meM hI ulaTa-pulaTa ho jAtI hai / mAtra eka hI kaTAkSa se kitanoM kA hRdaya jIta liyA jAtA hai| isake viparIta najara se eka hI izAre kI IrSyA se hajAroM kA maraNa bhI ho jAtA hai / na kevala manuSyoM para hI yaha dRSTI kA asara hotA hai apitu pazu-pakSiyoM para bhI dRSTi kA jAdU vilakSaNa hI prabhAva par3atA hai / phira mahendra kI najara-dRSTipAta se mRgAvatI pagalI sI ho gaI to isameM Azcarya hI kyA hai ? yaha koI navIna kAma hai kyA ? magAvatI kI avasthA to vicitra huyii| ThIka hai| para mahendra ! usakA hAla kyA huA? yaha kahane ko aAvazyakatA hI kyA hai ? kyA usa para koI prabhAva nahIM paDA kyA ? isa eka kSaNa kI najara bhiDana kA pariNAma kyA huA ? kucha nahIM huA kyA ? xxxx
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAvatI kI nirAzA-4 mANikadeva ne jaba se rAjA ko kahA ki Apako devI kI AjJA huyI hai ki "deza yA rAjagharAne meM koI bar3A saMkaTa Ane vAlA hai|" tabhI se rAjA kA mana bahuta hI udAsa aura dukhI thA use jarA bhI zAnti na thI / santAna sustra kI AzA se usane devI kA mandira banavAyA thA aura balI caDhAne rUpa mahA ghora pApakarma zurU kiyA thA / sanAtana jainadharma kA tyAga kara kAlIdevI kI ArAdhanA svIkAra kI thii| yaha saba parivartita hone para bhI use kucha bhI sukha va Ananda nahIM prApta humA / hotA kase ? mArga hI vipa. rIta pakaDA thA / usa dina baha devI kI AjJA sunane ko bhI svayaM gayA, aura jisa samaya purohita ne usake bhAla para tatkAla pazubadha kara usake rakta kA tilaka lagAyA thA, usa samaya acAnaka hI usake zarIra meM karuNA ke romAMca bhara gaye the| caudaha varSa se barAbara vaha yaha amAnuSika dRzya dekhatA rahA, parantu kyA vastutaH usase usakA hRdaya pASANa ho gayA kyA ? nahIM, yaha nahIM kaha sakate ki usa rAjA ke mana se ahiMsA dharma kA sarvathA sarvAbhAdha ho gayA ho / vastu sthiti yaha thI ki "arthI doSAnna pazyati / " svArthI jana doSoM kI aura lakSya hI nahIM dete haiM / rAjA kI bhI yahI dazA thI vaha svArthAndha ho sArAsAra-hitAhita vicAra se zUnya ho gayA thA / to bhI janmajAna saMskAra anta: karaNa meM sisaka rahe the / kAlIdevI ne kahA thA "nagna sAdhu ke upadeza ke nimitta se rAjya para bahuta bar3A saMkaTa pAyegA / " rAjA tabhI se isI dhuna-buna meM lagA thA ki kyA upAya kiyA jAya ? yaha yojanA kisa prakAra lAgU kI jA sakatI hai yaha eka baDI pecIdI samasyA bana gayI thI / vaha vicAratA hai ki jainAcArya ko yahA~ padhAre do mahIne ho gaye, parantu usane rAjya virodhI koI pracAra nahIM kiyA, mere virodha meM bhI kucha nahIM kiyA aura na hI rAjya meM asantoSa ho aisA hI koI kAma kiyA hai|" isa paristhiti meM usa niraparAdha sAdhu ko apane rAjya se nikAlane kA prayatna karanA yA usa para koI asatya aAropa lagAnA, kyA yaha anyAya nahIM hogA ? atyAcAra nahIM hogA ?
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ko vijaya] avazya hogA / yaha vaha bhale prakAra jAna rahA thA / rAjadhAnI ke aneka jaina loga unake bhakta bana cuke haiN| pratidina unakA dharmopadeza sunane jAte haiM, munirAja ke viSaya meM unakA agADha Adara va zraddhAbhAva hai| isa hAlata meM mere dvArA munimahArAja ko kisI bhI prakAra kA kucha trAsa-duHstra dene kA prayatna huA to nizcaya hI prajA merI virodhI ho jAyegI aura usase ho rAjya para bhArI saMkaTa A jAyegA / isa cintanA se padmanAbha ko bahuta bhaya laga rahA thA / para kare kyA ? koI bhI vicAra sthAyI nahIM raha pA rahA thaa| raha-raha kara use lagatA kAlIdevI kA vacana hI satya hai / vaha anyathA nahIM ho sakatA / jo devI bolatI hai vahIM hotA hai, kabhI galata nahIM ho sktaa|' isa prakAra kabhI idhara jhukatA to kabhI udhara jhUlane lagatA / vega se pravAhita nadI kA jala jisa prakAra kisI vizAla vakSa ko yA pASANa ko mArga meM pAkara do bhAgoM meM baMTa jAtA hai, vahI dazA isa samaya padmanAbha ke manovega kI ho gaI / kyA karanA yaha use sUjha hI nahIM par3a rahA thA / devI kA sandeza sunane ke bAda isI dubidhA meM zrAvaNa mAsa pUrA ho gayA thA / aba bhAdra padamAsa kA parva bhI prArambha ho gayA / varSAkAlIna nado kI bADha samAna gurudarzakoM kI saMkhyA bar3hane lagI / upadezAmRta pAna karane ko rAjagharAne ke bhI bahuta se parivAra Ane lage / ve loga apane ghara jAkara munirAja kA guNagAna karate the / mRgAvatI ne unake yazasvI, prabhAvI upadeza ke viSaya meM sunA to usakA mana bhI munidarzana ko lAlAyita ho uThA / pichalI saMdhyA ko ratha meM sabAra rAjaputra se bheMTa kI ghaTanA se vaha adhika vyagra ho uTho / kyoMki munidarzana ko jAne se avazya punaH usase bheTa ho sakatI hai / anAyAsa usase milane kA avasara prApta hogA / yaha use pAzA thii| parantu, muni darzana ko jAnA kaise ? yaha vicAra Ate hI use smaraNa AyA ki, "hamAre pUrvaja pahale mandAra parvata para jinendra pUjA karane jAte the / parva tithiyoM meM mallinAtha jinAlaya meM abhiSeka-pUjA vidhAnAdi mahotsava karate the|" aisA usane kaI bAra sunA thA / rAjagharAne kI striyA~ barAbara vahA~ bhakti, darzana, pUjA nimitta jAtI thIM / isa nimitta ko lekara dUsare hI dina usane apanI mA~ se isa viSaya kI carcA nikAlI / rAnI murAdevI kI jinapUjA karane kI va mahotsava dekhane kI bhAvanA na ho aisI bAta nahIM thii| parantu usake mana meM thA ki padmanAbha mahArAja ko yaha vicAra pasanda nahIM prAyegA yahI socakara mRgAvatI ko isa viSaya meM kucha uttara nahIM diyA /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [ahiMsA kI vijaya parantu mRgAvatI ne mA~ kI maunasammati jJAta kara pitA ke pAsa isa viSaya meM . anumati-prAjJA caahii| gAvatI eka hI kanyA hone se saMpakA bahuta dulArI thI / sabako acchI lagatI thii| usake mana ke viruddha prAyaH kucha bhI nahIM karatA thaa| mRgAvatI prasanna aura sukhI rahe yahI sabakA satata prayatna rahatA thA / isa samaya pahADapara jAne kI usakI tIna icchA jAnakara rAjA ke gale meM bhArI phandA paDa gayA / kyoMki magAbatI kA haTha use jJAta thA / vaha jaba bhI jisa kAma kI haTha pakaDatI use kiye binA nahIM rahatI / isa bAta kA rAjA ko pUrA anubhaba thA / yadi use usakI icchA pramANa AjJA detA hUM to kAlIdevI kupita hogI, usakI anukampA kA bhaya usake hRdaya meM nAcane lagA / puna: vicAra kara rAjA ne, atiprama se kanyA ko apane aGka meM le kahA 'mRgAvatI ! tU bAhara devI ke mandira meM ho jAtI hI hai, pahAr3a para bhalA kyA hai ? mAtra pahAr3a para car3hane se tujhe bahuta trAsa hogaa| isalie vahA~ nahIM jaanaa|" Thoka hai pahADa para jAne se trAsa hogA to mArga meM hI munirAja haiM unake darzana kara yA jAU~gI / " bIca meM hI mRgAvatI bolii| "devI ke sandeza kI bAta mahArAja ne kisI se bhI nahIM kahI thii| isase mRgAvatI ko yaha mAlUma nahIM thA ki munidarzana kA koI pratibandha ho sakatA hai / ataH usane sahaja hI yaha bhAva prakaTa kiyA / rAjA ne usake mukha se munidarzana ko icchA zabda sunA to sanna raha gayA / kyoMki use vizvAsa thA, yadi mugAbatI munidarzana ko gaI to devI kA avazya prakopa hogA / vaha kupita hue binA raha nahIM sakatI / yaha bhaya use khA rahA thaa| vahI socakara vaha kanyA ko pahADa para bhI bhejane ko taiyAra nahIM thA / parantu usane jabardasta haTha pakar3a kara eka kaThina samasyA upasthita karadI thii| mRgAvatI ke prayana se rAjA meM dvaidIbhAva jAga uThA / usakA kahanA yathArtha thA, "pahADa para jAne se trAsa hogA to muni darzana ko jAne do usameM to kaSTa nahIM hai|" ye donoM bAta TAlane ko nahIM ho sakatI / yahI vicAra kara rAjA bolA, beTI terI icchA pahADa para pUjA dekhane kI hai to jA meMrA koI virodha nahIM hai| parantu vahAM munidarzanoM ko jAne kA koI kAma nahIM / kyoMki usa prakAra ke nagna muni kA darzana karane se aura unakA upadeza sunane se avazya hI kAlIdevI kA kopa hogaa| aura usa kAraNa se .
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya] 21] sabhI ko bhayaGkara kaSTa uThAnA par3egA : yahI vicAra kara maiM tumheM vahA~ jAne se rokatA huuN| merA aura koI bhAva nhiiN|' pitA ke mukha se nikale zabda suna kara mRgAvatI kucha mlAna sI ho gii| yahI nahIM use kucha prAzcarya bhI hayA / devI ke koSa kA pariNAma kyA kyA hotA hai yaha bhI usane anekoM bAra sunA thaa| ataH use bhaya lgaa| parantu to bhI vaha turanta bolI pitAjI ! pratidina hajAroM loga munidarzanoM ko jAte haiM, unakA upadeza bhI sunate haiM, una para devI kA kopa kyoM nahIM huA ? kisI bhI sAdhu kA upadeza sunane se devI ke kopakA kAraNa yA hai ? kyoM devI rUSTa hove ? mujhe yaha nahIM paTatA / maiM usa sAdha ke bhI darzana karUMgI aura pahAr3a para bhI jaauuNgii|" isa prakAra gAla phulAkara mRgAvatI lADapane se bolI / mRmAvatI kA yaha roSa bharA bholA, dulAra se yukta uttara sunakara hara dina ke samAna aAja padmanAbha haMse nahIM, aura na usake viparIta usa para ciDaciDAhaTa yA madhura kApa hI dikhAyA ve eka-dama A~kheM phADakara lAlatAteM hokara bole magAvato, isa samaya tuma koI bilkula nAdAna baccI nahIM ho| pratyeka bAta kA harU pakaDanA yahI tujhe mAlama hotA hai ? nagna sAdhu kA upadeza sunane se devo kA kopa hogA yA nahIM yaha tujhe Aja hI samajha meM A sakegA kyA ? bar3e prAdamI kI bAta para kucha tA vizvAsa karanA cAhie? jA, yadi terI icchA hI hai to mAtra pahADa para jAkara prA isa prakAra kaha phara rAjA ne apanI dRSTi dUsarI ora phera lii|" rAjA ke isa prakAra rUkhe javAba se mRgAvatI kucha ghabarA gaI / kyoMki rAjA kabhI bhI isa prakAra kopa se usase nahIM bole the / vaha adhika samaya bahA~ nahIM ThaharI, zIghra hI utanI mAtra AjJA lekara caTa paTa raNavAsa meM calI gaI arthAt antargaha meM mAM ke pAsa gaI aura sabhI vRtAnta apanI mAtA ko sunA diyaa| usa dina dopahara ko mugAvatI apanI mAtA ke sAtha ratha meM savAra ho mandAra parvata para pUjA dekhane ko jinamandira jAne ko nikalI / pratidina devI ke mandira ko ora jAne vAle ghor3oM ko Aja pahADa kI ora 'dhumAnA pdd'aa| thoDe hI samaya meM ratha pahADa kI talahaTI meM pahu~cA, vahIM se pahAr3a para car3hane
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [ahiMsA kI vijaya kA mArga thA, bahIM jAkara ratha khar3A ho gyaa| pahADa bhI koI adhika U~cA nahIM thA / nIce talahaTI se Upara taka patthara kI sIDhiyAM banI huI thIM / isa mArgadarzaka :- AcArya SM .. . lie Upara jAne-Ane meM koI adhika kaSTa nahIM hotA thA 1 mRgAvatI aura murAdevI pahAr3a para prArAma se car3ha gaI / vahAM se nIce kI ora dekhane para sAmane hI ghUma kara mallipura nagara dikhatA thA, vahAM ke UMce-U~ce mahalamakAna rAjavAr3A bar3e hI suhAvane lAte the| mandiroM ke zikhara anokhe bhAsate the| dusaro zrAra devI kA mandira, usake sAmane vizAla maidAna, dUsaroM aura harA-bharA maidAna vaha saba dekhakara mRgAvatI ko bahuta hI Ananda huaa| maiM Aja taka kabhI isa ramaNIka pahAr3a para nahIM prAyo, Aja taka mujhe isa apUrva saundarya se vaMcita rahanA par3A yaha vicAra kara use kucha neda bhI huA / itanI svAbhAvika zobhA dekhate-dekhate vaha jinAlaya kI ora calI jA rahI thI / vahA~ pUjA abhiSeka dekhane ko saikar3oM loga ekatrita the| yaha mandira sundara kAle pASANa se nirmita thA / sAmane kA kucha taTa mAtra jIrNa-zIrNa ho par3a gayA thA / sabhA maNDapa ke khambhoM aura chata para nAnA prakAra kI nakkAsI-citrakArI sundara Dhaha se ukerI va citrita kI gaI thii| mRgAvatI ne yaha mandira Aja taka kabhI dekhA hI nahIM thA / nIce se usakA TUTA-phaTA,
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya] 23] aba baDa visara dikhatA thA isa se mRgAMkI ko use dekhane ko kabhI icchA hI nahIM huI thii| Aja pratyakSa dekha kara usakI bAharI kalpanA caradUra ho gaI / atyanta prAcIna kAlIna zilpa kalA, bhavya maNDapa aura devAlaya ko sundara racanA paddhati kalA vijJAna dekha kara vaha bahuta hI cakita huyii| yaha saba dekhatI-dekhatI vaha gabha gRha ke samIpa jA phuNcii| Aja rAjarAnI aura rAjakanyA mallinAtha bhagavAna ke darzanoM ko prAyo, dekha kara sabhI logoM ko ajIba, anokhA sA pratIta hone lgaa| kitane hI logoM ne unakA ucita pAdara-sammAna kara pUjA dekhane kA prAgraha kiyA / mRgAvatI ne Aja taka kAlIdevI ke mandira ke sivAya koI devAlaya nahIM dekhA thaa| "devatA kaisA hotA hai ?" isa viSaya meM vaha Aja taka yahI samajhatI thI ki "kAlI, vikarAlI, jihvA nikAle, zastradhArI, aisI hI mUrti hotI hai|" yahI bhayaGkara rUpa deva-devI kA hotA hai / aimI hI usakI dhAraNA thii| parantu Aja use lagA ki vaha bahuta bar3I bhUla meM hai| usane andara garbha gRha meM-dRSTi DAlI ora dekhA ki eka sundara siMhAsana para ati sAdA, sundara, zAnta manojJa vItarAgI evaM bhavya kezarI varga pASANa kI koI pratimA virAjamAna hai / ekadama manUSyAkAra vaha mUti hai yaha dekha kara use apAra Azcarya huaa| kyoMki prathama bAra usane aiso pratimA ke darzana kiye the / usane Azcarya aura Atura prazna bharI dRSTi se zIghra hI apanI mAtA kI ora pIche muDa kara dekhA parantu mRgAvato kucha bolI nahIM / to bhI usake mana meM kyA kalpanA pAyIM yaha usane usI samaya tADa liyA / rAnI kI samajha meM AgayI usakI kalpanA / pandraha varSa pUrva rAnI murAdevI isa pahAr3a para aneka vAra darzana, pUjana, bhakti karane AtI thii| anekoM bAra usane pUjA-vidhAna bhI kiyA thA / parantu santati ko prAzA se usane apanA kula dharma tyAga kAlI devI kI sevA pakaDa lI aura usake bAda hI mRgAvatI kA janma huA thA / ataH isakA AyuSya karma prabala thA so jIvanta raha gii| phalataH davI kI bhakti vizeSa rUpa se karane lagI / prAja pandraha varSa kI avadhinantara yaha vItarAga sundara pratimA dekhate hI eka kSaNa meM usake samasta bhAva badala gaye aura usake nayana koroM meM tatkSaNa motI se do pravindu camakane lge| mRmAvatI ko pIche kara, Age lapaka kara pAI aura jhaka kara jamIna meM mastaka lagA zrI mallinAtha bhagavAna ke darzana baDI bhakti se kiye / mRgAvatI ne bhI usI prakAra darzana kiye aura usI samaya vahA~ pUjA-abhiSeka dekhane ko baiTha gayI / mRgAvato nizcala ekAgratA se eka mUrti samAna acala ho usa pratimA ko nihArato hI rahI /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [ahiMsA kI vijaya usakA lakSa pUjA kI aura tanika bhI nahIM thaa| kyoMki apalaka nayana jina vimba kI ora lage the| isa-nivikAra vItarAga mUrti aura kAlI devI ko vikarAla mUrti ke rUpa meM usake mana meM dvanda cala rahA thaa| usa sambandhI aneka prazna usane apanI mAtA se kiye, bAra-bAra use satA rahI thI, parantu itane logoM ke bIca unakI zAnti bhaMga karane kA sAhasa murA devI ko nahIM haa| saikaDoM jaina pUjA dekhane ko samanvita the vahA~ ke strI-puruSoM ko prazAti hogI yahI soca kara vaha cupacApa baiThI rahI / udhara mRgAvatI ke hRdaya meM aneko praznoM kA jAla biddhA jA rahA thaa| pUjA ke samApta hote hI bahata se loga nIce mUni darzana ko gRhA kI ora cala diye / magAvatI va marAdevI rAnI kI bhI udhara ho jAne kI tIvra icchA thI parantu padmanAbha rAjA kahI ruSTa na ho jAya isa bhaya se udhara na jAkara be sodhI apane ratha kI ora hI uttara kara pAne lgiiN| jinadarzana karate hI rAnI kA mana parivartita ho gayA thaa| mRgAvatI ke mana meM bhI anekoM vicAra taraMgeM uTha rahIM thI / bIca-bIca meM badhIre-dhIre munivAsatikA guphA kI ora dekhatI jAtI thii| maNDapa meM hajAroM loga jamA the / kala dekhA huA ratha bhI bahIM kahIM hogA aisA usakA vizvAsa thA / parantu idhara udhara kahIM bhI ratha nahIM dIkhA / isase use bahuta nirAzA huii| viSaNacitta vaha rAjAvAr3A kI aora praagii| rAnI kA mana bhI bahata udAsa thaa| hamane apanI pUrva paramparA ko chor3a diyA, hiMsA mArga svIkAra kiyA, to bhI hameM putra mukha nahIM prApta huA, hamArA mArga viparIta huA kyA ! aisI zaGkA usake mana meM ghumar3ane lagI / dabI ke mahAtmya ke prati usake mana meM tughalA sA avizvAsa utpanna huaa| usake mana meM itanA dvanda chiDA ki usa rAtri ko use nindrA nahIM pAI, sira darda bhayaMkara hone lagA aura halkA sA jvara hI pA cahA / punaH pA~ca chaH dina taka usakI prakRti acchI nahIM huyii| mRgAvatI kA mana ratha meM aTakA thaa| ataH dUsare dina mA~ ke asvastha hone para bhI vaha apanI eka sakhI ko lekara