Book Title: Agam Satik Part 31 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009022/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (31 anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIkaao'vAda vimyaka saMdarajI be -- anuvAda-zreNInA sarjaka nI/zrI : 7/zrI AzAparaNa) pArthanAza na muni dIparatnasa" 2tI tA. 23/10/2009 zukvAra 2066 kA.su.5 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-ra-10,000 0 zrI kRta prakAzana nidhi 0 KsaMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, - khAnapura, amadAvAda. 8i1/11 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamaza saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 31 mAM che... 0 Avazyaka mUlara-1 nI -0- niryukti-1 thI AraMbhIne -0- niryukti-563-sudhI adhyayananI bhUmikA - x-x-x - - - - * TAIpa seTIMga ka - mudraka - zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. ghIkAMTA roDa, amadAvAda. | (M) 9824419736 IN Tel. 079-25508631 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI caMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA 2 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe AvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdyaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamasatra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [31] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadeva zrImad vijaya bhaktisUrIzvarajI ma.nA - samudAyavartI A sALI zI rANIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra A zrI bhagavAnanagano Tekaro, jenasaMgha amadAvAda -- ASSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono eka-301 1- AgamasuttANi-mUlaM 49 prakAzano EUR A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 2 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. Agamasaddomo, ApanAmoso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda 40 prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda 9 - X - X - X - X - X - X - X - X - X - mULa sumano AraMbha to cheka niyukti-886 pachI thAya che. amArA A bhAga-1mAM AvazyakadI nimukiraNa-thI 463mo ja samAveza karela hovAthI A AkhA bhAgamAM kyAMya mULamUka Avaze ja nahIM. ahIM phakta pIThikA ane upodaghAta niyukti tathA tenI vRttino ja samAveza karelo che.) | bhAga-3140 Avazyaka-mUla sUtra 1 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te Avazyaka nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM mAthAva evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene "Avazyaka" nAme ja oLakhe che. tenA cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che, paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA 1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAribhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja vistRta thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, pU.malayagirijI kRta vRtti, bRhat bhASya Adi badhuM ja sAhitya sAthe rAkhavAmAM Ave to to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistAsvALuM thaI jAya. mULa Avazyaka sUtramAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikamaNAdi cha viSayo che, paNa niyukti sahitanI cUrNi ane vRttio sAthe gaNatAM to jaina vAkumaya banI jAya teTalI viSaya vastuo ane kathA-daSTAMta vaDe A Agama pracura mAhitIno srota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, jinadAsagaNIkRta cUrNi ane hAbhidrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhASya, tenI TIkA, pU. malayagirijInI vRtti Adi paNa bhUlavA jevA nathI. amArI racelI AgamazreNimAM mArAmasuttaLa - mUla, teno gujarAtI anuvAda, hindI anuvAda, 1THsukha savajaM paNa joDe rAkhI zakAya ane mAtra mULa viSaya jovA mATe AgamaviSayadarzana paNa jovuM. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyA che, to kyAMka nyAya, vyAkaraNa, vAda Adine choDI paNa dIdhA che. kathA-ndaSTAMtomAM paNa kyAMka daTAMtanI vAkyapUrti vaDe te moTA thayA che, to kyAMka saMkSepita paNa karyA che, purI kathA jANavA amAruM "Agama kathAnuyoga" jovuM. ame A Agamane ahIM cAra bhAgomAM niyuktinA AdhAre vibhAjIta karela che. [31/2] che Avazyaka satra-pIThikA che - X - X - X - X - * jinavarendra vIraprabhu, zrutadevatA, guru ane sAdhuone namaskAra karIne huM gunA upadezathI Avazyaka sUtranI vRttine kahIza.. 0 TIpaNAI - AnA vaDe abhiSTa devatAnI stavanA kahI. nina - avadhi jina Adi, temAM zreSTha te kevaLI, temanA Indra te jinavarendra. vidana dUra karavA vaDe mAnya thAya te abhimata devatA-zAsana devatA, zrutadevatA - zrutanI adhiSThAtrI devatA, zrata rUpA devatA te zrutadevatA evo vigraha karIe to abhimata devatApaNuM na thAya, paNa adhikRta devatApaNuM thAya. temane namaskAra jJAnAvaraNIyanA kSayopasamasAdhakavacI anucita nathI. athavA ItyAdi vacanathI te yogya che. * x * x * sAdhu zabdathI upAdhyAya, vAyanAcArya, gaNAvacchedaka Adine namaskAra karyo che. 0 A AvazyakasUtranI vRtti meM tathA bIjAe karelI che, to paNa saMDropathI tevI racivALA jIvonA anugraha hetuthI meM A prayAsa karelo che. 0 zlokanI vRtti - A Avazyaka TIkAno prayAsa prayojanAdinA abhAvathI kAMTAnI zAkhA maraDavA mAphaka nakAmo che, ItyAdi zaMkAne nivAravA prayojanAdi prathama kahe che. kahyuM che - vidvAnonI pravRtti mATe khullI rIte phaLa vagere tathA maMgaLa zAstranA AraMbhI ISTArthanI siddhi mATe batAvavAM joIe ItyAdi. tethI prayojana, abhidheya, saMbaMdha ane maMgala yathA avasara kahIzuM. temAM prayojana - para ane apara ema be bhede che. vaLI te ekaika kartA ane zrotAnI apekSAthI be bhede che. temAM dravyAstikAyanA mate AgamatA nityavathI katanio ja abhAva che. kemake A dvAdazAMgI koI vakhata na hatI tema nathI, kadAcita nahIM hoya tema paNa nathI, nahIM haze tema paNa nathI evo naMdIsUtrano abhiprAya che. paryAyAstika nayanA mate anitya hovAthI kartA saMbhave che. tava vicAraNAthI to sUtra-artha baMne rUpe AgamanA arthanI apekSAthI nitya hovAthI tenuM katapaNuM nathI. sUtra sthanAnI apekSAthI anitya hovAthI tenuM kaMIka katapaNuM siddha thAya che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - temAM sUkAMti pama mokSapadanI prApti che ane 'apara'-te jIvonA upakArane mATe che. tenA arthanuM pratipAdana karanArane zuM prayojana che tema prazna thAya. to uttare che - kaMIpaNa nahIM. kemake te jinezvaro kRtakRtya che. prazna jo temane prayojana nathI to A artha pratipAdana prayAsa ayukta che. [uttara] nA, ema nathI. kemake temane tIrthakara nAma gotrakarmano A vipAka che. te vAta niryukti-185 mAM paNa AgaLa kaheze ke - tIrthakara nAma gotrakarma kaI rIte vedAya che ? aglAnapaNe dharmadizanA Adi vaDe. zrotAne apara lAbha te arthano adhigama che. "para' lAbha te mokSa che. kaI rIte ? jJAna ane kriyA baMne vaDe mokSa che, tenAthI yukta A Avazyaka sUtra che. Avazyaka satranA artha zravaNa vinA viziSTa jJAna ane kriyA prApti thatI nathI. zA mATe ? tenA kAraNe viziSTa jJAna-kriyAnI prApti thAya. tenI prAptimAM paraMparA mokSa siddha thAya che. tethI A Avazyaka sUtranA arthanA prAraMbhano prayAsa che. Avazyaka sUtramAM abhidheya zuM che? sAmAyikAdi Avazyaka. saMbaMdha - upAya ane upeya bhAvanA lakSaNavALA takanusArI che. kevI rIte ? upeya - te sAmAyikAdi parijJAna che ane para prayojana mokSa che. upAya to Avazyaka saNa ja vacanarUpe racAyuM che. A AvazakanA zravaNathI ja sAmAyikAdinA arthano nizcaya thAya che. te prApta thavAthI samyagadarzana AdinI nirmaLatA thAya che ane kriyA karavAno prayatna thAya che. tenAthI mokSapadanI prApti thAya che. athavA upodaghAta niryuktimAM "uddezA pramANe nirdezo" ItyAdi graMthamAM yukti sahita pote ja kaheze. koI pUche - zAstra ane artha bhaNelAo jAte ja prayojanAdinuM parijJAna meLavI leze. zAstranI AdimAM prayojana kahevuM nirarthaka che ? nA, tema nathI. zAstrArtha na bhaNelAne te zAstra pravRttino hetu che tethI tenA prayojanano prayAsa jarUrI che. prazna kadAca prayojanAdi pUrvethI kahezo to paNa zAane jANyA vinA tenA nizcayanI khAtarI nahIM thAya, kemake temAM saMzaya rahevAthI pravRttino abhAva thavAthI tamAro upanyAsa karavo nirarthaka thaze ? nA, temana nathI. saMzaya paDe tyAM paNa lAbha mATe pravRtti dekhAya che. jema kheDUto jamIna kheDe che. maMgalane kahe che - kemake uttama kAryamAM ghaNAM vino hoya che. kahyuM che - moTA puruSone paNa sArA kAryo karatAM ghaNAM vighno Ave che, kemake akAryamAM pravartelAne kayAMya paNa vijJa karatAM aTakAva nathI. A Avazyakano anuyoga mokSanI prAptinA bIjabhUtapaNe hovAthI zreyarUpa ja che. tethI AraMbhamAM ja vina karanArAnI upazAMta mATe maMgalane batAve che. te maMgala zAstranI AdimAM, madhyama ane aMte Icche che. prazna] A zAstra ja saMpUrNa maMgaLarUpa che, kemake tapa mAphaka nirjarA karAvanAra che. tethI te maMgaLa kAyama raho. tethI traNe maMgaLano svIkAra ayukata che. kemake tevA maMgalanA prayojanano ja abhAva che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 [uttara] tevuM nathI. prayojanano abhAva che, tevuM siddha thatuM nathI. kemake te batAvyA vinA navA ziSyo kaI rIte vivakSita zAstrArthano vinA vine pAra pAmaze ? mATe pahelAM ja arthano upanyAsa jarUrI che. te vinA bhaNeluM sthira kema thaze ? ziSyapraziSyAdi vaMzamAM avicchinnapaNe upakAraka kema banaze ? ema chevaTanuM maMgala paNa Avazyaka hovAthI tamAro prazna nakAmo che.. temAM maffrofthanAdf gAyAmAM Adi maMgala kahyuM. UT Ftti - Adi madhyamaMgala che, kemake vaMdana vinayarUpa che, te atyaMtara tapano bheda che, tapanA bhedapaNAthI maMgalapaNuM che tathA "paccakakhANa" ItyAdi chelluM maMgala che. kemake te bAhya tapanA bhedarUpa che. [prazna A traNe maMgalo zAthI judA che ke ekapaNe che? jo te bhinna che to zArA amaMgala che, anyathA teno bheda utpanna na thAya. jo amaMgala che, to bIjA so maMgala karo to paNa te maMgaLa thAya nahIM. tethI maMgalane batAvavuM vyartha che. maMgalanA upAdAnathI paNa Icchita siddhi nahIM thAya. jema pUrve amaMgala mATe maMgala kahyuM tema bIjuM paNa maMgala kahevuM joIe. kemake Adha maMgala kahevA chatAM zAstra to amaMgala ja rahyuM. e rIte pharI pharI kahevA chatAM paNa bhinna hovAthI amaMgala maMgala thaze nahIM. jo tene abhinna mAno to zAstra pote ja maMgala thayuM, to anya maMgala batAvavuM nakAmuM thayuM, kemake maMgalabhUta zAstra chatAM anya maMgala batAvo cho ! ema maMgala mATe bIjuM maMgala batAvo to e rIte anavasthA doSa Avaze. have jo anavasthA na Iccho to maMgalanA abhAvano prasaMga Avaze. kaI rIte ? maMgaLabhUta zAstrane anya maMgaLanI apekSA rAkhavI paDe to maMgalanA abhAve amaMgaLapaNuM Avaze. * X - e rIte maMgalano abhAva siddha thayo. (samAdhAna) bhinna pakSamAM kahela doSano abhAva che, kemake ame te bhi paTTA mAnatA ja nathI. kadAca bhinna pakSa mAnIe to paNa lavaNa ane pradIpa AdinI jema sva-parane anugraha karavAthI tame kahela doSono abhAva thayo. abhipakSamAM paNa maMgalanuM upAdAna anarthaka nathI. ziSyanI matinA maMgalane grahaNa karavA mATe zAstrAnuM maMgalava batAvavAthI ja te lAbha che. Ano bhAvArtha e che ke- A zAstra ja maMgala che, tema ziSya kema jANe ? e rIte A zAstra maMgala che, tema kahevAya che. [prazna kadAca A zAstra maMgala che, tema ziSya na jANe to paNa svataH maMgalarUpapaNe hovAthI potAnuM kArya sAdhavA mATe paryApta che, pachI maMgaLa batAvavuM anarthaka kema nahIM ? (samAghAna] nA, amAro abhiprAya tame jANatA nathI. sAdhunI jema maMgalane paNa maMgalabuddhie mAnatAM te maMgalakArI thAya che. jemake - sAdhu maMgalabhUta hovA chatAM paNa maMgalabuddhithI svIkAratA prazasta cittavRttivALA bhavyane te kArya prasAdhaka thAya che. jo te pramANe na mAne to kALA hRdayavALA kapaTIne sAdhu lAbha na kare. tema zAsanuM paNa che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - [prazna] jo tema hoya to amaMgalane paNa maMgalabuddhie mAnatA te lAbhadAyI thAya. e to aniSTa che. [samAdhAna] ema nathI. amaMgala to svarUpathI ja amaMgala hovAthI svabuddhi apekSAe maMgala mAnavA chatAM lAbha na kare. jema koI mANasa sonAne sonuM samajI vyavahAramAM le to ISTa siddhi thAya, paNa pItaLane sonuM mAnIne le to. - 4 - kArya siddha na thAya. 21 [zaMkA] traNa maMgalo madhye vaccenuM maMgala, amaMgala thaI jaze ? nA, ema nathI. kemake tattvathI AkhuM zAstra ja maMgalarUpa che. kemake AkhA zAstrane traNa bhAgamAM vaheMcela che. jema lADunA traNa bhAga pADo to koIpaNa bhAgamAM temAM lADu na hoya tevuM na bane, tema A zAstra AkhuM maMgalarUpe che. tenuM maMgalatva karmanI nirjarA kare che. anumAna - A vivakSita zAstra maMgala che, nirjarAhetu che, tapa samAna che. [zaMkA] AnuM nirjarApaNuM kaI rIte che ? jJAnarUpe hovAthI ane jJAna, karma nirjarAno hetu kahelo che. kahyuM che - nAskIno jIva karoDo varSe je karma khapAve te trividhe gupta jJAnI ucchvAsa mAtramAM khapAve che. [zaMkA] ema hoya to paNa maMgala traNanI kalpanA vyartha che ? nA, ema nathI. ame teno uttara kahI dIdhela che. tethI A nakkI thayuM ke - zAstranA Adi, madhya ane aMtamAM maMgala upAdeya che. maMgala zabdano artha zo che ? - 4 - 4 - jenA vaDe hita maMgAya, samajAya ke sadhAya te maMgala che athavA maMLa eTale dharma, nA eTale levuM. - 4 - 4 - je dharmane lAve ke dharmano upAdAna hetu che, te maMgala che athavA mane bhavathI arthAt saMsArathI bacAve ke dUra laI jAya te maMgala. [* maMgalanA arthamAM cUrNI judI ja rIte artha prakAze che, te jarUra jovuM ane vizeSAvazyaka bhANya-TIkAmAM to ati vistArathI maMgalano artha che. maMgala, nAma Adi cAra bhede che - nAma maMgala, sthApanA maMgala, dravya maMgala ane bhAva maMgala. temAM - x - je jIva, ajIvAdi vastunuM nAma hoya, jemake - koI gopAlanA bALakanuM nAma Indra hoya, te paramArthathI devono svAmI Indra sAthe maLatuM Ave che chatAM te devono svAmI na kahevAya. paNa devono Indra to guNathI nAma che. aizvaryapaNAthI Indra, 'va' dhAtuno artha parama aizvarya thAya che. te temAM ghaTAvAya. govALaputramAM nahIM. paryAyo vaDe - zaka, puraMdarAdi nAmo kahevAya che. tenI sAthe Indra nAmanA gopAla putranuM nAma na sarakhAvAya, ahIM phakta nAma ane nAmavALo e bemAM abheda upacAra karavAthI govALIyo vastu ja levAya tathA bIjA sthaLe na vartatu kaMI paNa 'hitya' Adi mAphaka IcchA pramANe nAma hoya. tra zabdathI te nAma dravya hoya tyAM sudhI rahe. - sUtramAM je nAmaM Avahiya kaheluM che - nAma chevaTa sudhI rahe, te amuka dezamAM je saMjJA cAlatI hoya te nAmane AzrIne jANavuM. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 A nAma sAthe maMgala joDatAM 'nAma maMgala' zabda thayo. temAM koI jIva ke ajIva ke baMnenuM nAma maMgala rAkhyuM hoya te che jema jIvane AzrIne siMdhu dezamAM agnine maMgala kahe che, ajIvane AzrIne lATa dezamAM vALelI dorIne maMgala gaNe che ItyAdi - 4 - 22 sthApanA maMgala - je vastu bhAva, Indra Adi artha rahita hoya, chatAM temAM teno abhiprAya-buddhi hoya, te Indra vagerenI AkRti leyyAdi karmakRt hoya athavA AkRti vinA paNa akSa AdimAM sthApanA nikSepa-karyo hoya te sthApanA Ittara ke alpakALanI hoya. = zabdathI keTalIka sthApanA vagere te vastu rahe tyAM sudhInI hoya che, sthapAya te sthApanA. sthApanA evuM A maMgala te sthApanA maMgala. temAM svastikAdi sthApanA maMgala che. bhUtasya gAthAno artha - atIta ke bhAvi paryAyonuM je nimitta lokamAM hoya che, tene dravya kahe che. te dravya te-te paryAyone pAme che, mATe tene dravya kahe che. tattvajJa-tIrthaMkaro kahe che, temAM sacetana dravya te je puruSane te padArthanuM lakSya na hoya, moDhethI bolato hoya, to te dravya ja che ane acetana dravya te jJa zarIra, bhavya zarIra ane tevuM bIjuM kaMI dravya hoya te. A pramANe batAvela che. te dravya sAthe maMgala joDatAM dravyamaMgala kahevAya che. A dravyamaMgala be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI - AgamanI apekSAe, noAgamathI - tenAthI viparItane AzrIne. AgamacI - maMgala zabdane jANato hoya paNa temAM upayoga na hoya, te dravya maMgala. noAgamathI traNa bhede che - (1) jJazarIradravyamaMgala, (2) bhavyazarIradravya maMgala, (3) te baMnethI vyatikti dravya maMgala. temAM 1 - jANakAra, tenuM zarIra - saDe te zarIra. A jJazarIra e ja dravya maMgala hoya te jJazarIradravyamaMgala athavA jJazarIra te dravyamaMgala evo samAsa karavo. arthAt maMgalapadArthano jJAtA, tenuM AtmArahita je zarIra, te atitakALe anubhUta bhAvanI anuvRttithI siddhazilA-mokSamAM gayela chatAM dhRta-ghaTAdi nyAyathI noAgamathI jJazarIradravyamaMgala kahevAya che. kemake tenuM maMgalanuM jJAna zUnya che. ahIM no zabda sarvathA niSedhavAcI che. mAdya - yogya, maMgala padArthane bhaviSyamAM jANaze, paNa hAla te jANato nathI te, tenuM zarIra te bhavya zarIra. bhavya zarIra ja dravyamaMgala che athavA bhavya zarIra ane dravya maMgalano samAsa karavo. teno bhAvArtha A che - bhAvi vRttine anusarIne maMgala upayoganA AdhArabhUtapaNAthI bhAvimAM A ghaDAmAM madha bharAze ema khAtarI thavAthI te madhano ghaDo kahevAya. tema bALa AdinuM zarIra te bhavyazarIra dravya maMgala jANavuM. ahIM paNa no zabda niSedhavAcI che. jJa zarIra ane bhavya zarIra, baMnethI juduM te dravya maMgala saMyama tapa niyama kriyA anuSThAnano karanAro anuyukta hoya te. tene AgamathI upayogarahita mAphaka jANavo. athavA je zarIra ke Atmadravya pUrve karelAM saMyama Adi kriyA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - parimANavALo che, te ubhaya vyatikti