ratha ko dekhane kI prAzA se parvata para calI gii| rAjaputra ke darzana ko vaha pagalI sI ho rahI thii| usI prakAra zrI jinadarzana kA aAnanda bhI use apUrva prAnanda de rahA thA / phalataH vaha pratidina dhI mallinAtha svAmI ke darzanoM ko jAne lgii| pahADa se utarate samaya bahuta hI AturatA se vaha maNDapa kI aora bhI dRSTi phara kara dekhatI thii| parantu ATha dina taka use baha ratha kahIM bhI dRSTigata nahIM haA / use atyanta nirAza hI honA paDA / aba yaha pUrNa adhIra ho gayI thii|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitR AjJA kA ullaMghana - 5 A0 mahArAja zrI kA cAtumasi saprabhAvanA cala rahA yA / mAriekadeva purohita ke guptacara bhI cAroM ora bhinna-bhinna veSa banA dhAraNa kara mallipura ke cAroM ora sarvatra ghUmate the| mahArAnI aura mRgAvatI ke pahADa para jAkara Ane kI bAta bhI use usI dina vidita ho gaI thii| yahI nahIM, dUsare dina se rAnI AjArI bImAra ho gaI aura mRgAvatI kelI hI sakhI ke sAtha pahAr3a para gaI yaha saba samAcAra use mila gayA thA / sandhi kA saho upayoga karanA yaha to usa jaise dhUrta kA pahalA kAma thaa| yaha koI sahasA karane kA kAma nahIM thaa| vaha to eka mahInA pahale hI mahArAja ko sUcanA de cukA thA kyoMki vaha jAnatA thA ki AcAryajI ke upadeza kA logo para avazya prabhAva hogA / isaliye rAjA ko sAvadhAna kiyA thaa| purohita ko AzA thI ki devo kA sandeza pAkara rAjA avazya jainamuni ke pratibandha kA koI urAya karegA | unakA upadeza nahIM hone degA | unake upadeza sunane vAloM ko koI tAkoda, yA dhamakI degA, unheM jAne se rokegA / kadAcita apanI beTI ko jAte dekhakara to avazya hI bar3ha muni ko nagara bAhara hI nikalavA degA | mallipura kahIM use koI sthAna nahIM de aisA upAya karegA rAjA / aisA vizvAsa kara hI mANikadeva purohita baiThA thA / parantu usako sArI kAmanAe~ nirarthaka ho gii| mahInA, DaMDa mAh nikala gayA parantu rAjA ne isa viSaya meM koI lakSya nahIM diyA / isake viparIta munirAja ke bhaktoM kI saMkhyA hI dina para dina baDha rahI thI / atra to bhIr3a kA ThikAnA hI nahIM thaa| itanA hI nahIM pandraha varSoM se eka dina bhI nahIM jAne vAlI rAnI bhI apanI putrI ko sAtha le jAkara darzana karane lgii| jinadarzana aura munidarzana evaM upadeza kA prabhAva dekha mANikadeva ke prAraNa pakherU ur3e jA rahe the / bahu rAta-dina isake viruddha upAya karane kI dhar3a-pakar3a meM laga rahA thA / kyA kare kyA nahIM yahIM usake vicAra cala rahe the / Aja purohita jI bahuta joza meM the| socA rAjA se jAkara milanA cAhie aura use pUrI taraha bhayabhIta karanA caahie| isI abhiprAya se yaha
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] [ahiMsA kI vijaya rAjamahala meM jA dhamakA ! yaha paryaSaraNa kA antima divasa bAda pUrNimA kA dina thaa| isase pahADa para hajAroM logoM kA samUha calA jA rahA thA / sabhI manirAja kI vasatikA kI ora Ananda se cale jA rahe the| pratidina ke samAna mRgAvatI bhI pahADa paraI thii| purohita mahArAja jisa samaya rAjamahala meM pahu~cA, usa samaya rAjA padmanAbha bahuta hI udAsa citta koI gahare bicAra meM baiThA ho aise baiThA thaa| purohita ko dekhate hI rAjA ne bhAva badala ha~samukha hokara usakA satkAra kiyA / upahAsa pUrvaka ha~sate hue hI purohita ne prAsana svIkAra kiyA, evaM gambhIratA pUrvaka udhara dRSTi kara rAjA kI ora dekhA tathA kahane lagAmahArAja rAnI sAhibA kI prakRti ThIka hai na ? prazna sunate hI rAjA kA ceharA ekadama phIkA ho gayA-utara gayA / yaha dhImeM svara meM bole, "parantu Apako yaha kaise vidita huA / " "mujhe ?" thor3A akaDatA, Azcarya se purohita bolA, "jisa dina rAnI pahADa para jAkara AI thI usI dina unakA svAsthya kharAba ho gayA thA, devI ke sAnidhya meM raha kara kyA mujhe itanA bhI jJAta nahIM hogA ? ThIka hai, devI ko prAjJA kI Apako tanika bhI paravAha nahIM, aisA pratIta hotA hai, lekina bhUlanA nahIM ? vaha kopa sAmAnya nahIM, tumhArA satyAnAza kA kAraNa avazva hI bana kara rahegA / isake sivAya raha nahIM sktaa| yaha Apa eka bAra acche se sUna lo! maiM Thoka kara kahatA hai tumhArA sarvanAza baca nahIM sakegA ? samajhe ?" isa prakAra purohita ne dhairya se dhamakI dii| "parantu hamArI ora se devI kA kyA aparAdha haA ? devI kI AjJA ke bAhara" mahArAja ghavarA-ghabarA kara bolane lage, parantu purohita ne rAjA kI ora lakSya na dete hue bIca hI meM kahA, "jainamuni ke nimitta se tumhArI rAjadhAnI meM baDAbhArI saMkaTa Ane vAlA hai|" aisA Apane pratyakSa devI ke mukha se kyA sunA nahIM ? itanA hone para bhI devI ke aneka bhakta muni ke pAsa jAte haiM, isakA Apane koI bandovasta nahIM hI kiyA, aura ulaTe pandravarSa se kabhI bhI nahIM jAne vAlI ApakI rAnI bhI apanI kanyA ke sAtha pahADa para jAkara pAI ! isI para se spaSTa hotA hai ki Apa devI kI AjJA kA kitanA pAlana kara rahe haiM ?"
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya ] 27] " kintu " rAjA ati vinaya se bolane lagA isa supAtI ke bAlahaTha pane kA pariNAma hai / jAna bUjha kara maiM pahAr3a kI ora jAne kI use zrAjJA detA yaha kyA tumheM lagatA hai ? maiM use protsAhana detA kyA ? vaha kevala prAkRtika saundarya mAtra avalokana karane ke abhiprAya se pahAr3a para jAkara AtI hai / mRgAvatI pahAr3a kI naisargika suSamA dekha prasanna hotI hai / " "lekina, devI kI Az2A kI apekSA na karate hue yaha manoraJjana sadaiva ko samApta ho jAyegA isakI Apako jarA bhI bhIti nahIM ? yaha calAyA rAma raMga eka dina jaDa se bhaMga hogA, isakA bhaya nahIM ?" purohita ne pUre adhikAra ke svara meM DATakara kahA / prazna kiyA / "chiH chiH aisA kaise kahate ho ? devI jI kI kRpA hai isIse to hama saba sukhI haiM / isI ke calate hI mRgAvatI ko zakta AjJA dI hai ki, pahAr3a para gaI to koI bAta nahIM parantu muni darzanoM ko kabhI jAnA hI nahIM / aura isI prakAra hamArI mRgAvatI udhara jAtI nahIM / isakI mujhe pUrI jAnakArI hai| isa prakAra vinatI karake rAjA purohita ko samajhAne kA prayatna karaneM lage / sarvasattAdhArI rAjA, to bhI purohita dvArA managaDhaMta kalpanA se banAI devI ke svarUpa kI rUparekhA se bhayabhIta hokara eka dIna-hIna bhikhArI kI bhA~ti use prArthanA kara prasanna karane kI ceSTA kara rahA thA / saMsAra meM isa prakAra kI anekoM mAyAcAroM kI goSTiyA~ huA karatI haiM, jinake sambandha se jJAnI bhI kartta vyAkarttavya vimUDha ho jAte haiM / tathya kyA hai ? ise samajhane vAle atyanta alpa jana hI huA karate haiM / " jisa samaya rAjA aura purohita kA yaha saMvAda cala rahA thA usa samaya mRgAvatI pahADa ho para thii| vaha cAroM ora cintAkrAnta hokara nihAra rahI thI / parantu zunyadRSTi raha idhara-udhara dekhatI baiTha gayI / dazalakSaNa parva kA yaha antima divasa thA, isa kAraNa usa dina logoM kI bahuta hI gardIbhIr3a jamA ho rahI thI / mRgAvatI pUrNa svastha nahIM hone se abhiSeka pUjA karane yA dekhane ko nahIM baiThI / mAtra jinendra bhagavAna kA darzana kara zIghra hI mandira ke bAhara A gaI / kucha dUra eka ramyasthalI meM baiThakara apanI sakhI se bAteM karane lgii| mRgAvatI ke AcaraNa meM isa prakAra kA antara
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA kI vijaya kyoM1-huA ? yaha usa cANakSa sakhI ne usI samaya tADa liyA thA aura usako udAsI ko dUra karane kA vaha prayatna bhI karatI rahI / use bahuta kucha pUchA bhI lajjAvaza mRgAvatI idhara-udhara ko vyartha bAteM banAkara TalamaTola karatI huyI raha jaatii| mRgAvatI apane antaH karaNa chupAne kA prayatna karane lgtii| Aja bhI una donoM kA isI sambandha meM vinoda cala rahA thA / mRgAvatI bIca-bIca meM pahAr3a kI ora Ane vAle mArga para dRSTi DAlatI jA rahI thI | sakhI kyA bola rahI hai usa ora usakA adhika lakSya hI nahIM thaa| isI samaya vaha vehatA sI rAste kI ora uMgalI se izArA karatI huyI se hati ho bola uThI, "vaha vaha dekho vahI ratha A rahA hai / " vaha kyA kaha gaI use svayaM ko ho bhAna na rahA / sahasA bola dI / [ 98 "kahA~ kA ? kauna kA ? vaha ratha ?" AJcarya se udhara dekhate hue sakhI ne prazna kiyaa| udhara se Ate hue ratha para hI usakI dRSTi lagI thI / sakhI kA prazna sunakara mAnoM hoza meM AI magAvatI aura jIbha ko dAMtoM ke bIca dabA usane apanA mukha dUsarI ora kara liyaa| usake kapoloM para hAsya kI eka mAdaka, madhura kalI sI hAsya chaTA bikhara giiN| aisA kyoM huyA ? yaha usakI sakhI ne tatkSaraga jAna liyA / mRgAvatI ne bhI saMkoca choDakara spaSTa rUpa se isa viSaya ko apanI sakho ko khulAsA kara diyA / isa prakAra bAta cIta kara ve donoM haMsI majAka karatI huyI, parvata se nIce utarane lgiiN| utarate samaya meM mRgAvatI kA eka-do bAra saMtulana hI nigaDa gayA thA arthAt jahA~-tahA~ pA~va paDe / itanI utAvalI se vaha dhamAdhama para rakhatI utarane lagI / pahAr3a kI talahaTI ke najadIka se usane dekhA ki vaha ratha bhI sarasara Akara maNDapa ke sAmane jAkara Thahara gyaa| udhara jAne ke lie mRgAvatI ne mukha udhara hI kiyaa| usI samaya use apane pitA ke vacanoM kA smaraNa bhI ho gayA / eka dama ruka gayI / usake cehare para eka halakI sI cintA rekhA camaka kara bikhara gaI / gulAba kI kalI sA khilA ceharA thoDA mlAna ho gayA / usane apane pitAjI kI AjJA kyA hai, yaha sakhI ko batAI / aura usase salAha dene kI mAMga kii| vaha bhI sunate ho cintAgrasta ho gaI / gumasuma sI khar3I raha gaI / kucha samaya vicAra kara mRgAvatI bolI, "zrAja kA yaha parva kA antima divasa hai| parva ke nimitta se ho mujhe ina sAta - ATha divasoM ko parvata para Ane kI AjJA milI hai| Aja yadi maiM maNDapa kI ora
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29] ahiMsA kI vijaya nahIM gaI to phira mujhe usakA (rAjakumAra kA) darzana karane kI sandhi kabhI bhI milane vAlI nahIM ! sakhe ! kyA kaI ? usake eka hI kaTAkSa se merI yaha hAlata ho gaI hai ki merA mana mere adhikAra meM ho nahIM rahA hai| vaha kauna hai ? isa sambandha meM kucha bhI jAnakArI ho tabhI merA mana samAdhAna pA sakatA hai, zAnta ho sakatA hai / munivAsa ko jAne kI khabara yadi pitAjI ko ho gaI to kala se nipacaya hI yahA~ AnA merA banda kara deMge / yaha satya hai| parantu to bhI yadi aAja kA avasara cUka gayA to phira kala prAne se bhI kyA prayojana siddha hogA ? kyA karU ?............mase ! pitAjI kI prAjJA ulaMghana nahIM karanA. yaha barAbara ucita hai parantu"--itanA bola kara apanI sADI kA pallA idhara-se-udhara hilAtI huyo binoda ke sAtha nIce ko ora dekhane lgii| usake mana ko isa prakAra kI avasthA dekhakara usa sakhI ne bhI use sammati pradAna ko| tathA, kUcha la jAtI sI be donoM hI maNDapa ko ora cala pdd'ii| FAKEXXXXXXXNNNN ahiMsA apanAyo deza, jAti, samAja ko bacAyo SARARKARYANMARKKARE
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ taruNoM kI pratijJA-6 maNDapa kA DhaMga anokhA thaa| eka tarapha striyA~ aura dUsarI ora puruSa baiThe the / maNDapa khacAkhaca bhara cukA thA / madhyabhAga meM pASANa siMhAsana para AcArya zrI amarakIti jI virAjamAna the / usa cabUtare ke pAsa hI rAjakumAra mahendra baiThA thA / aura bAMyI ora strIsamudAya meM apanI sakhI sahita nIce gardana jhukAye magAvatI baMTa gaI / maNDapa bhara jAne se kitane hI loga bAhara khaDe the / mahArAja zrI kA upadeza prArambha ho gayA thA / sabhI loga baDI zAntatA se suna rahe the / Aja mahArAja padmanAbha ko rAja kanyA mahArAja ke darzanoM ko AyI thI, isa kAraNa sabhI ko eka navIna acambhA laga rahA thaa| kitanI hI striyA~ rAjakumArI magAvatI ko tuccha dRSTi se dekha rahIM thiiN| kitanI hI mahilAoM ko usake prAne se bar3A gaurava ho rahA thaa| bIca-bIca meM magAvatI tirachI najara se, logoM kI A~kha bacAkara mahendra kI ora apanI dRSTi DAla rahI thii| ekAda bAra usakI najara yuvarAja kI dRSTi se bhI TakarA gaI, arthAta cAra Akha mila gaI / jisase nIce najara kara usake mana meM vizAla tumula yuddha cala rahA thA / mahendra yuvarAja kA lakSya mAtra prAcArya zrI ke upadeza kI ora laga rahA thaa| "dharma ke nAma para hiMsA karanA kitanA ghora pApa hai" yaha thA Aja kA upadeza kA viSaya / prAcArya zrI isI viSaya para apanA manonIta sundara bhASaNa de rahe the| unake dharmopadeza kA sArAMza nimna prakAra hai he bhavya stro puruSo ! Apa sabako sukha kI icchA hai / aura usa sukha ko prAptI ke lie rAta-dina prApakI dhuna-buna cAlU hai / sabakA prayatna bhinnaminna prakAra kA hai / pratyeka kA sukha prApti kA mArga bhI pRthak-pRthak hai / isa loka meM sukha mile aura para loka meM bhI sukha prApta ho aisI jisa kI cAha hai vaha koI bhI anyAya kA mAga svIkAra nahIM kreNge| parantu jinheM acche-bure ko pahicAna nahIM hai, nyAya aura anyAya kA bheda nahIM mAlUma hai, athavA puNya pApa ko pahicAna nahIM hai, ve loga svayaM ke sukha ke lie dUsaroM kA ghAta karane ko taiyAra rahate haiM / parantu, isa prakAra dUsare kA ghAta kara,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ N E RA ahiMsA kI vijaya] : pa. pUjya prA. 108 zrI amarakItijI mahArAja dvArA ahiMsA para pravacana /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [32 [ahiMsA kI vijaya unake sAtha chala-kapaTa kara, kiMvA anyAya se mare kA dhanAdi apaharaNa kara sUkha milane kI prAgA karane bAloM kA samAdhAna kabhI nahIM hotA / arthAt unheM sukha tilamAtra bhI prApta nahIM ho sktaa| dUsaroM ko sukho banAkara svayaM sukhI hone kI AzA karane kI sAdhanA, apane pUrvajoM dvArA ubhaya loka ke kalyANaprada sAdhana tatva kahe gaye haiM unapara calanA hI dharma kahA jAtA hai| usakI hI dharma saMjJA dI jA sakatI hai / parantu isa samaya isa prakAra ke aneka dharma aura pandha bAlU ho gaye haiM kI kaunasA mArga svIkAra karane se apanA kalyANa hogA ? isakA pratyeka mAnava ko vicAra karanA cAhie / kyoMki 'binA vicAre jo kare so pAche pachatAya / " saMsAra vicitra hai aura mAyAjAla se bharA hai. saccA sustra kA mArga strojanA durlabha hai - kucha logoM kI dhAraNA hai ki yajJa karane se, athavA devI-devatAoM ko narabalI, pazubalI dene se sukha kI prApti hogii| parantu thoDA sA bhI yadi zAnta mana se vicAra kiyA to nizcaya hI yaha sanmArga nahIM durgi hai yaha aApako spaSTa vidita ho jAyegA / kyoMki hameM jisa prakAra sutrecchA hai, usI prakAra pazu-pakSo Adi prANiyoM ko bhI sukha kI abhilASA hai yahI nahIM, Apatu sUkSmatama koI, makoDa, pataGgAdi ko bhA sukhapUrvaka jIvita rahane ko AkAMkSA bano hRyo hai / isa prakAra bhAva rakhane vAle asamartha, niraparAdha prAgiyoM kA ghAta kara unakI bali caDhAne se apanA bhalA hogA kyA ? apane ko zukha mila sakatA hai kyA ? kabhI nahIM / jo kahate haiM isa sRSTi kA kartA Izvara hai / ve vicAra kareM, jaba Izvara hI jaga nirmAtA hai to saMsAra ke prANI mAtra sarva usI kI santAna hayo / usI Izvara ko prasanna karane ke lie. usI kI santAna kA ghAta kara . vanI denA' arthAt usakI utpanna kI hubI santAna ko usI ke nAma para baca karanA, balI caDhAnA kitanA viparIta hai vaha kArya, jarA aApalaoNga vicAra kreN| yaha sahI yahI hai kyA ? apane aMga para sUI yA kAMTA kA cabhanA bhI hameM sahya nahIM aura una decAre maka patroM kA charI se ghAta karanA kisa prakAra sahya ho sakatA hai ? phira, yadi koI Izvara hai to vaha apanI sampurNa santAnoM para samAna prema dikhaavegaa| "manuSyoM dvArA pazuoM kA badha kara mujhe balI car3he" aisA to vaha kabhI bhI mAnane vAlA nahIM ho sakemA / kyoMki vaha sampUrNa prAraNo mAtra kA janmadAtA hai| pratyeka dharma kA mUla tatva bhI dayA hI hai / parantu isa marvazreSTha dayAdharma kA tyAga kara ajJAnatraza, kSaNika mukha ke AbhAsa mAtra ke hiMsAmArga kA abalambana karane vAle anta meM duHkhI hue binA raha nahIM skte| jIva valo mAMgane vAlA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya deva-deva hI nahIM ho sakatA yaha na va satya hai / phira bhalA dharma ke nAma para himA kaso ? jo loga mAMsa lolupI, svayaM apanI lolupatA zAnta karanA cAhate haiM ve hI pApI dharma ke nAma para bali kA bahAnA kara logoM ko apane caMgula meM phaMsAte haiM aise hI loga pazubali kA pracAra-prasAra kara becAre bhole prANiyoM ko naraka dvAra meM girAne kA prayatna karate hai / nAnA prakAra kapaTa nATaka kara-kara bhola logoM kI dizAbhUla karate haiN| ___ saMsAra meM sabhI jIva sukhI nahIM haiM / jinakA jaisA jaisA karma hotA hai usI usI prakAra kA sukha prApta hotA hai, duHkha bhI vaisA hI milatA hai| karmAnusAra saMsAra kI lIlA hai| isalima to sarvatra viSamatA saNTigata hotI hai| kisI ko santAna nahIM hai / to kisI ko sampatti nahIM, koI rogI pIr3ita hai, to kisI ko viyoga janya bedanA kI TIsa sI hai. koI daridrI hai to koI zatrubhaya se bhayabhota hai, isa prakAra eka do nahIM hajAroM prakAra se pratyeka mAnava dUHstrI hai-pratyeka prANI pIDita hai| ebhiprAya yaha hai ki ina duHkhoM kA kAraNa jIva kA pUrvepAjita karma hI hai / svataH kA pApa karma hI duHkha kA kAraNa hotA hai / Apa vicAra kariye, aise pApakarma kA nAza kyA devI devatA ko bali dekara prasanna karane se ho sakatA hai ? kabhI hone vAlA nahIM / phira bhalA hamAre du:stra' kI niti bhI kaise ho sakatI hai ? nahIM ho sktii| isake viparIta duHkha kA mUla kAraNa pApakarma hI sacita hogA / kyA kIcar3a se kIcaDa dhula sakatI hai ? rakta se rakta sa sanA bastra zuddha ho sakatA hai ? usI prakAra prANo pIr3A-hatyA, bali dene se duHkha kA kAraNIbhUta pApa naSTa ho sakatA hai ? "nahIM nahIM kabhI nahIM" cAroM ora se AvAja AtI hai / AcArya mahArAja punaH bolate haiM bhayA, isake viparIta ulaTA pApa hI bddegaa| isameM zaMkA nahIM / bandhajana ho, isa prakAra ke pApa kA prAja mallipura ziramaura bana rahA hai / yahAM para upasthita logoM meM se bhI bahuta se logoM ne devI ko bali caDhAkara use prasanna karane kA upAya kiyA hogA, usakI kRpA kA pAtra banane kA upAya avazya kiyA hogA, sukhI banane kI AzA ko homI / parantu aisA karane meM prApako galatI kyA hai ? "yathA rAjA tathA prajA" tumhAre rAjA ke dvArA hI yaha kumArga prArambha kiyA gayA hai, to ApakA usake pIche pIche calanA koI Azcarya kI bAta nhiiN| sampUrNa prANiyoM kA pAlana-poSaNa karanA vaha rAjadharma hai| parantu mallipura kA padmanAbha rAjA apanA kula dharma chor3akara vidharmI ho gyaa|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] [ ahiMsA kI vijaya kAlImAtA kI sthApanA kI, pazuvali caDhAne kI prathA prArambha kI, pratyeka varSa hajAroM mUka prANiyoM kA saMhAra cAlU hai, kSudra svArtha ke lie isa prakAra kA pazusaMhAra kyA kSAtradharma hai ? bIra kSatriya narapuGgava isa prakAra kA nidyakarma- pAkarma kabhI bhI nahIM kara skte| kyoMki kSatriyoM kA yathArtha dharma ahiMsA hI hai / "ahiMsA dharma kI jaya" eka bAra saba boliye / maNDapa gU Mja uThA "ahiMsA dharma kI jaya" ghoSa se / punaH kSoka bAda AcArya zrI kA upadeza cAlU huA / zrotAgaNa tallIna ho gaye sabhI cupacApa kaThaputalI sArI acala ekAgra citta the / AcArya mahArAja kahane lage "saccA dharma ahiMsA hI hai" yahIM sukha kA kAraNa hai, zAntikA nimitta hai" itanA sunate hI punaH sabake mukha se eka sAtha nikala paDA "ahiMsA dharma kI jaya ho, "ahiMsA paramo dharmaH jayazIla ho" isa prakAra jayaghoSa huA / samasta pahAr3a para pratidhvani huyI / mAnoM parvata ne bhI samarthana kiyA / isake bAda punaH zrAcArya zrI ne mallipura meM calate hue anAcAra aura hiMsA kA itanA hRdayasparzI varNana kiyA ki sampUrNa zrotAoM ke aGgapratyaGga meM romAJca ho gayA kitanoM hI ke netroM se azrudhArA bahane lagI / tathA kitane hI loga apane atIta jovana kI 'hiMsA' vRti kA smaraNa kara pazcAttApa karane lge| kitane hI padmanAbha rAjA ko doSa de rahe the / kitanoM ne "hama saba Age kabhI bhI isa bali rUpa pApa ko nahIM kareMge / " aisA nizcaya kiyA | mahArAja zrI ke pravacana - upadeza ke bIca-bIca meM loga "ahiMsA paramodharma:" isa prakAra garjanA karate jA rahe the / yaha ahisA kA jayanAda maNDapa ke bAhara nikalA aura usakI pratidhvani se pUrA parvata ninAdita ho uThA / una AcArya zrI kA sampUrNa upadeza mahilapura kI paristhiti ke sambandha meM hI thA, usI ko lakSya banA kara bolane ke kAraNa bIca-bIca meM loga kAra mukha kara rAjakanyA kI Ara dekha rahe the / becArI mRgAvatI gardana nIce kare baiThI thI, usane eka bAra bhI Upara gardana nahIM utthaaii| itanA prabhAvazAlI, spaSTa, yathArtha nirbhaya vaktRtva usane jIvana meM kabhI nahIM sunA thA | mANikadeva purohita ko garvoktipUrNa bhASaNa ke sivAya usane Aja taka anya kisI kA bhI upadeza nahIM sunA thA / isa kAraNa use devI kA mAhAtmya aura pUjAbali ina do bAtoM ke sivAya dUsarI koI bhI bAta yA kriyAkalApa ke viSaya meM jAnakArI nahIM thI / isa samaya zrI zrAcArya mahArAja kA upadeza
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya | [35 suna kara usake hRdaya meM aneka prakAra kI bhAvanAyeM uthala-puthala macAne lgiiN| himA kI mahimA suna kara usane samajhA ki mere pitA ne bar3I bhArI bhUla kI haiN| parantu isake sAtha hI mANikadeva ko adhikArapUrNa zrAyAja aura devo ke kopa kI bhauti ne usake mana ko udvigna kara diyA / usakA mana vicitra prakAra ke ulajhana meM paDA jA rahA thaa| to bhI hiMsA karma se vaha dahala rahI thI / muni darzana ko Ane vAlI yaha kanyA kauna ho sakatI hai ? isakA uttara yuvarAja mahendra ne tarkaNa se samajha liyA thA / isI kAraNa se yaha bAra-bAra usakI ora dekhatA thA ki AcArya zrI ke dharmopadeza kA prabhAva usake mana para kitanA aura kaisA par3a rahA hai / parantu mallipura ke hiMsA kANDa kA varNana jyoM ho prArambha huA ki usane apanA sira nIcA kara liyA ora eka bAra bhI Upara dRSTi nahIM uThAyo / mahArAja zrI mo bahuta joza meM siMha garjanA kara rahe the| hamAre upadeza kA prabhAva logoM para bahuta acchA par3a rahA hai / yaha jAnakara unhoMna apanI AvAja ekadama dhImI karanI / gambhIra mudrAkara unhoMne cAroM ora dRSTi ghumAyI / punaH sAvakAza, zAntatA se bolane lage / logoM kI utsukatA atyadhika rahI thii| mAtrA zra kahane lage dekhiye "abhI zIghra hI Azvina zuklA pratipadA se devI kA utsava prArambha hone vAlA hai, yaha zrApa logoM ko vidita ho hai, yadi Apako dayA-dharma-ahisA dharma meM ruci hai, usa para Apako pUrNa vizvAsa hai to isa varSa devI kI bali banda karanA cAhie | itanA bola kara unhoMne punaH harSabharI dRSTi cAroM ora pheMkI 1 sabhA meM se saMkar3oM logoM kI avicala svara meM AvAja AyI" nahIM, hama loga isa varSa devI ko bali nahIM dene / "kisI prakAra bhI hiMsA nahIM kareMge / " praphulla mukhAbja mahArAja punaH bolane lage "Apa bali nahIM deMge yaha to sahI hai, parantu bali denaM vAle anya ajJAnI prANiyoM ko bhI isa hiMsA karma se vimukha karanA cAhiye / sarvaM sAmAnya lokoM ko bAta kyA, kintu pratyakSa ApakA rAjA bhI parAvRta honA cAhie, usake mana ko bhI pherane kA prayatna Apa logoM ko avazya karanA caahie| sabake mana para ahiMsA kA upadeza visvarUpa se milanA cAhie / prasaMga prAnaM para prANoM kI paravAha na karake isa kArya ko akhaNDa rUpa se calAne vAle vIroM kA nirmANa honA caahie| hajAroM niraparAdha mUka prANiyoM ko jAvanadAna dene ke lie, apane
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA ko vijaya svArtha aura kSaNika sukhoM ko lAta mArane vAle vIra mujhe cAhie ? jinakI aiso tayArI ho unako prAge pAkara aisI pratijJA karanI cAhie / isa viSaya meM rAjA kI hI kyA apitu pratyakSa yama kI bhIti dekhakara bhI pIche haTane kA kAraNa nhiiN| kyoMki hajAroM mUka prANiyoM-jItroM kA jIvana bacAne ke lie haMsate hue praura zAnti se prabhunAma ke sAtha Atma-balidAna karane vAloM ko kaisA hI bhaya Ane vAlA nahIM / aisA koI vora hai kyA ? prAcArya thI ne prazna ke sAtha hI ekabAra phira apanI dRSTi cAroM ora ghumAI / sarvatra stabdhatA ! eka bhI mukha se zabda nahIM nikalA / ve puna: upadeza dene lage ,dekho ! abhI bhI tuma devI se bhayabhIta ho ! ki vA rAjA kA tumheM bhaya lagatA hai? abhI bhI vicAra kro| jisakA dayAdharma para vizvAsa hai, jahA~ hone vAlI hajAroM pazuoM ke sahAra ko rokane kI jisake hRdaya meM kalabalI hai, adharma mArga para lage hue ajJa, bhole bandhuoM ko yathArtha sahI mArga dikhAne kI jisako icchA hai. aisA ni:svArthI dIra isa itane vizAla jana samudAya meM eka bhI nahIM kyA? yaha durbhAgya kI bAta hai / " itanA bolakara ve punaH zAnta-cupa ho gaye / isI bIca meM janasamUha ke madhya se eka tejasvI taruNa khar3A ho gayA, sAmane AyA, sabhI kI dRSTi isa naujavAna kI ora jA lagI / baha hAtha joDa kara bolA, "mahArAja Apane jisa prakAra jo karane ko kahA hai usa prakAra karane kI merI pUrI taiyArI hai| isa yazasvI kArya ke sampAdana meM meM prANoM kI bhI paravAha karane vAlA nahIM / " prAcArya mahArAja ko harSa huaa| sabhI sabhAsada vizeSa AdarabhAva se usakI ora dekhane lage / aura puna: ekabAra ahisA kA jaya-jayakAra gUja usA / usa jaya-jaya nAda kI ghumaDatI pratidhvani parvata karaNoM se TakarA kara bAyumaNDala meM bikhara gaI / yaha dhvani vilIna ho isake pahale hI sAtavIra aura mahArAja ke sammukha karabaddha A khar3e hue| una mAThoM dharmavIra navayuvakoM ne pratijJA kara AcArya zrI ke darzana kiye.aura saphalatA kA AzIrvAda liyaa| sUryadeva prastAcala kI ora A cukA thaa| una ATha mahAvIroM ke sammAna aura utsAhavarddhana meM phira se saba logoM ne jora se "ahiMsA paramodharmaH" isa prakAra jayaghoSa kiyaa| dharmopadeza samApta huaa| kramazaH saba loga maNDapa ke bAhara jAne lage /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ananda aura duHkha-7 jisa samaya mRgAvatI apanI sahelI ke sAtha mandAra pahAr3a para se utara kara munirAja ke darzanoM ko gaI thI, ThIka usI samaya dhUrta mANikadeva purohita rAjamahala meM padmanAbha rAjA ke pAsa baiThA thA / mRgAvatI munimahArAja ke pAsa jAne vAlI nahI yaha jAnakArI rAjA ne jisa samaya use dA thI, usI samaya mRgAvatI ne vahA~ nIce jAkara munirAja ke darzana kiye the | yogAyoga aisA ghaTita huA ki kisI ko isakI kalpanA bhI nahIM thI / usa dina kA upadeza bhI gajaba kA thaa| loMgoM kA hRdayabheda antas meM samA gayA / sAyaGkAla upadeza sunakara Ane vAloM ke mukha se ekamAtra yahI carcA cAlU thii| manuSya munirAja kI stuti karate phUle nahIM samA rahe the / sarvatra ahiMsA dharma kA mAhAtmya sunAI par3a rahA thA / sarvaM loga maNDapa se bAhara ho gaye usa samama mRgAvatI ko ghera kara bahuta-sI striyAM khar3IM thIM / usake cAroM ora jamaghaTa laga gayA | aneka mahilAe~ usase nAnA prazna kara yaha jAnanA cAhatIM thIM ki zrAcArya zrI ke upadeza ke sambandha meM usake vicAra kyA hai| usakA mata isa viSaya meM kyA hai / bhIDa kama hote hI mahendra yuvarAja AcArya mahArAja ke pAsa gaye / ve pratijJAbaddha grAThoM vIra bhI vahIM khaDe the / AcArya zrI kA upadeza suna rAja putra mahendra ko bhI joza grA car3hA thA / usane hAtha joDa namratA se munirAja jI se prArthanA kI, "gurudeva ! ApakI AjJAnusAra kAma karane ko mAtra ye mATha hI vIra taiyAra hue haiN| parantu eka rAjA kA virodha kara itane se logoM se ApakA kArya saphala hogaa| yaha mujhe sambhava nahIM lagatA / yadi Apa zrI kI AjJA ho to maiM senAdala lekara AU~, ApakI icchA pUrI karane ko maiM pUrNata: taiyAra huuN| rAjA kA virodha kara saphalatA pAnA yaha eka do kA kAma nahIM / use sainya bala hI honA cAhie / aisA merA vizvAsa hai / mahendra rAjakumAra kI mujha para pUrNa zraddhA-bhakti hai aura mere isa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] [ahiMsA kI vijaya kArya ke lie yuddha karane ko bhI kaTibaddha hai" yaha prAcArya zrI ne samyak prakAra jJAta kara liyaa| kintu binA yuddha ke yaha kArya saphala nahIM ho sakegA' yaha mahendra ko dhAraNA sunate hI munirAja haMsane lge| aura bole, "veTekumAra! , isa kArya kI siddhi ke lie hamako sainya bala kI bilkula bhI koI AvazyakatA nhiiN| ye hamAre pATha yuvaka haiM na ! ye hI kala aura ATha vora taiyAra kareMge / isa prakAra ATha-pATha ra pArasI vIra gadi parake o gaye gaura ve isa prayatna meM prANapraNa se laga gaye to samasta jana samudAya kA pariNAma badalane meM dera nahIM lgegii| pazubali rokane ke lie yuddha karane kA artha kyA ? rakta se mallipura kI bhUmi ko raMganA ? pazusaMhAra ke sthAna para nara saMhAra ? na hI nahIM yaha kabhI hone vAlA nahIM / " aAphkA mantavya ThIka hai, parantu kadAcit Arake hetU pramANa yuddha karake yaza prApta ho jAya, parantu janatA kA hRdaya parivartana karanA, zuddha ahiMsAdharma kI amiTa chApa unake mana para aMkita karane ko nahIM ho skegaa| bali denA adharma hai, yaha pApa hai aisA pratyeka ke mana meM pAnA caahiye| tathA unake hRdaya meM dayAdharma ke prati prIti-ruci utpanna honA caahie| tabhI hama saphala hue yaha samajhA jAyegA / ahiMsA kA mahatva yadi eka bAra logoM ke hRdaya meM jama gayA to phira ve kabhI bhI satya se dvigane vAle nahIM, kabhI hiMsA karma karane ko taiyAra nahIM ho sakate / "bacce ! lohe se lohA nahIM karatA, Aga se prAga nahIM bujhatI / " isa prakAra mahArAja pUrNa dRDhatA se bola rahe the| kumAra suna rahA thA / usakA roma-roma pulakita thaa| *:-*-*amne usa samaya mRgAvatI yadyapi striyoM ke jhaNDa meM thI parantu usakA pUgapUrA dhyAna AcAryajI ke aura mahendra ke bIca calane vAle vArtAlApa kI ora hI lagA huaA thA / sainya yuddha, isa prakAra ke koI zabda usake kAna meM pAye / isase vaha bahuta hI khinna ho gaI thii| usa rAjaputra campAnagara ke rAjA ke ghuvarAja kI prAcArya zrI ke prati pragAha bhakti hai| kAlI devI ko bali canda karane kA inakA abhiyAna hai| isI ke lie vaha AyA hai, isake uddezya se pitA ne use bhejA hai yaha samAcAra mRgAvatI kI sakhI ne use spaSTa Akara samajhAyA / sarva carcA kI / kadAcit balipUjA rokane ko rAjaputra ne yuddha kiyA to mere vRddha pitA para bhayaGkara saGkaTa AyegA hii| isa prakAra kI bhayAtura karane vAlI zaGkA usake mana meM AI / mRgAvatI jaisI haTho thI vaMsI hI Darapoka bhI thii|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vija 1 [36 zuddha aura raktapAta, isa bAta kI kalpanA ho usakA zarIra thara-thara kA~pane lgaa| paira laDakhaDAne lge| apane pitA ke Upara yuddha saMkaTa na Ave isake lie isa rAjakUmAra se prArthanA karanI caahie| yuddha kisI prakAra nahIM chir3a yaha upAya karanA cAhie aisA usane nirNaya liyaa| tathA vaha maNDapa se bAhara nikala kara apanI sastrI ke sAtha mahendra ke ratha kI ora cala pdd'o| ___mahendra yuvarAja ke ratha ke pAsa pahu~cate hI usake mana meM sAvana ke bAdaloM ke samAna bhaneko vicAra dhunanA lage / rAjakumAra yahA~ pani para hama kisa prakAra unase boleM, kyA bolanA, vaha prathama bAra hama se kucha puddhame kyA ? kyA boleMge? hama unase prArthanA kareMgI to baha svIkAra kareMge ki nahIM ? isa prakAra ke anekoM prazna usa mRgAvatI ke mana meM pA rahe the| una bicAra taraMgoM meM DUbI vaha zunya dRSTi se ratha ke pahiye ke pAsa usa ora dekhato huI khar3I ho gii| vahA~ mahendra kaba yA mavA yaha use bhAna hI nahI rhaa| apane ratha ke pAsa rAjakanyA khaDI hai, use dekha kara mahendra ko bahuta hI Azcarya huA / mRgAvatI ratha ke pAsa pahu~cate hI apanI gardana nIce kara cupacApa khar3I rahI, vaha bahuta saMkoca kara rahI thI / mahendra ne anumAna lagAyA ki saMbhavataH yaha mujha se kucha vArtAlApa karanA cAhatI haiM / isa prakAra avagata kara baha usase bolA, "Apako kucha kahanA hai kyA ? mRgAvatI stabdha hI thI, usane apanI gardana bhI nahIM uThAyo / parantu usake nayana barasane lage, azra dhArA avirala bahane lgii| usake prazna vinduoM ko dekhakara mahendra hairata meM par3a gyaa| rAjakanyA ko itanA duHkha hone kA bhalA kyA kAraNa ho sakatA hai ? isakA use kucha bhI kAraNa spaSTa nahIM huA / punaH mahendra hI bolA, "aApako itane duHsva kA kAraNa kyA hai ? kAraNa yadi mujhe mAlUma ho to............" "kAraNa Apako vidita huaA to ?" mRgAktI atha poMchate hue-gadgad svara meM bolI caTa se / " kyA merA duHkha dUra karane kA Apa prayatna kariyegA ? isa prakAra kaha kara usane AturatA se rAjakumAra kI ora dekhA / "para Apake duHkha kA kAraNa to samajha meM Aye / " mRgAvatI ne punaH noco dRSTi kI, gardana jhukAlI, aura kucha muskarAtI sI cholI "kAraNa Apa hI haiM, aisA yadi kahU~ to Apako kopa to nahIM hogA ?" 