dravya maMgala che jJa zarIra dravyamaMgaLavat che. tathA je bhAvi saMyamAdi kriyA pariNAma yogya zarIra ke Atma dravya che, te baMnethI juduM che te bhavya zarIra dravyamaMgalavat jANavuM. tathA je svabhAvathI zubha varNa, gaMdhAdi guNayukta suvarNa, mALA Adi che te paNa bhAvamaMgala pariNAmanA kAraNapaNAthI dravya maMgala che. ahIM paNa no zabda sarva niSedhavAcI che. e pramANe dravya maMgala kahyuM. bhAvo vivakSita gAthAno artha - thavuM te bhAva che. te bolavA mATe ISTa kriyAnA anubhava lakSaNavALo sarvajJoe kahela che. IndranA kriyA anubhavanAra Indra mAphaka jANavo. temAM bhAvathI maMgaLa te bhAvamaMgala athavA bhAva te ja maMgala. te Agama ane noAgama be bhede che. temAM AgamathI te maMgalanA jJAnathI upayukta te bhAva maMgala che. 23 [zaMkA] bhAva maMgalanA upayoga mAtrathI kevI rIte tanmayapaNuM gaNAya ? kemake agninA jJAnathI upayukta mANavaka agni mAphaka dahana, pacana, prakAzana Adi artha kriyAnA sAdhakatvanA abhAvayukta ja che. [samAdhAna] nA, tema nathI. amAro abhiprAya tame jANatA nathI. kemake saMvit, jJAna, avagama, bhAva e badhAM zabdo ekArthaka che ane ekAryaka pratyayo sarakhA nAmavALA che. te badhAM vAdIone eka sarakhuM mAnya che. agni evA jJAnathI avyatikti jJAtA, tenA lakSaNavALo grahaNa karAya che. anyathA tenA jJAnamAM atanmaya hovAthI padArthane na jANe. aMdhanA hAthamAM dIvo aMdhane kAma na lAge. ekanuM jANela bIjo na jANe. jo jJAna ane padArtha eka rUpe na hoya to padArtha paNa na samajAya. te jJAna anAkAra paNa nathI. kemake tema na mAnatA anubhavelo padArtha paNa na jaNAvAno prasaMga Avaze ane baMdhano abhAva thaze. tathA jJAna, ajJAna, sukha-duHkhanA pariNAmanuM anyapaNuM thaze. te AkAza mAphaka jANavuM. paNa agni mAphaka haMmezAM bALavAnI kriyAvALo nathI. - 4 - have noAgamathI bhAvamaMgala kahe che - zrutajJAnane choDIne bIjA cAra jJAna bhAva maMgala che. no zabda sarvathA niSedhavAcI che athavA samyak darzana, jJAna, cAstri upayoga pariNAma je che te mAtra Agama [zruta] nathI paNa anAgama paNa nathI. mATe mizravacanapaNAthI no zabda joDatAM no AgamathI jANavuM athavA arhat namaskArAdi upayoga AgamanA eka dezapaNAthI no AgamathI bhAvamaMgala che. [zaMkA] nAma, sthApanA ane dravyamAM vivakSita bhAvanA zUnyatvathI dravyapaNuM samAna varte che, to temAM zuM vizeSa che ? jema sthApanA IndramAM Indrano AkAra dekhAya che ane kartAnA hRdayamAM sAcA IndranI buddhi thAya che jonAra paNa AkArathI A Indra che, tema nizcaya kare che. phaLanA arthI namaskAra buddhithI temane stave che. keTalAMka, devanA anugrahathI dhana Adi phaLane pAme che tevo lAbha ekalA nAma ke dravya IndrathI thato nathI te ahIM vizeSatA che. vaLI dravya Indra bhAva IndranA kAraNapaNAne pAme che, temaja upayoganI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 apekSAmAM paNa, tenI upayogatAne bhAvimAM prApta karaze. te pramANe nAma ane sthApanAmAM thatuM nathI. te dravyamaMgalamAM vizeSa che. [zaMkA] no pachI bhAvamaMgala e ja eka yukta che, kemake potAnuM kArya sAdhe che. te nAma Adi na sAdhI zake. jema pApa kaMI sAruM phaLa na ApI zake tema. [samAdhAna] ema nathI. nAma vagerenuM paNa bhAvamAM vizeSapaNuM che. kemake aviziSTa IndrAdi vastu uccAvA mAtrathI nAmAdi cAra bhedavALI jaNAya che ane bhedo te ja paryAyo che athavA nAmAdi traNe bhAvamaMgalanA aMgo che, kemake tenA pariNAmanA kAraNarUpa che tathA maMgalAdinuM abhidhAna te siddha AdinuM abhidhAna sAMbhaLIne tathA arhat pratimA sthApanAne joIne, tathA bhUtayati bhAva, bhavyayati zarIrane joIne prAyaH samyak darzanAdi bhAvamaMgala pariNAmo utpanna thAya che. - 4 - 24 noAgamathI arhat namaskArAdi bhAvamaMgala kahyuM, athavA noAgamathI bhAvamaMgala te naMdI che. temAM AnaMda te naMdI athavA bhavya jIvone jenA vaDe AnaMda maLe te naMdI A naMdI paNa maMgalanI mAphka nAma Adi cAra bhede che, tema jANavuM. nAma, sthApanA pUrvavat dravya naMdI be bhede - AgamathI ane no AgamathI AgamathI jJAtA paNa anupayukta. noAgamathI - jJa zarIra, bhavya zarIra ane ubhaya vyatirikta - dravya naMdI te bAra prakAranA vAjiMtrono samudAya - bhaMbhA, mukuMda, mAIla ItyAdi. bhAva naMdI be bhede - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI jJAtA ane temAM upayogavALo. noAgamathI jJAna pAMca prakAre, te A - * niyukti-1 AbhinibodhikajJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna ema pAMca bhede jJAna che. * vivecana-1 :- [cUrNimAM pratyakSa ane parokSa bhedathI vyAkhyA che. arthAbhimukha niyata bodha thAya te Abhinibodhika - x - athavA abhinibodhamAM thAya ke tenA vaDe thAya ke tevA rUpe thAya ke tenuM prayojana hoya ItyAdi badhuM Abhinibodhika che. te avagrahAdirUpa matijJAna ja che. tenA svasaMviditarUpatvathI bhedopacArAdi che athavA jenA vaDe abhinibodha thAya te Abhinibodhika. tenA AvaraNa karmano kSayopazama athavA jemAMthI abhinibodha thAya te Abhinibodhika. temAM te karmanA AvaraNano kSayopasama ja che. athavA jemAM abhinibodha thAya ItyAdi te Abhinibodhika. je saMbhaLAya te zruta. eTale zabda ja. bhAvazrutanA kAraNapaNe te zabda che athavA jenA vaDe saMbhaLAya te zruta. tenA AvaraNarUpa karmano kSayopazama te zruta athavA jenAthI saMbhaLAya te zruta, te paNa AvaraNano kSayopazama ja che, jemAM saMbhaLAya te kSayopazama zruta che athavA je sAMbhaLe che, te sAMbhaLanAra AtmA ja upayoganA ekamekapaNAthI zruta che. zruta evuM te jJAna te zrutajJAna. tra zabda matijJAna ane zrutajJAnanI tulyatA batAve che. kemake te baMnemAM svAmInuM sAmyapaNuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 1 che. je matijJAnano svAmI che, te ja zrutajJAnano svAmI che. jyAM matijJAna che, tyAM zrutajJAna avazya hoya ja. 25 matijJAnanI sthiti jeTalI ja zrutajJAnanI sthiti che. pravAhanI apekSAthI atIta-anAgata-vartamAnamAM baMne sAthe ja hoya che. eka jIvane AzrIne kAyama rahe to 66-sAgaropamathI adhika kALa rahe che. te mATe bhASyakArazrI kahe che - be vakhata vijyAdimAM ke traNa vakhata acyutamAM vacce manuSyabhava karIne jAya to ATalo kALa thAya. matinI jema zrutajJAna paNa kSayopazama-hetuka ja che. baMne sarva dravyAdi viSayaka che. baMne parokSa jJAna ja che. kemake te Indriyo ke manadvArA kArya kare che. - 4 - Java - nIce, nIce vadhAre vistArathI jaNAya mATe avadhi che. athavA avadhimaryAdAthI jaNAya te. avadhijJAna paNa kSaya-upazama rUpa ja che arthAt te avadhijJAnAvaraNa kSayopasamano hetu che. athavA jenAthI maryAdA baMdhAya te avadhi. jemAM maryAdA baMdhAya te avadhi. bhAvArtha pUrvavat. avadhAna arthAt viSayanuM jJAna te avadhi. avadhi evuM jJAna te avadhijJAna. - zabda anaMtarokta baMne jJAnanA sAdharmsa-sthiti AdinA samAnapaNAne jaNAve che. kevI rIte? jyAM sudhI mati ane zrutano sthitikALa che, te pravAhanI apekSAe tathA apratipatitapaNuM eka jIvanA AdhAranI apekSAthI pUrvavat sAdhika 66-sAgaropama che. tethI sthiti sAdharmI kahyuM. vaLI mati - zrutanA viparyayajJAnanI mAphaka ahIM paNa mithyArdaSTinuM vibhaMgajJAna che te viparyaya sAdharmAMtA che. e rIte svAmIpaNAnuM sAdharmsa paNa che. vibhaMga jJAnI deva Adine samyagdarzana thatAM eka sAthe traNa jJAnano lAbha thAya che. avadhi pramANe manaH paryavajJAna che, teno bhAvArtha A che - sarvathA bhAvamAM gamana, vedana vagere paryAyo che. te be maLatAM paryava che. athavA paryavana te paryava. manamAM ke manano paryava te manaHparyava. sarvathI pariccheda-bodha thAya te. te ja mana:paryava saMbaMdhI jJAna che. athavA mananA paryAyo te mana:paryAya - bhedo, dharmo. je bAhya vastunA AlocanAnA prakAro che, A badhAM eka arthamAM che. te saMbaMdhI jJAna te mana:paryavajJAna. A jJAna 2sA dvIpa ane 2-samudranI aMdara rahelAM saMjJI manogata dravyonA AlaMbanathI ja A jJAna thAya. 'tathA' zabda avadhijJAnanI sAthe mana:paryava jJAnanuM sarakhApaNuM batAve che. kevI rIte ? baMnenA svAmI chAstha che. baMnemAM pudgala mAtranuM AlaMbana che. baMne kSAyopazamika bhAvamAM che. pratyakSa jJAnanI sAmyatA che. matyAdi cArethI nirapekSa te zuddha ke kevala. tenA AvaraNarUpa karmamala kalaMkathI rahita che. athavA saMpUrNa te kevaLa. te utpatti samayathI ja saMpUrNa AvaraNanA abhAvavALuM che. saMpUrNa utpatti che athavA asAdhAraNa che. ananya sardeza che. anaMtapaNAne jANavAthI anaMta che. yathAvasthita saMpUrNa bhUta-vartamAna-bhAvi svabhAvabhAsI che. kevala evuM te jJAna. tra zabda ukta jJAnanA samuccaya rUpa che. kevaLajJAna pAMcamuM 26 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che athavA anaMtara abhihita jJAnasArUpya pradarzaka che. apramatta bhAvayatinA svAmIpaNAthI tenuM manaH paryavajJAna sAthe sAdharmsa che ane A baMne jJAnamAM viparyaya bhAvano abhAva che. [prazna] mati ane zrutajJAnamAM zo bheda che ? utpanna avinaSTa artha grAhaka ane vartamAnakALa viSayaka te matijJAna. zrutajJAna trikALaviSayaka utpanna vinaSTa athavA anutpanna padArthanuM grAhaka che. baMneno bheda che te je tenI vizeSatA che. tethI matijJAnanA 28 bhedo che. zruta aMga ane anaMga bhede che. athavA matijJAna AtmaprakAzaka che, zrutajJAna sva ane para baMne prakAze che. [prazna] A jJAnono Avo anukrama kema lIdho che ? parokSapaNuM AdinA sarakhApaNAthI tathA mati-zrutanA sadbhAvamAM bIjA jJAnono saMbhava hovAthI mati ane zruta ja pahelAM lIdhAM che. [prazna] matine zrutanI pahelAM kema lIdhuM ? bhAvadyuta matipUrvaka hoya che. - x - prAyaH mati zrutapUrvaka hoya ane pratyakSapaNAnuM sAdharmsa hovAthI pachInA traNa jJAnano upanyAsa che. temAM paNa kALa, viparyayAdi sAmyathI turaMta ja pachI avadhi lIdhuM. pachI chAAsmikapaNAnA sAmyathI manaHparavajJAna lIdhuM. pachI bhAvamunitvanA sAmyathI kevaLajJAna lIdhuM. have uddeza pramANe nirdezanA nyAyathI pAMca jJAnamAM pahelAM Abhinibodhika jJAnanA nirdezathI tenuM svarUpa kahe che - te Abhinibodhika jJAna be bhede che - (1) zrutanizrita, (2) azrutanizrita. avagrahAdi lakSaNavALuM zrutanI apekSAe varte che te, tathA tenI apekSA vinA varte che te. saMskArI mati vinA ja je kSayopazama ja kuzaLatAvALo hoya, te utpAtikI Adi rUpa thAya che te zruta vaDe anizrita che. tivasuttatva Adi vacanathI buddhimAM paNa zrutopakara che, te zA mATe azrutanizrita kaho cho ? avagrahAdimAM zrutanizrita kahevAthI ane utpAtikI buddhimAM avagrahAdi hovAthI azrutanizrita yathAyoga che tema jANavuM paNa sarvathA nathI. bhAvArtha e ke - zrutathI karelA upakArathI nirapekSa je jJAna che, te autpAtikI Adi azrutanizrita pratibhA che. temAM vaineyikI na levI. buddhinA samAnapaNAthI tene paNa niryuktikAre sAthe lIdhI, temAM kaMI khoTuM nathI. have zrutanizrita matijJAnanuM svarUpa batAve che - * niyukti-2 avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA e cAra bheda saMkSepathI Abhinibodhika jJAnanA che, tema jANavuM. * vivecana-2 : saMpUrNa ke vizeSane choDIne sAmAnyathI arthane eTale rUpa Adine avagrahesamaje te avagraha. tenA artha vizeSanI AlocanA te 'IhA' prakrAMta arthano vizeSa nizcaya te 'avAya'. = zabda pRthak pRthak avagrahAdi svarUpa svAtaMtrya jaNAvavA mATe che, avagrahAdinA IhAdi paryAyo thatAM nathI. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 2 samajelA ane vizeSa prakAre hRdayamAM dhAravo te 'dhAraNA' che. kAra krama jaNAvavAnuM che. A pramANe cAra ja bhedo thAya che. abhinibodhika jJAnane bhede che mATe bhedo, viko, aMzo e paryAya zabdo che. te ja vastuo bheda vastuo che. kaI rIte ? avagrahaNa vinA Ihita na thAya. nizcaya vinA dhAraNA na thAya. athavA A pramANe matijJAnanA saMkSepathI aviziSTa avagraha Adi bhAva svarUpanI apekSAyo batAvyA. have vistArathI bheda kahe che. * niyukti -3 - ArthonuM AvagrahaNa te avagraha, vicArA te IhA, artha nakkI karavo te apAya, tene dhArI rAkhavo te dharaNA. * vivecana-3 - je zodhAya che, pamAya che, samajAya che te rUpa vagere aryo che. te arthonuM darzana thayA pachI turaMta grahaNa thAya te avagraha kahevAya che. pri vastunA sAmAnya vizeSAtmakapaNAthI aviziSTapaNAthI pahelAM darzana che, paNa jJAna nathI. ema tame darzana kema batAvyuM ? jJAnane prabaLa AvaraNa che ane darzanane ochuM AvaraNa che, tethI darzana pahelAM kahyuM. te avagraha be bhede - vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. vyaMjanAvagraha eTale zuM? dIvA vaDe ghaDo dekhAya tema jenA vaDe padArtha jaNAya te vyaMjana. te upakaraNa Indriya saMbaMdhI bodha athavA zabda Adi pariNata dravya saMghAta che. upakaraNa Indriya vaDe je samajAya te zabdAdi pariNata dravya te vyaMjana che, teono avagraha te vyaMjanAvagraha che. A vyaMjanAvagraha AMkha ane manane vajIne jANavo. kemake AMkha ane manane padArthono dUrathI ja bodha thAya che. te saMbaMdhI apAyakAritva pAMcamI gAyAmAM kaheze. jemake - zabda sRSTane sAMbhaLe che, ItyAdi. vyaMjanAvagrahanA chellA samayathI je zabdAdi arthano bodha grahaNa thayo te athavigraha che. arthAt sAmAnya mAtra nirdeza vinA grahaNa thAya, te eka samaya saMbaMdhI bodha che. te athavagraha pachInI vicAraNAne IhA kahe che. arthAta avagraha pachI ane avAya pUrve sabhUta artha vizeSanA upAdAna abhimukha ane asabhUta artha vizeSanA tyAgarUpa che. jemake prAyaH madhuravAdi zabdo zaMkhanA hovA joIe, paNa khara, karkaza, niSpharatAdi raNazIMgAnA zabdo nathI evI mati vizeSa te IhA che. viziSTa avasAya arthAt nirNaya, nizcaya ke avagama te avAya kahevAya che. jemake - A raNazIMgaDAno ja avAja che, evI avadhAraNA. zabda va kAranA arthamAM che. te avadhAraNa arthe che. pachI te visarAI na jAya ane yAda Ave mATe tene dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. puna: zaGda 4 kAra arthamAM che. - x * dhArI rAkhavuM te ja dhAraNA kahevAya che. AnA vaDe zAstranuM parataMtrapaNuM kahyuM. ema tIrthakara ane gaNadharo kahe che. A pramANe zabdane AzrIne zromendriya nibaMdhana avagrahAdi pratipAdita karyA 28 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che. zeSa Indriya nibaMdhana paNa rUpAdi gocara ThuMTha, puraSa, koThapuTa, saMmRta, mAMsa, kamaLanI nAla AdimAM te pramANe jANavuM. e rIte mananA paNa svapnamAM zabdAdi viSaya avarahAdi jANavA. anyatra svapnamAM Indriya vyApAranA abhAvamAM mana doDe te jANavuM. vyaMjanAvagraha cAra prakAre che, kemake AMkha ane manane laIne che. athavagraha cha bhede che - kemake te badhI IndriyomAM saMbhave che. e pramANe IhA Adi paNa pratyekanA cha prakAro ja che. e pramANe badhAM maLIne 28 matijJAnanA bhedo jANavA. bIjA AcArya kahe che - arthonA avagrahaNamAM avagraha nAme matijJAnano ja bheda che, ema IhAdimAM paNa yojavuM. * * * * * * * have avagrahAdino kALapramANa jaNAve che - * niyukti -4 : avagAha eka samayano, IhA ane apAya aMtarmuhUrtano ane dhAraNAno kALa asaMkhyAta ke saMkhyAta kALa jANavo. * vivecana-4 : mUrNimAM ahIM be suMdara deTAMto mUkela che.]. temAM pUrvokta lakSaNavALo arthAvagraha nizcayathI eka samayano che. te kALa e paramanikaTa samaya kahevAya che. te pravacanamAM kahela-kamaLanA komaLa seMkaDo pAMdaDA koI baLavAnuM manuSya tINa dhArathI chede ke junuM kapaDuM phADatAM tyAre eka patra ke tAMtaNAne toDatA jeTalo kALa thAya, temAM saMkhyAta samaya jAya, temAMno eka samaya levo. sAMvyavahArika athavagraha ke vyaMjanAvagraha to pRthaka pRthak mAtra aMtarmuhUrta levo. ihA ane apAya paNa temaja jANavA. - X - X - ahIM ihA ane apAya pratyeka aghamuihUrvanA che. muhUrta zabdathI be ghaTikA parimANa kALa jANavo. tenuM aDadhuM te muhaiI. 