4.. A THA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . . . .. .. . [01 .. S .. VIES - - AILA MAN'...' Alisha EMAIL - - [ahiMsA ko vijaya rAjakumArI magAktI evaM rAjakumAra mahendra dvArA prathama milana para maMgUThI badalate hue|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41 ahiMsA ko vijaya] maiM kAraNa ! Apake duHkha kA maiM kAraNa ! mujhe Apake bolane kA koI artha hI samajha meM nahIM pA rahA / " aisA kaha kara vaha aura adhika asamaMjasa meM par3a gyaa| rAjakanyA kA paricaya hue binA, dekhe binA vaha usake duHkha kA kAraNa kisa prakAra ho gayA yaha use kucha bhI samajha meM nahIM paayaa| mAna prastAvako aura 4 : mahandra ne ghara dRSTi ddaalii| unheM jAne kI jaldI hai yaha pahicAna kara-dekhakara mRgAvatI zIghra hI bolI, "Apa AcArya zrI ko pratijJA pUrNa karane ke lie| .......... "hA~ prayatna karane vAlA huuN|" mahendra ne usakA vAkya pUrA karate hue kahA, "kyA yaha aghora hiMsA aise hI calegI, ? aisA prApako rucatA hai kyA ? Apako pasanda hai kyA, yaha bhayaMkara hiMsAkANDa ? "isa hiMsA ko Apa na rokeM aisA merA abhiprAya nahIM / parantu prApa isa hiMsA kI roka thAma ke lie narayajJa prArambha kara dUsare prakAra kI hiMsA nahIM karane vAle haiM ?" mRgAvatI gambhIra mudrA kara bolI / "mAyaNe"? mahendra Azcarya prakaTa karatA hA bolaa| "Apa isa hiMsA kANDa ko rokane ke lie mere pitA ke sAtha yuddha karane vAle haiM na ?" mere vRddha pitA para isa prakAra kA saMkaTa na Aye yahI merI AkAMkSA hai / Apake samAna hI maiM dekha rahI hUM yaha pApakarma thAMvanA anivArya hai, parantu Apa mere pitA ke sAtha yuddha nahIM kareMge aisA mujhe vacana denA cAhie / " usakA kaNTha ruddha ho gayA / gad gad svara meM yaha punaH bolI milegA na Apa se yaha vacana ? rAjakanyA kahA~ galatI kara rahI haiM, usakI gaira samajha kyoM haiM. aba mahendra ko dhyAna meM pAyA / maine mahArAja zrI ke pAsa jo bAteM kI be AdhI hI isane sUnI haiM isIlie. yuddha karanA merA nizcaya hai, yaha samajha baiThI hai| isI kAraNa isa prakAra yaha bola rahI hai / yaha mahendra ko samajha meM A gayA / ata: isa avasara se lAbha uThAnA cAhiye aisA vicAra kara vaha bolA ThIka hai, yadi Apa isa karma ko rokane kA prayatna karogI to yuddha kabhI nahIM hogA yaha nizcaya smjhe|" mahendra ne jisa samaya yuddha nahIM karane kA vacana diyA usa samaya mRgA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] ahiMsA kI vijaya vatI ko kitanA Ananda huaA hogA, yaha soca kara ki merA pitA kA eka bar3A bhArI saMkaTa Tala gyaa| usake harSa kA varNana karane meM zakya nhiiN| vaha kRtajJatA prakaTa karatI huyI mahendra ko prora dekhatI-khaDI rahI / "samaya adhika ho gayA yaha dekhakara mahendra bolA, "ThIka hai isa samaya TAima adhika ho gayA hai, maiM jAkara AtA hU~, to bhI isa prAnanda rUpa prasaMga kI smRti meM maiM apanI mudrikA Apako detA huuN|" isa prakAra kahate hue usane hAtha kI uMgalI se hIre kI mudrikA nikAla kara use dadI / hAsyamukhI mRmAvatI ne Ananda se mudrikA svIkAra kara usa para aMkita nAma para dRSTi DAlI, "mahendra" aisA aspaSTa ghIme svara meM uccAraNa vArate hue usake adharoM ke halana-calana se usakA bhAva samajha kara ha~sate hue pUchA, "parantu Apane apanA nAma nahIM batAyA ?'' mRgAvatI ne apane nAma kI mudrikAra Age bar3hAte hue kahA ''kyA ise svIkAra kariyegA ?' isa samaya bhI usakA svara manda aura aspaSTa thA mahendra ne netra sphAlana karate hue udhara dekhA aura hAtha bar3hAyA usane hI meM dekhate-dekhate ravirAja astAcala kI oTa meM jA chipe| isa samaya taka cupa-cApa khar3I mRgAvatI kI sahelI caTa-paTa bola utthii| 'godhalI belA kA yahI samaya hai na ?' usake bolate ho donoM ne eka dUsare ko ora dekhA aura muskarAye / izArA meM hI eka dUsare kA samAcAra prApta kara mahendra apane ratha para savAra ho gayA / mahendra ne puna: eka bAra pocha mRDakara dekhaa| mRgAvatI abhI taka usake ratha kI ora dRSTi gar3hAye khar3I thii| jaba taka ratha promala nahIM huA vaha dekhatI rhii| ratha bahuta dUra calA gyaa| aba mRgAvatI apanI sakhI ke sAtha rAjamahala kI ora bApisa lauttii| usake Ananda kA pArAvAra nahIM thA / sakhI kA vinodapUrNa bAkya ne to aura adhika use gudagudA diyA thA / usa Ananda ke sAtha hI apane pitA kA bhayaMkara saMkaTa dUra karane kA use gaurava abhimAna bhI ho rahA thaa| usa dina pratidina kI apekSA ghara jAne meM vilamba ho gayA thA / maiMne eka baDA vipatti kA pahADa cUra kiyA hai|" yaha vAta pitAjI ko kaise kahanA, isI kA vaha vicAra kara rahI thii| parantu kyA usake kArya se padmanAbha ko Ananda hogA ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ko vijaya ] [43 manuSya eka dRSTi se kucha vicAratA hai, usakI apekSA kucha eka rahatI hai, parantu anta meM phala kucha ora hI ghaTita hotA hai| aisA saMsAra kA niyama hai / anubhava meM AtA hai / mRgAvatI usa dina munidarzanoM ko gaI / yaha dekhate ho, vaha samAcAra mANikadeva ko kahane ke lie eka usakA, guptacara daur3atA humA maTha meM pahuMcA, parantu usa samaya mANikadeva vahA~ nahIM thaa| vaha to rAjamahala meM rAjA ke pAsa prAyA thaa| ataH maTha meM pUcha kara zIghrAtizIghra ulaTe pAMva rAjamahala meM A dhamakA / mAgikadeva ko izArA kara bAhara bulAyA aura saba samAcAra use sunA diyaa| mRgAvatI munidarzana ko gaI yaha sunate hI usakA kopAnala talu se ekadama zira para lahaka uThI / koca se saMtapta huA baha punaH rAjA ke pAsa gyaa| acchI taraha aba usake kAna khole / usake mukha se vacana sunate hI padmanAbha ghabarA gaye / / marI putrI ne itanA bar3A aparAdha kara DAlA", aisA pratIta hone lagA, aura yaha purohita bhI Aga-babUlA hokara koI bar3A bhArI zApa degA, saMbhavataH yahIM abhI bhasma kara degA isa prakAra vicAratA huA rAjA aneka prakAra se purohita jI kI manavAra-khazAmada karane lage, nAnA prakAra binatI kara use zAnta karane kA prayatna karane lge| ___ "aba yaha rAjakumArI hI devI ke kopa ko bali caDhane vAlI hai / aura tumane bhI Aja taka isake viSaya meM koI prabandha nahIM kiyA isalie tuma para bhI zIghra hI bhayaMkara saMkaTa Akara tumhArA avazya hI satyAnAza kiye binA choDane vAlA nhiiN|" isa prakAra purohita ke mukha se apane aura kanyA evaM daMza ke prayAya rUpa vAkyoM ko sunakara padmanAbha mahArAja :usakI cApalasI khuzAmada karate hue usase kahane lage, "mANikadeva eka bAra mujhe kSamA karado / yaha saba bhUla merI hI hai / isase prAme maiM mRgAvatI ko bAhara kahIM bhI nahIM jAne dUgA / tathA kala se muni kA upadeza sunane ko koI bhI nahIM jAve aisA bhI pratibandha lagAtA haiN| sabako roka dNgaa| parantu isase devI kA koSa zAnta hogA na ?" rAjA ke vacana sunate hI pUrohita kA pArA kucha uNDA par3A, kucha acchA sA lagA / mRgAvatI kA hI nahIM, apitu samasta logoM kA hI muni upadeza meM jAnA banda hogA yaha sunate hI use parama harSa huaa| aMdherA hone lagA / mANikadeva jAne ke lie uThane hI vAlA thA, ki
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] [ahiMsA kI vijaya usI samaya Anandavibhora mRgAvatI apane pitA ko yaha Ananda sUcanA dene ko daur3atI huI andara AI / parantu vahA~ purohita ko dekhate hI usakA ceharA phakka raha gayA / jaise kATha mAra gayA ho use / apanImAjJA bhaMga : mugi ke pAsa jAkara nagna muni kA darzana karake Ane vAlI mRgAvatI ko apane sAmane AI dekhakara rAjA padmanAbha kI A~kheM rakta samAna lAla-lAla ho gii| ve kaThora svara meM DATate hue bole, "jA jA vahA~ pahAr3a para hI jAkara baiTha, usa nagna sAdha ke darzana ko nahIM jAnA kahane para bhI, tU vahA~ gaI ?, maiMne Thoka kara niSedha kiyA bahI kAma tU ne kiyA, yaha devI kA kitanA bar3A aparAdha kiyA hai ? jA, isake prAyazcita meM hI terA bAhara jAnA banda hI kara diyA hai / " bAhara kahIM nahIM A sakatI nU ? acAnaka bijalI paDe vakSa kI jaisI durdazA hotI hai, usI prakAra mRgAvatI kI dazA huI / eka kSaNa meM usakA apAra harSa viSAda meM pariNata ho gayA / usake Ananda para apratyAsita vajrapAta huaa| usakA ceharA ekadama sapheda ho gyaa| vijayI purohita ne usakI ora rukSa dRSTi se dekhA / becArI mRgAvatI eka zabda bhI nahIM bolI, capa-cApa nikala kara calI gaI aura apanI mA~ ke pAsa jAkara gAla muha phulAye phaphaka-phaphaka kara rone lgii| * KAKKAKKXX XXHEAKKHAKKAKIXXXX pazu-nara bali-duHkhoM kA AmaMtraNa yadi karoge prANI ghAta prApako hogo zAMti samApta SAXYRKKIMERRENAYAKRE **
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsava kI taiyArI-8 RAMMAR Azvina sUdI bhAsapadA se kAlImAtA kI yAtrA kA prArambha hone vAlA hai| yaha yAtrA bahata vizAla rUpa meM bharatI thii| pAsa-pAsa ke aneka loga devI ko manAne-prasanna karane ko, manautI manAne ko, pahale kI mAnatA ko pUrI karane Adi isa prakAra ke apane-apane abhiprAya se Ate haiN| yAtrA kA samaya bahuta najadIka Ane ke kAraNa purohita hara varSa kI bhA~ti pUre utsAha se taiyArI meM lagA huA thA / devI kA mandira raMga-rogana se sajAyA thaa| sAmane bar3A maNDapa DAla kara sundara DhaMga se banAyA gayA thaa| nagArakhAne para vizAla lambo-cA~Do patAkA lagAI thI, sarvatra sajAne kA kAma cala rahA thaa| mahAdvAra ke donoM ora halavAIyoM, khomace vAle, bastrAdi kI dukAneM laga rahI thIM, khAsA bAjAra ho gyaa| cAroM ora dhama-dhAma macI thii| parantu hara sAla ke samAna mANikadeva ko na utsAha thA na cehare para khuzI hI thii| mallipura meM zrI amarakInijI AcArya mahArAja kA cAturmAsa cala rahA hai isase mere SaDayantra kA bhaNDAphor3a kaba ho jAyegA ? yaha bhaya use hara kSaNa lagA huA thaa| merA jAla to ughaDegA para devI kA mahAtmya pUrvavata TikegA ki nahIM ? yaha sattA nirmUla hogo kyA ? iso vivecanA se hara kSaNa usakA mana caMcalataraMga kI bhAMti DAMvADola ho rahA thaa| Azvina mAsa kA badI pakSa thaa| rAtripAkANa ke bAdaloM se ghirI thI / dhImI-dhImI barSA ho rahI thii| ghanaghora bAdala ghire the| devI ke mandira ke bAhara cAroM ora stabdhatA chAyI huI thii| usa stabdhatA kA bhedana karatA haA eka vakSa ke nIce baiThA narasiMha mahare vicAra meM magna thaa| yaha mANikadeva kA paTTa-ziSya thaa| rAtri pahara para pahara vyatIta ho rahI thii| madhya rAtri kA samaya AyA ? mANikadeva bAhara nikalA / nasiMha abhI taka kyoM nahIM pAyA ? isI cintA meM vaha stabdha khaDA ho usakI bATa johane lagA / isI samaya kisI vRkSa ke nIce eka manuSya prAkRti une dikhAI dii| dhIre-dhIre mANikadeva usa AkRti kI ora bar3hane lgaa| atyanta nikaTa pahu~cane para, yaha hamArA narasiMha hI hai, yaha usane acchI taraha pahicAna liyaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ahiMsA kI vijaya baha aAvAja nahIM karatA dhIre se usake pITha pIche jA khar3A huaa| narasiMha itanA gambhIra vicAra magna thA ki use kucha bhI bhAna nahIM huaa| itanA cintA meM DubA use kabhI kisI ne nahIM dekhA thaa| usako ekAntatA aura ekAgratA dekhakara mANikaDeva bhI Azcaryacakita raha gayA / thoDI dera usako isa sthiratA ko dena mAriNakadeva ne usakI pITha para thapakI mArI aura bolA nariha : aisA kauna-sA vicAra cala rahA hai ? jisa kAma ke lie gaye the baha kAma hayA ki nahIM?" marasiMha sahasA uTha khar3A hayA / vaha kucha bolA nhiiN| nIcI gardana kiye cupa-cApa hI khaDA rahA / usakA yaha vicitra sahasA pariNamana dekha mANikadeva ko bahuta hI vicitra lgaa| kyoMki narasiMha usakA bilkula dAhinA hAtha thaa| mANikadeva ke mukha se zabda bAhara Ate hI kaisA bhI kaThina kAma kyoM na ho tatkSaNa pUrNa karatA thaa| prANoM kI bhI use paravAha nahIM hotI thii| kaisA hI saMkaTApanna kArya kyoM na ho vaha saphala hotA rahA / thA gurujI kI AjJA biruddha usane kabhI bhI Aja taka kaisA hI vicAra nahIM kiyA thaa| yaha prathama bAra hai ki Aja usake hRdaya meM uthala-puthala ke bAdala ghumaDa rahe the / kyA karanA kyA nahIM karanA ? mANikadeva ne Aja use AjJA dI thI ki jina pATha vIgeM ne hiMsA vali banda karane kI pratijJA karake yAtrotsava rokane kA bhAra liyA hai. unake gharoM meM jAkara Aga lagAdo, luTavA do, aura devI pracaNDa zakti hai aisA unheM anubhava karAyo / usakA maTha kAle kAranAmoM kA aDDA thA / vahA~ aneka guNDe loga usane ekatrita kiye the / unakA pAlana-poSaNa karatA thA / maTha ke andara bhupArA talaghara thA / usI meM aneka mahatvapUrNa kAranAme calate the / yaha koI prathama avasara nahIM thA / jaba taba koI bhI kucha bhI deza ke viparIta karatA to usake ghara dvAra jalAnA, lUTanA, mAra pITa karAnA aura devI kA camatkAra batAnA yahI usakA dhandhA thA / bIca-bIca meM ghaTanAeM hotI rahatI thauM / isI se logoM meM bhaya aura AtaMka chAyA huA thaa| saba devI ke nAma para jhaDe camatkAra se abhibhUta ho gaye the / ina saba kukRtyoM kA kArya narasiha hI karatA thA / parantu Aja hI usane isa anAcAra-atyAcAra rUpa kArya se bimukhatA dikhalAI thii| Aja hI usane yaha kAma nahIM kiyaa| mAriNakadeva kI AjJA milate hI vaha maTha ke bAhara nikalA parantu Aja usane apane
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahisA ko vijaya] 47] sAthiyoM ko sAtha meM nahIM liyA thA / dazalakSaNa parva ke samaya meM vaha guptarUpa se kaI bAra AcArya zrI ke darzanoM ko gayA thaa| unakA upadeza bhI sunA thaa| ahiMsA kA mAhAtmya suna kara usakA hRdaya pighala gayA thaa| pichalA antima divasa kA mArmika bhASaNa sunakara to usakA pASANa hudaya pighala kara pAnI ho gayA thA / pazu bali to vaha roja ho dekhatA thA / parantu nara hatyA karane meM bhI use hicakicAhaTa nahIM thii| aise nirdayI narasiMha ke hRdaya meM bhI Aja prAcArya zrI ke ahiMsA tattva vivecana rUpa upadeza se dayA kA jharanA phaTa paDA thA / isI se Aja mANikadeva kI AjJA pAlana nahIM kara sakA / devI kA yathArtha saccA koI mAhAtmya hai kyA ? yaha zaMkA usake mana meM bAra-bAra pA rahI thii| devo volatI nahIM thI / devI kI ora se koI bhI kisI prakAra sandeza bhI nahIM pAtA thaa| na vaha kisI ko zApa na baradAna hI detI thI / yaha bAta use pakkI mAlama thii| phira bhI binA kAraNa devI ke nAma para, kevala purohita kI icchApUrti ke lie itanA duSkRtya karane kA mujhe kyA prayojana ? maiM kyoM taiyAra hugrA isa kukarma ko ? yaha merI bhayaGkara bhUla hai, yaha use pratIta hone lgaa| isI kAraNa Aja purohita kI icchA usase pUrNa na ho sakI / narasiMha mauna thA / kucha bhI bolA nahIM, use zAnta, cupa dekha mANikadeva ne usako pITha para hAtha phera kara kahA, "vatsa mauna kyoM ho ? bolate kyoM nahI ? Aja tuma mallipura nahIM gaye ?" "nahIM" narasiMha spaSTa zabdoM meM bolA / / "kyoM kyA devI ko AjJA pAlana nahIM karanA ?" "devI kI ? kyA vastuta: devI aisI AjJA detI hai ?" narasiMha ne teja AvAja meM puuchaa| mere sAmane merA hI paTTaziSya-mukhyaziSya isa prakAra kA uddaNDatA kA uttara de rahA hai yaha dekhakara mAriNakadeva kA caharA gambhIra ho gyaa| eka kSaNa meM usakA zarIra nirjIva jaisA ho gayA / kyoMki usake eka-eka kAra. sthAna narasiMha ko pUrNataH spaSTa viditta the| usakI pUrI polapaTTI vaha jAnatA thA / use duHkhI kara eka dina bhI meM jI nahIM sktaa| yaha vaha bhale prakAra jAnatA thA / ata: yaha saba socakara vaha atyanta madhura svara meM, prema se bolA.