'tu' zabdathI muhAI e vyavahAra apekSAthI che. tevathI tamuhUrta che. bIjA AcAryo kahe che, ahIM muhUrtAnta zabda che, teno artha aMtar te madhya che. tethI ihA ane apAya aMtamahadnA ja jANavA. kalana te kALa. jenI hada pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara AdinA ATalA mApavALI nathI. te asaMkhya kALa che te palyopamAdi lakSaNa rUpa che. je gaNAya te saMkhyA. ATalI saMkhyA pakSa, mAsAdi gaNAya. e rIte saMkhyAnuM mApa che. saMkhyA sAthe 2 zabdathI aMtamuhartAnI dhAraNA thAya che. ema jANavuM. teno bhAvArtha A che - 'avAya' pachIno uttakALa avismRtirUpa aMtarmuhUrta che e pramANe smRtino paNa kALa che. paNa vAsanArUpa to tenA AvaraNanA kSaya-upazama nAme smRti dhAraNAnA bIjarUpe saMceya varSanA AyuvALA jIvonI apekSAe asaMkhyaya kALa che ane te popamAdi AyuvALA jIvonI apekSAcI che. avagrahAdi kahIne have zrobendriyAdino viSaya kahe che - * niyukti -5 :skRSTa zabdone sAMbhaLe, rUpa a ne jue, gaMdharasasparza traNe baddha Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni pa ane RSTane jANe che. * vivecana-5 : vyaMjanAvagrahanA nirUpaNAnA dvAramAM zromendriyAdinuM prAptaprApta viSayapaNuM batAvyuM ja che, to ahIM pharI zA mATe kaho cho? tyAM te gAthAnA vyAkhyAna dvAra vaDe kahyuM ane ahIM sUtra gAthAthI kahyuM mATe doSa nathI. pRSTa eTale zarIramAM dhULa coTe tema. sAMbhaLe - paryAyo grahaNa kare. [zuM ?] jenA vaDe avAja thAya te zabda. zabdane prAyogya dravya samUha. arthAt te kAna IndriyamAM sUkSamatva tathA bhAvukava hovAthI ane prayura dravyapaNe hovAthI zrobendriyanuM bIjI Indriyo karatAM prAyaH vadhu paTava hovAthI spaSTa mAtra ja zabda dravyanA samUhane grahaNa kare che. na dekhAya te rU5, te rU5 AMkhe pudgalo sparyA vinA ja anAliMgita ja dekhAya che. paNa gaMdhAdivat saMbaddha nathI. tu zabdano artha nizcaya che. rUpa aspRSTane ja jue che, kemake cakSanuM apAyakAritva che. puna: zabdathI "yogya sthAnamAM raheluM ja" jue, devalokAdi nahIM. suMghAya te gaMdha, svAda levAya te rasa, sparzAya te sparza. - x - baddha sRSTa * navA zarAvalAmAM pANI nAMkhatA ekarUpe thaI jAya, tema AtmA sAthe pudgalo ekameka thaI jatAM gaMdhAdi jaNAya che. * x - gaMdha Adi baddhano ja sparza thAya che, aspaSTano baMdha thavo ayogya che, tethI skRSTa zabda uccAravo, paNa te gatArthapaNAthI anarthaka che ? sarva zrotA sAdhAraNavathI zAraMbhe A doSa nathI. traNa prakAranA zrotA che. keTalAMka udghATitajJa, keTalAMka madhyamabuddhi ane prapaMcitajJa. temAM A bIjAnA anugrahane mATe kahyuM che, mATe doSa nathI athavA vizeSaNa samAsa karavAthI adoSa che. tethI pRSTa-baddha samAsa karyo ItyAdi - 4 - (zaMkA ema vicAratAM paNa pRSTa grahaNa kaMIka vadhu che, kemake je baddha che pRSTava sAthe AvyabhicArI che. ubhayapada vyabhicAramAM ja vizeSaNa - vizeSa bhAva joyelo che, jemake nIlakamaLa, paNa baddha pRSTamAM tevo vyabhicAra nathI. samAdhAna evo doSa nathI. kemake eka padanA vyAbhicAramAM paNa vizeSaNa-vizeSya bhAva joyelo che. * x - x - AliMgita AMtarA vinA Atmapadezoe grahaNa karela gaMdhAdi bAdarapaNAthI, abhAvakavaNI, alpa dravyarUpavaMcI ghANAdinA ApadutvathI grahaNa kare, pachI dhANendriya teno nizcaya kare. A pramANe gAthAnI vyAkhyA karavI. zaMkA Ape kahyuM ke - yogya dezamAM rahela rUpane jue che. paNa ayogya dezamAM rahelane nahIM. temAM AMkhano yogya viSaya keTalo ? athavA dUWI AvelA zabdAdine kAna vagere keTalAM dUrathI grahaNa kare ? kAna jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAgaNI ane utkRSTa bAra yojanathI sAMbhaLe. rUpa jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI eka lAkha yojana sudhI jue. dhANa, sa, sparza Indriyo jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI nava yojanathI AveluM grahaNa kare che. A 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 yojana AmAMgalathI jANavo. prina] AthI vadhu pramANamAM cakSu Adi rUpAdine kema na grahaNa kare ? sAmarthyano abhAva che. bAra yojana tathA nava yojanathI vadhu dUrathI AvelA zabdAdi dravyomAM tevA yogya parimANano abhAva che ane mana saMbaMdhI to phoga saMbaMdhI viSayanuM parimANa ja nathI, kemake pudgala maganA viSayanA nibaMdhanano abhAva che. manane pudgalano nibaMghana thato nathI tathA tene viSayano pariNAma nathI. jemake kevaLajJAna. paNa jene viSaya parimANa che, tene pudgalanuM nibaMdhana niyata che, jema avadhijJAna ane mana:paryavajJAnanuM che, tema ahIM jANavuM. prazna Ape je hamaNAM kahyuM ke- AMkha ane mananuM prAptakArItva che, tathA skRSTa zabdane sAMbhaLe te AgaLa kahIzuM. to have te kaho - AMkha yogya dezamAM rahela aprApta padArthane mana mAphaka dUrathI jANe te evI rIte ke jo prApta thAya to tenA anugrahathI upaghAta thAya che, mATe AMkha dUrathI padArthane jue che, sparzana Indriyano A vipakSa che. [prazna sUyadi jotAM upaghAta thAya che mATe tamAro hetu siddha che * x - x- [samAdhAna] amArA prApti nibaMdhana nAmaka hetune vize paNa artha nirAkRta karelo che ItyAdi [A vAdano viSaya che, ame amArA kAryakSetramAM teno samAveza karelo na hovAthI anuvAda karatAM nathI.) |[prazna AMkhanA kiraNo AMkhathI bahAra nIkaLIne te padArthane grahaNa kare che, teonA tejava ane sUkSmatvathI agni AdinA sparza thavA chatAM paNa dAha Adino abhAva che, tenuM zuM ? (uttara) tame amArA hetune pUrve anugraha upaghAtanA bhAva saMbaMdhI kahyuM, te ayukta che. AMkhanA kiraNo paDadAnI bahAra jatAM nathI, mATe upapatithI grahaNa karavA azakya che. prina paDadAmAM rahela padArthanI upalabdhi na hovAthI tenuM astitva nathI? [uttara] vyAM paDadAmAM rahela cIjane jovA to kSayopazama AtmAne nathI, tethI dekhAtI nathI. *x* x - ItyAdi lAMbI carcAmAM vAda ane prativAda che, je amArA kAryakSetramAM ame svIkArela nuNI, vaLI madhya anuvAdathI te samawnya paNa nakkI che tenA tajajJa pAse pratyakSa samajavuM paDe mATe ame te samagra vRtti ahIM choDI dIdhela che.) prastuta viSaya - zabada pRSTa thayelo jANe che, ItyAdi. zabdanA prayogathI utkRSTa thayela ja phakta zabda dravyone grahaNa kare che ke tenAthI bhAvita thayelA bIjAne ke baMne mizra thayelA dravyone paNa grahaNa kare che ? mAtra utkRSTa dravyone nahIM. paNa temanA vAsakapaNAthI tene yogya lokanA dravyonA AkuLapaNAthI mizra ke vAsita dravyone grahaNa kare che, te batAve che - * niyukti -6 : bhASAnI samazreNimAM rahela zabda je sAMbhaLe che, te mizra zabda sAMbhaLe che. vizreNImAM rahela je zabda sAMbhaLe che, te parAghAta thayAM pachI sAMbhaLe che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 6 * vivecana-6 : bolAya te bhASA, moDhethI zabdapaNe choDela dravya pudgalano samUha, tenI samazreNi te bhASAsamazreNi che. vizreNi bhegI na levA mATe samazreNi lIdhI che. ahIM zreNi-kSetra pradezanI paMktio. te badhAM vaktAnI chae dizAmAM hoya che. jemAM utkRSTa thayela bhASA prathama samaye ja lokanA aMta sudhI doDe che. te zreNi sAthe bhASA samazreNi ekamekapaNe rahelI che. jenA vaDe avAja thAya te zabda - bhASApaNe pariNata pudgala sazi. te zabda je puruSa, azva Adi saMbaMdhI sAMbhaLe - grahaNa kare - upalabdha kare e badhAM paryAyio che tenAthI mizra zabdane sAMbhaLe che. paramArtha e ke - mukhathI nIkaLela tathA tenAthI bhAvita vacamAM rahelA zabda dravyo tenAthI mizra thayelane sAMbhaLe.. vizreNimAM rahela zrotA to mukhathI nIkaLela zabdo samazreNie jatAM joDenA dravyone tevA zabda pariNAma sthApavA mATe niyamathI parAghAta kare, tethI sAMbhaLe athatui vAsita zabdo sAMbhaLe, mukhatI nIkaLelA nahIM. zA mATe ? mukhathI nIkaLela zabdo samazreNie jAya, kAnamAM pratighAta na kare athavA vizreNimAM rahelo ja vizreNi kahevAya. jema satyabhAmAne bhAmA kahe che, tema ahIM paNa jANavuM. have kayA yoge A vAdravyonuM grahaNa tathA mUkavuM thAya che athavA kevI rIte thAya che ? te kahe che - * niyukti-7 : kAyayogathI dravyo grahaNa kare, vAkrayogathI tene choDe che. ekAMtare tene grahaNa kare che ane ekAMtare tene mUke che. * vivecana-7 : kAyAthI nivarse te kAyika, yoga-vyApAra, tenA vaDe kriyA ke karma thAya che. vaktA kAyA vaDe zabda dravyone grahaNa kare che, va zabda nizcaya arthamAM che. teno vyavahita saMbaMdha che, eTale kAyA vaDe ja le che, utpanna kare che - sarje che - mUke che. vaktA vacanayogathI te pudgalone mUke che. kevI rIte le che ane mUke che ? pratyeka samaye ke AMtare AMtare ? ekAMtare ja le che ane mUke che. teno bhAvArtha A che - dareka samaye levanI ane mUkavAnI kriyA sAthe ja thAya che. jema eka gAmathI bIje gAma te gAmAMtara kahevAya. tema eka puraSathI bIjo puruSa te puruSAMtara kahevAya. e pramANe ekAMtara eTale pratyeka samaye evo artha karavo. (prajJAkAyA vaDe ja grahaNa kare te yukta che, kemake temAM AtmAno vyApAra che, paNa vAcA vaDe mUke che kaI rIte ? athavA A vAyoga zuM che ? zuM vAkya ja vyApArathI utpanna thayela che ke tenA visargano heta kAya saMraMbha che ? jo pahelAMno vikalpa hoya to te ayukta che. tenuM yogapaNuM svIkAratA nathI ane ekalo vA jIvano vyApAra nathI. kemake te pudgala mAsanA pariNAmarUpe sa vagere mAphaka che ane 32 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 yoga to zarIravALA AtmAno vyApAra che, te bhASA vaDe zabdanA dravya samUharUpe bhASA utpanna na thAya ane tame to pUrve kahyuM ke te bhASA ja mUke che, jo bIjo pakSa lo, to te kAyika vyApAra che, kAyika vaDe ja mUke che ema siddha thAya ? | [samAdhAna] ema nathI. tame amAro abhiprAya jANyo nathI. kemake je zarIrano yoga che, te ja vAgyoga ane mana sAthe manoyoga che. jo kAya vyApAra na hoya to siddhanI mAphaka vAcAno abhAva ja thaI jAya. AtmAno zarIra vyApAra thatAM jenA vaDe zabda dravyanuM upAdAna karyuM te kAyika yoga che kAyA saMraMbha vaDe e ja pudgala mUke te vAcika yoga che. kAyA mananA dravyone grahaNa kare te mAnasa yoga che. * x - Ama amAruM vacana nirdoSa che. ekAMtare le ane mUke temAM keTalAMka AcAryo evo artha kare che ke ratnAvalI mAphaka eka motI, bIjuM ratna, vaLI motI e krama che. paNa tema mAnavAmAM sUma virodha che. kemake zAstramAM kahyuM che ke- "pratyeka samaye AMtarara vinA le che." e vidhAnamAM vAMdho Avaze. (pra] AMtare nIkaLe, niraMtara nahIM. eka samaye grahaNa kare, eka samaye nIkaLe, tethI tamArA vacanamAM virodha Ave che. [uttara) * x * ahIM prathama samayathI AraMbhIne pratisamaye grahaNa kare che, tema mUkavAnuM nathI, kemake prathama samaye lIdhA vinA kyAMthI mUke ? [prazna nisarganI apekSAe grahaNa paNa sAMtara batAve che ? [uttara) nA, tema nathI. kemake grahaNa svataMtrapaNe che, mUkavAnuM lIdhA pachI hovAthI parasaMga che. kemake je lIdheluM nathI te mUkAtuM nathI. tethI ja pUrva pUrva grahaNa samaya apekSAthI AMtarAno vyapadeza che. tathA eka samaye grahaNa kare ane eka samaye mUkI de. tenAthI ema kahe che - pahelAM samaye je dravyo grahaNa karyA te badhAM ja bIjA samaye choDI de che athavA eka samaya vaDe ja grahaNa kare che, pahelAM samaye mUkato nathI tathA chellA samaye choDe che, paNa grahaNa karato nathI. vaccenA samayamAM grahaNa ane mUkavuM artha pramANe che. prina] AtmAnA grahaNa ane nisarga e be parasparavirodhI prayatno eka samaye kevI rIte thAya ? [uttara] A doSa nathI, kemake eka samaye karmanuM AdAna nisarga kriyAvatuM tathA utpAda-vyaya kriyAva tathA aMguli AkAza deza saMyogavibhAga kriyAvat be kriyAnA svabhAvanI upapatti thAya. kAyA vaDe grahaNa kare te kAyika yoga pAMca prakAre che - dArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArmaNa. te pAMca prakAre kAyA vaDe grahaNa kare che ke bIjI rIte te zaMkAne nivAravA mATe kahe che - * niyukti -8 - traNa prakAranA zarIramAM jIvanA jIva pradezo hoya che. jenA vaDe bhASAnA dravya samUhane grahaNa karI, bolanAra bhASA bole che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 8 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-8 : traNa prakAre. je saDe te zarIra. audArikAdi pAMcamAMthI koI eka jIve che te jIva. tenA pradezo te "jIva pradezo", ema kahetA bhikSanuM paNa bhikSathI juduM che, tevI judApaNAMnI zaMkA na thAya, mATe te pradezo jIva sAthe ekamekapaNe che. A kathana vaDe jIvomAM pradezapaNuM nathI" tevA vAdInA matane nirAkRta karyo. jo niudezava na hoya to eka ja jIvanA zarIramAM hAtha, paga, urU, gardanAdinA saMsargano abhAva thAya, tenuM ekapaNuM thaI jAya. kevI rIte? hAtha AdithI saMyukata jIvanA pradezono uttamAMga Adi saMbaddha AtmapradezathI bhedabheda vikatAnI upapatti na thAya. prina] jIva pradezo vaDe zuM kare che? grahaNa kare che. tu zabdathI jaNAve che - sarvadA grahaNa karato nathI. paNa bhASA bolavI hoya tyAre grahaNa kare che. * * * A kathanathI niSkriya AtmavAdanuM khaMDana karela che. jo te niSkriya hoya to cApaTuta, anuNat, sthira, ekarUpapaNe rahevAthI bolavAnA abhAvano prasaMga Ave. AmAM zuM bola che ? bhASA bole che. prazna bhASA bole che." kahetA ja spaSTa che, pachI "bhASA bole che" e atiti padanI zI jarUra ? (uttara) ema nathI, amAro abhiprAya tame jANyo nathI. kemake bolAya te ja bhASA kahevAya, pUrve ke pachI nahIM. A artha batAvavA bhASA zabda lIdho. tethI doSa nathI. have traNa zarIra kayA kayA che ? te samajAve che. * niyukti-9 : audArika, vaikriya, AhAka zarIrI bhASA grahaNa kare che ane mUke che satya, satyAmRSA, mRNA ane asatyAmRSA cAra bhede bhASA che. * vivecana-9 :- [niyuktidIpikAmAM ghaNAM vijApasthI che.] dArika zarIravALo AtmA sAthe abhedapaNe levAthI ke pratyaya lopathI dArika zarIravALo ema jANavuM. te rIte vaikriya zarIravALo, AhAraka zarIvALo levuM. A traNemAMthI koIpaNa grahaNa kare che ane mUke che. te zabdanA prAyogyapaNe tenA bhAve pariNata thayela dravya samUharUpa je bhASA che, te bolAtI hovAthI bhASA kahevAya. te bhASA keTalA bhede che? cAra - (1) sajjanonuM hita kare te satya. saMta eTale muni, tene upakAra karanArI athavA mULa ane uttaraguNa te saMta, tene upaghAta na kare mATe satyA athavA satta te jIvAdi padArtho, tenuM hita karanAra ke khAtarI karAvanAra janapada satyAdi bhASA te satyAbhASA. tenAthI viparIta krodhAzritAdi bheda vALI te mRSAbhASA. te baMne svabhAvavALI vastunA eka dezanI khAtarIvALI te utpannamizrAdi bhedavALI te satyAmRSA bhASA. te traNethI judI, zabdamAtra svabhAvavALI - AmaMgaNI Adi bhedayukta te asatyAmRSAbhASA che. te badhuM sUtrathI jANavuM. [31/3] prina] dArikAdi zarIrI bhASA grahaNa kare ane mUke che, te mUkelI bhASA utkRSTathI keTale dUra jAya ? samasta loka sudhI jAya. prina] pAMcamI gAthAnA arthamAM kahyuM ke bAra yojanathI vadhu dUrathI Avelo zabda na sAMbhaLe, kemake dravyonuM pariNAma maMda paDI jAya che, to zuM dravyo tenAthI dUrathI paNa Ave ? ane A saMbaMdhe niraMtara tenI vAsanAnuM sAmarthya che, to tethI bahAra paNa thAya che ke ? [uttara) te vAta sAcI che ke bhASA bahAra paNa jAya che, keTalAMkane AzrIne samasta loka ke lokAMta sudhI jAya che. jo ema che to - * niryukti-10 :keTalAM samaye loka bhASAthI niraMtara RSTa thAya che. lokanA keTalAmAM bhANe bhASA che? bhASA keTalAmo bhAga che? * vivecana-10 ; je jovAya te loka. keTalAM samaye bhASA vaDe 14-rAja kSetralokamAM vyApta thAya che ? bhASA niraMtara sRSTa, vyApta, pUrNa thAya che. lokanA keTalA bhAgamAM bhASAno keTalo bhAga hoya che ? * niyukti -11 - cAra samayamAM loka bhASA niraMtara dhRSTa thAya che. lokano caramata pUrAtA, bhASAno paNa cheDo Ave che. * vivecana-11 : cAra samayamAM Adi sUgAvatuM. [prazna sarvathA bhASA vaDe ke koI viziSTa bhASA vaDe ? viziSTa bhASA vaDe. [zA mATe ?] koI maMda prayatna vakatA hoya che, te abhinna zabda dravyone ja choDe che, te mUkelAM bhASA dravyo asaMkhyaya skaMdho rUpe hovAthI ane sthaLarUpe hovAthI te bhUdAI jAya che, bhedAyelA saMgAtA yojana jaIne zabdanuM pariNAma tyajI de che, ane koI mahAprayanavALo levA-mUkavAnA prayano vaDe bhedIne ja choDe che, te sUkSma ane bahupaNe hovAthI anaMta guNavRddhie vadhatAM cho dizAmAM lokAMta sudhI pahoMce che. bIjA dravyo tenA parAghAtathI vAsita thaIne vAsanA vizeSathI samasta lokane pUre che. ahIM cAra samayanA grahaNathI traNa ane pAMca samayanuM grahaNa tulA AdinA madhyama grahaNa mAphaka jANavuM. traNa samayamAM kevI rIte AMtarArahita bhASA vaDe loka dhRSTa thAya ? lokanA madhya rahela vaktAya purapathI nIkaLela bhASA dravyo pahelAM samaye cha e dizAmAM lokAMtamAM doDe che. kemake jIva ane sUkSma pudgalanI anuzreNi gati che. bIjA samaye cha e daMDarUpe cAre dizAmAM vadhatAM maMthAnanA dAMDArUpe thAya che. bIjA samaye judA judA AMtarA pUravAthI pUrNa lokamAM vyApta thAya che. e traNa samaya AzrIne kahyuM. paNa jo bolanAro lokAMte rahela hoya, te cAre dizAmAM ke koIpaNa dizAmAM kasa nADI bahAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 11 hoya, te cAra samaye pUre te batAve che. kaI rIte ? eka samayamAM lokanI aMtarnADImAM praveze che, bAkInA traNa samayamAM pUrvavat jANavuM. jo vidizAmAM rahela hoya, to te bole tyAre pudgalonuM anuzreNie gamana hovAthI be samaye aMtarnADImAM praveza kare che, bAkInA traNa pUrvavat thatAM pAMca samaye lokamAM sRSTa thAya che. 35 bIjA kevalI samudghAtanI gatie lokane pUre che tema kahe che. temanA mate prathama samaye bhASAnuM urdhvagamana tathA adhogamana thavAthI mizra zabdanA zravaNano saMbhava nathI. avizeSathI kahyuM che - bhASA samazreNie je zabda sAMbhaLe te mizra sAMbhaLe che, ItyAdi - 4 - 4 - mata kahyo. e mate traNa samaye lokanuM pUraNa saMbhave che, paNa cAra samayano saMbhava na thAya. pahelAM samaya pachI turaMta badhI dizAmAM parAghAta dravyano saMbhava che, bIjA samayamAM maMthAnanI siddhi thAya che ane trIjA samayamAM AMtarA pUrI de che. [prazna] kevalI samuddAta mAphaka cAra samaye ja pUre to zuM doSa ? [uttara] ema nathI, kemake tamane siddhAMtanuM jJAna nathI. ahIM jaina samuddAta madhye parAghAta thanAra vAsya dravyano saMbhava nathI, paNa temAM sakarmaka jIvano vyApAra che, tethI bIje samaye daMDa ane kapATa thAya che. paNa zabda dravyonuM anuzreNie gamana thavAthI parAghAta dravya vayamAM vAsakapaNe hovAthI bIje samaye ja maMyAna thaI jAya che. acitta mahAskaMdha paNa vaizrasika hovAthI ane parAghAtanA abhAvathI cAra samaye ja pUre che. paNa zabdanuM tema nathI. kemake te sarvatra anuzreNi gamanAvALo che. - x - tame pUcheluM ke lokanA keTalAmAM bhAge keTalo bhAga sparze ? te kahe che. kSetra gaNitanI apekSAthI lokanA asaMkhyeya bhAge samagra lokavyApIra bhASAno asaMkhyeya bhAga thAya che. - 4 - tatva ane bhedathI matijJAnanuM svarUpa kahIne have vividha dezanA ziSya samUhane sukhe jaNAvavA kahe che - * niyukti-12 IhA, apoha, vimarza, mArgaNA, gaveSaNA, saMjJA, smRti, mati, prajJA e sarve Abhinibodhika jJAnanA paryAyo che. * vivecana-12 : rU dhAtu ceSTA arthamAM che. vidhamAna padArthonA anvaya ane vyatirekanI paryAlocanA che. A IhAnA paryAyo kahyA. apoha-nizcaya. vimarza te IhA pachI thAya che. prAyaH mAthu khaNavA vagere manuSyanA dharmo che ema ghaTe che, evo saMpratyaya te vimarza che. anvayadharmanI anveSaNA te mArgaNA che. vyatireka dharmanI AlocanA te gaveSaNA che. saMjJAna te saMjJA. vyaMjana avagrahathI uttakALa bhAvi mati vizeSa che. smaraNa te smRti, pUrvAnubhUta arthanuM AlaMbana te pratyaya che. manana te mati che. koI aMze arthano bodha thavA chatAM pachIthI sUkSmadharmanI AlocanArUpa te buddhi che. prajJAna te