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] ahiMsA kI vijaya usakI pITha para hAtha mejA jAda' thA, "vaNe, mevI zI ilA nahIM pI, para merI to AjJA thI na ? merI AjJA tuma pAlana nahIM karoge kyA ? narasiMha ! maiM jo yaha kahatA hU~ usameM koI merA svArtha hai kyA ? devI ke bhaktoM ke lie hI yaha saba karanA paDatA hai / yaha kyA tuma nahI jAnate ? aAja yA kala merA kAma tumheM hI karanA hai / isa maTha kA adhipati koI dUsarA banegA, aisI tumheM zaGkA hai kyA ?, tumhAre mana meM kaisI bhI zaGkA hai to, use dUra kara ! tujhe Aja taka pAla poSa kara baDhAyA, apanA sarva gupta rahasya tujhe batalAyA, apanA nikaTavatI banAyA, to bhI kyA tumheM sandeha hai ? mujha para vizvAsa nahIM ? jAyo mujha para tumhArA tanika bhI prema hai vizvAsa hai to abhI kI abhI mero icchA pUrI karanI caahie| kapaTI mANikadeva kI vAkpaTatA dvArA narasiMha kA nizcaya DagamagAne lagA / pandraha varSa se usakI AjJAnusAra jo kAranAme kiye haiM, ve saba asatya aura amAnuSika haiM, to bhI usake sAnnidhya meM rahA hU~, usane galata mArga pakaDA hai to bhI mujhe guru prAjJA pAlana karanA cAhie aisA lagane lagA use / usake hRdaya meM sandeha rUpI dhumA ur3ane lagI, ghumAra kama huA aura guru AjJA bhaMga nahIM karanA, icchAnusAra kAma kara denA aisA nizcaya kara vaha bolA ___ "gurudeva ! Apake vacanoM para avizvAsa dikhAyA, isake liye Apa kSamA kreN| ApakI AjJA pAlana karanA yaha maiM merA karttavya samajhatA huuN| calo, isI samaya meM udhara jAtA huuN|" isa prakAra bola kara vaha maTha kI ora cala par3A / vahA~ se dasa-pAMca sAthiyoM ko lekara mallipura kI rAha pakaDI /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vimaya] dasarA dina praayaa| prAtaHkAla se mallipura ke ghara-ghara meM eka hI carcA cala rahI thii| jina-jina ne devI kI bali banda karane kI pratijJA ko thI una una ke gharoM meM rAtri ko prAga laga gaI ! kucha luTa gaye / kucha bhasma ho gaye / kisI kA pUrA-pUrA nukasAna ho gyaa| yaha devI kA hI prakopa hai| aisA bhole-ajJAnI logoM ko lagane lgaa| isa prakAra kI ghaTanAyeM pahale kitanI hI bAra ho cukI thiiN| padmanAbha rAjA ne isa viSaya meM apane paharedAroM se bahuta kucha caukasI karAI thI, parantu aparAdhiyoM kA patA nahIM lagA, koI giraphtAra bhI nahIM ho sakA / isakA kAraNa thA ki mAyAcArI dhUrta ziromariNa mANakadeva ne kotavAla sarIkhe aneka rAjya karmacAriyoM ko vaza meM kara rakkhA thA / iso se aparAdha kabhI bhI prakaTa nahIM ho pAte the / 'rakSaka hI bhakSaka hoM to jIvana kahA~ surakSita, yaha dazA thI vahA~ ko / phalataH logo kA" yaha vizvAsa jama gayA, ki sabhI padravoM kA mUlasrota kAlImAtA kA prakopa hI hai| jo ho, saba kucha nukasAna hone para bhI pratijJAbaddha AThoM vIroM kA nizcaya tanika bhI vicalita nahIM hmaa| ve sumeru parvata kI bhAMti apane nizcaya para aTala the| prANa gaye to bhI hama isa kAma se nahIM haTeMge, pIche kadama nahIM gharege, aisA unhoMne dRr3ha saMkalpa banAye rakkhA / ve prAcArya zrI ke pAsa A baiThe the| padmanAbha ne logoM para roka lagAdI, "koI muni kA upadeza sunane nahIM jAye" rAjAjJA ulaMghana aparAdha hai, socakara bahuta se logoM ne prAcArya zrI ke upadeza meM jAnA banda kara diyaa| udhara, lokamata ko anukUla banAkara 'devI kI yAtrA' mahotsava ko saphala banAne ke prayatna meM mANikadeva jI-jAna se prayatna kara rahA thA / bhAdrapada mAsa samApta huA / AcArya zrI kA upadeza paryApta logoM kA hRdaya parivartana kara cukA thaa| zanaiH zanaiH kRSNapakSa pUrA huA / kala azvina sUdI ekama Ane vAlI hai / isI dina se kAlIdevI kA utsava bhI prArambha hone vAlA hai / logoM ke hRdaya dhar3aka rahe the / mallipura ke hajAroM loga cintAtara the ki "AcArya zrI kI pratijJA kisa prakAra pUrNa hogI ?" phira, "devI ke prakopa se mallipura para kyA saMkaTa AyegA" ? isako bhI kucha logoM ko ghabarAhaTa ho rahI thii| padmanAbha rAjA kI ora se bhI harasAla kI bhAMti isa varSa bhI taiyArI cAlU thI / mANikadeva kI AjJA pramANa hI vaha saba yathAyogya kArya karatA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ahiMsA kI bijaya thA / usane yaha bhI jAnakArI prApta kara lI thI ki "jisa dina se arthAt azvinasudI pratipadA se devI kI pUjA prArambha hotI hai umI dina se devI kI bali banda hone paryanta AcArya zrI ke upavAsa cAlU hone vAle haiM," kitane hI loga "unakI icchA pramANa prayatna bho karane vAle haiN| isase usI samaya se use yaha cintA bhI ki isa sAla kA yaha usase pAra par3egA ? para upAya kyA thA ? vItarAga sAcU kI Atmazakti se saba ThaNDe paDe the / svayaM mANikadeva kA utsAha bhI hara varSa jaisA nahIM thA / yA yoM kaho baha arddhamataka sA ho rahA thaa| yAtrA kI taiyArI cAlU shrii| parantu becArI mRmAvatI eka aparAdhI kI bhauti rAjamahala ko cAra divArI meM banda ho rahI thii| bandI ko caina kahA~ ? sukha zAnti kahA~ ? yahI hAla thA usa becArI kaa| use apanI pratijJA nibhAne ko chaTapaTI lagI thii| use bAhara jAne kI manAhI hote hI vaha mahasA kisI se bAta bhI nahIM karatI thii| rAta-dina vicAramagna rhtii| "devI kI bali prathA ko maiM banda karane kA prayatna karU zI" aisA usane mahendra ko bacana diyA thaa| parantu bAhara bhI jo nikala nahIM sakatI, aise zakta bandIkhAne meM paDakara 'sivAya rone ke vaha kyA karatI? usase anya kyA ho sakatA thA ! HAKAKKARXXXKATHMAN hiMsA se prAtmA kA patana hotA hai, isase bacanA caahie| HYANEYAKARAKIXKATATE
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayara AjJA-9 samaya kisI ko pratIkSA nahIM karatA / azvina sunI pratipadA kA dina udina hmaa| mallipura ke praveza dvAra se devI ke mandira paryanta suzRGgArita sajAyA mArga logoM kI bhIDa se bhara gayA pratIta ho rahA thA / dUra-dUra ke hajAroM loga yAtrA ke lie grA-Akara jamA ho rahe the| mandira ke sAmane vAle vizAla bhU prAMgaNa meM saiMkar3o bailagAr3iyAM khar3I thii| pratyeka gAr3I ke pAsa eka-do bakasa kA baccA baMdhA dikha rahA thA / jinakI manautiyAM pUrI ho gaI tha* lahasaktIna, kaI daza kare bAMdha kara Ananda le baiThe hue the| isa prakAra bakaroM kA khAsA bAjAra dikhane lgaa| pratyeka gAr3I ke pAsa, vRkSoM kI chAyA meM, patthara ke cUlhe banA-banA kara loka bhojana karanebanAne meM juTe hue the / kAraNa ki yaha utsava kA prathama divasa thaa| dasa baje devI ko naivedya dene ke lie sabako ikaTThA honA thaa| ina navarAtri ke nau dinoM meM pratidina navIna-navIna, taraha-taraha ke pakvAnna cabAye jAte the / antima dazave dina meM pazubali caDhAkara yAtrA pUrI hotI thI / yaha krama thA devo pUjA kaa| yAtrA prArambha hote hI prApta: ThIka 6 baje devI kI pUjA kara AratI hotI aura bahuta se yAtrI yAtrA kara maNDapa meM darzanoM ke lie samanvita ho jaate| utsava kA yaha prathama hI divasa thA / pUjA kI ghaNTI vajo / jhAMjha baja uThI / sahanAI kA madhura svara saba darzakoM kA mana Akapita karane lagA 1 dhore-dhIre yAtrIgaNa darzana kara maNDapa meM baiThane lage / thoDe hI samaya meM mandira purA khacAkhaca bhara gayA / devI ko sundara vastra aura amUlya sundara AbhUSaNoM se bhale prakAra sajA kara taiyAra kiyA gayA thA / eka ghaNTe lagAtAra pUjA huii| usake bAda AratI zurU huI / loga eka dUsare ko haTAte, prAratI sunagunAte bhaktipUrvaka devI kI aura mAnanda se dekha rahe the| AratI bhI pUrI huyI / vAdyoM kI jhaMkAra banda huyii| sabhI ne devI mAM ko namaskAra kiyaa| ThIka usI samaya mahAdvAra se eka tejasvI tarUNa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ahiMsA kI vijaya andara AyA aura usane ucca svara meM ahiMsA paramodharma:" ahiMsA dharma kI jaya garjanA kii| eka sAtha sabakI dRSTi udhara ghUma gaI / cAroM ora stabdhatA chA gaI / vaha taruNa puruSa cAroM ora dekhane lagA / punaH zAnti se bola ne lagA bandhano, Apa sabhI devI kI yAtrA karane ke lie yahAM ekatrita hue haiM / devI. ApakA kalyANa karane vAlI mA~ hai, yaha Apa jAnate haiN| usakI kRpA se hameM sukha prApta ho, yaha Apa sabakI AkAMkSA hai| parantu isa sukha ke milane ke lie Apako devI ke lie pazubali denI cAhie yaha ApakI bhUla hai, yaha pUrNataH galata hai| yaha dhAraNA hI nirmala hai| devI yaha kabhI kahane vAlI nahIM ki mujhe khuza karane ko pazubali caDhAyo / kyoMki hamAre sAmane jisa prakAra sukha pAne kI AkAMkSA rahatI hai usI prakAra pazu: pakSI sabhI prANI sukha pUrvaka jIvana vyatIta karanA cAhate haiN| una mUka prANiyoM ko bhI sukha-duHkha kI anubhUti hotI hai| unheM bhI sukha pAne kI bhAvanA rahatI hai| unake prANa jAte samaya unako jo duHkha hotA hai, unameM jo bedanA, chaTapaTAhaTa hotI hai, use dekhakara yadi devI kA dayA karanA nahIM phUTA to vaha devI kaisI ? apane sAmane taDaphaDAte anyAya se ghAta kiye jAne vAle, mUka niraparAdha ko yadi jIvanadAna nahIM de sakI to vaha tumhArA kyA kalyANa karegI ? tuma hI jarA vicAra kro| devI ko sabhI prANI samAna rUpa se priya-sneha dRSTi se dekhane cAhie / isalie Apa pazubali dekara devI kI viDambanA mata karo / yadi vAstava meM tumhArI devI ko yadi pazubali cAhiye to maiM yahA~ inake badale apane prANa arpaNa karane ko taiyAra huuN| parantu bhAiyo ! ajJAmavaza, binA vicAre ina becAre, niraparAdha mUka pazuoM kA badha mata kro| usa svArtha sAdhaka purohita ke viparIta nirdeza se yathArthatA ko bhuul................|" usa taruNa kA vAkya pUrA bhI nahIM huA ki vaha mANikadeva eka khU khAra bAgha kI taraha bAhara dauDatA AyA aura usane krodha se garjate hue kahA-"bhakta ho ! kyA pAgala sarIkhe dekha rahe ho ? yaha pAkhaNDI volatA jA rahA hai, isakI bAta para sarvathA vizvAsa nahIM karanA / jise apane peTa ko roTI pAnI kI vyavasthA bhI karane ko nahIM hotI aisA yaha tumheM upadeza detA hai / parantu usase tumheM kyA milane vAlA hai ? isakA tumhI vicAra karo / yadi devI kA kopa huA to samajha lo sabakA hI sarvanAza hogA / 4. - -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ..- . - - -- - -- -- -...-..-. - - -. . ahiMsA ko vijaya] {53 yadi vaha prasanna ho gaI to basa, phira kyA hai, miTTI se sonA hogA aura tama mukhI ho jAye / kSaraNabhara meM ApakI manokAmanA pUrNa hoMgI / tumheM yadi devI kI kRpA cAhie to ..........--pakaDo..........."dharo ise .......... pakaDalo, isa harAmakhora pAkhaNDI ko|" isa prakAra purohita ke AvezapUrNa vAkya ko sunate hI kucha mUrkha ajJAnI bhaktoM ne dekhate hI dekhate isa taruNa para hamalA kiyaa| cAroM ora se ghera kara use pakar3a liyA aura jaya-jayakAra kiyA "jaya kAlI mAtA kI, 'jaya' 'jaya' mahAdevI kii|" sabhI mandira se nikala gye| logoM ko adhika sphuraNa-utsAha car3ha gayA / devI kI zakti kitanI apAra hai, isakI mAnoM unheM eka jAnakArI mila gii| unmatta mANikadeva kA ceharA isa vijaya se phUlakara kuppA ho gayA / zIghra hI usa taruNa ko padmanAbha rAjA ke pAsa bheja diyaa| aura use jela meM banda karane kI AjJA dii| vaha rAjapurohita thAna " yaha taruNa acAnaka kahA~ se AyA, pAThakoM ko bidita hI hogaa| AcArya amarakoti mahArAja ke pAsa jina AThoM bIroM ne ahiMsAtatva prasAra kI pratijJA kI thI unhIM meM se yaha eka vyakti thA / Azvina zuddha ekama kA dina nikalane ke sAtha hI prAcArya zrI ne yuvakoM ko bulA kara kahA, "he vIro ! Apane jo pratijJA kI hai usako pUrI karane kA samaya AgayA hai| prAja devI ke utsava kA pahalA dina hai / devI ke mandira meM Aja hajAroM loga jamA hoMge, vahA~ jAkara "bali denA kitanA niMdya karma hai pApa hai yaha batA kara unheM ahiMsA kA upadeza denA cAhie / yaha ApakA kartavya hai / devI ko bali banda hue binA maiM AhAra grahaNa karane vAlA nahIM / yaha merI acala pratijJA hai| tuma meM se pratidina eka-eka mandira meM jAo aura yogya samaya dekhakara logoM kI manobhAvanA badalane kA zAntatA se prayatna kro| ekaniSTha-paMdhabhaktoM dvArA kadAcita tumheM kaSTa Aye, sahana kara tumheM apanA kAma karanA hI cAhie / prANa jAne kA samaya Ane para bhI apanA dhyeya nahIM chodd'naa| kartavya kI kasauTI para Apa khare utare to mApakA prAtmIka bala prakaTa hogA aura nizcaya hI prApako bijaya hue binA nahIM rhegii|" isa prakAra AcArya zrI ne apane ziSyoM ko upadeza dekara svayaM maunavrata dhAraNa nizcinta hue / prAcArya zrI kA Aja prathama upavAsa bhI prArambha
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] [ahiMsA kI vijaya dRprA / unake upadeza ke bAda hI eka tejasvI taruNa nikalakara devo ke maMdira kI ora nikala kara gayA / isake upadeza sunakara, "yaha devI kI yAtrA bhaMga kara azAnti phailAne vAlA pAkhaNDI hai aisA mAnakara purohita kI AjJAnusAra padmarAja mahArAja ne use rAjamahala meM hI najarabanda kara rakha diyA / dvitIya divasa prAyA / yAtriyoM kI saMkhyA bahuta bar3ha gaI / pratidina ke anusAra savere devI kI pUjA prArambha hayI / devI ko isa dina nirAlI hI poSAka se sajAyA thaa| mandira manuSyoM se khacAkhaca bhara gayA thA / logoM ko yaha bhakti dekha mANikadeva prAnanda se bhara gayA thaa| bar3e-bar3e stotroM se teja aAvAja se pUjA prArambha kI, utane hI ThATa-bATa se usane AratI kii| AratI pUrNa hote hI vAdyadhvani banda ho gaI / vaise hI dUsarA tejasvI taruNa pAyA aura usane "ahiMsA paramodharma:" jaya ghoSa ke sAtha apanA upadeza prArambha kiyA / yaha dekhakara mAripaka deva ko aAMkheM lAla aMmAra ho gii| bijalo ke samAna ghaghaDAtA mANikadeva bAhara prA dhamakA / usakA izArA hote hI aneka loga usa yuvaka ke Upara dhAvAkara Aye aura use pakar3a kara purohita ke sAmane lAye / nizcaya ke anusAra use bhI pahale ke samAna rAjamahala meM bheja diyA aura jela meM rakhavA diyaa| devI ke bhaktoM ne puna: kAlI. mAtA kA jaya-jayakAra kiyA / usakI pratidhvani gUjate hI purohita haMsatA hamA ceharA le andara calA gayA, evaM sabhI loga isa ghaTita ghaTanA ke viSaya meM carcA karate hue bAhara jAne lge| devI kA yAtrotsaba nivighna samApta ho isake lie padyanAbha rAjA hara prakAra prayatna zIla the / debI ke mandira meM kisI prakAra bhI koI dhAMdhala na mace isake lie bahuta se sipAhI tainAta kara diye the / tathA ve svayaM bhI hara roja sAyaMkAla bhAratI meM baate| mRgAvatI mAtra rAjamahala se bAhara kahIM bhI nahIM gaI thI / haravarSa vaha apane pitA ke sAtha devI ke darzanoM ko AtI thI aura usI prakAra usake pitA kI bhI icchA use apane sAtha lAne kI hotii| "bali banda hone ke pUrva meM devI kA darzana karane vAlI nahIM" aisI usane pratijJA kI thii| aisA usane apane pitA ko bhI spaSTa kaha diyA thA / isIse vaha aura adhika usa para ruSTa ho gayA thA / mRgAvatI apanA kakSa chor3akara prAyaH vAhara hI nahIM nikalatI thii| rAjya ke rAjamahala meM roja-roja eka navIna kaidI A rahA hai, yaha kahA~, se
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAra ahiMsA kI vijaya! -------manner... _ __ - pAtA hai isakI use jAnakArI thii| parantu usa becArI se kyA hone vAlA thA ? vaha svayaM hI eka kaidI kI bhAMti bandhana meM par3I cintA meM jhulasa rahI thii| pratidina ke samAna tIsarA divasa pAyA aura punaH eka taruNa pakaDa kara rAjA ko jela meM A baMdhA / yaha saba dekhakara mRmAvatI aura adhika udvigna ho gaI / bali banda hue binA AhAra nahIM grahaNa karane kI prAcArya zrI ne pratijJA kI hai yaha bhI usake kAna meM bAta A gaI / aba tayA upAya karanA, ? isakA bahuta dera taka gambhIra vicAra kara apanI sakho ke parAmarza se yuvarAja mahendra ko eka patra likhA aura eka vizvAsI naukara ke sAtha gupta rIti se ume campAnagarI pahuMcAne ko kahA / aba taka AcArya zrI ke pA~ca taruNa jela meM A cuke the / pratidina eka navajavAna niraparAdha jela meM jAtA hai yaha dekhakara logoM ko bhI eka prakAra ko cintA utpanna ho gaI / usa taruNa kA upadeza ayogya thA kyA ? yaha prazna unake mana meM uThakara mastaka se TakarAne lagA / udhara hamArA kAma kisa prakAra nirvighna samApta ho isakI cintA purohita mAriNakadeva ko lagI huvI thI / baha usI bicAra meM baiThA thA ki usake guptacara meM eka patra kI thailI lAkara usake hAtha meM dii| cali banda karane ke lie kahIM ghayA-kyA upAya cAla haiM isakI jAnakArI ke lie mANikadeva ke anekAM guptacara lage the| usake ye miSya sarvatra zubhate the| unhIM meM se eka guptacara ne yaha thailI lAkara dI thii| sumAvatI ne jo patra mahendra ko likhe the, unakA javAva lAte hAra naukara ko rAste meM pakar3a liyA aura usase patra lekara mANika deva ke ziSya nakA lAye the / mANika deva ne patra kholakara dekhe / usakA ceharA jhodha se lAla caTTa ho gayA, goTha phaDaphaDAne lage, usane eka dIrgha svAsa choDI aura veM patra narasiMha ke sAmane 'pheMka kara bolA, dekha, dekha ye patra ! usa duSTa rAjakanyA ke kyA kyA kArasthAna cala rahe haiM yaha dekha, ! parantu yaha prasaMga mere sambandha meM hai, maiM kauna hai yaha vaha bhUla gaI! ThIka hai, aba usakA vicAra karane kA samaya nahIM, isa mANikadeva ke virUddha jAne kA pariNAma kyA hotA hai yaha use prANa jAne ke samaya samajha meM aayegaa|" isa prakAra moThoM meM ho buDabuDAte usane apane ziSya narasiMha kI mora dekhA / ... ADH L I KAR ..