prajJA, viziSTa kSayaupazamathI utpanna thayela prabhUta vastugata rathAvasthita dharmanA AlocanarUpe mati che. A badhuM Abhinibodhika 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 matijJAna che. A pramANe kaMIka bhedathI bheda batAvyo. tatvathI to te badhAM matinA paryAya vAcako che. - X - matijJAna svarUpa kahyuM, have anuyoga dvAro vaDe pharIthI tenuM nirUpaNa karavA kahe che - niyukti-13 thI 15 : sat pada prarUpaNA, dravyamANa, kSetra sparzanA, kALa, aMtara, bhAga, bhAva ane alpabahutva e nava dvAra jANavA... gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kapAya, vaizyA, samyakatva, jJAna, darzana, cAritra, upayoga, AhAra, bhASaka, pratyeka, yi, sUkSma, saMI, bhavya, carama e gati Adi sthAnomAM pUrvapanna ane prapadhamAna matijJAnInI vicAraNA thaze. * vivecana-13 thI 15 : (1) sAcuM pada te satpada, tenI prarUpaNA te satpada prarUpaNA, teno bhAva te satyaprarUpaNatA che. te gatyAdi dvAro vaDe Abhinibodhika jJAna saMbaMdhI kahevuM. athavA sat viSaya saMbaMdhI pada te satpada. [prazna zuM satpadanI prarUpaNA paNa thAya che? ke jethI tame kaho cho ke - satyadanI prarUpaNA karIe chIe. [samAdhAna] khara-viSaNAdi asat pado paNa che, tethI sanuM grahaNa karyu. athavA AvA paNa pado che ke gati Adi satpadomAM jenA vaDe matijJAnanI prarUpaNA karAya che. (2) dravyapramANa - te jIvanuM dravyapramANa batAvavuM. eka samayamAM keTalAM jIvo matijJAna pAme che ke badhAM pAme che te. (3) kSetra - keTalAM kSetramAM matijJAna saMbhave che, te kSetra batAvavuM. (4) sparzana - te keTaluM kSetra matijJAnIo sparze che, te kahevuM. [prazna] kSetra ane sparzanAmAM zo bheda ? avagAha che te kSetra che, ane sparzanA to bAhyathI paNa hoya che. eTalo bheda che. (5) kALa-sthiti, (6) aMta-pratipatti Adi AzrIne kahevuM. (7) bhAga - bIjA jJAnInI apekSAe matijJAnI keTalAme bhAge che ? (8) bhAva-kayA bhAvamAM matijJAnI che ? (9) aAbahutva kahevuM. [prazna bhAga dvArathI A artha AvI jAya che, pharI zA mATe batAvyo? [samAdhAna] nA, tame amAro abhiprAya jANatA nathI. ahIM matijJAnImAM ja pUrve pAmelA ane navA pAmatAnI apekSAe alpabahutva kahevuM. * x - have ukta gAthA 14,15mAM Abhinibodhika jJAnanI satpada prarUpaNAnA dvArono avayavArtha kahe che. [te A pramANe--] (1) gatidvAra - Abhinibodhika jJAna che ke nahIM, jo che to kyAM che? gatine AthrIne te vicArIe, te gati cAra prakAre che - nAka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAre gatimAM Abhinibodhika jJAnane pUrve pAmelA jIvo niyamathI che, navA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 13 thI 15 pAmatA to vivakSita kALe kadAca hoya - kadAca na hoya. A navA pAmatA te e che ke jeo prathamathI ja Abhinibodhika jJAna pAmatA hoya, te samaya ja levo. bAkInA samayamAM to je che teo pUrva pratipanna ja gaNAya. (2) IndriyadvAra - Indriyane AzrIne vicArAya te. temAM pUrve pAmelA paMcendriyo to avazya hoya che, navA pAmatA pUrvadvAravat kahevA. be-traNa-cAra IndriyovAlA pUrva pratipanna saMbhave che, paNa pratidhamAna saMbhavatA nathI. ekendriyo ubhayathI rahita hoya che. 39 (3) kAyadvAra - kAyane AzrIne vicArAya. temAM trasakAyamAM pUrva pratipanna niyamathI hoya. pratiSadhamAna vikalpe che. zeSa kAyomAM pRthvIkAyAdi ubhayano abhAva hoya che. (4) yoga dvAra - traNe yoga sAthe letA paMcendriya mAphaka kahevuM. mana rahita vAkyogamAM vikalendriyavat, kevaLakAyayogamAM ubhayano abhAva. (5) vedadvAra - traNe vedomAM vivakSitakALamAM pUrve matijJAna pAmelA avazya hoya, pratipadhamAna hoya ke na paNa hoya. (6) kAyadvAra krodha, mAna, mAyA, lobha e cAre anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI, saMjvalana bhede che. temAM anaMtAnubaMdhI krodhAdimAM baMne prakAre abhAva che. bAkInA paMcendriyavat jANavA. (7) lezmA dvAra - AtmAne ATha prakAranA karmothI lepe - coTe te lezyA. kAcA AdinA koIpaNa yogavALAne kRSNAdi dravya saMbaMdhathI Atma pariNAmo te lezyA che. temAM tejo-padma-zuklamAM paMcendriyavat kahevuM ane kRSNAdi traNamAM pUrvapattipanna saMbhave, pratipadhamAna nahIM. (8) samyakatvadvAra - samyakdaSTinI vicAraNA be nayathI -1- vyavahAranaya :samyagdaSTi pUrvapratipanna hoya, pratiSadhamAnaka na hoya. Abhinibodhika jJAnanA lAbhavALAne samyagdarzana, mati, zruta traNeno sAthe lAbha thAya che. anyathA Abhinibodhika pratipatti anavasthA prasaMga thAya. -2- nizcayanaya - samayaSTi pUrvapratipanna ane pratipadhamAnaka baMne hoya. kemake Abhinibodhika jJAnavALAne samyagdarzana sahAyaka che. kemake temAM kriyAkALa ane niSThAkALa baMneno abheda che. jo bheda mAnIe to kriyAnA abhAvanA avizeSatvathI navI vastu utpanna ja na thAya. (9) jJAnadvAra - jJAna pAMca bhede che - mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa. ahIM paNa vyavahAra ane nizcaya bhede vicArAya che. 1- vyavahAranaya - matyAdi cAra jJAnI pUrvapattipanna hoya paNa pratipadhamAnaka na hoya. kemake matyAdi jJAnIne samayagdarzana sahacArI che. paNa kevaLI to pUrva pratipanna ke pratiSadhamAna eke na hoya, kemake te kSAyopazamika jJAnathI atita hoya che. matyAdi traNe ajJAna vivakSita kALe pratidhamAna hoya paNa pUrvapratipanna na hoya. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 2- nizcayanaya - matyAdi traNa jJAnI nizcayathI pUrvapattipanna hoya. pratipadhamAna paNa samyagdarzana sahacAritvathI matyAdino lAbha saMbhave che. ahIM paNa kriyAkALa niSThAkALa abheda che. mana-paryavajJAnI to pUrvapratipanna ja hoya, kemake te bhAva yatine ja thAya. kevalIne baMneno abhAva che. matyAdi ajJAnI bemAMthI eke na hoya, kemake pratipatti kAlamAM abhedatva hoya che. ajJAnanA abhAvamAM pratipatti kriyAno abhAva che. 36 (10) darzanadvAra - darzana cAra bhede cakSu, acakSu, avadhi, kevaLa. darzanalabdhisaMpanna paNa darzanano upayoga karanArA nahIM, kemake "badhI labdhi sAkAropayoga upayuktane hoya. te niyamathI pUrvapratipanna hoya. vivakSita kALe pratipadhamAnaka hoya ke na paNa hoya. paraMtu avadhidarzanavALA to pUrva pratipanna ja hoya. kevaLadarzanavALA baMnethI rahita hoya. - (11) saMyatadvAra - saMyata pUrvapratipanna hoya, pratidhamAna nahIM. (12) upayoga dvAra - upayoga be bhede - sAkAra ane anAkAra. sAkAra niyamathI pUrvapratipanna hoya, pratipadhamAna vivakSita kALe hoya ke na hoya. anAkAra upayogI pUrvapattipanna hoya, pratipadhamAna nahIM. (13) AhAkadvAra - AhAsko niyamathI pUrvapatipanna hoya, vivakSita kALe pratipadhamAna hoya ke na hoya. anAhArako vigrahagatimAM pUrvapatipanna saMbhave che, paNa pratipadhamAna na hoya. (14) bhASaka dvAra - bhASAlabdhisaMpanna te bhASaka. te bolatA ke na bolatA hoya, teo niyamathI pUrvapattipanna hoya, vivakSitakALe teo pratipadhamAna hoya ke na hoya. tevI labdhi rahita baMne prakAre na hoya. (15) parItadvAra - pratyeka zarIrI niyamathI pUrvapattipanna hoya, pratimAna vivakSita kALe hoya ke na hoya. sAdhAraNa jIvo ubhayarahita che. (16) paryAptakadvAra - AhArAdi cha paryAptithI paryApta te paryAptaka. te niyamathI pUrvapratipanna hoya. pratipadhamAnanI vivikSata kALe bhajanA. aparyAptaka cha paryAptinI apekSAthI pUrvapattipanna saMbhave, bIjA nahIM. (17) sUkSmadvAra - sUkSma baMne prakAre na saMbhave, bAdara niyamA pUrvapratipanna hoya. pratipadhamAnaka vivakSita kALe hoya ke na hoya. (18) saMjJIdvAra - dIrghakAlikI upadezathI saMjJI levA. te bAdara mAphaka jANavA. asaMjJI pUrvapratipanna saMbhave, pratipadhamAna nahIM. (19) bhavadvAra - bhavasiddhikone saMjJIvat jANavA, abhavasiddhiko-abhavyo to baMne prakAre na hoya. (20) caramadvAra - jeno chello bhava thaze te jIva, abheda upacArathI te carama che. te niyamA pUrvapattipanna hoya, pratidhamAnanI bhajanA, acarama to baMnethI rahita hoya che. have Abhinibodhika jIva dravya pramANa kahe che - Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 13 thI 15 40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 temAM pratipatine AzrIne vivakSita kALe hoya ke na hoya. jo hoya to jaghanyathI eka, be ke traNa hoya. utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMya bhAga pradezanI sazitulya hoya. pUrva pratipanna jaghanyathI kaMIka vizeSa jANavA. have kSetrapramANa - temAM vividhajIvo ane eka jIvane AzrIne kSetra kahe che. badhAM matijJAnI lokanA asaMkhyaya bhAgamAM varte che. eka jIva to IlikAgatithI jatAM uMce anuttara devamAM za14 bhAgamAM varte che. athavA tyAMthI Ave che. nIce chaThThI nAcchImAM jatAM-AvatAM 5 bhAgamAM varte che. kemake tyAMthI nIce matijJAnI AzrIne apoloka nathI. samyakdaSTi tyAMthI nIce sAtamI nAraDImAM na jAya. pri sAtamI narakamAM paNa samyagdarzanano lAbha batAvyo che, mATe AvatA jIvane Is thI adhika kSetra kema na saMbhave ? [uttara] nA, kemake sAtamI nArakIthI samyakavInuM Agamana nA thAya. kema na thAya ? tyAMthI nIkaLI tiryaMca gatimAM ja Ave che. * * sparzanAdvAra - pUrve kahyuM che ke - avagAha te kSetra che, sparzanA tethI adhika jANavI. jemake - paramANunuM kSetra eka pradeza, sAta pradeza sparzanA. kALadvAra - upayogane AzrIne eka ke aneka jIvono upayoga kALa aMtamuharta ja che. tenI labdhine AzrIne jaghanyathI aMtarmuharta ane utkRSTathI 66 sAgaropamathI adhika - x - pUrvavat jANavuM. pachI vayamAM bIjI gatimAM na jAya to avazya mokSa thAya. judA judA jIvone AzrIne to sarvakALa matijJAnI jIvo che. paNa matijJAna hita loka koI kALe nathI. aMtaradvAra - eka jIvane AzrIne matijJAnanuM aMtara jaghanyathI tamuhUrta che, kemake samyakatva pAme ane vame, pAchuM aMtarmuhUrtamAM jJAna AvaraNa karmanA kSayopazamathI matijJAna pAme. utkRSTathI to ghaNI AzAtanA karIne apAI pudgala parAvartana kALa rakhaDIne pAme. kemake tIrthakara, zrata, pravacana, AcArya, gaNadhara, mahartika sAdhunI ghaNI AzAtanA kare to jIva anaMta saMsArI thAya, vividha jIva apekSAthI AMtarAno abhAva che. bhAgadvAra - matijJAnI, bIjA jJAnInA anaMtamAM bhAge varte che. bhAvadvAra - matijJAnI kSAyopathamika bhAvamAM varte che. - 4 - alAbahatva - matijJAnImAM pratipadhamAnaka ane pUrva pratipakSanI sApekSAthI A vibhAga che. sadbhAva hoya tyAre sarvathI thoDAM pratipadhamAnaka che, pUrvapatipanna to jaghanyathI paNa temanAthI asaMkhyAtagaNAM che. utkRSTa padavALA tenAthI paNa vizeSAdhika che. have matijJAnanA bhedo - * niyukti-16 pUrvAddha :abhinibodhika jJAnanI 28 prakRtio hoya che. * vivecana-16 pUrvAddha : pUrvokta - mana ane AMkhane choDIne bAkI vyaMjanAvagraha cAra bhede che. athavigraha badhI Indriyo ane manano saMbhave che, te ja prakAre che IhA, apAya, dhAraNA pratyekanA cha-cha bhedo, ema kula-28 bhedo thayA. pUrve avagrahAdi kahelAM ja che, to pharI ahIM kema kaho cho ? tyAM sUtramAM saMkhyA niyamathI kahI nathI, ahIM te kahI, mATe temAM virodha nathI. A matijJAna cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI - sAmAnya AdezathI matijJAnI sarva dharmAstikAyAdi dravyo jANe, paNa vizeSAdezathI na jANe. kSetrathI lokAlokane, kALathI sarvakALane, bhAvathI audayikAdi pAMca bhAvone ane sarva bhAvanA anaMta bhAgane jANe. matijJAna kahyuM, have zrutajJAna kahe che - * niyukti-16 uttarAddha :zrutajJAnanI prakRtio have vistArathI kahIza. * vivecana-16 uttarAddha :- x * zrutajJAnane kahIne, avadhi jJAnane sopathI kahIzuM. * niyukita-17 : lokamAM pratyeka akSaro ane tenA jeTalAM saMyogo thAya, teTalI prakRtio zrutajJAnanI hoya che, tema jANavuM. * vivecana-13 : ekaika pati te pratyeka. meM kArAdi akSaro aneka bhede che. jemake sAnunAsika ke niranunAsika ma kAra. vaLI te ekaika hUha, dIrdha, plata evA traNa bhede che. vaLI te udAta, anudAtta, svarita bhede che. ema 18-bhedo che. te pramANe ' kAradimAM bhedo yathAsaMbhava batAvavA. akSaronA saMyogo te be vagere maLIne saMyoga thAya che. te ghaTa, paTa vagere che. vAgha, hasti Adi A anaMtA saMyogo che. te dareka sva-para paryAyi apekSAe anaMtA che. [prazna e kArAdi saMkhyaya akSaronA anaMtA saMyogo kevI rIte thAya ? kahevA yogu pudgalAstikAyAdi padArtho anaMtA che, te dareka padArthanA kaMIka bhinnapaNAMthI bhedo che, te padArthonAM nAma anaMtA hovAnuM siddha thavAthI anaMta saMyogasiddhi che. have abhidheyanuM anaMtapaNuM batAve che - eka paramANu, be pradezavALo, anaMtapradezavALo skaMdhAdi bhedo che. athavA ekTa paNa aneka abhidhAnanI pravRttinA abhidheya dharma bhedo che. jemake paramANu niraMza che, nipradeza, nirbheda, nivayava Adi che. A badhAM sarvathA eka abhidheyanA vAcaka dhvanio nathI. kemake badhAM zabdomAM kaMIka aMze bhinna pravRtti nimitapaNuM che. ema badhAM dravya paryAyomAM yojavuM. sUtramAM paNa kahyuM che ke - anaMtA gamo, anaMtA paryAyio che. A ja arthane akSaromAM AropIne kahe che - ATalAM parimANavALA pravRttinA nimitapaNAthI sarve bhedo zrutajJAnamAM thAya che. sAmAnyathI batAvela anaMta zrutajJAnanI prakRtine yathAva batAvavAnA AtmAnAM sAmarthya abhAve thoDAmAM batAve che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 18 * niyukti-18 : zutajJAnanI sarva prakRtio batAvavAne mArI keTalI zakti? to paNa zrutajJAnane vize cauda prakAre nikSepane huM kahIza. * vivecana-18 : sUtrArtha mujaba * * * * te zakti kema nathI ? ahIM je zratagraMtha anusAriNI mati vizeSa che, te paNa zrata rUpe varNavI che. kahyuM che - matinA vizeSa bhedo zrutajJAnAnusAra jANavA. te bhedo utkRSTathI mRtadhara paNa sarva abhilAya bhedone paNa teo anaMta hovAthI kahI na zake. kemake Ayu parimita pramANa hoya che. bolavuM krame karIne thAya. mATe azakti che. tethI cauda prakAre nikSepa - nAmAdi vinyAsa zrutajJAna saMbaMdhI batAve che. stra zabdathI zrutajJAnano viSaya paNa batAvaze. upa zabada vaDe te baMnenA saMbaMdhI bhedo paNa batAvaze. zrutajJAnamAM samyakazruta ane zruta ajJAnamAM asaMjJInuM ane mithyAzruta tathA ubhayazruta te darzananA vizeSa abhigrahathI che. akSara-anAra mRtAdi bhedo kahIza. * x - * niyukti-19 : akSara, saMta, samyaka, sAdi, saparyavasita, gamika, gapaviSTa e sAta ane tenA pratipakSI sAta ema cauda bhede zruta che. * vivecana-19 :- [Avazyaka mUrNimAM ghaNo vistAra karela che.) ahIM zruta zabda badhAM sAthe joDavo. temAM (1) akSara zruta - kSara eTale khare, na khare te akSara, jJAna eTale cetanA. arthAt upayoga na hoya tyAre paNa aivita thatuM nathI. kemake A bhAva aDhAranuM kAraNa che. meM kAra Adi paNa akSara kahevAya che. athavA arthone khecche che, paNa pote kharato nathI te akSara, te saMkSepathI traNa bhede che - saMjJAkSara, vyaMjanAkSara, ladhyakSara. - saMjJAkSara - akSarano AkAra vizeSa, jema ghaTikAnA AkAravALo 'i' kAra che ane A AkAro lipi vidhAnathI aneka prakAre che... vyaMjanAkSara-dIvA vaDe aMdhArAmAM dekhAtA ghaDAnI jema jenA vaDe arthane oLakhAvAya che, te A badhAM ja bolAtA >> kArathI 4 kAra sudhInA che. kemake te bolAtA zabdanA artha pragaTa karanArA che. je akSarano upalaMbha - bodha thAya te labdhi akSara. te jJAna Indriya ane mananA nimite zratagraMtha anusarIne thAya. athavA tenuM AvaraNa phAya-upazama thAya te che. ahIM saMjJAkSara, vyaMjanAkSara, dravya akSaro kahyA. te zruta jJAna nAme bhAva akSaranuM kAraNa hovAthI kahA. paNa bhAva akSara to labdhi akSara ja che. kemake te vijJAna svarUpa che. ahIM akSarAtmaka zruta te akSara zrata che. te dravya pakSane AzrIne che. athavA akSara te ja zrata te akSaradbhuta che. te bhAvaakSarane AzrIne che. have anakSaragruta kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukita-20 : ucchavAsa, niHzvAsa, thuMkavuM, khAMsI, chIMkavuM, nAkathI avAja kADhavo ke nAsikAthI nIkaLato anusvAra moDhuM baMdha rAkhI karAto avAja te badhuM AnAkSara zuta che. * vivecana-20 :- mUrNimAM A sUmanI suMdara vyAkhyA karela che.] sUtrArtha mujaba - x - anusvAra mAphaka anusvAra che eTale te akSara nathI. chatAM teno uccAra huMkAra karavAnI jema thAya che. * x * A ucchavAsa Adi anakSakRta mAtra dravyazrata che, kemake temAM mAtra dhvani thAya che athavA zrutanuM jene vijJAna che, tevo zrutajJAnavALo koI paNa jIvano badho vyApAra che, tenA bhAva vaDe pariNata thavAthI zrutajJAna che. [prazna che tema che, to teno upayoga rAkhanAranI ceSTAne zA mATe zruta kahetA nathI ke zvAsa levo vagere ja kaho cho ? [uttara] rUDhithI. athavA sAMbhaLIe te zrata. avarya saMjJAne AzrIne ucchavAsAdi zruta kahevAya che. paNa ceSTAmAM avAja na saMbhaLAvAthI anAra zrata na kahyuM. anusvArAdimAM artha samajAto hovAthI zruta kahyA. - - have saMjJIdvAra kahe che - saMjJI eTale saMjJAna. saMjJA je hoya te saMjJI. te traNa bhede che - dIrdhakAlikI, hetuvAda, dRSTivAdopadezathI. jema naMdIsUtramAM batAvI che. saMjJIjIvanuM zruta te saMjJIzruta. aiInuM zruta te asaMjJIzruta. - sabhya zruta- aMga ane anaMgapraviSTa, AcAra ane AvazyakAdi. mithyAzruta * purANa, rAmAyaNa Adi. A badhuM ja samyagdarzanavALanuM zruta samyak zruta che. asamyak darzanavALAnuM te mithyAzruta che. sAdi sAMta, anAdi anaMta - nayAnusAra jANavuM. dravyAstika naya mujaba anAdi apayavisita (anaMta che. kemake astikAya mAphaka nitya che. paryAyAstika naya mujabane sAdi sAMta che, kemake nAkAdinA paryAyovat atitya che. athavA dravyAdi catuthI sAdi, anAdi vagere jema naMdIsUtramAM batAvyuM che, tema jANavuM. khalu zabda nizcayArthe che. A sAta ja pratipakSavALA che, paNa pakSAMtara nathI, kemake te sAtathI viruddha sAta maLI kula cauda bheda thAya che. gamika zruta : rAma (AlAvA) jevA vidhamAna che, te gamika. te prAyaH daSTivAdamAM che. agamika - gAthAdi asamAna canAvALo graMtha te gamikazrata che. te prAyaH kAlika zruta che. aMga praviNa te gaNadharavRt "AcAra' Adi che. anaMta praviNa te avirakRta AvazyakAdi che. - * - satpada prarUpaNAdi matijJAnava yojavI. zrutajJAna arthathI batAvyuM. have viSayadvArathI batAve che - te dravya, kSetra, kALa, bhAvathI cAra prakAre che. zrutajJAnI dravyathI baghAM dravyone jANe che, paNa joto nathI. e pramANe zrotrAdimAM paNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 20 44 jANavuM. azrutajJAna savatizaya rU5 ranonA samudra samAna che. prAyaH guru pAsethI maLatuM hovAthI parAdhIna che. tethI ziSyAnugrahArthe jene je lAbha thAya te darzAvatA kahe * niyukti-21 : ATha buddhinA guNo vaDe AgamazAstronuM grahaNa karyuM. tene pUrva vizArada vIrapuruSo zrutajJAnanI prApti kahe che. * vivecana-21 : 3 - abhividhi ke maryAdA arthamAM che. Agamana te Agama. gAma - pariccheda [bogha). te Agama che, te kevaLa, mati, avadhi, mana:paryava lakSaNa hoya che. te khulluM batAvatA kahe che - jenA vaDe zIkhavAya te zAstra, zAstra e ja zrata. Agama grahaNa, SaSTimaMtrAdi kuzAstranA vyavacchedArge che kemake te Agama nathI. kemake temAM samyaka bodhapaNAMno abhAva che, chatAM te lokamAM bhAgarUpe rUDha che. Agama e ja zAstra che Agama zAsa. tenuM grahaNa. have pachI batAvAnAra ATha guNo vaDe zrutajJAnano lAbha dekhela che, te grahaNa karavAnuM batAve che. koNa batAve che ? pUrvomAM vizArada ane vratapAlanamAM sthira evA dhIrapuruSo. buddhinA ATha guNo kahelA che, te A pramANe - * niyukti-22 suzruSA, pratikRcchA, sAMbhaLavuM, grahaNa karavuM. jahA-vicAravuM, pachI pohanizcaya karavo, pacI dhAravuM, te mujaba samyapha karavuM. * vivecana-22 - vinayayukta thaI ziSya, guru mukhethI sAMbhaLavAnI IcchA kare, pharI pUche-pUchIne te zratane azakti kare. pharI kahevAya te sAMbhaLe, sAMbhaLIne grahaNa kare, grahaNa karIne IhA kare - paryAlocanA kare ke zuM A Ama che ke bIjI rIte che ? 4 zabda samuccaya maTo che. upa zabdathI paralocana karato kaMI svabuddhithI paNa upekSA kare. tyArapachI apohana kare - e pramANe AcAryae je Adeza karyo che. pachI te anei te pramANe dhArI rAkhe. te mujaba samyaka anuSThAna kare, kemake temAM kahevAyela anuSThAna paNa zrutaprAptino hetu thAya che. kemake te anuSThAno jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamAdinA nimita paNe che. athavA guru je-je AjJA kare che, tene samyam anugraha mAnato sAMbhaLavAne Icche che te zuSA kahevAya che. pUrve AjJA karela sarve kAryo karIne pharI pUche te pratikRcchA. pharI Adeza karAya tene sArI rIte sAMbhaLe. bAkI pUrvavatuM. [A sujhanI vyAkhyA mUrNi ane niyukti dIpikAmAM vadhu vyavasthita che.] * niyukti -23 - mauna, huMkAra, gADha rIte bole, pratikRcchA, vIma, pachI sarve padArthonA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 arthamAM pAraMgata thAya, pachI pariniSTa thAya te sAtamuM. * vivecana-23 : (1) mUMgA thaIne sAMbhaLe, arthAt pahelAM zravaNamAM zarIra saMyata karI, mauna thaIne rahe. (2) pachI huM tAro Ape - vaMdana kare. (3) bADhakAra kare arthAt te temaja che, bIjI rIte nathI. (4) sAMbhaLIne pUrvApara sUp abhipAyathI kaMIka pratipRcchA kare ke A kevI rIte che ? (5) mImAMsA kare - tenA pramANanI jijJAsA kare. (6) zravaNamAM tenA uttara uttara guNa prasaMga ane pAragamana thAya. (3) zravaNamAM pariniSThA thAya arthAtu gurue kahelane anubhASaNa karI zake. zravaNa vidhi kahI. have vyAkhyAna vidhi kahe che - * niyukti-24 : pahelA sUtrano artha, bIjuM niyukti sahita mizra artha kahevo. bIju saMpUrNa [pasakata ke apasakta] kahevuM. A anuyoga vidhi kahI che. * vivecana-24 : sUtrano artha te sUtrArtha ja mAtra je anuyogamAM pratipAdita karAya tene sUtrArtha kahevAya. athavA sUtrArtha mAtra batAvanAra mukhya anuyoga te sUgAthe. * x * gurue pahelAM sUtrano artha mAtranA nAmavALo anuyoga kahevo, jethI navA zIkhanAranI mati saMmoha na pAme. bIjo anuyoga sUtra parzika niyukti sahita karavo. e pramANe jinezvara ane cauda pUrvI kahe che. trIjo saMpUrNa ati prasakta ke anupasakta paNa jyAM lAgu paDe tevuM badhuM kahI batAve, Avo traNa prakArano vidhi jinAdie batAvelo che. kyAM ? sUganA potAnA abhidheya sAthe anukULa yoga te anuyoga arthAt sUganuM vyAkhyAna. - x * zrutajJAna samApta. have avadhijJAna - * niyukti -5 : avadhijJAnanI badhI pravRtio kharekhara asaMkhyAta che. keTalIka bhavapatyayika che ane keTalIka kSAyopathamika che. * vivecana-25 - gaNAya te saMkhyA, te saMgAthI atita te asaMkhyaya. te saMkhyAtItamAM anaMta paNa thAya che. tethI te anaMta paNa che. Isu vizeSaNa arthe che. tethI kSetra ane kALa nAmaka prameya apekSAthI ja saMgAtIta che. dravya ane bhAvathI anaMtA che. avadhijJAnanI prakRti-bheda ke aMzo che. arthAt - avadhijJAnI lokakSetranA asaMkhyaya bhAgathI AraMbhIne pradezanI vRddhithI asaMmeya loka parimANa utkRSTa AlaMbanathI x kahyuM. kALathI AvalikAnA asaMkhyaya bhAgathI mAMDIne samaya vRddhie asaMkhyaya utsarpiNI avasarpiNI pramANa kahyo che. zeyabhedathI jJAnabheda che. tethI saMkhyAtIta tenI pravRtio kahI che. taijasa vAkadravyamAM apAMtarAlavartI vargaNAo anaMta pradezavALA dravyothI laIne vicitravRddhithI sarve mUrta dravyo utkRSTathI jue, te viSaya parimANa kahyuM. prativastugata asaMkhyaya payaya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-nika 25 viSayamAna che. tethI pagalAstikAya tathA tenA payayone aMgIkAra karIne DroyanA bhedathI jJAnanA bhedo anaMtA che. temAM keTalAMka bhedo - je bhavamAM karmavazavartI prANIo varte che, te nArakAdi lakSaNa bhava AzrayI - bhavapatyayI prakRtio che. jema pakSInuM AkAzamAM uDavuM. tema nAka ane devone bhavapratyayI avadhijJAna hoya. guNa pariNAma pratyayI te kSayopazamathI koI tiryaMca ke manuSyane thayela che. prazna - avadhijJAna kSAyopathamika bhAve batAvyuM che, paNa nAkAdi bhava audayika che. to te prakRtimAM te bhAva kevI rIte ghaTe ? [uttara] te paNa kSayopazama nibaMdhana ja che. paNa A kSayopazama nAraka ane devanA bhavamAM ja udayamAM Ave che. mATe bhavapratyayI kahI. sUtra-niyuktikAra - x * apAyune kAraNe sAmarthya dazavi che - * niyukti-ra6 : avadhijJAnanI sarva prakRtti varNavavAnI mArI zakita keTalI ? tethI cauda bheda nikSepa karIza ane Rddhi prAptane huM kahIza * vivecana-26 : AyuSya maryAdita ane kramathI bolavAnuM hovAthI avadhijJAnanI badhI prakRti varNavavAnI mArI zakti kyAMthI hoya? tethI ziSyonA anugrahane mATe avadhijJAnane cauda prakAre kahIza. avadhi saMbaMdhI AmarpoSadhi Adi lakSaNa prApta Rddhi jenAthI che, te prApta Rddhi. - x * huM kahIza. te A - * niyukti -27,28 : 1- avadhi, ra- kSetra parimANa, 3- saMsthAna, 4- anugAmika, 5- avasthita, 6- cala, 3- tIva-maMda, 8- pratipAta-utpAdAdi, 9- jJAna, 10- dazana, 11vibhaMga, 12- deza, 13- kSetra, 14- gati ane prApta ddhi anuyoga. - vivecana-27,28 - ahIM avadhithI gati sudhInA cauda dvAra ane paMdaramuM Rddhi kahyuM. bIjA - 'avadhi' pada choDIne AnugAmuka - anAnugAmuka sahita arthathI laIne 14-dvAro kahe che. kemake avadhi prakRti nathI. - x - tethI 14 vikSepa kahyAM. baMne pakSamAM avirodha che. temAM prathama avadhinA nAmAdi bheda bhinna svarUpa kahevuM. avadhi zabda be vAra AvRtti pAmaze tema vyAkhyA karavI. pachI kSetra parimANa viSayaka avadhi kahevuM. e rIte saMsthAna viSaya kahevuM athavA avadhinuM jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedavALuM kSetra pramANa kahevuM Adi. AnugAmuka dvAra - anugamananA svabhAvavALuM te AnugAmuka che. teno vipakSa te anAnugAmuka avasthitadvAra - dravyAdimAM keTalo kALa paDyA vinA upayogathI ane labdhithI avasthita rahe che. cala avadhi te avasthita na rahe che. te vadhatuM athavA ghaTatuM paNa hoya. tIvra maMdadvAra - tIvra, maMda tathA madhyama avadhi batAvyuM. tIvra 46 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vizuddha che, maMda avizuddha che, madhyama mizra che pratipAtotpAda - eka kALe dravyAdi apekSAthI avadhinA pratipAta ane utpAda batAvavA te. - - have bIjI gAthA kahe che zuM A jJAna che ? ke darzana che ? ke vibhaMga che ? parasparathI AnuM apamahatva vicAravuM. dezadvAra - konA deza ke sarva viSayamAM avadhijJAna thAya ? te kahevuM. phogadvAra - kSetra saMbaMdhI avadhi kahevuM. te saMbaddha, asaMbaddha, asaMkhyayanA vacamAM rahelo lakSaNa kSetra avadhi kahevo. gati-Iti. ahIM Iti zabda AdinA arthamAM che. tethI gatyAdi, dvArajAla avadhimAM kahevo. tathA prApta Rddhi ane anuyoga karavo. anuyoga - anukathana. A rIte hamaNAM batAvelA pratipattio avadhinA ja bhedo che. have ukta gAyAnA dareka dvArane juduM kahe che - * niyukti -29 : nAma, sthApanA, dravya, homa, kALa, bhava ane bhAva. A sAta prakArano kharekhara avadhijJAnano nikSepa che. * vivecana-29 : avadhi sAthe nAma joDatAM nAma nipAmAM - (1) "avadhi' evuM koInuM nAma karAya che jemake mayadAnuM. (2) avadhinI sthApanA, jemake akSa Adi canA, te sthApanA avadhi. sthApanA avadhi te te dravya kSetranA svAmIno AkAra vizeSa che. (3) dravyamAM avadhi te dravyAvadhi, dravyanuM AlaMbana. athavA - X - dravya e ja avadhi, te bhAvAvadhinuM kAraNa che. athavA utpanna thanAra zarIrAdi avadhinuM kAraNa hovAthI dravyAvadhi che. (4) kSetrAvadhi - kSetramAM avadhi athavA je kSetramAM avadhi utpanna thAya che, te avadhinuM kAraNa hovAthI kSetrAvadhi che. athavA jyAM avadhinuM varNana thAya che. (5) kAlAvadhi - kALamAM avadhi athavA je kALamAM avadhi utpanna thAya che athavA je kALamAM varNana karIe te. (6) bhavAvadhi - thavuM te bhava ce ane te nArakAdi lakSaNavALo che. temAM thAya che. (3) bhAvAvadhi-kSAyopathamika ke dravya paryAya che, temAM avadhi utpanna thAya che. anaMtavaNita ja sAta prakAre avadhino nikSepa che, bIjI rIte nathI. have kSetra parimANa nAme bIjuM dvAra khulAsAthI kahe che - * niyukti-30 - jeTalo traNa samaya AhAra lenAra sUkSma panaka jIvanI jaEAnyA avagAhanA che, teTaluM jaghanya avadhi kSetra jANavuM. * vivecana-3o : phojha parimANa jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI traNa prakAranuM che. te prAyaH AdimAM jaghanya che, tethI te ja pahelAM bAtave che. traNa samayamAM sUma nAma Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 30 karmodayathI sUkSma pannaka vanaspati vizeSa jIva AhAra karIne jeTalI avagAhanAnI kAyA kare, teTaluM avagAhanA kSetra avadhijJAnI jaghanyathI jue. teno prayoga A pramANe - avadhinuM jaghanya kSetra ATaluM ja che. have saMpradAyathI Avelo artha A pramANe che - [ahIM vRttikAra maharSi pAMca gALAnuM kulaka nodhe che, tyArapachI teno kaMIka artha kahe che, te A - A mahAmatsya zuM che ? teno trIjA samaye nijadeha dezamAM utpAda zuM che ? athavA traNa samaya AhAkatva kaI rIte kalpavuM ? te ja mahAmatsya traNa samayo vaDe AtmAne prayatna vizeSathI saMkSepa karato, sUkSma avagAhanA yukta thAya che. bIjo nahIM. pahelAM - bIjA be samaye ati sUkSma ane cothA Adi samayamAM ati sthULa. traNa samaya AhAraka ja tene yogya che, mATe te lIdhuM. bIjA kahe che - traNa samaya AhAraka. laMbAI-pahoLAIno saMhAra be samaya *ka ane sUci saMharaNa utpAda samaya, e traNa samaya. vigrahanA abhAve AhAra hoya. tethI utpAda samaye ja traNa samaya AhAraka sUkSma panakajIvanI jaghanya avagAhanA hoya, tethI te pramANa jaghanya avadhikSetra jANavuM. paNa A ayukta che, kemake traNa samaya AhAkatva e panakanA jIvanuM vizeSaNa che. matsyenI laMbAI ane pahoLAIno saMharaNa samaya be aneka pakana samaya ayoga che. kemake traNa samaya AhArakatva nAmaka vizeSaNanI anupapattino prasaMga Avaze. ukta vyAkhyAmAM 1000 yojanano matsya marIne je potAnI kAyAmAM sUkSma panaka jIvapaNe je utpanna thAya, te ahIM levo. have utkRSTathI kahe che - * niryukti-31 - sarva bahu agnikAya jIvo AMtarA vinA haMmezA sarva dizAmAM jeTalA bharelA hoya, teTalAM kSetra pramANa utkRSTa avadhi kSetra batAvela che. - vivecana-31 : vivakSita kALamAM avasthita rahelA agninA jIvo sauthI vadhAre vidhamAna hoya te 'sarva bahu.'' paNa bhUta ke bhAvinA nahIM. tema bIjA jIvo paNa nahIM. kemake te asaMbhava che. te agni jIvo sauthI vadhAre che. te jeTalAM pramANanA kSetramAM vyApe, te AMtarA rahita viziSTa sUcinI racanAe bharAya. ahIM bhUtakALa nirdeza e kAraNe che ke A avasarpiNImAM prAyaH ajita svAmInA kALamAM agninA jIvo sauthI vadhAre hatA. te jaNAvavAne che. A vizeSaNa vakhate eka dizAnA kSetra AzrayI paNa levAya. tethI kahyuM ke sarva dizAmAM, AnA dvArA sUci paribhramaNa pramita kahyuM, te parama avadhinuM kSetra che. mATe paramAvadhi kSetra upara batAvelA ghaNAM agninA jIvo AzrayI gaNadharAdie dekhADela che, tethI paryAya vaDe paramAvadhi kSetra ATaluM che tema kahyuM athavA sarva bahu agni jIvo AMtarArahita jeTaluM kSetra roke te sarva dizAvALA kSetramAM jeTalAM dravyo rahe, tenA paricchedanA samArTa yukta paramAvadhi utkRSTa thakI batAvyo. bhAvArtha pUrvavat, paNa A akSarArtha che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 have sAMpradAyika batAve che - sarva bahu agnikAya bAdara jIvo prAyaH ajitanAtha svAmI tIrthaMkaranA kALe hatA. kemake tyAre tenA AraMbhaka jIvo ghaNAM hatA. utkRSTa padavALA sUkSma jIvo bAdara jIvomAM umeratA sarva bahu thAya che. temane svabuddhithI cha prakAre avasthAna kalpIe - ekaika kSetra pradeza, ekaika jIva avagAhanA vaDe cotarapha cokhUNo ghana pahelAM sthApIe. te ja jIvanI sva avagAhanAthI bIjI sthApanA, ema pratara bheda paNa be prakAre che. zreNI paNa be bhede che. temAM pahelAM pAMca prakAro anAdeza che. kemake kSetranI alpatA che, kaMIka aMze zAstra viruddha che. chaThTho prakAra sUtrAdeza che. tethI A zreNi avadhijJAnIne badhI dizAmAM zarIra paryantathI bhame che. te alokamAM loka mAtra asaMkhyAta kSetra vibhAga pramANa che. ATaluM utkRSTa avadhikSetra che. ATalA kSetramAM jo dekhI zake to paNa alokamAM tevI vastu nathI. A rIte jaghanya ane utkRSTa avadhi kSetra kahyuM. have vimadhyama pratipAdita karavA kahe che. avadhijJAnI ATaluM kSetra jue to ATalo kALa upalaMbha thAya. athavA ATalA kALa upalaMbhamAM ATaluM kSetra jANI zake, e batAvavA niryuktikAra cAra gAthA kahe che. * niyukti-32 thI 35 H baMnemAM aMgula ane AvalikAno asaMkhya bhAga dekhe, kSetra ane kALamAM saMkhyAta bhAga dekhe. gulathI nyUna AvalikA, saMpUrNa AvalikAmAM gula pRthakatva jue. hAthamAM aMtarmuhUrta, divasamAM gAu mAtra, divasa pRthakatva vaDe yojana, pakSamAM pacIza yojana jue bhAratamAM ardhamAsa, jaMbudvIpamAM sAdhika mAsa, manuSyalokamAM varSa, rucakadvIpa sudhIno varSa pRthakatva jue. saMkhyAtAkALanA avadhijJAnamAM saMkhyAta dvIpa-samudro paryanta, asaMkhyAta kALamAM dvIpasamudranI bhajanA jANI. * vivecana-32 thI 35 - kSetrAMgulanA adhikArathI ahIM pramANAMgula levo. keTalAMka kahe che. avadhino adhikAra hovAthI ucchvaya aMgula levo. AvalikA asaMkhyeya samayanI jANavI. - x - koI avadhijJAnI kSetrathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jANe, te kALathI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jANe. ahIM kSetra ane kALa jovAnuM kahyuM, te upacArathI jANavuM kemake kSetramAM rahela darzanayogya dravyo ane tenA paryAyo vivakSita kAlAMtaravartIne jue che paraMtu kSetra ane kALane na jue kemake tene mUrtadravyanuM AlaMbana che. e pramANe sarvatra jANavuM. ema cAre gAthAmAM bhAvanA karavI. jyAre te avadhijJAnI aMgulano asaMkhyAta bhAga jue, tyAre AvalikAnA paNa saMkhyeya bhAgane jue che. jyAre aMgula kSetrane jue tyAre thoDo samaya ochI evI AvalikAne jue che. paraMtu jyAre AvalikAno pUro kALa jue tyAre kSetranA aMgula pRthakatva be thI nava sudhI jue. - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pIThikA-ni 32 thI 35 avadhijJAnI eka hAtha kSetra jue tyAre kALathI aMtarmuhUrta jue. kALathI divasa karatAM thoDuM ochuM jue tyAre avadhijJAnI kSetrathI gAu jue. jyAre eka yojana zoma juo tyAre kALathI be thI nava divasa sudhI jue. pakSathI thoDuM ochuM jue tyAre kSetrathI 5cojana jue. bharatotra jue tyAre kALathI paMdara divasa jue. jaMbUdvIpa phoga jue tyAre mAsathI kaMIka adhika jue. aDhIdvIpa ane be samudra manuSya phona jue tyAre kALathI 1-varSa jue. tathA be thI nava varSa jue tyAre rucaka nAmanA bAhya dvIpanA viSayane jue. jenI saMkhyA thAya saMkhyaya che, te saMvatsara pramANa thAya, tu zabdathI saMkhyaya hajAra uparano paNa thAya. te saMkhyAtA kALamAM jevuM dekhAya tevuM vidhi thAya, tene kSetrathI saMgAtA hIpa-samudro dekhAya che. upa zabdathI mahAnuM eka saMkhyAtA yojanano dvIpa samudra paNa hoya athavA teno bhAga paNa hoya tathA asaMkhyAto kALa te palyopamAdi lakSaNavALAnuM avadhijJAna thAya. tene kSetrathI paNa asaMkhyAtA dvIpa samudronA jJAnanI bhajanA jANavI. koI vakhata asaMkhyAtA hIpa-samudranuM avadhijJAna thAya, koIne moTI saMkhyAtA hIpa-samudronuM jJAna thAya. koIne eka dvIpasamudranuM jJAna thAya, koIne svayaMbhUramaNa jevA mahAnuM samudrano eka bhAganuM avadhijJAna thAya. A avadhijJAna tIrachuM jANavuM athavA svayaMbhUramaNa viSayanuM te manuSyotranI bahAnuM avadhi che tema jANavuM. eTale ahIM asaMkhyayanuM pramANa lIdhuM te yojananI apekSAe sarva pakSamAM jANavuM. - x * A pramANe kSetra vRddhi sAthe kALa vRddhi aniyata che ane kALavRddhie kSetravRddhi nizcayathI batAvI che. have dvavyAdi apekSAthI jenI vRddhimAM bIjAnI vRddhi vize - * niyukti-36 : kALamAM cAra prakAranI vRddhi thAya, kSetra vRddhimAM kALanI bhajanA jANavI. dravya-pAyinI vRddhie kSetra ane kALanI bhajanA jANavI. * vivecana-36 : avadhijJAnanI kALamAM vRddhi thatAM dravyAdi cArenI vRddhi thAya che. A sAmAnyathI kahyuM. tethI paNa kALanI bhajanA kSetranI vRddhimAM jANavI. tethI phonanI vRddhimAM kALanI vRddhi thAya paNa kharI, na paNa thAya. kemake phonanuM sUmapaNuM che ane kALanuM zULapaNuM che. dravya-paryAyo to vadhe che. * X - X - dravya ane paryAyanI vRddhi thavA chatAM paNa kSetra ane kALanI bhajanA jANavI. kemake dravya-paryAyo paristhala hovAthI ane kSetra, kALa sUma hovAthI kSetrakALa vadhavAnuM nakkI nathI, paNa dravyanI vRddhi thatAM paryAyonI vRddhi avazya thAya che. paraMtu paryAyonI vRddhimAM dravyanI vRddhinI bhajanA jANavI. kemake dravyathI pacayio sUkSamANe che. akamavartInI paNa vRddhino saMbhava che. tethI paryAyanI vRddhi thAya to paNa kALavRddhino abhAva che. prijha jaghanya, madhyama, utkaTa bheda bhinna avadhijJAna saMbaMdhI kSetra-kALanA [31/4 aMgula AvalikAnA asaMkhyaya bhAgathI upalakSita paraspara pradeza ane samaya saMkhyA paristhala ane sUmapaNuM che chatAM keTalAM bhAgathI hInAdhikapaNuM che ? to kahe che - jenuM varNana karavuM che te AvalikAnA asaMkhyAta bhAga Adi kALathI asaMkhyAtagaNuM kSetra che, kaI rIte ? * niyukti-39 : kALa sukSma hoya che, tenA karatAM kSetra sUkSmatara hoya che. eka aMgula pramANa IkAza pradezanI zreNimAM asaMkhyAta avasarpiNI hoya che. * vivecana-3 : sUkSama ane glaNa kALa che. kemake te so komaLa kamaLapatrane bhedavAmAM eka patra bhedAtA paNa asaMkhyAtA samaya jAya che. te kALathI paNa kSetra vadhu sUkSmatara batAvela che. kemake saMgala zreNI mAtra kSetramAM eka pradeze eka samayanI gaNatarI karatAM asaMkhyAtI avasarpiNI gaNAI jAya, ema tIrthakaroe pratipAdita karela che. kaI rIte? aMgata zreNi mAsamAM pradezanuM sthAna vicAratA asaMkhyaya avasarpiNI zazi parimANa thAya. A pramANe jaghanyAdi bhedabhinna avadhijJAnanuM kSetraparimANa batAvyuM. phonamAM rahela dravya vastu dekhAya yogya hoya tene avadhijJAnI jue ane jANe. mAM dravyAvadhitva hovAthI pachI turaMta ja avadhijJAnane jANavA yogya dravyane kahe che * niryukti-38 : taijasa ane bhASA dvAnA vacamAM avadhijJAnano prasthApaka che. te gurulaghu ane aravadhu dravyane joto ja patana pAme. * vivecana-38 - avadhi jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa bhede che. pahelAM jaghanya avadhine jANavA yogya dravyane batAve che. taijasa ane bhASA temanA dravyanA vacalA AMtarAne jANe. * * * ati maLe te bene ayogya anya dravyane te avadhijJAnI che. te koNa ? avadhijJAnano prAraMbhaka. tenuM vizeSapaNuM kahe che - guru tathA laghu ane agurulaghune jANe. teno artha e ke - gurulaghunA paryAyavALuM tathA agurulaghunA paryAyavALuM dravya jANe. temAM taijasadravyanI samIpamAM hoya te gurulaghu che ane je bhASA dravyanI samIpamAM hoya te agurulaghu che. avadhijJAnI paDato evo ukta dravyanA dekhAvA vaDe ja niSThA - samAtine pAme che. upa zabdathI jANavuM ke pratipAti avadhijJAna hoya to ja te ghaTe che. paNa avadhijJAna mAtra pratipAti ja hoya tema na jANavuM. zabda nizaya arthamAM che tethI avadhijJAnathI ja paDe, bAkInA jJAnothI nahIM. pri te dravya keTalAM pradezavALuM che, je taijasa bhASA dravyonA vayamAM rahela che, ane jaghanya avadhijJAnIne jANavA yogya che ? te paramANu kramathI laIne, dArikAdi vargaNA anukrame kahevI joIe, te kahe che - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 39,40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti -39,40 : audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, bhASA, zAsocchavAsa, mana ane karma e dravya varmA krama che, kSetra apekSAe viparIta krama che. karma upara dhava, Adhava, zunya, Azunya anaMtI vaMNA hoya. cAra dhuva pachI tenuM mitra ane acitta vaNAo jANavI. * vivecana-39,40 : dArikAdi zarIra prAyogya dravya vargaNA zA mATe prarUpo cho ? ziSyone muMjhavaNa na thAya te mATe. tenA mATe deTAMta Ape che- A bharatakSetramAM magadha dezamAM kuMcIkarNa nAme dhanapati hato. tenI pAse hajAronI saMkhyAmAM gAyo hovAthI tene pALavA mATe ghaNAM govALo rAkhelA. paraspara gAyo maLI javAthI na oLakhI zakatA govALo paraspara kalaha karavA lAgyA. te joIne temane oLakha paDe te mATe lAla, dhoLI, kALI, kAbaccItarI Adi raMgovALI gAyo judI pADI, vagaNA karI alaga alaga govALone soMpI. A deTAMtano upanaya * gAyanA mAlika jevI tIrthakara che, govALo jevA ziSyo, gAyo jevA pudgalAstikAyo che, paramANu Adi varmaNAnA vibhAga vaDe tIrthaMkara ziSyone samajAve che. pahelAM dArika grahaNa karavAthI dArika zarIrane grahaNa yogya vargaNA lIdhI, te A pramANe - vargaNA sAmAnyathI cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI eka pradezathI anaMta pradeza pramANa. kSetrathI coka pradezAvagADhathI asaMkhyAta pradezAvagADha, kALathI eka samaya sthitikathI saMkhyaya samaya sthitika, bhAvathI kRSNathI zukla varSa sudhInI, baMne gaMdha, tiktAdi pAMca rasa, mRdu Adi ATha sparza. e pramANe dravyAdi cAra prakAre vargaNA che. have cAlu vAta kahe che - temAM paramANunI eka vargaNA che, e rIte hipadezikanI paNa eka, e pramANe eka eka paramANu vRddhinI saMkhyAtapradezikonI saMkhyAtI vargaNA ane asaMkhyAta pradezikonI asaMkhyAtI, anaMta pradezanI anaMtI vargaNA che, paNa grahaNa mATe ayogya che. tene ullaMghIne viziSTa pariNAmavALI audArika zarIra grahaNa yogya anaMtI vargaNA che, tene paNa oLaMgIne pradezanI vRddhithI audArika zarIrane paNa kAma na lAge tevI anaMtI vargaNA che, kemake ghaNAM dravyothI ane sUkSma pariNAme pariNatA thavAthI dArika zarIrane te nakAmI che, tema A vargaNA a5 paramANuthI banelA ane bAdara pariNAmavALI hovAthI vaikriya zarIrane paNa ayogya che. pachI paramANu vRddhie bIjI anaMtI vargaNA ullaMghavAthI tenA pariNAmavALI vaikriya zarIrane yogya anaMtI vargaNAo che. te paNa pradezavRddhithI vaghatAM grahaNane ayogya chatAM anaMtI che. kemake te AhAraka zarIrane aA paramANuthI nivRtta ane bAdara pariNAmathI yukta hovAthI grahaNa yogya thatI nathI. e pramANe AhAraka ane taijasanI bhASAthI AnApAnanI, mana ane karmanI ayogya yogya vargaNAo pradeza vRddhithI anaMtanI traNa traNa yojavI. prazna A dArikAdinI vaNA traNa traNa kevI rIte samajavI ? (uttara) taijasa bhASA dravyAMtaravartI ubhaya ayogya dravya avadhijJAna joI zake che mATe... A dravya vargaNAkrama che, temAM vaMNA eTale varga ke sazi. vipasa vaDe kSetra te kSetra saMbaMdhI vagaNAno krama jANavo. kahevA e mAMge che ke- eka pradezAvagAhI paramANu skaMdhonI eka vargaNA, te pramANe dvipadeza avagAhInI bIjI vaNA, ema kaika pradeza vRddhie saMkhyaya pradezavagrAhInI saMkhyaya, asaMkhyaya pradezAvavAhInI asaMkhyaya che. pradeza pradezotara asaMkhyaya ulaMghIne karmane yogya asaMkhyaya vargaNA thAya. pachI pradeza vRddhithI tene ayogya evI asaMkhyaya vargaNAo thAya che. zeSa pUrvavata traNa traNa vargaNA yojavI. A pramANe sarvatra bhAvanA karavI. * * * * * have bIjI gAthA - parva gAthAmAM karma dravyanI varSA batAvI. have ekeka pradeza vRddhithI tene grahaNa yogya batAve che. "karAya te karma." te karmanI upara dhava vaNA anaMtI che. ghava-nityakALa rahenArI. tenA upara pradezavRddhithI azAzvatI, kadI na paNa hoya tevI anaMtI vargaNA che. tyArapachI zUnya vargaNA - zUnyAMtaravALI vargamA. eTale ekaika uttara vRddhie vyavahita aMtaravALI anaMtI vargaNA che. tethI, viparIta azUnya aMtarA te avyavahita aMtaravALI paNa ekaika pradeza vadhatI anaMtI vagaNA che. pachI cAra dhRvAMtarA pradeza uttaravALI ja vargaNA thAya. pachI tanuvarmaNA che. teno bhAvArtha A pramANe - bheda abhedanA pariNAmo vaDe audArikAdi yogyatA abhimukha hoya athavA mizra acita skaMdha dvayane yogya te cAra ja vargaNAo thAya, pachI mizraDhaMdha thAya. te sUkSma ja thoDA bAdara pariNAmAbhimukha hoya te mizra che. tyArapachI acita mahArUMdha che. te vizrasA pariNAmane kAraNe kevalI samuThThAta gatithI lokane pUrato ane saMkocAto hoya che. amitapaNAnA avyabhicArathI tenuM acitta vizeSaNa vyartha nathI ? nA, nathI kevalI samadaghAta sacita karma padagala lokavyApI mahArUMdha che, tenAthI A ayitA judo che. keTalAMka Ane ja sarvotkRSTa pradeza kahe che. paNa te svIkArya nathI. kemake avagAhanA ane sthiti vaDe utkRSTa pradeza asaMkhyaya bhAga hInAdi bhedathI catuHsthAnamAM paDe che. tema kahe che - utkRSTa pradezikanA keTalAM paryAyo kahyA che? gautama! anaMtA. zA mATe ema kaho cho ? utkRSTapadezI utkRSTa pradezikanA dravyapaNAthI tulya che, pradezapaNAthI paNa tulya che. avagAhanAthI catuH Adi sthAnamAM paDe che, sthiti vaDe paNa cAra che, vaNa-gaMdha-rasa-sparzathI cha sthAna patita che. * * * * * prasaMgathI ATalo gAthArtha kahyo. pUrve taijasa bhASA dravyanA aMtarAlamAM tathA gulaghu, guladhu dravya jaghanya avadhijJAnI jue ane jANe ema batAvyuM, paNa dArikAdi dravyonuM batAvela nahotuM. te have batAve che - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 41 53 * niyukti-41 : audArika, vaikriya, AhAraka, vaijasa e gurulaghu dravyo che, karma, mana ane bhASA e agurulaghu dravyo nizcayanayathI che. * vivecana-41 H- [niyukti dIpikAmAM vyAkhyA vistArathI che. sUtrArtha mujaba che - x - * have kahevAnArI be gAyAno saMbaMdha - pUrve kSetrakALanuM avadhijJAna saMbaMdhI aMgula AvalikAnA asaMkhyeya Adi bhAganI kalpanA vaDe paraspara upanibaMdha kahyo. have te baMneno ja ukta lakSaNathI dravya sAthe paraspara upanibaMdha darzAvatA kahe che - * niryukti-42,43 - manodravyamAM loka ane palyopamano saMkhyAtamo bhAga jANavo ane karmadravyamAM lokapramANano thoDo nyUna palyopama jANavo - 4 - vaijA ane kAryaNa zarIranA avadhivALo taijasa ane bhASA dravyone asaMkhyAta dvIpa-samudrone ane asaMkhyAta kALane jue che. * vivecana-42,43 - saMkhyA gaNAya te saMdhyeya, mana saMbaMdhI yogya dravya te manodravya. te manodravyamAM avadhijJAnamAM kSetrathI saMkhyeya lokabhAga jANe kALathI paNa saMkhyAta ja palyopamane jANe. arthAt avadhijJAnI manodravyane jANe te kSetrathI lokanA saMkhyeya bhAgane ane kALathI palyopamanA saMkhyeya bhAgane jANe. karmadravyane jANanArA avadhijJAnI hoya, te lokanA tathA palyopamanA judA judA saMkhyeya bhAgone jANe. saMpUrNa cauda-rAja pramANa lokakSetrane je avadhijJAnI jANe, te kALathI thoDuM nyUna palya jANe. arthAt samasta lokane joto kSetrathI, kALathI dezona palyopamane jue che. [prazna] dravya saMbaMdhI kSetra-kALanA avadhijJAnanA varNanamAM phakta ekalA loka kSetranuM ane palyopama kALanuM grahaNa ayukta nathI ? [uttara] nA, ema nathI. ahIM paNa dravyanA upanibaMdhananA sAmarthyanuM vyAptapaNuM che, tethI ja tenI upara paNa dhruva vargaNAdi dravyane jonArA avadhijJAnIne kSetra ane kALanI paNa vRddhi jANavI. have bIjI gAthAnI vyAkhyA - tejomaya te taijasa, zarIra zabda badhe joDavo. vaijA zarIra viSaya avadhimAM kSetrathI asaMkhyAta dvIpasamudro prameyapaNe jANavA. kALa asaMkhyAto ja che. mithyAdarzanAdithI karAya te jJAnavaraNIyAdi ATha karma. tenAthI nivRtta ke tanmaya kAryaNa zarIra, temAM paNa vaijAvat kahevuM. e pramANe vaijasadravyanA viSayamAM avadhimAM ane bhASAdravya viSayamAM kSetrathI jANavuM. gaNAya te saMkhyA ane saMkhyeya nathI te asaMkhyeya. dvIpa ane samudrone jANe. kALa paNa asaMkhyAta ja levo, te palyopamano asaMkhyeya bhAga samudAya pramANa jANavo. ahIM asaMkhyeyatva chatAM cathA yoga dvIpAdi alpabahutva sUkSma bAdara dvArathI jANavuM. prazna - tenI sAthe taijasa bhASAnuM aMtarAla dravya batAvanAra gula AvalikA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 asaMkhyeya bhAgAdi kSetrakALa pramANa batAvyuM, te taijasa bhASA dravyonuM kSetrakALanuM asaMoyapaNuM kahyuM, tethI virodha Avaze. samAdhAna - nA, prAraMbhaka avadhijJAnIne baMnene grahaNa karavA yogya nahIM te ja dekhe. dravyonA vicitra pariNAmatvathI cacokta kSetrakALa pramANa aviruddha ja che. athavA alpadravyane AzrIne te kahyuM. pracura taijasa bhASA dravyone AzrIne A pharI aMgIkAra karyu. have vadhuM kahetA nathI. [prazna] jaghanya avadhi prameya batAvatA kahyuM ke gurulaghu ke agurulaghu dravyane jue che, paNa badhuM rUpI dravya nahIM. vimadhyama avadhi paNa aMgula AvalikAnA asaMkhyeya bhAganA abhidhAnathI amuka dravya jANe paNa badhAM nahIM. to utkRSTa avadhi badhAM rUpI dravyo jANe ke na jANe ? 54 * niyukti-44 : eka pradezamAM rahelAne paramAvadhi jue, kAmaNa zarIrane jue, agurulaghune paNa jue che. taijasazarIraviSayI bhava pRthakktane jue. * vivecana-44 : prakRSTa deza te pradeza. tevA eka pradezamAM avagADha - rahela paramANu ke be aNu Adi dravyane parama avadhijJAnI jue che. kArmaNa zarIra paNa jue che. [prazna] paramANu tathA be aNu AdinuM dravya nathI kahyuM, te kema jANIe ke tenuM Alabana paramAvadhijJAnI le che, mATe A kArmaNa zarIra lIdhuM, tethI ja siddha thaze ke A be aNu vagerenuM kAryaNa zarIra haze ? [uttara] nA, tema nathI. kemake tenI eka pradezAvagAhitA prApta thatI nathI. agurulaghunuM jJAna pAme che. = zabdathI gurulaghune paNa jANe che. pudgala lakSaNa jAti apekSAthI eka che. anyathA badhAM badhA pradezAvagADha dravyo jue che. tathA taijasa zarIra dravya viSayavALA avadhimAM kALathI bhavapRthakatva bodhapaNe samajavo. teno sAra e che ke je avadhi taijasa zarIrane jue che, te kALathI bhava pRthakatvane jue che. pUrvokta taijasa zarIrane jue te kALathI palyopamano asaMkhyAta bhAga jue che. te ja ahIM bhavapRthakatvathI vizeSa kahyo. - [prazna] eka pradezAvagADhanuM ati sUkSmapaNuM hovA chatAM kAryaNa zarIrAdinuM tene darzana thAya tyAre tene kahevuM vyartha che ? eka pradezAvagADha paNa na kahevuM. kemake badhAM rUpI dravyane jANe che, ema kaheluM che. [uttara] sUkSma jue mATe bAdara paNa jue ke bAdara jue mATe sUkSma paNa jue tevo niyama nathI kemake - avadhijJAna upajatA agurulaghuno AraMbhaka tene jovA chatAM gurulaghune joto nathI athavA ati sthULa ghaTAdine manodravyamAM ja jANavApaNuM rahe, paNa atipsyUla bIjA dravyomAM nahIM. A pramANe vijJAna viSayamAM vaicitryano saMbhava thatAM saMzaya nivAravA eka pradezAvAhInA grahaNa chatAM bAkI viSayonuM vizeSa batAvavuM te adoSa che athavA eka pradezAvAhI grahaNa karavAthI paramANuthI kArmaNa sudhInuM grahaNa che. - 4 - 4 - ItyAdi badhAM rUpI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 44 padArthane jANe che, mATe temAM doSa nathI. - x - A pramANe parama avadhino dravyAzrita viSaya kahyo. have kSetra-kALa Azrita batAve che - * niyukti-45 paramAvadhi kSetrathI lokapramANa asaMkhyAta khaMDo, kALathI asaMkhyAta, dravyathI rUpI, kSetra pramANa agnijIvonI upamAthI jANavuM. * vivecana-45 : parama evI A avadhi te paramAvadhi, avadhi ane avadhijJAnInA abheda upacArathI A paramAvadhi kSetrathI asaMkhyAta loka mAtra khaMDone jANe. kALathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNIne jANe, dravyathI mUrtadravyone jANe. tethI paramANuthI mAMDIne badhAM bheda sahita pudgalAstikAyane jANe, bhAvathI have kahevAnAra paryAyone jANe. - 4 - agni jIvonuM svarUpa pUrvavat jANavuM. [prazna] rUpagata sarvane jANe. tema anaMtara gAthAmAM jaNAvela che ja, to ahIM pharI kema jaNAvyuM ? bIjuM rUpagata dravya nathI, te batAvavA kahyuM che. athavA pUrva gAthAmAM eka pradezAvagADhAdi paramAvadhinuM dravya parimANa kahyuM, ahIM te "rUpagata badhAM dravyo jANe" te kSetra, kALa baMnenuM vizeSaNa kahyuM. teno sAra e che ke - rUpI dravyAnugata lokamAtra asaMkhyeya khaMDa utsarpiNI avasarpiNI lakSaNa kSetra kALa baMnene jue, pudgala dravyone nahIM. kemake arUpIpaNuM che ane avadhijJAna rUpI dravya nibaMdhanapaNe che. A pramANe puruSAzrayI kSAyopazamika avadhi anekabhede che. have tiryaMcane AzrIne kahe che - 55 * niyukti-46 : tiryaMca yonimAM utkRSTa avadhijJAnI AhAra ane taijasa dravyone jue che. nArakamAM eka gAu ane utkRSTa eka yojana jANavuM. * vivecana-46 : AhAra, taijasa grahaNa karavAthI audArika, vaikriya, AhAska ane taijasa dravyo levA. tethI AhAra ane taijasano lAbha tiryaMca yonimAM che. teno artha e che ke - tiryaMcayonimAM je avadhijJAna che, te utkRSTathI dravyathI AhAraka ane taijasa zarIranA dravyone jANe. have bhavapratyaya avadhinuM svarUpa kahe che. te deva ane nArakone hoya che. temAM nArakone thoDuM hoya che, mATe tene prathama kahe che, te jaghanyathI gAune jANe che. "je narone bolAve te nAka' temane utkRSTa avadhijJAna eka yojananuM hoya. teno sAra e ke - nAkImAM thatuM utkRSTa avadhijJAna kSetrathI eka yojana che. ahIM pUrve kahela che tema dravyaparyAyo Adi saMbaMdhI paNa jANavuM. A pramANe nAkajAtine AzrIne jaghanya utkRSTa bheda kahyo. - have ratnaprabhA pRthvIne AzrIne kahe che * niyukti-47 - cAra gAu, sADA traNa gAu, traNa gAu, aDhI gAu, be gAu, doDha gAu, 56 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 eka gAu e krame pahelIthI sAtamI naraka sudhI utkRSTAvadhi hoya. * vivecana-47 : naraka te nArakane rahevAnA sthAno. te sAta pRthvInA AdhArapaNe hovAthI sAta bhede che. temAM ratnaprabhAdi AdhAravALA nakomAM anukrame utkRSTa ane jaghanya bhedathI avadhinuM kSetra parimANa kahyuM che. naraka kahevAthI nAskInA jIvo tyAM rahyA che, te levA. temAM pahelI ratnaprabhAmAM utkRSTa avadhi kSetra cAra gAu ane jaghanyAvadhi 3 gAu che. e pramANe zarkarAprabhAmAM utkRSTa 3 // gAu, jaghanya 3-gAu che. ema sarvatra utkRSTamAM aDadho ghaTADatAM jaghanyamAM chevaTe mahAtamaHprabhA nArakamAM utkRSTa avadhi 1 gAu ane jaghanya aDadho gAu Ave. ratnaprabhA narakAdi jAti apekSita ekavAna che. [prazna] utkRSTathI yojana ane jaghanyathI 31 gAu, ema zAthI kahyuM ? [uttara] sUtrathI te pramANe che. tatA kahyuM che - bhagavan ! ratnaprabhA pRthvI nairayika avadhijJAna vaDe keTalAM kSetrane jue ane jANe ? gautama ! jaghanyathI 3 // gAu ane utkRSTathI 4-gAu. ItyAdi - 4 - jyAM jaghanya avadhijJAna nArakonuM 1-gAu kahyuM, tyAM vAMdho Avaze ? [uttara] nA, tyAM jaghanyathI 0|| gAu che, mATe doSa nathI. AthI jANavuM ke - sAtamI nakamAM utkRSTa 1-gAu kahyuM. tyAM jaghanyatI oll gAu samajI levuM. nArakInuM kahyuM, have devasaMbaMdhI bhavapratyaya kahe che - * niyukti-48 thI 50 H zakra ane IzAna pahelI naska sudhI, sanakumAra ane mAhendra bIjI sudhI, brahma ane lAMtaka trIjI sudhI, zukra ane sahasAra cothI sudhI, AnaMta ane pANata pAMcamI sudhI, AraNa-acyuta paNa pAMcamI sudhI paNa vimalatara ane ghaNuM vadhAre avadhijJAnathI jue. adho ane madhyama gaiveyakavALA chaThThI sudhI, uvarimavALA sAtamI sudhI, anuttaradevo saMpUrNa lokanADIne jue. * vivecana-48 thI 507 zakra ane IzAna eTale saudharma ane IzAna kalpe rahelA sAmAnika Adi devatAo sva avadhijJAna vaDe ratnaprabhA pRthvI sudhI jue che. sanat kumAra ane mAhendrakAnA devAdhipane AzrIne tenA sAmAnikAdi devo bIjI pRthvIne avadhijJAna vaDe jue che. e rIte sUtrArthavat badhe samajavuM. lopuruSanI grIvA sthAne rahelA te traiveyaka vimAno. tenA adho ane madhyama traiveyakanA devo tamoprabhA nAme chaThThI naska sudhI jue che. uparanA traiveyakvAsI devo sAtamI naska sudhI jue che. anuttara vimAnavAsI devo cauda rAjaloka te kanyAnA colaka saMsthAna samAna avadhijJAna vaDe lokanADIne jue che. 