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56] ahiMsA kI vijaya] mahendra ne mRgAvatI ke patroM kA jo uttara diyA thA usakA bhAva nimna prakAra sArAMzarUpa meM thA "AcArya zrI ke do tIna ziSya jelakhAne meM bandI banA lie gaye, tumako bhI rAjamahala se bAhara jAne kI bandisa kara dI gaI hai yaha saba par3ha kara bahuta hI kharAba lagA / balibanda nahIM huyI to AcArya zrI prANAnta taka upavAsa karane vAle haiM, yaha paDhakara to bahuta hI adhika cintA huyii| maiM kala avazya hI AcArya zrI ke darzana karane AUMgA aura jarura hI maiM usake viSaya meM prayatna karane kA upAya ho karUgA... ...!" patra ke nIce "yuvarAja mahendra, campAnagara" isa prakAra likhA thA / narasiMha ke hAtha se vaha patra le punaH mANikadeva ne use dhyAna pUrvaka paDhA aura usake Tukar3e Tukar3e kara ghRNA se phADa kara pheMkate hue bolA---- "bacce, yahA~ A" koI pAsa meM to nahIM hai yaha jAnakArI kara usake kAna me ghore se mANikadeva ne kucha kahA, usa bhayaMkara AjJA ko sunakara, narasiMha ekadama cauMkA, parantu mANika deva kI jalate aMgAre ke samAna netra dekha kara ghabaDAyA aura laDakhaDAtI AvAja meM bolA "ThIka hai, usakA rakta lAkara dUMgA" kyA thI vaha bhayaMkara prAjJA ? XEXSEXXXXXXXXXX XXXXXXXX hiMsaka manuSya apane poSaka ko ___bhI nahIM chodd'taa| Zhang Jia Jie Min Zhong Jie Zhong Duo Zhu Shen Shen Shen Shen Jie Ge
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahendra kA jela meM bandI honA-10 abataka sAta vIra yuvaka jela meM jA cuke the 1 aSTamI ke divasa kI pUjA prArambha hone jA rahI hai, parantu kSaNa-kSaNa meM mANikadeva udAsa antaHkaraNa se bAhara kI aura dekhatA rahA thA ki prAja bhI koI pAkhaNDI pAne vAlA hai kyA ? isakI usake hRdaya meM pUrI dhasata hI baiTha gaI thii| AratI samApta huyo / bAje banda hote hote eka vIra nirbhaya yuvaka kI garjanA sunAI pdd'ii| "ahiMsA paramodharmaH", jaya ho ahiMsA dharma kii| "usakI madhura kintu bulanda AvAja ne sabako prAkRSTa kara liyaa| kitanI zAnta mudrA thI usakI ? usako dekhate hI sabake hRdaya meM eka naisargika prAdara utpanna ho gayA / pUjA jisa dina se Arambha huyI thI, usI dina se eka-eka navajavAna niraparAdha vIra jela meM bandI banAyA jA rahA thaa| parantu unameM se kisI kI bhI mudrA cehare para bodha kA tanika bhI AbhAsa nahIM thaa| be sabhI zAnta aura prasanna citta the / isase aura bhI adhika sabako Azcarya ho rahA thaa| usa taruNa kA bolanA prArambha hote hI samasta upasthita janoM kA lakSa udhara hI kendrita ho gayA thaa| itane meM hI paJcAratI lie vaha pAkhaNDI mANikadeva purohita bAhara aayaa| krodha se ubalatA hA bolA, "he, logoM ! mUrkha sarokhe usa pAkhaNDI kI bar3a-baDAte bakavAsa ko kyA samajha kara suna rahe ho / ' gharo pakar3o use, DAlo kaidakhAne meN|" purohita ne sarva logoM para ekabAra apanI dRSTi ghumaayo| isakI IrSyAvRtti se Aja eka bhI vyakti daur3akara nahIM aayaa| sabhI stambhita the / isase vaha mANikadeva aura adhika jala-bhuna uThA / aura jamIna para pA~va jora se paTaka kara dAMta DasatA, adhara cabAtA bolA", tuma usako nahIM pakar3ate ? devI para tumheM vizvAsa nahIM ? tumheM usake kopa kA bhaya nahIM lagatA ? sarvatra gambhIratA chA gaI ! koI bhI kucha nahIM bolA, sabhI loga usa taruNa ko ora mUrtimAna se eka Taka dekha rahe the ! purohita kA bola-madhya
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58] [ahiMsA kI vijaya me banda kara baha volA, rohita mahArAja, ina bhole, garIba logoM ko cetAvanI nahIM do, tumhIM bolo merA kyA aparAdha hai, yadi aparAdha hai to tumhIM pakar3o mujhe yadi merA aparAdha hai to tuma ucita daNDa do| parantu umake pUrva ina ajJa bhole bhAI bandhuoM ko cAra zabda bolane kA mujhe avasara do|" isa prakAra kaha kara baha logoM kI aura unheM sambodhana kara bolane lyaa| bhAiyo ! yadi macamana devI mA~ bali mAMganI to maiM spaM prANa dene ko taiyAra haiM / mere akele ke rakta se yadi devI kI tRpti nahIM huyI to tuma merI mRtyu ke bAda pazubali karanA ? hamAre isa svArthasAdhI purohita ke bacanoM para vizvAsa mata kro| durbala, asamartha prANiyoM kA badha kara sukha milane kI AzA se lAlasA se nirdayI mata bno| apitu unakI rakSA meM apane prANa arpaNa kara bIra bno| isa bali ko banda karane meM hamArA koI svArtha hai kyA ? isakA vicAra kariye / parantu jisako apanA svArtha siddha karanA hai usake pIche laga kara Apa karttavyabhraSTa nahIM honA ? sAvadhAna hoiye ! devI tanika bhI kucha mAMgatI nhiiN| bhaktoM ke pAsa bhIkha mAMgakara khAnA itanA dAridraya devI ko nahIM pAyA hai| Apa ina maka pazuoM kI bali car3hA kara bhUmi ko rakta se mata rNgo| hajAroM prANiyoM kA ghAta usI kI santAna kA nAza hai / tumhAre hRdaya meM dayA hai / Apa itanA nirdaya karma karane ko kabhI bhI taiyAra nahIM hone vAle, aisA mujhe vizvAsa hai / bolo, yadi merI bAta Apako sahI jacatI hai to eka sAtha bolo"ahiMsA paramodharmaH / " usa taruNa ke upadeza se kitane hI ke hRdaya meM dayAMkura nikala Aye / itanA hI nahIM adhikAMza logoM ke udgAra bAhara gaMja uThe "ahiMsA paramo. dharma:" "ahiMsA dharma kI jaya / " ___logoM ke mukha se ahiMsA dharma kA jayanAda sunate hI usa taruNa kA mukhakamala vastutaH saroja sarIkhA khila uThA / parantu yaha saba mANikadeva ko kaise sahana hotA ? krodha se abhibhUta, avivekI usa mANikadeva ne apane hAtha kI paJcAratI (bar3I pA~ca dIpakoM kI prAratI) usake bhAla para pheMka kara mArI, usakA kapAla phaTa gayA aura usase rakta dhArA baha calI / yahI nahIM vaha behoza hokara dhaDAma se pRthvI para gira pdd'aa| logoM kA hRdaya dayA se umar3a pdd'aa| ye use sAvadhAnI se uThAkara hoza meM lAne kA prayatna karane
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya ] lge| usI samaya rAjasainika vahAM Aye / aura use usI dazA meM uThAkara rAjamahala meM le gaye / saba loga udhara eka Taka se dekhate rahe / padmanAbha mahArAja ne jaba usa taruNa ko rakta se latha-patha dekhA to usakA hRdaya bhI dahala uThA / use yaha dRzya bahuta kharAba lgaa| purohita ke isa rAkSasI kRtya se use krodha bhI praayaa| parantu kyA karanA cAhie yaha use kucha samajha meM nahIM AyA / usane usa taruNa ko jela meM rakhane aura rAjavaidya dvArA usakA upacAra karane kI AjJA dii| upayukta auSadhopacAra honI caahie| aisI AjJA dekara svayaM usa ghaTanA ke sambandha meM hatAzacitta vicAra karate karate dIvAnakhAne meM jAkara baiTha gye| purohita kA yaha duSkRtya jisa samaya mRgAvatI ko vidita huA, usa samaya usase cupa-zAnta nahIM rahA gayA ! usane svayaM jelakhAne meM jAkara usa taruNa kI jAnakArI prApta kI aura usakI bhale prakAra suvyavasthA kara lauTa AyI / pUjA prArambha ke dina se Aja taka pATha taruNa bandhanabaddha ho jela meM A par3e / mAtra navamI kA eka hI dina bAkI thaa| pUjA ke nau dina hone ke vAda pAmeM dikasa bali hone vAlI thI / bali pUjA antima dina meM hI hotI tho / yadi yaha bali banda nahIM huI to AcArya mahArAja Ajanma upavAsa karane bAle haiN| yaha bicAra jaise hI usake citta meM AyA ki vaha atyanta kaSTa meM par3akara apane kamare ko prora gii| yAtrA karane vAle logoM meM bhI yahI carcA cAla thii| sthAna-sthAna para per3oM kI chAyA meM pAMca, daza manuSya ikaTThe baiThakara paraspara isI sambandha meM parAmarza kara rahe the / satya dekho, to yaha pazubali denA ayogya ho hai / isa prakAra ke zabda adhikAMza logoM ke mukha se nikala rahe the / mAriNakadeva pUrohita kA amAnuSika vyavahAra dekhakara-anyAya anIti kA kRtya pratyakSa dekha kara sabakA mana duHkhI thaa| __navamI kA dina bhI A gayA / Aja bahuta loga pUjA dekhane ko ekatrita hue the / parantu kisI ke bhI mukha para utsAha nahIM thaa| prasannatA nahIM yo| sabakA mana cintAtura thA ki aAja na jAne kyA navIna ghaTanA hogI / hamezA kI bhA~ti pAratI kI ora kisI kA bhI lakSya nahI thA /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60] [ zrahiMsA ko vijaya Aja bhI koI eka taraha Ane vAlA hai kyA ? isI ko sabako AturatA lagI thii| AratI kA ghaNTAnAda vanda huna / saboM ne pIche mur3akara dekhA, taba taka eka gharamavIra "ahiMsA paramodharmaH " garjanA karatA grA dhamakA / mahAdvAra para ahiMsA kI jaya jaya ghoSa sunAI par3ane lagI / purohita ke zranyAyavartana se usakA mana utrATa ucATa ho rahA thA / usake hRdaya meM bhI dayAMkura utpanna huA thaa| vIra kA AhvAna svarUpa zAnta garjanA sunate logoM kA zarIra pulakita ho gyaa| yahI nahIM usI ke svarAnusAra kitanoM ne hI "ahiMsA dharma kI jaya ho" yaha jaya-jayakAra bhI kiyA / usa tejasvI prabhAvI, taruNa ne bar3e utsAha se apanA bolanA prArambha kiyA / "mere pyAre dharma ! yAja kI rAtri pa hote hI prAtaH sUryodaya ke sAtha hI nUkapazuoM kI valipUjA hone vAlI hai, abhI bhI samaya gayA nahIM, avasara hai / isa adharma kRtya ko banda karane kA prayatna karo, nizcaya karo, devI ke nAma para calane vAlI isa ghora hiMsA ko rokane para hI ApakA sahI kalyANa hone vAlA hai / isI mallipura nagara meM AcArya amarakIti nAma ke AcArya mahAsAdhu bhI hiMsA ke banda karane kA prayatna kara rahe haiM / yadi Apane pUrNataH yaha bali prathA nahIM rokI to ve AmaraNAnta upavAsa karane vAle haiM | Apa logoM ke hRdaya meM yadi dayA kA jharanA phUTa gayA hai to hajAroM mUka prANiyoM ko jIvanadAna prApta hogA / prANadAnaM paramadharma hai na ki prANighAta | una mahApuruSa ke prAraNa saMzaya meM nahIM par3e aisA yadi Apake mana meM vicAra hai to prAtaH bali nahIM denA aisA nizcaya kro| Aja paryanta ajJAna daza Apane vinA vicAre yaha kukRtya kiyA hai to Age se aba sAvadhAna ho kara dayA dharma kA avalambana lo / jahA~ dayA nahIM, vahA~ dharma hI kaisA ? aura devI hI kaisI ? aneka jIvoM kA saMhAra karane vAlI devI-devatA dvArA ApakA kalyANa kabhI bhI hone vAlA nahIM, isalie, Apa yaha hiMsA kabhI mata karo" usa taruNa ke upadeza ne sabakA mana AkarSita kara liyaa| jAte-jAte bhI adhikAMza loga kaha rahe the 'dayAdharma' yahI saccA dharma hai / bahutoM ko yahI dharma saccA pratIta hone lagA / sallIna hokara saba loga usakA upadeza suna rahe the| utane hI meM bar3e vega se mANikadeva usa taruNa para daur3akara AyA | parantu logoM ne madhya meM hI use dabA kara pakar3a liyA / zraura saba logoM ne jora se jayanAda kiyA " ahiMsA dharma kI jaya" ahiMsA paramodharmaH / " usa zrahiMsAnAda se AkAza bhara gyaa| logoM meM jAgRti ho jAne se
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ na - - -- :1I % 3D PER Tuli ahiMsA ko vijya N ALA .. - - .. . TUS Aur 15. ' SHR - HAINS Je mil | kumAra mahendra dvArA pazubali banda karane evaM ahiMsAdharma kA upadeza /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] [ ahiMsA kI vijaya purohita kI kucha bhI nahIM clii| mAtra zApa detA, sabako gAlI-galauca evaM apazabda bolatA huA vaha devoM ke garbhagRha meM calA gyaa| logoM kA bahuta vAda-vivAda calane lagA / itane meM rAjasainika Age Aye aura unhoMne usa taruNa ko pakar3A, tathA rAjaprAsAda kI ora le gaye / aba kyA thA, isa ghaTanA se to logoM meM vizeSa asantoSa chA gayA / ve aura jora se jayaghoSa karane lage / "ahiMsA dharma kI jaya" "ahiMsA paramodharmaH / " usa dina sabere se arthAt gyAraha baje se lagabhaga apane mahala kI gaccI para hI baThI mRgAvatI devoM ke mandira ko ora ho dekhatI rho| zrAja bhI koI ekAda hiMsA kA upadeza karane vAlA vIra yuvaka koI Ane vAlA hai kyA ? AyA hai kyA ? use bhI bandI banAkara lAte haiM kyA ? isI kA vaha vicAra kara rahI thI ki usa eka ko bandI banAkara rAjadvAra kI ora lAte hue sainika use dikhAI pdd'e| unake atyanta nikaTa zrAne para usa - mRgAvatI ne usa taruNa ko bar3I gaura se dekhA / usakA ceharA dekhate hI ekadama phIkA par3a gyaa| use apane netroM para vizvAsa nahIM ho rahA thA / usakA zarIra sihara utthaa| roma-roma khar3A hogayA / usake sarvaaGga tharathara kAMpane lagA | kauna ? mahendra ? mahendra ? hAya hAya ! "aise hoTha hilAte - buDavuDato dhaDAma se pRthvI para gira pddii| vaha kadI dUsarA, tIsarA koI nahIM thA, zrapitu campAnagara kA yuvarAja mahendra hI thaa| mRgAvatI ko likhe patrAnusAra vaha Aja prAcArya zrI ke darzanoM ko AyA thaa| ve pratijJAbaddha AThoM vIra apanA-apanA karttavya pAlana karate hue kaidakhAne meM bandI ho cuke haiM, yaha use vidita ho gayA | AcArya zrI jI upavAsa kiye mauna dhAraNa kara virAjamAna the / usI kAraNa navameM dina mahendra ne svayaM vaha dina apane Upara liyA / usane rAjapozAka utAradI | alaMkArAdi saba pheMka diye| sAmAnya veSa meM atyanta sAdhAraNa puruSa kI bhAMti devI ke mandira kI ora AyA thaa| isI kAraNa yaha koI rAjakumAra hai / aisI kisI ko bhI kucha bhI kalpanA nahIM huI thii| jisa samaya use pakar3a kara rAjamahala kI ora lA rahe the, usa samaya mRgAvatI ne hI use pahicAnA thaa| usakI dazA kyA huyI baha Upara batA hI diyA hai| mahendra apane hI vicAroM meM DUbA calA jA rahA thA / isa kAraNa mRgAvatI kI ora usakI dRSTi nahIM gaI thii| use sIdhe jela kI koTharI ko ora lekara aaye| mRbhAvatI ko ekAeka yaha ubara se kaI dAsiyAM doDakara use dekhane ko A gii| prayatna karane lagI / 1 kyA huA ? idharaaura saceta karane kA 1