'deva' zabdanuM grahaNa tyAM rahela ekendriyonA varjana mATe karela che. e pramANe kSetrAnusAthI dravyAdi paNa jANavA. e rIte vaimAnika avadhinuM adho kSetrapramANa kahyuM. have tIrjI ane urdhva Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 48 thI 45 pramANa batAvavA kahe che - * niyukti -51 - tIrNa asaMkhyAta dvIpa ane sAgara sudhI tathA upa-uparanA ghaNuM vadhAre ane potAnA kAnA tRSa sudhI jue che. * vivecana-51 - saudharmAdi devonuM tIrNa avadhijJAna asaMkhyAta dvIpa-jaMbUdvIpa Adi ane sAgara-lavaNasamudra Adi kSetrathI jANavuM. upara-uparanA devo vadhu-vadhu dvIpa ane sAgarane jue che. paraMtu te dareka kalAvAsI devo uMce to potAnA stUpa tathA dhajA Adi jeTaluM jue. A pramANe vaimAnikanuM avadhioga batAvIne have sAmAnya devanuM avadhi kahe che - * niyukti-para : AI sAgaropamathI ochA AyavALA devone saMkhyAta yojana ane tenI uparavALAne asaMkhyAta yojana tathA jaghanyathI ra5-yojana hoya. * vivecana-para - niyukta dIpikAmAM ghaNAM vistArathI che.] saMkhyAta evA yojana te saMkhyAtayojana. 7 zabda "ja'kAra arthamAM che. teno baMne sAthe saMbaMdha thAya te batAvIzuM, je devanuM ardha sAgaropamathI ochuM AyuSya hoya tene saMkhyAtA yojanAnuM avadhijJAna kSetranI hoya, tethI uparanA AyuSyavALAne asaMkhyAta yojananuM avadhijJAna hoya. A adhikAra pUrve varNita vaimAnika devomAM na gaNavo. sAmAnyamAM gaNavo. vizeSathI to uMce, nIce ane tIkhuM saMsthAnA vizeSa jANavuM. jaghanyathI devone ra5-yojananuM avadhijJAna hoya che. tu zabda "ja'kAranA arthamAM che. tethI ema jANavuM ke 10,000 varSAyuvALA bhavanapati ane vyaMtara devone rapa-yojana hoya. jyotika devone to asaMkhyAta varSAyu hovAthI saMkhyAta yojananuM avadhijJAna jaghanya-utkRSTathI jANavuM vaimAnikone jaghanyathI avadhijJAna aMgulano asaMkhyaya bhAga mAtra jANavuM ane te upapAta kALe parabhava saMbaMdhI hoya, tene AzrIne kahyuM. utkRSTathI to anuttara devo saMbhinna lokanADIne jue, tema pUrve kahyuM che - x - have A avadhi jemane sarvotkRSTa bhedathI bhinna che, te kahe che - * niyukti -53 - manuSyomAM utkRSTa, manuSya ane tiryaMcamAM jau, lokamaex, utkRSTa te pratipAti ane pachI apatipati avadhijJAna hoya che. * vivecana-53 - dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI utkRSTa avadhi manuSyomAM ja che, deva AdimAM nathI tathA jaghanya paNa manuSya ane tiryacomAM ja che, deva ane nArakImAM nathI. temAM sauthI utkRSTa loka mAtra avadhi che, ke je pAchuM paDI paNa jAya, tyArapachI je avadhi vadhe te apatipAti ja che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 loka mAtra avadhinuM mAna batAvatAM prasaMgathI pratipAti-patipAtinuM svarUpa batAvyuM, temAM doSa nathI. kSetra parimANa dvAra kahyuM, have saMsthAna dvAra - * niryukti-54 : jaghanya avadhijJAna ptinukAkAre, utkRSTa goLa ane kaMIka lAMbu, AjaghanyotkRSTa kSetrathI aneka prakAranA AkAre hoya che. * vivecana-54 : tibaka-pANInuM biMdu, tenA jevo AkAra jaghanya avadhino hoya, te ja spaSTa karatAM kahe che - te sarva bAjuthI vRta hoya che. kemake panakakSetranuM vartuLapaNuM che. utkRSTathI dIdhuM che. tathA agni jIvonI zreNinA parikSepanI svadehAnuvRttipaNe che. madhyama avadhi anekAkAre che. jaghanya, utkRSTa saMsthAna kahI, have madhyamAvadhine kahe che. * niryukti -papa : kApo, pyAlo, paha, jhallarI, mRdaMga, puSpa chAbaDI ane yava AkAre [nAkAdinI avadhijJAna anukrame che. manuSya ane ticinuM avadhijJAna vividha AkAre kaheluM che. * vivecana-55 - mUrNimAM ahIM AnugAmikanuM varNana paNa che.]. gApo-uDupaka jevo AkAra, lATa deze dhAnyAlaya vizeSa te pyAlo, paTaha-vAdha vizeSa, jhallarI - cAmaDAthI maDhela vistIrNa valayAkAra, te paNa vAdha vizeSa che, upara lAMbu ane nIye vistIrNa tathA upara pAtaLuM te mRdaMga, e paNa vAdha che. pukha zikhAnI AvaliyI racela caMgerI te pupacaMgerI che. yava eTale saMvanAyaka kanyAno colaka. e badhAM AkAro levA. bhAvArtha e che ke - trApAdi AkAre avadhijJAna che, te anukrame nAka, bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika kAvAsI, kapAtIta deva te paiveyaka ane anuttara devone anukrame sarva kALa niyatathI avadhi jANavuM. tiryaMca ane manuSyane vividha AkAre rahela che. daTAMta kahe che - svayaMbhamaNa samudranA matsya samUha samAna AkAra che. jo ke tyAM valayAkAra niSedha che, avadhijJAna to tevA AkAre paNa hoya. ema sUtrathI gaNadharoe ane arthathI tIrthakaroe kahela che. A avadhi bhuvanapati ane vyaMtarone uMce ghaNuM hoya, bAkInA devone nIce vadhu hoya, jyotika ane nArakIne tII vadhu hoya. manuSya ane tiryaMcane vicitra prakAre hoya. saMsthAna dvAra kahyuM, have AnugAmuka dvAra kahe che - * niyukti-pa6 : nAsko tA devone anugAmI avadhijJAna hoya che. manuSya ane ticine AnugAmI, nAnugAmI ane mizra avadhijJAna hoya che. * vivecana-56 :locana mAphaka jyAM jAya tyAM sAthe jAya, te AnugAmuka avadhi. tu zabda Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-nika pa6 ja' kArArthe che. kone hoya? narane laI jAya te naka, temAM thAya te nArako. te nArakone tathA svargamAM rahe te devo, tene hoya che. kAnana+TTPva - sthita dIvAnI jema sAthe na janAra, fSa - eka deza jAya tevA svabhAvavALa, jema dezAMtara jatA puruSanuM eka locana upaghAta pAmela hoya tevuM. AvuM traNe prakAranuM avadhijJAna manuSya ane tiryaMcane hoya che. AnugAmuka kahyuM, have avasthitadvAranA avayavone kahe che - * niyukti -53,58 - phone AzIne kALathI 31-sAgaropama avasthAna, dravyamAM aMtamuhUrta ane sAtaATha samaya sudhI maryAyione jue... avadhijJAnano utkRSTa kALa 66sAgaropamathI adhika che ane jaghanya eka samaya che. * vivecana-53,58 : avasthita te avasthAna. te avadhijJAnanuM AdhAra, upayoga tathA labdhithI ciMtave che. kSetra teno pahelo AdhAra che mATe kSetra saMbaMdhI kahe che. avicalita hoya te 33-sAgaropama sudhI anuttara devone hoya. te kALa AzrayI paNa batAvI dIdhuM. dravya saMbaMdhI avadhinuM upayoga thAna bhinna muharta che. dravya - je drave che, te te pacayione pAme che te, A dravyanA viSayamAM. - x * paryavo AzrIne sAta ATha samaya che. bIjA kahe che ke - paryavomAM sAta samayanuM che ane guNomAM ATha samayanuM che. TM * sahavartI te guNo - zuklata Adi. paryAyo kramavartI navA-jUnA Adi che. A dravya, guNa, paryAyomAM sUkamapaNAthI sToka uyogapaNuM che. ahIM labdhithI avasthAna kahe che. addhiA - kALa. te avadhijJAnanI labdhine AzrIne ciMtave che. temAM anya kSetrAdimAM 66-sAgaropama che. '' vizeSaNanAM arthamAM che, tethI sAdhika 66-sAgaropama utkRSTa kALa. jaghanyathI dravyAdimAM eka samayanuM avasthAna che. te manuSya ane tiryaMcane AzrIne sapratipAta upayogane AzrIne aviruddha che. deva ane nArakone paNa chellA samaye samyakatva prApta thAya ane pachI strave to eka samayanuM vibhaMgajJAnathI avadhijJAna thAya, tethI temAM koI virodha nathI. A rIte avasthita dvAra kahIne cala dvAra kahe che - * niyukti-59 - homa ane kALanI vRddhi ke hAni cAra prakAre che. dravyamAM vRddhi ke hAni be prakAre che ane payarayamAM cha prakAre che. * vivecana-59 - mUrNimAM A vyAkhyA ghaNAM vistArathI che.) cala avadhi vardhamAna ke ghaTanAra hoya che. te vRddhinahAni, phona ane kALane AzrIne jinezvare cAra prakAre batAvI che, te A rIte - asaMkhyaya bhAga vRddhi, saMkhyaya bhAga vRddhi, saMgeya guNa vRddhi, asaMkhyaya guNa vRddhi. e pramANe hAnimAM paNa samajavuM. paNa anaMta bhAga ke anaMta guNa vRddhi ke hAni na thAya. kemake phona Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke kALamAM anaMtu avadhijJAnathI dekhAtuM nathI. paNa te cAra sivAyanI paNa anaMta bhAga vRddhi - anaMtaguNa vRddhi dravyomAM thAya che, tema hAninuM paNa jANavuM. kemake pudgala dravyo anaMtA che ane te avadhijJAnI jue che tathA paryAyomAM paNa che bheda uparokta dravyo jevA che, kemake paryAyo paNa anaMtA che, te cha bheda A pramANe - anaMtabhAga vRddhi, asaMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAtaguNa vRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi, anaMta guNa vRddhi. tema hAni paNa jANavI. prina] kSetranI asaMkhyaya bhAgAdinI vRddhimAM tenA AdhyeyarUpa dravyo paNa tenA nibaMdhana hovAthI asaMgeya bhAgAdi vRddhi ja hoya, te pramANe paryAyamAM paNa che, to cha sthAnaka kyAMthI thAya ? [uttara sAmAnya nyAyathI A kahyuM jo kSetra anuvRttithI pudgalo gaNIe to tame kahyuM tema ja thAya, tevuM ja paryAyamAM che. paNa ahIM potAnA phonathI anaMtagaNAM pudgalo che, tethI anaMtagaNAM paryAyo che, mATe je kahyuM te yogya che. kemake dareka pratiniyata viSaya che. cala dvAra kahyuM, have tIvra ane maMda dvAra kahe che - * niyukti -60,61 - eka jIvane asaMkhyAta ke saMkhyAta spardhaka hoya che. eka spardhakamAM upayoga hoya tyAre niyamo sarvamAM upayoga hoya che. anugAmI, ananugAmI, mizra tathA pratipati, Apatipati, mizna e cha prakAranA sAdhaka manuSya ane tiryaMcane hoya che. * vivecana-60,61 : A spardhako te avadhijJAnanA nirmama hAro che athavA gokha ke jALI AdimAMthI AvatI dIvAnI prabhA jevA spardhako che. te eka jIvanA asaMkhyAta ke saMkhyAta hoya che. temAM eka spardhakanA upayogamAM niyamathI sarve spardhako upayogamAM Ave che. kemake spardhako ghaNAM paNa jIvano upayoga eka ja hoya che, jema be locanano upayoga eka ja che athavA prakAzamaya hovAthI dIvAnI mAphaka spardhako badhuM sAthe ja jue che. prazna-tIva-maMda dvArano cAlato viSaya choDIne spardhakanA avadhinuM svarUpa batAvatAM krama virodha na thAya ? prAyaH anugAmuka, apatipAti lakSaNavALA spardhako tIvra che, tethI viparItamAM maMda che ane baMne svabhAvavALA mizra spardhako che. have bIjI gAthAnI vyAkhyA - spardhakanuM svarUpa pahelI gAthAmAM batAvyuM. temAM anugamana svabhAvavALA te AnugAmuka. viparIta te anAnugAmuka, ubhaya svabhAvI te mizra. paDavAnA svabhAvavALA te pratipAti ItyAdi * x * A badhAM spardhaka manuSya ane tirthayanA avadhijJAnamAM ja hoya che. [pra] AnugAmuka ane apatipAtimAM zo phera ? tethI viparItamAM zo phera ? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 60,61 61 apratipAti to AnugAmuka ja hoya, paNa AnugAmuka pratipAti ke apratipAti game te hoya. je paDe te pratipAti ane paDela hoya te dezAMtaramAM utpanna paNa thAya, paNa te rIte anAnugAmuka na hoya. have pratipAta ane utpAta dvAra kahe che - * niyukti-62,63 : dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM eka samaye utpAta, pratipAta, ubhaya ane bAhya avadhimAM bhajanA hoya che... atyaMtara avadhimAM eka samaye utpAda ane pratipAta sAthe na hoya, paNa te bemAMthI eka hoya. * vivecana-62,63 - jonAra bahAra je avadhi te eka dizAmAM athavA ghaNI dizAmA vichinna hoya te bAhya che. teno lAbha te bAhya avadhi kahevAya. A bAhya avadhi prAptimAM bhajanA jANavI. [prazna] zAnI ? utpAda, pratipAda, tadubhaya guNa eka samayamAM thAya. kayA viSayamAM ? dravyanA viSayamAM. e pramANa kSetra, kALa, bhAvanA viSayamAM paNa jANavuM. - x - tenA bhAvArtha A che - eka samayamAM dravyAdi viSayamAM bAhya avadhijJAnano kadAca utpAda thAya to kadAca vyaya paNa thAya, koI vakhata baMne na thAya. jema koI dAvAnaLa eka kALe ja eka bAjue dIpe [baLe] ane bIjI bAjue bujhe tema eka bhAgamAM avadhi thAya ane bIje naSTa thAya. ahIM jonArane sarva bAjue saMbaddha dIvAnI prabhAnA samUha mAphaka hoya te avadhine atyaMtara avadhi kahe ce, tenI labdhi atyaMtara labdhi che. tu zabda vizeSaNa rUpa che, tethI te labdhi hoya tyAre utpAta ane pratipAta baMne eka samayamAM na hoya, "dravyAdinA viSayamAM'' e pado anuvarte che. utpAda hoya athavA pratipAta eka samayamAM hoya. pi zabda jakAra arthamAM che. teno bhAvArtha e che ke - pradIpano utpAda athavA pratipAta eka samayamAM eka ja hoya, paNa atyaMtara avadhimAM baMne sAthe na hoya, - 4 - jema AMgaLInuM AkuMcana ane prasAraNa sAthe na hoya. pratipAta ane utpAda dvAra kahyA. - niyukti-42mAM kahyuM ke - "saMkhyeya manodravya viSayamAM avadhimAM loka ane palyopama bhAga'" temAM dravyAdi traNano paraspara upanibaMdha kahyo. have dravya-paryAyanA prasaMgathI ja utpAda-pratipAta adhikAra kahe che - * niyukti-64 : eka dravyathI asaMkhyAta ane saMkhyAta paryAyone paNa jue che, jaghanyathI bamaNA be paryAya eTale vadi cArane jue che. * vivecana-64 : paramANu Adi eka dravyane joto dravyanA saMbaMdhathI utkRSTathI asaMkhyeya, madhyamathI saMdhyeya tenA paryAyone jue. jaghanyathI eka dravyamAM be paryAyo jue. 62 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ahIM evuM kahe che ke - varNa, gaMdha, rasa, sparzone ja dareka dravyamAM jue, eka dravyamAM anaMtA paryAyo na jue, paNa sAmAnyathI to dravyo anaMtA hovAthI anaMtA dravyonA anaMtA paryAyo utkRSTathI jue. have jJAna darzana vibhaMga dvAronA avayavone kahe che - * niyukti-65 AkAra ane anAkAra evA avadhijJAna ane vigajJAna uparanA traiveyaka sudhI jaghanyathI samAna che. pachI asaMkhyayojana che. * vivecana-65 : je vizeSa grahaNa kare te sAkAra, te ja jJAna kahevAya che. je sAmAnya grAhaka che, te avadhi hoya ke vibhaMga hoya te anAkAra che, tene ja darzana kahe che. te sAkAra ane anAkAra avadhi-vibhaMga jaghanyathI to tulya ja che. ahIM samyak dRSTinuM avadhi ane mithyAdarzanInuM te vibhaMga ja che. lokapuruSanI grIvA samAna nava gaiveyaka che. tu zabda 'pi' nA arthamAM che, tethI ema jANavuM ke bhuvanapatithI laIne nava praiveyaka sudhI A ja nyAya che, ke sAkAra-anAkAra avadhi vibhaMgajJAna jaghanyathI laIne tulya che, paNa utkRSTathI tulya nathI. anuttara vimAnomAM mithyArdaSTi utpanna na thAya, tethI avadhijJAna darzana ja hoya che, te avadhi kSetranI apekSAthI asaMkhyeya yojana hoya che. have deza dvAra - * niyukti-66 nAraka, deva, tIrthaMkarone atyaMtara avadhi hoya che ane saMrva bAjuthI jue che, bAkInA dezathI jue che. * vivecana-66 : nar. - zabdArtha pUrve kahela che. tIrthane karavAnA svabhAvavALA te tIrthaMkaro. tra zabda 'ja'kAra arthamAM che. - X - A nAka, deva, tIrthaMkaro avadhijJAnathI abAhya hoya che. arthAt avadhithI upalabdha kSetranI aMdara varte che. kemake jema dIvo cAre bAju prakAze che, tema A traNenuM avadhi badhI bAjue jue che. tethI teo arthathI abAhya avadhivALA che. eTale ke badhI ja dizA ane vidizAmAM joI zakatA hovAthI bAhya avadhivALA nathI. 