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ F rAjaprAsAda meM khUna hatyA - 11 77 usa rAtri ke pUrNa hote hI prAtaH sUryodaya ke sAtha hI devI ke sAmane bali r3hane vAlI hai| devI kI pUjA hote kuTe 6 dina pUrNa ho / eka bhI dina nirvighna pAra nahIM par3A / pratidina saverehI prAratI pUrI hote na hote vahI eka na eka taruNa navayuvaka ahiMsA kA upadeza karatA, "ahiMsA paramo dharmaH" jayaghoSa karatA AtA rahA, aura devI ko pazubali nahIM denA, isa viSaya para atyanta mArmika DhaGga se upadeza detA rhaa| una sabhI ko mArieka deva ne pAkhaNDI ghoSita kara jela meM bheja diyA sabhI kaidI banavA diye the, to bhI upadeza se saiMkar3oM logoM kA hRdaya parivartita ho gayA thA, unake urasthala se dayA kA jharanA phUTa par3A, usako nirmala gayA sI dhArA ghoroM kI bhI hiMsAtmaka bhAvanA rUpa kalmaSa kA prakSAlana kara rahI thI / dharmAtmAoM kI saMkhyA vRddhi dekha mANikadeva ko sandeha ho rahA thA ki saMbhavataH sampUrNa janatA bhI isI taraha balipUjA kA virodha kreN| "yaha balipUjA hogI ki nahIM ?" isI cintA meM vaha jhulasa rahA thA / prathama do tIna taruNoM ke kaidI hone taka janatA meM kucha bhI jAgrati nahIM huyo apitu ve ulTe devI kA hI camatkAra samajha kara usI kI sAmarthya kI prazaMsA kara rahe the| kAlImAtA kA hI mAhAtmya samajha rahe the / parantu jaba pratidina hI eka eka navayuvaka jela meM paDane lagA, una niraparAdha taruNa ko zAntatA, madhuratA, tejasvI mudrA, priyavANI, prANiyoM para dayA karane kI unakI chaTapaTa haTa, mArmika upadeza aura unakI sahanazIlatA dekha-dekha kara logoM kA hRdaya dravita hone lagA thaa| unakI vRtti-paripata ahiMsA kI ora jhukane lagI / kitanoM meM yAtrA kara bali nahIM denA yaha carcA bho cAlU ho gii| AcArya amarakIrtijI ne upavAsa zurU kiye, isase bhI kadAcita janatA meM kSobha utpanna hotA, isakA koI niyama nahIM thA / padmanAbha rAjA ne purohita ke kathanAnusAra yadi sarva prayatna kiyA hotA to bhI ina aneka kAraNoM se usakA mana sthira rahatA, yadyapi rAjagharAne ke bhI adhikAMza logoM kA jhukAva munimahArAja kI ora hI thA, mRgAvatI ne to hiMsAkarma banda
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64] [ahiMsA kI vijaya karane kA nizcaya hI kiyA thA, isI kAraNa aisA lagatA thA ki usI ne mahArAja ko upavAsa karane kA baDhAvA diyA, aura balipUjA ko ukhADane kA nizcaya kiyaa| ThIka hai, to bho padmanAbha kA mana badalane vAlA nahIM hai / parantu na jAne kyA ho ? aisA tarka-vitarka kara mANikadeva ne apanA nizcaya kAryarUpa karane kA nirNaya kiyA aura apane rAkSasarUpa narasiMha ziSya ko bulA kara kahA-- "vatsa, Aja kA antima dina hai| devI kI mahimA aura merI pratiSThA sthita rahanI caahie| yaha saba tere hI hAtha meM hai| Aja rAtri ko bAraha baje ke andara hI andara devI ko rAjakanyA ke rakta kA TIkA laganA hai ? aura prAtaHkAla sabako yaha nizcaya honA cAhie ki devI kA apamAna karane se rANakanyA ko bhI mRtyudaNDa bhoganA paDA / bali banda karane kA vaha prayatna kara rahI hai na ? jA Aja rAtri prathama uso kI bali dekara punaH prAtaH pazubali prArambha karanI hai ? samajhe ? jA, jA............ / eka kSaNa pahale narasiMha kA hRdaya anekoM vicAroM se Andolita thA / isa samaya mANikadeva ke bhASaNa se pavana rahita sAgara kI bhAMti sthira ho gyaa| yahI nahIM rAtri ke bAraha bajane ke pahile pahile mugAvatI kA rakta lAkara devI ke lalATa para tilakArcana karUMgA / aisI devI ke sammukha jAkara usane hada pratijJA kii| yuvarAja mahendra ko bhI pakaDa kara jela meM kaidI banAkara lAyA gayA hai, yaha dekhate hI mRgAvatI behoza hokara gira par3I thI / use zItopacAra kara saceta kiyA gayA, sakhiyoM ne use usake kakSa meM le jAkara sulA diyaa| sAyaM kAla paryanta vaha vicAra magna huyI samma- cupa-cApa paDI rahI / usa dina usane bhojana bhI nahIM kiyA / vaha kisI se kucha bhI bolI bhI nahIM thii| saMdhyA samaya devI ke darzana kara vApisa Ane ke bAda padmanAbha mahArAja mRgAvatI ke pAsa jAkara baiTha gye| usakI prakRti bahuta hI asakta ho gaI thii| usakA nistejapanA dekhakara rAjA ko bahuta duHkha hanA / kyoMki vahI to usakI eka mAtra santAna thii| usI ke lie dharma-karma vihIna ho pazubali prArambha kI thii| use kucha samajhA bujhA kara kisI prakAra prasanna karanA, usakA du:kha nikAlanA aisA rAjA kA vicAra thA parantu isa samaya usakI hAlata dekhakara
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ / ahiMsA kI vijaya] [65 kucha na bolanA ho Thoka hai, kadAcit kucha bolane se usake mana para koI prora hI pariNAma na ho jAya yaha vicAra kara vaha usase adhika kucha nahIM bole / use "zAnti se vidhAnti lo" kaha kara bAhara cale gye| rAtri AgaI / ghaNTe para ghaNTe biite| aba dasa baja gye| mRgAvatI jAgI hI thI, use nIMda kaise AtI ? idhara campAnagara kA rAjakumAra jela meM par3A thA para mAcI prArakItijI ke Aja ra upapAsa ho gaye the| mAja kI rAtri vyatIta hote hI bali hone vAlI hai aura prAcAryajI ko prAjanma upavAsa karanA hogA, ye saba bAte usake samakSa calacitra bane the, bhalA use svasthatA kahA~ ? nIMda kaise mAtI ? vaha bAra-bAra isa kursI se usa kursI para, usase isa zophA para barAbara uTha baiTha kara rahI thii| usakI dhaDapar3a bar3hatI jA rahI thii| bIca-bIca meM vaha bhaya se caukane ke samAna kara rahI thI / isI se usakI sakhI usake bahuta najadIka hI palaMga para so rahI thii| gyAraha baja gaye / to bhI mRgAvatI ko-tanika bhI nIMda nahIM aayii| apanI sakhI ko maharI nIMda meM dekhakara vaha ati dhIme-dhImeM uThI aura baiTha gayI / usane bahuta dera taka baiThakara vicAra kiyA aura sarvatra stabdhatA-nIravatA phailI dekhakara, vaha apane kamare se bAhara niklii| nirmUla candrikA chiTaka rahI thii| bIca-bIca meM bAdalo kA samUha kA samUha Ane se aMdhakAra bhI ho jAtA thaa| vaha bahuta dhIme-dhIme pAMva rakhatI sIDhiyoM ko pAra karane lagI / kSaNamAtra meM nIce praagii| sarvatra nIravatA chAI thii| cAroM ora zAnta vAtAvaraNa dekha rahI thii| idhara-udhara dekhatI huI vaha jela kI ora cala pddii| rAjamahala ke ThIka pAsa hI pIche meM jo purAnI imArata thI usI meM ve kaidI kaida kiye gaye the| rAjakanyA ko pahicAna kara jela ke eka paharedAra ne mAdara se use hAtha joDa namaskAra kiyA , usane kahA "mAte Apa bahata hI dayAlU haiM / usa jakhmI kaidI kI nigarAnI karane dekhane ko Apa itanI rAtri meM padhArI haiN| yaha dekhakara mujhe bar3A hI Azcarya lagatA hai| vAstava meM nizcita hI usakI avasthA bahuta hI cintAjanaka hai / usake kapAla se abhI bhI thoDA-thoDA rakta baha rahA hai|" usI ghAyala kA kuzala-samAcAra lene rAjakumArI prAI hai, yaha samajha kara hI vaha isa prakAra bola rahA thA / vaha Age kahane lagA-- nimUna
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ahiMsA kI vijaya "usa kamare ko kholU kyA ?" "mRgAvatI ne gardama hilA kara sammati do / dvAra khulA eka kamare kA / dhIre se vaha andara gaI / parantu usa samaya vaha nIMda le rahA thA / ataH ati dhIme se vaha vApisa AgaI aura paharedAra se bolI-- "usa ghAyala ko abhI abhI nidA AI hai aisA lagatA hai / sone dobecAre ko / parantu Aja Ane vAlA taruNa nabIna kaidI kahA~ hai ? yaha tumheM mAlUma hai kyA ?" __ "hA~ ho patA hai na ! dekho, usa dusaro ora kI koTharI meM hai" isa prakAra kahate hue usane usa rUma kA daravAjA banda kiyA / tAlA lagA diyaa| "rAjakanyA bahuta hI dhAmI AvAja meM bolI, dekho ve killI (cAbI) idhara do mujhe| aura thor3I dera tU yahA~ hI paharA detA huA baiTha / " usa navona kaidI kI mujhe kucha thoDI caukasI karanI hai / " / isa prakAra kaha kara rAjakanyA ne cAbiyA~ lelii| mRgAvatI usa kamare kA dvAra kholane lgii| aura paharedAra Azcarya se vahAM khaDA dekhatA rahA 1 mahendra jAgrata sAvadhAna thA tAle ko AvAja sunate ho usane gardana uThAkara Upara dekhA / itanI rAtri meM koTharI kA dvAra khulatA dekha use bhI eka bAra Azcarya humA / vaha caTa uTha kara baiTha gayA / kamare meM eka laiMpa dhImIdhImI jala rahI thii| mRgAvatI ko prAtI huI dekha vaha mahAna prAzcarya se bolA "kauna ? mRmAvatI ?" "hAM, maiM hI hU~" itanA hI volakara vaha cupa ho gaI / usakA kaNTha ruddha ho gayA / kSaNabhara koI bhI eka dUsare se kucha nahIM bolaa| "lekina, tuma itanI rAtri meM yahAM kyoM AI" usa zAnta cuppI ko bhaMga karate hue yuvarAja mahendra bolA dhIre se / "Apako mukta karane ke liye / " mRgAvatI azru pochatI huI bolI / Aja kA samaya kitanA kAryakArI svataranAka hai yaha kyA Apa nahIM jAnate ? yadi Apane koI jhaDapaDa nahIM kI to prAta: pazubali hone vAlI hai aura sAtha hI prAcArya zrI kA AmaraNa upavAsa prArambha ho jaayegaa|" __ "hA~, satya hai, parantu isa samaya mujha se kyA hone yogya hai ? kyA kara sakatA hU~ maiM ?'
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahisA kI vijaya] 67] "kyoM ! jo jAMcata sanajhI bahI karane kA ho sakatA hai| prApa itane hatAza nahIM hoo| Apa bAhara Aiye, prathama prAcArya zrI ke pAsa jAiye, gahA kI ora jaao| kyoMki unake darzana se Age kyA karanA hai yaha Apako svayaM samajha pdd'egaa|" parantu mRgAvato, tumhArA jIvana khatare meM DAlakara, maiM isa prakAra nikala gupta roti se bhAga jAU~ yaha mujha se kabhI nahIM hone vAlA hai|" "kucha bhI hone do, tuma prAo, isa vipatti kAla meM-saMkaTApanna dazA meM bAhara Akara jitanA zakya ho sake utanA prayatna karanA hI caahie| calo, uTho, pahale Age clo|" isa prakAra kaha kara mRgAvatI ne mahendra kA hAtha pakar3a kara uThAyA, uttane hI meM Upara ke kamare meM se eka jora kI cIkha sunAI pdd'ii| yaha AvAja hRdaya vidAraka thI / apanI koTharI se hI yaha cItkAra AI hai aisI mRgAvatI ko zaGkA utpanna huI / vaha zIghra hI nikala kara apane kamare kI ora dauDI, mahendra bhI usake pIche-pIche daur3a par3A ] mRgAvatI ke kamare se usa bhayAnaka caustra ko suna kara rAjamahala ke hI aneka loga dauDa paDe / udhara pAye / mRgAvatI saba se pahale sIDhiyoM para jAkara pahu~ca gaI thii| kamare kA dIpaka TimaTimA rahA thaa| sIr3hiyoM para kisI ke Ane kI AhaTa pAte hI kisI ne kamare kI khir3akI se kUda kara bAhara chalAMga lgaaii| usake zarIra para kAlA burakA thaa| vaha doDakara jAne hI vAlA thA ki mahendra yuvarAja ne dauDakara use pakaDA unhoMne usakI kamara kasa kara pakaDalI / Darate-Darate dIpaka lie saba loga mRgAvatI ke kamare meM ekatrita ho gaye / dekhA, ki kamare kA purA pharza rakta se latha-patha thaa| palaMga para soI usakI sakhI ke hRdada meM kisI ne kaTAra ghusA kara badha kiyA hai| rAjamahala meM aura usameM bhI rAjakanyA ke kamare meM yaha khUna-hatyA huyI isase savako atyanta hI Azcarya ho rahA thaa| saba cakita ho gye| kyA huA ? kaise huA ? kyoM huA ? kisI kI samajha meM nahIM mArahA thaa| mammy
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ devI kA astitva samApta huA-12 mRgAvatI ke zayanakakSa meM khUna-hatyA ho gayI, yaha bAta eka kSaNa meM rAjamahala meM cAroM ora bijalI kI bhAMti phaila gaI / ghabarA-ghabarA kara saba loga usake kamare kI aura daur3a pdd'e| padmanAbha rAjA bhI svayaM A pahu~ce / vahA~, zaiyA aura rakta dhArA se lathapatha kamarA dekha ve daMga raha gaye / unakA kalejA mAnoM bAhara A gayA / mRgAvatI kI dAsI kA khUna hone kA kyA kAraNa ho sakatA hai ? isakA koI bhI nizcaya-spapTokaraNa use nahIM ho sakA / ve saba ke saba bhaya, aAtaMka aura Apacarya se eka dUsare kA mukha dekhate hue sthambhita khaDe the / itane hI meM usa burake vAle hatyAre manuSya ko lekara mahendra vahA~ AyA / una donoM aparicita manuSyoM ko rAjamahala meM dekhakara loga aura adhika hakke-bakke ho gye| usa rakta se latha-patha kaTAra kI ora izArA karate hue mahendra bolA, "yaha dekho, khunI aparAdhI ! Upara kI khir3akI se kUda kara bhAgA jA rahA thA ki maiMne use pakar3A aura yahA~ lekara maayaa|" usa khUnI-hatyAre manuSya ko lekara Ane vAlA manuSya kauna hai, yaha padmanAbha ne nahIM pahicAnA / parantu kAlA burakA khIMcakara udhADate hI vaha hatyArA kauna hai ? yaha use turanta samajha meM A gyaa| vaha to usakA roja kA jAnA-pahicAnA mArie kadeva kA paTTaziSya narasiMha hI thA / usakA kAlA burakA utArakara pheMka diyA aura mahendra usakA hAtha pakaDe khaDA thaa| yaha khuna use kyoM karanA paDA ? kyoM kiyA yaha kucha bhI spaSTa nahIM ho pA rahA thaa| hatyA karane vAlA narasiMha bandhanabaddha raMge hAtha pakaDe jAne para bhI jarA bhI bhayAtura nahIM thA / vaha ghabarAyA nhiiN| nIcI gardana kiye capacApa khar3A thA / mahArAja ne usakI ora bhedaka dRSTi se dekhate hue kahA, "narasiMha maiM tumheM acchI taraha jAnatA huuN| yaha kisa prakAra aisA huA hai tuma spaSTa batAo ? isa laDakI kA khUna phisane kiyA hai ?"
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne JLit ahiMsA kI vijaya SAX In Sutari - pApa 5 . mRgAvatI ke zayana kakSa meM dAsI kI hatyA, kumAra mahendra dvArA hatyAre zrI siMha ko pakaDa kara sAnA /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70] [ahiMsA kI vijaya narasiMha ke adhara caMcala hone lge| usake netroM se azrupravAha cala rahA thA / vicAra karane kA avasara pAte hI usakI bhAvanA badala gayI aura use apane kRtya para lajjA A rahI thii| isIse vaha cupa cApa zAnta vaDA thA / mahArAja ke pahale hI, vaha matAnta pazmA ' se hicalI bharatA huA mahArAja padmanAbha ke caraNoM meM dhaDAma se gira pdd'aa| aura phUTa-phUTa kara rone lagA sabhI loga isa vicitra dRzya ko prAzcarya cakita ho dekha rahe the / kSaraNa bhara rone ke bAda usane apanA zira para uThAyA, hAtha joDakara vaha dhIredhIre bolane lagA mahArAja, kSamA kare / yaha samasta duSkarma maina hI kiyA hai| purohita ke kathanAnusAra kArya karate hue merA pUrNa patana ho cukA hai / usa pApI kI AjJAnusAra Ajataka maiMne aise anekoM amAnuSika kRtya kiye haiN| na jAne kitanI hatyAeM huyI haiN| isake Age mere hAtha se isa prakAra ke bhora atyAcAra-anAcAra va raktapAta na hoM isake lie maiM sarva goSThI-pApake sAmane spaSTa kara rahA huuN| mere kukarma kA mujhe pUrNa pazcAttApa ho rahA hai / isake daNDa meM yadi Apa mujhe prAraNa daNDa denA cAheMge to maiM use saharSa, prAnanda se bhogane ko taiyAra huuN| __ Apa jisa mAriNakadeva purohita para vizvAsa kara, use parama pUjya guru mAnate haiM, usakI icchAnusAra bhApa calate haiM, uso mANikadeva ne prAja mujhe ..............."Aja................ApakI ............... kanyA kA vadha karane ke lie bhejA thaa| narasiMha ke mukha se ye bhayaMkara zabda sunate hI sabhI ke zarIra meM romAJca bhara gayA, parantu suyoga se mRgAvatI baca gayI yaha dekhakara sarva jana use prema sa-sneha se dekhane lage / narasiMha punaH Age bolA - ____ maiM pirohita ko icchAnusAra usake kArya ke lie kitanI bAra yahA~ anta: pura meM AtA rahA hU~ / isI kAraNa kauna kahA~ rahatA hai yaha mujhe pUrNa roti se mAlUma hai / rAjakanyA balipUjA kA virodha kara rahI hai, hiMsA ko rokane ke lie vaha prayatnazIla hai, aisA jJAta hone se, Aja rAtri ko usakI hatyA kara usI ke rakta kA TIkA devI ko prathama lagAnA cAhie aisI purohita ne mujhe AjJA dI, vaha mujha para pita na ho isake lie maiMne usakI AjJA ko svIkAra kiyaa| mAtra usakI prasannatA ko maiM isa kRtya ke karane
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [71 ahiMsA ko vijaya] ko taiyAra huaa| maiM jisa samaya yahA~ AyA, sarvatra zAntatA thI / jisa mArgasIDhiyoM se maiM rAjakanyA ke kakSa meM praviSTa huA, vahA~ jalate hue dIpaka ke manda manda prakAza meM palaMga para koI strI so rahI hai, yaha dikhalAI paDA / yaha rAjakumArI hI honA cAhie aisA nizcaya kara prathama dIpaka bujhAyA aura phira yaha kaTAra usake hRdaya meM ghusAdI / eka jora kI cIkha ke sAtha vaha gata prANa ho gaI / rakta se bharI kaTArI lekara maiM jyoM hI bAhara pAne ko hayA ki tyoM hI sIr3hiyoM se kisI ke Ane kI padacappI sunAI dii| 'koI pA rahA hai yaha socakara maiM bagala kI khir3akI se kUda par3A / jaise hI kadA ki isane (mahendra ko dikhAkara) mujhe jora se bAhupAza meM bAMdha karapakaDa liyA / maiM yaha bahuta khoTA duSkarma kara rahA hU~ yaha mujhe barAbara lagatA thA parantu vivazatA vaza karane ko prerita huyA thA, isI kAraNa grAja mere pakar3e jAne para maiMne koI pratImA gahIM kiyA bhayako gumyodaya se gAya mere hAthoM se isa sukumArI rAjaputrI kA badha nahIM huaA isakA mujhe bahuta hI aAnanda ho rahA hai / mere isa kRtya kA mujhe pUrA-pUrA pazcAttApa ho rahA hai / mahArAja !" isa prakAra kaha kara usane eka dIrgha zvAsa choDI / evaM karabaddha ho punaH eka bAra kSamA yAcanA kii| isake anantara mRgAvatI ne bhI lajjA choDakara apanI sArI kathA-kriyA apane pitA ko sabake sAmane spaSTa sunAdI / usa kanyA kA dhairya aura karttavyaniSThatA dekha kara sabako bahuta ho kautuka huaaa| mRgAvatI dvArA kathita vivaraNa ko sunate hI narasiMha ko pakaDane vAlA koI sAmAnya kaidI nahIM hai, apitu campAnagara kA yuvarAja hai, yaha sabako nizcita rUpa se vidita ho gyaa| yaha dRzya dekha-sunakara padmanAbha rAjA ko apanI viparIta dhAraNA aura vartanAkA pUrA pazcAttApa ho rahA thaa| ve zIghra hI Age Aye aura mahendra yuvarAja ko hRdaya se lagAkara gadgad vANI meM bole "yuvarAja ! yuvarAja ! kSamA karo, merI aora se bhayaMkara aparAdha huA hai| tumheM nahIM pahicAna kara eka sAmAnya puruSa kI bhAMti kaida kara jela meM DAlane kA bar3AbhArI aparAdha mujha se huA hai kumAra! isa avicAra ko kSamA karo ? kucha bhI ho, Apake Agamana se grAja merI putrI kA prANa rakSaNa huA hai| isase mujhe paramAnanda ho rahA hai| isa prakAra kahate hue padmanAbha rAjA ne bar3e prema se mahendra kA hAtha pakaDakara apane pAsa baiThAyA / mRgAvatI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [ahiMsA kI vijaya bhI vahIM khar3I thI / usako apane pAsa bulAkara mamatA se usake zira para hAtha pherate hue, goda meM lekara vole, "baccI, tumhArA bhAgya bahA teja hai, isIse ye rAjakumAra yahA~ kaMdI hokara pAye / unake Ane se hI tumhAre prANa Aja baca ske| aisA kaha unhoMne una donoM kI ora dekhA / mRgAvatI ne lajjA se gardana nIcI karalI / vaha kucha bhI nahIM bolii| pazcAttApa se jhulasA narasiMha duHkha se jamIna kI ora dekhatA huA baMThA thA / usakI aora dRSTi jAte hI mahArAja punaH bole __"narasiMha ! mRgAvatI ke rakta kA hI TIkA kAlIdevI ko laganA cAhie kyA yaha devI kI prAjJA thI ?" __ mahArAja !, aApa atyanta bhole aura bhAvuka haiM / Apake isa bholepane ke kAraNa hI mANikadeva ne apane itane SaDyantroM ko siddha kriyA hai / aba bhI Apako devI kI prAjJA para vizvAsa hai ? yaha dekhakara mujha atyanta Azcarya ho rahA hai| mahArAja patthara kI devI koI bolatI hai kyA ? narasiMha ne sAdhikAra kahA / sunate hI "haiM isakA artha kyA ?" mahArAja adhika ulajhana meM paDakara bole, "devI bolatI nahIM thI ? to kauna bolatA ?" maiMne svayaM kAna se sunA hai devI kA Adeza / tU kyA bola rahA hai yaha ?" "hA~, hA~, mahArAja Apane pratyakSa sunA hai, dekhA hai, parantu yaha ApakI dizAbhala thii| bhole logoM ko phaMsA kara devI kA mahatva baDhAne kI yaha eka kalA hai / aura mAja meM prathama bAra usa kalA kA bhaMDAphoDa kara rahA hai|" narasiMha ke isa kathana ko sunate hI saba loga utkaNThita hone lage, sabake netra usI kI ora jA lge| thor3I dera sthira raha kara punaH vaha apanA vaktavya dene lagA isa samaya jo kAlI mAtA kI mUrti hai, vaha polI hai, pAsa ke maTha se usake siMhAsana paryanta eka bhayAra-tala ghara taiyAra karAyA huA hai| jaba, jaba devI bolI thI, usa-usa samaya maiM svayaM usa suraMga rUpa talaghara se hokara maTha se prAkara, devI ke siMhAsana ke nIce baiThatA thA aura pUrva nizcita kiye viSaya ke anusAra, mANikadeva ke praznoM kA uttara meM hI detA thaa| isa prakAra bhole
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsA kI vijaya ! [73 jIvoM ko pha~sAne vAlI kalA ko hama donoM ke sivAya anya koI nahIM jAnatA / yaha sArA jAla prasAra devI ke nAma para calane vAle anyAya aura atyAcAra se merA mana yadyapi ghuTa rahA thaa| kaI bAra isa hiMsAkANDa se antaHkaraNa dravita hotA parantu varSAtI nadI kI bhAMti mANikadeva ke AtaMka se sUkha jAtA / kaise isa baliprathA ko rokA jAya yaha kitanI bAra mere mana meM bhI AtA / isakA hetu una jainAcArya kA upadeza hai jise avasara pAkara maiMne sunA thA aura logoM se samajhA thA / unake dayAmaya dharmopadeza ne merI cittavRtti bilakula badala dI / parantu dharta mANikadeva kI saMgati ke kAraNa ve vicAra adhika dera Thahara nahIM pAte the / phalataH punaH maiM usake phaMde meM phaMsa kara isa durbhArga para laga gayA / " narasiMha ke mukha se yaha samasta rahasya prakaTa kiye jAne para mahArAja padmanAbha kI pagatale kI jamIna dhaMsane lgii| use mANikadeva para burI taraha kopa aayaa| usI ke viparAMta upadeza se usane apanA chAtradharma, kuladharma tyAga diyA thaa| devI ke nAma para usa pratharmI ke kahane para hajAroM dayAdharma, prANiyoM kA saMhAra kraayaa| isakA usako pazcAttApa hone lagA / aba Age samaya nahIM gavAnA cAhie, sUryodaya hone ke pahile hI purohita ke kAle kAranAme phoDa kara prakaTa kara use pakar3anA cAhie / aisA nizcaya kara vaha caTa se uThA aura mRgAvatI tathA mahendra inako bhI sAtha meM leve devI ke mandira kI ora cala pdd'e| jela meM kaida kiye gaye prAThoM taruNa vIroM ko bhI mukta kara sAtha meM le liyA / pazcAttApa se vyathita narasiMha ne spaSTa zuddha antaHkaraNa se apanA aparAdha svIkAra kara liyA thaa| apane aparAdha kI bAra-bAra kSamA yAcanA kI, mRtyudaNDa bhI Ananda se svIkRta karane ko taiyAra thaa| isI kAraNa rAjA padmanAbha ne usakI spaSTavAditA se kSamA pradAna karadI thii| use kisI bhI prakAra kA daNDa na dekara apane sAtha devI ke mandira kI ora Ane kA upadeza diyA | parantu mANikadeva kA mu~ha nahIM dekhanA, yaha nizcaya kara narasiMha devI ke devala kI bhora na jAkara sIdhA prAcArya zrI kI guphA kI ora calatA banA / X X X
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAMAR 4] [ahiMsA kI vijaya __ madhyarAtri vyatIta ho gaI / navamI kA cA~da hI asta ho gayA / prAta: kAlIna zIta pavana calane lagI, parantu abhI taka narasiMha vApisa nahIM AyA / yaha dekhakara mANikadeva cintAgrasta baiThA thA 1 udhara kitane hI dinoM se narasiMha ke hRdaya meM apane kukarmoM ke prati saMzaya utpanna ho cukA hai yaha use mAlUma thaa| isa kAraNa merA kArya prAja siddha hogA ki nahIM isakI usako zaMkA thI / vaha kapAla para hAtha rakhakara zokAtura vicAramagna thaa| usakA hRdaya raha-raha kara sandeha se bhara jAtA thaa| isI samaya padmanAbha rAjA una sabake sAtha devI mandira meM gaye / mandira meM nandI dIpa ke sivAya dUsarA dIpaka nahIM thaa| vaha bhI dhImA-dhImA jala rahA thaa| usake manda prakAza meM kauna-kauna pA rahe haiM yaha use spaSTa nahIM dikha rahA thaa| narasiMha to AyA hI nahIM, parantu anya sAta-ATha taruNoM ke sAtha mRgAvatI ko lekara padmanAbha mahArAja mere sAmane khar3e haiM yaha usane dekhA / yaha dekhate hI usake chakke cha Ta gye| usako socane-vicArane ko bhI samaya nahIM dete mahArAja padmanAbha ne usakI gardana pakaDa kara krodha se bole, "o harAmakhora terI devI rAjakanyA kA rakta cAhatI hai? bola, jaldI bola terI devI ne tujhe vaisI AjJA dI hai kyA ? mahArAja usakI mora itanI krodha pUrNa dRSTi kiye the mAnoM unakI AMkhoM se cinagAriyAM nikala rahI hoN| parantu itane mAtra se, jaise kucha use samajha hI meM nahIM A rahA ho aisA anajAna sarikhA sAdhAraNa nahIM thaa| vaha koI kacce hRdaya vAlA nahIM thaa| narasiMha ne mere sAre kAle kAranAme prakaTa kara diye haiM aisA use svapna meM bhI vizvAsa nahIM thaa| vaha mere kArasthAnoM ko ughAr3a sakatA hai yaha usane socA hI nahIM thA kyoMki use pUrI taraha apane phade meM phaMsA rakkhA thaa| isI kAraNa tilamAtra bhI sandeha nahIM karatA huyA, vaha dRr3hatA aura nirdayattA se mahArAja kI ora dekhatA hA bolA, hA~, hA~ ! "devI ne vaisI hI prAjJA dI thii|" mANikadeva kA yaha dhiTAI kA uttara suna kara mahArAja santapta ho uThe, unakA kopAnala bhaDaka uThA aura bhabhaka kara bole, "markha ! terI devI bolatI hai" ? ThIka hai / vicAra, terI devI se mere sAmane prazna pUcha ! yadi use rAjakanyA kA hI rakta cAhie to maiM, abhI dene ko taiyAra haiN| yadi devI nahIM bolI to Aja terI jIvana lIlA bhI samApta huyI samajha lenA tu ? samajhe !"
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [75 ahiMsA kI vijaya] aba mANikadeva kI bolatI banda huyii| usakI hRdaya dhaDakana bddhii| bhayAre meM narasiMha nahIM hai to devI bolane vAlI nahIM, kyoMki vaha yaha jAnatA hI thA ki devI ke nAma para naha hI naso, zikhA muzAra usara rekhA thaa| phalata: bhramita, kiMkartavya vimuha sA, pAgala sarIkhA devI ke sAmane jora-jora se giDagiDAne lgaa| bAra-bAra unmatta sA prazna pUchane lgaa| parantu uttara kauna de ? devI kA mukha banda paDA thA / usake siMhAsana ke nIce mAtra pola thI / narasiMha nahIM phira uttara kahA~ se AtA ? usane apanA pUrA dhairya baTora, devI kI ora nihArA, aura bar3I minnata dikhAtA bolA "devI mA~, he mahAmAye ! kAlImAte ! tU bolatI nahIM ? apane dAsa ko lAja nahIM rakhatI ? bola !" __ itane meM padmanAbha ne usakI gardana dabocate hue kahA, are, mUrkha dhUrta ! pAkhaNDI, mAyAcArI isa prakAra galA phADa kara tU kitanA hI cIkha isase terA hI galA phaTegA, parantu kyA yaha patthara bolane vAlA hai ? jaba taka bhuyAre meM narasiMha nahIM hogA taba taka yaha patthara kyA bolane meM samartha ho sakegA ? mahArAja padmanAbha ke mukha se yaha zabda sunate hI mANikadeva ke hozahavAza uDa gaye / vaha samajha gayA merI sArI pola-paTTI, mAyAjAla prakaTa ho gayA hai usakA ahaGkAra cUra-cUra ho gyaa| aba mere jIvana kA koI mahatva nahIM / pApa kA paradA pAsa ho gayA, phira patita, aura apamAsita jIvana se kyA? aisA vicAra kara usane devI kI mUrti para itane jora se apanA mastaka de mArA ki mAthA hI phUTa gyaa| jIvana kI prAzA choDakara hI usane apanA zira apane Apa hI phoDa liyaa| usase rakta dhArA pravAhita ho clii| usake zira ke dhakke se vaha debI kI polI mati bhI siMhAsana se dhaDAma se gira kara bhami meM mA pddii| pApa kA kAraNa aura kArya donoM hI mAnoM eka sAtha samApta ho gye| aisA pratIta ho rahA thA / parantu mANikadeva kA jIvana itanA kaccA na thA /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI vijaya - 13 nAzikadeva ke baTa se kase raktavArA cAlU thii| vaha sisa katA antima svAseM le rahA thaa| usane sadaiva ke lie AtmahatyA kara chuTakArA pAne kA prayatna kiyA thA, parantu padmanAbha ne vaisA nahIM karane diyA / devI ke mandira meM macI gaDabaDI, kolAhala sunakara bahuta loga ekatrita ho gaye the| thoDe hI samaya meM mandira meM hone vAlI vicitra ghaTanA sarvatra phaila gayI / yaha balipUjA kA dina thA, yAtrA kA antima divasa hone se adhikAMza loga jaldI hI jAga cuke the| kyoMki sUryodaya ke sAtha hI balipUjA prArambha hotI thI / para zrAja yaha viparIta hI hone vAlA huA / yaha kauna jAnatA thA / sUrya kI sunahalI kiraNeM pUrva dizA ke kSitija para chiTakane lagI / dizAyeM nava zrRMgAra se saja utthii| parantu Aja kI vijayAdazamI kI uSA belA becAre niraparAdha mUka pazuoM ke karuNa kandana kI kAraNa nahIM huyI / aura na unake rakta pravAha se hI bhUpradeza raMjita huA / sarvatra sabhI ke hRdaya meM dayA ko spratasvinI baha rahI thii| sanake antaHkaraNa meM vAtsalya, pra ema kI kiraNeM phUTa rahI haiM phira unheM maraNa pIDA kyoM hotI ? hajAroM ko jIvanadAna prApta huA / pAkhaNDI dvArA nirmita devI kI polI mUrti bhaMga ho gaI jamIna para par3I hai| purohita ke kAle kAranAme, mAyAjAla ke phaMde prakaTa ho gaye yaha jAnakara kitane hI logoM ko mahAna Ananda huaa| bali denA hamArA dharma hI hai aisI mAnyatA rakhane vAle bhAvuka bhole jIvoM manuSyoM ko bhI isa mithyA rahasyodghATana se virakti ho gaI / hiMsA pApa hai, unheM pratIta hone lgaa| hajAroM loga to isa racanA ko dekhane ke lie hI mandira meM ekatrita the / jisa prakAra pArasamaNi kA sparza hote hI kSaNamAtra meM lauha suvarga ho jAtA hai, usI prakAra devI ke aMdha bhaktoM ke antaHkaraNa se hisArUpa kudharma I
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ . - ahiMsA kI vijaya [77 rUpI lauha ahiMsArUpI pArasamaNi se prakAzamaya ho uThA / arthAta hiMsakabhAvanA dayA rUpa pariNata ho gii| jina logoM ke hRdaya meM devI bali nahI caDhAne se devI kA kopa hogA-zApa hogA aisA bhaya thA vaha bhayarUpI tamatoma usakAra naSTahA gayA jasa sUyodaya hote hI rAtrijanya saghana aMdhakAra naSTa ho jAtA hai / una sabako sambodhana karate hue padmanAbha rAjA nimna prakAra apane udgAra prakaTa karane lage devI ke bhakto ! Aja paryanta hamane ajJAnabaza, binA vicAre devI ke nAma para hajAroM mUka pazuoM kA saMhAra kiyA karate the / svArthI purohita ke daMda-phaMdoM meM phaMsa hama apane dayA dharma se bhraSTa hue, kula maryAdA vihIna hue| hama sabake puNyodaya se isa varSa yahA~ AcArya zrI amarakIrtijI kA cAturmAsa huaa| unake satya upadeza ke kAraNa hI Aja se hameM yaha svaNima sandhi upalabdha huI hai / yaha zubhadina hameM prApta haa| nahIM to na jAne kaba taka hama saba isa DhoMgI, purohita ke mArga para calate hue hama saboM kI kitanI adhogati hotI? kauna jAne ? sukha milane kI AzA meM hama kitane aMdhe bane rahe / yaha una mahAtmA ke prabhAva se hI Aja vidita huaa| isa dhUrta mANikadeva ke kAraNa hI maiMne ina campAnagarI ke yuvarAja ko evaM anya 8 (ATha) taruNa sAthiyoM ko jela meM DAlA, itanA nIca kAma kiyaa| ina sabhI ke parizrama ke phalasvarUpa Aja hameM sanmArga lAbha huA hai| devI ke nAma para pUrohita kA mAhAtmya aura usakA astitva Aja samApta huaa| isa samaya hama saba zrI prAcArya mahArAja ke darzanoM ko caleM aura unakA dharmopadezAmRta pAna kara ahiMsAdharma dhAraNa kreN| isa prakAra mahArAja kA vaktavya pUrNa hote hI sarva logoM ne "ahiMsA paramodharmaH" ahiMsA dharma kI jaya, jainadharma kI jy|" isa prakAra aneka bAra jayanAda kiyA / usa jayanAda kI pratibani se mANikadeva kI pAkheM khulI / usane sabakI ora iSTi pherate hue atyanta kSINa svara meM kahA--- ___ "mere dharmavandhuo ! mujhe kSamA kro| yahAM ekatrita saba logoM kA maiM bhayaMkara aparAdhI huuN| isa samaya mujha se adhika kucha bolA nahIM jAtA, maiM svayaM apanI AtmA kA bhI ghAtaka hU~, Apa mujhe saba kSamA kreN| tathA punaH eka bAra jora se ahiMsA kA jaya jaya ghoSa kareM, jisase mere prANa sukha se nikaleM, mujhe zAnti prApta ho / "mANikadeva ke pazcAttApayukta bhASaNa sunate
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78] [ ahiMsA kI vijaya hI logoM ne "ahiMsA dharma kI jaya" ghoSa puna: kiyA / purohita ke cehare para eka santoSa kI chaThA pAyI aura punaH sadaiva ke lie vilIna ho gaI / arthAt jayaghoSa ke sAtha hI usake prANa pakheru uDa gye| vahA~ se nikala kara saba loga zrI amarakIrtijI AcArya mahArAja ke punIta darzanoM ko 'ye ! hiMsA kI isa pracaNDa, mahAna vijaya ko dekhakara unheM kitanA pAnanda huA kauna kathana kara sakatA hai ? "parama punIta ahiMsA dharma kI jaya" mA JHODI pa