'hanu' zabda 'ja'kAra arthamAM che. [prazna] avadhinI bAhya ema kahevAthI ja cotapha jue che, te siddha che, pachI badhI dizAmAM dekhe che, ema vadhu kahevAnI zI jarUra che ? [uttara] nA, ema nathI, avadhinuM abAhAtva kahevAthI ane atyaMtara avadhitva chatAM badhAM badhI dizAmAM joI zakatA nathI. kemake avadhinA vicitrapaNAthI digaMtarAla dekhAtA nathI, tethI te lakhavuM ucita che. bAkInA manuSyo ane tiryaMco eka dezathI jue che. ahIM ema samajavuM ke badhAM avadhijJAnI manuSya ane tiryaMco dezathI dekhe che ema nahIM, paNa temAMnA bAkInA jIvo dezathI jue che. athavA bIjI rIte vyAkhyA kare che - nAka, deva, tIryaca avadhithI abAhya che arthAt te niyata avadhivALA ja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 66 63 hoya che. tethI zaMkA thAya ke teo sarvathI jue ke dezathI ? tenI spaSTatA karI ke teo sarvathI jue che. [prazna] jo sarvathI jue ja che, to avadhithI abAhya evuM niyata avadhipaNuM kahevuM anarthaka che ? [uttara] ema nathI, niyata avadhipaNAnuM ja e vizeSaNa che, ke avadhi to abAhya che, tethI evuM samajAya ke sadA avadhijJAnIo che, mATe aSTa che. [prazna] nAraka ane devone bhavapratyaya avadhi grahaNa karavAthI tIrthaMkarone paNa vadhu prasiddha che ke pArabhavika avadhi AvatuM hovAthI niyata avadhipaNuM hoya che, to "tIrthaMkara" ema kahevAnI zI jarUra ? [uttara] niyata avadhipaNuM siddha thayA chatAM sarvakALa avasthAyIpaNuM siddha na thAya, tethI batAvyuM ke avadhithI abAhya che ke tIrthaMkaro haMmezAM avadhijJAnavALA hoya che, mATe temAM koI doSa nathI. [prazna] jo ema che, to tIrthaMkaronA sarvakALa avasthAyIpaNAmAM virodha nahIM Ave ? [uttara] nA, kemake teone kevaLajJAna upajatAM kharI rIte to temane te vastutattvano pariccheda sarvotkRSTapaNe che. kemake saMpUrNa anaMtadharmAtmaka vastuno cheda thaze athavA A kathana chadmasthakALa AzrIne che. mATe doSa nathI - dezadvAra kahyuM, have kSetra dvAra kahe che - * niyukti-67 : saMbaddha ke asaMbhaddha avadhikSetrathI saMkhya ke asaMkhya, lokamAM saMbaMdha ke asaMbaMdhavALuM paNa hoya, alokamAM to Atma saMbaddha ja hoya. * vivecana-67 : temAM saMbaddha ke asaMbaddha avadhi thAya. arthAt dIvA sAthe prabhAtI mAphaka koI jonArane saMbaddha hoya, ati aMdhArAmAM dUrathI dekhAtA dIvA mAphaka koIne asaMbaddha hoya. te saMdhyeya ke asaMkhyeya yojana hoya. puruSa-pUrNa sukhathI ke duHkhathI hoya athavA nagaramAM zayana kare te puruSa. te puruSathI aMtarAle hoya to asaMkhyAta ke asaMkhyuta yojana hoya. bhAvArtha A pramANe - asaMbaddha avadhi kSetrathI saMkhyAta yojana ke asaMkhyAta yojana paNa hoya. A rIte svataMtra avadhi ciMtavyo. have abAdhA vaDe ciMtave che. temAM cobhaMgI che - saMkhyeya aMtara ane saMoya avadhi. saMkhyeya aMtara ane asaMkhyeya avadhi. asaMkhyeya aMtara ane saMdhyeya avadhi. asaMkhyeya aMtara ane asaMkhyeya avadhi asaMbaddhamAM A cAre vikalpo saMbhave che. saMbaddhamAM vikalpano abhAva che. tathA lokamAM - cauda rAjalokamAM paMcAstikAyavALo che. alokamAM kevaLa AkAzAstikAya che. loka ane alokamAM saMbaddha che. kaI rIte? puruSamAM ane lokamAM paNa saMbaddha hoya te loka pramANa avadhi. puruSamAM hoya paNa lokamAM na hoya, te dezathI atyaMtara avadhi. puruSamAM na hoya, paNa lokamAM saMbaddha hoya, te bhAMgo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 64 zUnya che, baMnemAM saMbaddha nathI, te bAhyAvadhi. alokamAM saMbaddha te mAtra AtmasaMbaddha ja che. have gati dvArano avayava artha batAve che - niryukti-68 * -- gati nairayikAdi dvAro jema pUrve varNavyA. temaja ahIM samajavA. avadhinI Rddhi varNavIe chIe, pachI bAkInI varNavIzuM. * vivecana-68 : temAM gatithI oLakhAtA badhAM ja IndriyAdi dvAro levA. tethI je gati vagere satpada prarUpaNAnI vidhio tathA dravyapramANAdi che, te badhAM pUrve mati-zrutAdimAM varNavelAM che, tema ahIM paNa jANavA. mAtra "mati prApta kare"ne sthAne "avadhi prApta kare" tema jANavuM. paraMtu avedaka tatA akaSAyI paNa avadhinA pratipadhamAnaka hoya che ke je kSapaka zreNImAM rahelAM hoya che tathA manaHparyavajJAnIo anAhAska aparyAptA pUrva samyagdaSTi deva-nAkI paNa apAMtarAla gatimAM hoya che. A badhuM zaktine AdhAre jANavuM. pUrvapratipanna to te ja je matinA vikalendriya asaMjJithI zunya jANavA. avadhijJAnI utkRSTathI dravyathI badhAM mUrta dravyone jANe ane jue. kSetrathI AdezathI asaMkhyAta kSetrane jue, kALathI paNa upacArathI asaMkhyAtA kALanA rUpI dravyone jue. bhAvathI anaMtA paryAyone jue. avadhi Rddhi vizeSa che tema kahyuM, tethI zeSa Rddhi paNa varNava che - * niyukti-69,70 : AmaSadhi, viauSadhi, kheleauSadhi, jISadhi, saMbhinna zrota, Rjumati, sarvoSadhi, cAraNa, AzIviSa kevalI, mana:paryavajJAnI, pUrvadhara, arahaMta, cakravartI, baladeva ane vAsudeva * vivecana-69,70 3 Amarza - saMsparza, te ja auSadhi jene che, te Amarza auSadhi-jema koI sAdhu sparza mAtrathI ja vyAdhi dUra karavAmAM samartha hoya. A labdhi labdhivALAthI bhinna na hovAthI te ja guNa batAvyo che. e pramANe viSTA, baLakho, melamAM paNa jANavuM. A viSTAdi traNe sugaMdhavALA hoya che. je sAdhune badhAMthI saMbhaLAya te saMbhinna zrota athavA zrota te Indriya, te saMbhinna hoya, te badhAM viSayone dareka Indriyo jANe athavA paraspara lakSaNathI ke nAmathI judA judA zabdone sAMbhaLe te saMbhinna zrota. Rju mati jenI che te, sAmAnyathI viSayane grahaNa kare, A manaH paryavajJAnano bhAga che. A paNa labdhi vizeSa che. guNa-guNInA abhedapaNAthI te labdhidhara sAdhu hoya tathA badhAM ja viSTA, mUtra, vALa, nakha Adi jene auSadharUpe thayA hoya, je bIjAnA roga maTADI de te sarve auSadhi jANavI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni69,30 6 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 - - have bIjI gAthAnI vyAkhyA kahe che - atizaya gamana kare che, tethI cAraNa che. tenA be bhedo che - vidhA cAraNa ane jaMghAyAraNa. temAM jaMghAcAraNa zaktithI rUcakavaradvIpa sudhI javA zakitamAna che, eka ja utpAta vaDe ja rUcakavara dvIpe jAya che, pAchA AvatA pahelA utpAte naMdIzvara dvIpa, bIjA utpAte mULa sthAne Ave che. uMce eka ja utpAta meru parvata paMDuka vanamAM ane pAchA pharatA eka utpAte naMdanavana ane bIjA utpAte jyAMthI Avyo hoya tyAM pahoMce. vidhAcaraNa naMdIzvaradvIpa sudhI javA ja samartha che, te eka utpAte mAnuSottara pati, bIje naMdIzvare jAya che, pAcho eka utpAtamAM ja mULa sthAne Ave. uMce eka utpAta meru parvata, bIjA utpAte pAcho phare. bIjA paNa labdhivALAo zaktithI ja rUcakavara Adi dvIpomAM jAya che. te tIcha temaja uMce A pramANe vicAravA. te pramANe ja dADhAmAM jene viSa hoya te AsIviSa kahevAya. tenI be jAtio che. eka jAti vaDe, bIjA kRtya vaDe. jAti viSavALA deDako, sApa, manuSya, vIMchI che karmacI tiryaMcayoni tathA manuSyo ane sahasAgAdi devo che. A jIvo tapa ane cAstri prabhAve ke anya kAraNe AsIviSa jevA thAya che. devo paNa potAnI zaktithI tevA thAya che. devo zrApa ApI mArI nAMkhe che. kevalI prasiddha che. mana:paryavajJAnI pUrve kahyA sivAyanA vipula mana:paryavajJAnI levA. pUrva bhaNelA te pUrvadhara sAdhu. azokAdi ATha mahAprAtihArya pUjAnI yogyatAthI arahaMta devo tIrthakaro che. cakravartI te cauda ratnAdhipa che. baLadeva prasiddha che. vAsudeva ardhabharatAdhipa che. uttama sarve cAraNAdi labdhi che. ahIM vAsudeva, cakavartI, tIrthakara Adi kahyA, te RddhimAM temanA atizayo batAve che - * niyukti -31 thI 35 - ahIM niyukti ane vRAnI samAnatA hovAthI niyukti artha lakhyo nathI. * vivecana-71 thI 5 - ahIM vIryAntarAya karmanA kSayopazama vizeSathI vAsudevano baLa atizaya kahe che - 16,000 rAjAo hAthI-ghoDA-ratha-pAyadaLanA samUhathI sAthe maLI eka sAMkaLe kuvAnA kAMThe ubhelA vAsudevane kheMce, tyAre vAsudeva DAbA hAthe sAMkaLa pakaDe, jamaNe hAthe khAto hoya vilepana karato hoya, avajJAthI hasato hoya, to paNa teo kheMcI na zake. cakravartInuM baLa A che - 32,000 rAjA sarva sainya sAthe sAMkaLa kheMce, cakavartI kavAne kAMThe besIne DAbA hAthe sAMkaLa pakaDI rAkhe, jamaNe hAthe khAto ke vilepana karato hoya, to paNa teo cakIne kheMcI na zake. kemake vAsudeva karatAM cakravartInuM baLa bamaNuM hoya che. [31/5] baLadevanuM baLa bIjA sAmAnya manuSyothI ghaNuM vadhu hoya. saMpUrNa vayanittarAya karmanA kSayathI aparimita baLavALA tIrthakaro to cakravartIthI vadhu baLavAna hoya che. jenI gaNatarI ja na thaI zake. A badhI labdhi karmanA kSaya ke kSayopazamathI jIvana hoya. * niyukti -36 : mana:paryavajJAna manamAM ciMtavelA padArthone pragaTa kare che. te guNa pratyAyika ane cAjhivaMtane hoya che. * vivecana-76 : 'mana:paryavajJAna' zabda pUrve nirUpita che. puna: zabda vizeSaNa arthe che. A rUpI dravyane jANanAra, kSAyopathamika bhAvatuM tathA pratyakSa Adi aneka viSayamAM avadhijJAnane maLavuM chatAM tenA svAmI Adi bhedavALuM che. tenuM svarUpa A che - janma le te jana. temanA manamAM te jana-mana tenA vaDe ciMtavelo padArtha, tene mana:paryAyajJAnI prakAze che. manuSya kSetra te aDhIdvIpa ane be samudra pramANa che. tene AzrIne A jJAna che. tenI bahAra rahela prANInA mano ciMtitamAM na pravarte. guNo - kSAMti Adi, te ja jenA kAraNo che te guNa pratyaya, jene cAstri che, te cArikavAna, te cAmbivaMtane ja A jJAna thAya athatui apamausaMyatane Amadhi Rddhi mAphaka prApta thAya che. A dravyAdi vaDe nirUpe che - temAM dravyathI mana:paryavajJAnI aDhI dvIpa be samudra aMtargata prANInA manobhAva pariNata dravyone jANe che ane jue che. A avadhijJAna saMpa mana:paryAyajJAnIne AzrIne kahela che. anyathA jANe ja, paNa jue nahIM. athavA jethI sAkAra te jJAna, jenAthI dekhe te darzana. e pramANe sUtramAM saMbhave che mATe darzana paNa lIdhuM anyathA cakSa, acakSa, avadhi ane kevaLa e cAra darzana che, temAM virodha Ave. ogathI aDhI dvIpa - samudrAdimAM, kALathI palyopamano asaMkhyAta bhAga Ila ke atItakALanuM jANe che. bhAvathI anaMtA manodravya payayone jANe temAM manodravyanA payayone sAkSAt jue. paNa bAhya - te viSaya bhAvane pAmelA bhAvone to anumAnathI jANe. kevI rIte ? manamAM mUd amUrta dravyanA AlaMbanathI. temAM chAstho amUrtane na jue. satpada prarUpaNAdi avadhijJAnavat jANavA. vizeSa e ke - aNAhAraka, apatika jIvo pratipadhamAnaka ke pratipanna na hoya, eTaluM avadhijJAnathI judA paNuM che. have kevaLajJAna - * niyukti -37 : have sarve dravyonA pariNAmonA bhAva, tenA vizeSa jJAnanuM kAraNa, anaMta zAzvata apatipati ekavidha kevaLajJAna che. * vivecana-77 :mana:paryavajJAna pachI sUTAkramanA uddezathI zuddhi tathA lAbhathI pUrve kevaLajJAna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni37, 68 batAveluM che. tenA arthane kahevA atha zabda che. * X - jIva lakSaNavALA baghAM dravyo, temanA pariNAmo - prayoga, visasA ke baMnethI janya utpAda Adi sarve dravya pariNAmo, teno bhAva, satA, lakSaNa che. tene vizeSathI jANavuM te vijJapti. temAM bhedo upacArathI che. te vijJaptinuM kAraNa kevaLajJAna che. tethI sarva dravya, phoga, kALa, bhAva viSaya saMbaMdhI che. kemake kSetrAdi paNa dravyapaNe che. te badhAM dravyo anaMtA hovAthI A kevaLajJAna jANanAra paNa anaMta che. haMmezAM hovAthI zAzvata che, vyavahAranayanA mate pratipAti paNa thAya, mATe kahyuM ke te sadA avasthita che. - prina] pratipAti zabda ja rAkho, zAzvata ayukta che [uttara] nA, avadhijJAna, pratipAti hovA chatAM zAzvata nathI. mATe baMne zabdo upayogI che. AvaraNanA abhAvathI A vaLajJAna eka prakAranuM che. karmakSaya thavAthI eka ja rU5 che. mati. AdithI nipekSa che. kevaLa evuM te jJAna te kevaLajJAna che. ahIM tIrthakara kevaLajJAna thayA pachI savonA anugrahane mATe tIrthakara nAma karmanA udayathI dezanA Ape che. tethI vatinA mRtarUpavathI ane te bhAva mRtanuM pUrva kAraNa hovAthI zrutajJAnano saMbhava hovAthI aniSTa ApattivALo mati moha maMdabuddhine na thAya mATe kahe che - - niyukti-38 : kevaLajJAna vaDe artho jANIne prApya bhAvone tIra kahe che. zabdono samUha temano vacana yoga che, zrutajJAna nathI. * vivecana-98 : ahIM tIrthakara kevaLajJAna vaDe dhamastikAyAdi mUd-amUrta abhilAyaanabhilAno nizcaya karIne, kevaLajJAna vaDe ja jANIne paNa zrutajJAnathI nahIM kemake te kSAyopathamika che, teno kevalIne abhAva hoya che. sarva zuddhimAM dezazuddhino abhAva hoya. tenA arthonI prajJApanA, tene yogya te prajJApanIya. tene ja kahe che, bIjuM nahIM. anaMta hovAthI ane Ayu parimita hovAthI prajJApanIya badhuM kahetAM nathI. paNa grahaNa karanAra jIvonI apekSAthI jeTaluM yogya hoya te kahe. temAM kevaLajJAnathI upalabdha arthano abhidhAyaka zabda rAzi bolAya. te bhagavaMtano vAkyoga che, paNa zrutajJAna nathI. kemake bhagavaMta nAmakarmanA udayathI bole che ane zrutajJAna to kSAyopathamika che. te ja zeSa zrutajJAna che. teno paramArtha A pramANa che zrotAne zrutapjyAnusAra bhAvakRtajJAnanA nibaMghanavathI zeSa * apadhAna te dravyadbhuta che. bIjA kahe che - vAkyoga zrata che, kemake te zrotAne bhAva zrutanA kAraNapaNe che. athavA vAkyogazruta te dravyazruta che. satpada prarUpaNAmAM ane gatine AzrIne kevaLajJAna siddhi gatimAM ane manuSyagatimAM hoya. Indriyane AzrIne noIndriya ke atIndriyamAM hoya. e pramANe trasakAya ke akAyamAM, sayogI ke ayogImAM, avedakamAM, kaSAyImAM, zukalatezyI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke alezyImAM, samyagRSTimAM, kevaLajJAnImAM, kevaladarzanImAM, saMyata ke nosaMyatamAM, sAkAra-anAkAra upayogIne, AhAka-anAhArakane, bhASaka-abhASakane, parIdnoparitane, paryApta nopayatakane, bAdarasnobodarane, saMjJI-nosaMjJImAM, bhavya-nobhavane hoya che. kemake bhavastha kevaLIne mokSaprApti prati bhavyatva che, carama-acaramane, carama-kevalI, acarama-siddha kemake bhavAMtaranI prAptino tene abhAva che. uktane kevaLajJAna hoya. pUrva pratipakSa ane pratipadhamAnanI yojanA karI levI. dravya pramANane AzrIne pratipadhamAna utkRSTathI 108 che. pUrva pratipanna kevaLI to anaMtA jANavA. kSetra - jaghanyathI lokano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI loka ja jANavo. kemake kevali samudhdhAta kare. e pramANe sparzanA paNa jANavI. kALathI sAdi anaMta che. pratipAtanA abhAve aMtara nathI. bhAga dvArA matijJAna mAphaka jANavuM. bhAvamAM kSAyika che. alabatta matijJAnavat ja che. kevalajJAna kahyuM. te jJAnanA nAmathI naMdI thayuM tenAthI maMgala thayuM. maMgaladvAramAM jJAnapaMcaka kahyuM. cAlu adhikAra zrutajJAna saMbaMdhI che. tethI niyuktikAra kahe che - * niryukti-39 vivecana : ahIM adhikAra zrutajJAna vaDe che. kemake zrata vaDe ja bAkInA matyAdi jJAno, AtmA ane mRtano anuyoga thAya che. kemake sva-para prakAzakavaNI dIvAnA daSTAMtavatu te raheluM che. muni dIparatnasAgare karela AvazyakasUtranI pIThikA-niyukti ane vRttino anuvAda pUrNa | Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta niyukti che upodghAta-niyukti che - x - x - x0 pe maMgaLanI cAlu anuyoga sAdhya che, te batAve che, kemake te zrutajJAnano anuyoga sva-para prakAzaka tathA gurune AdhIna che. kahyuM che ke- ahIM zrutajJAna vaDe adhikAra che. zikA] jo Avasyakano anuyoga che, to 'zrutajJAnano' ema kahevuM ayukta che. [samAdhAna zrutamAM AvazyakanuM samAvApaNuM che, te batAvavA mATe Ama kahyuM che. pri] je Avakano anuyoga che, to Avazyaka aMga che ke aMgo ?, zrutaskaMdha che ke zrutaskaMdho ? adhyayana che ke adhyayano ? uddezaka che ke uddezako ? (uttara) Avazyaka zrutaskaMdha ane adhyayano che. bAkInA vikalpo thatAM nathI. prazno naMdInA vyAkhyAnamAM aMgapraviTAdi zruta nirUpaNAmAM AnI anaMgatA kahI ja che, pachI A zaMkA zA mATe ? (utara] naMdInI vyAkhyAno niyama batAvavA che. dareka zAstranI AdimAM naMdI adhyayanano artha kahevo evo niyama nathI. prina] maMgaLane mATe zAstranI AdimAM avazya naMdI kahevAya chatAM aniyama zA mATe ? jJAnanA nAma mAgaNI maMgaLapaNuM hovAthI avazya avayava abhighAnA kavi nathI, te na karatAM zaMkA thAya che. * x - [] Avazyaka zrutaskaMdhAraMbhe zA mATe jJAna paMcakano anuyoga kahyo ? ziyanA anugraha mATe athavA A niyama nathI teno apavAda batAvavAne mATe. tethI jarUra lAge to anya kRtanuM vyAkhyAna paNa thAya. zAkAnuM abhidhAna Avazyaka zrutaskaMdha che, tenA bhedo adhyayano che, jethI Avazyaka ane zrutaskaMdhanA niopA kahevA joIe. - A zAstranuM jenuM nAma che tevuM dIvA jevuM yathArtha che ke palAza mAka ayathArtha che ke DityAdiva anarthaka che ? jo te yathArtha hoya to grahaNa karavuM. * * - mATe pahelAM zAstranuM nAma vicArIe chIe - Avazyaka zabdano zo artha che ? avazya karavuM te Avazyaka athavA guNonuM avazya AtmAmAM AvavuM te Avazyaka, jema aMta lAve te aMtaka. guNazunya AtmAne guNothI vAsita karAve te Avazyaka ke vAsaka, AbhAmAM guNonuM sAMnidhya kare che, te maMgaLanI mAphaka nAma Adi cAra bhedavALuM che. A badhuM vistAcI sUga vaDe jANavuM. teno uddeza to ziSyano anugraha ja che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravya Avazyaka be bhede che - AgamacI, noAgamacI. AgamacI jJAtA paNa upayogarahita, anupayoga dravya' che ema karIne. noAgamayI dravyAvazyaka traNa bhede che - jJazarIra, bhavyazarIra, tenAthI vyatikti. A tathyatirita paNa traNa bhede che - laukika, lokottara, kupAvayanika. je anuyogadvAra sUtramAM kahela che. temAM ahIM lokottarI adhikAra che. te jJAnAdi zramaNaguNamukata yoganuM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pratikamaNa che. kemake bhAvasUcava ane abhipreta kuLanA abhAvathI tema che. tenuM TAMta kahe che - vasaMtapura nagara hatuM, tyAM gItArtha sarvajJa nAyaka hita ga7 vicarato hato. temAM eka zramaNaguNamukta saMvijJa sAdhu hatA. te divase pANI vagerethI doSita gaucarI laI sAMje devanI pratikamaNamAM moTA saMvega thakI kahI batAve che. temane agItArtha AcArya prAyazcita ApatAM kahe che "aho! A sAdhu ghama zraddhALu che." kemake azuddhane guru AgaLa kahevuM duSkara che. kaMIpaNa chUpAvyA vinA AlocanA kare che. zaThapaNuM hovAthI te zuddha che. e joI bIna agItAryo paNa prazaMsA kare che ane vicAre che ke - mAtra AlocanA ja mukhya che, pApanA sevanamAM koI doSa nathI. koI vakhata tyAM gItArtha saMvina sAdhu vicarato Avyo. teNe pelA sAdhune joIne kahyuM- ranano vepArI ratnothI ghara bharI temAM Aga lagADe che, te joI badhAM prazaMsA kare che ke aho A zeTha dhanya che. koI bIjI vakhata teNe ghara saLagAvatA prabaLa pavanathI nagara baLI gayuM. rAjAe tene mArIne deza nikAla karyo. DhaDhero pITAvyo ke koI bIjo AvuM karaze to tene paNa dezanikAla karaze. te dAMtathI bodha Apyo ke vANIyAe potAnA ghara sAthe bIjAnA paNa ghara bALyA. tema he sAdhanAyaka! tame A sAdhunI prazaMsA karI badhAM sAdhuone tajazo ? paNa te na mAnyA, tyAre gItArtha sAdhue bAkInA sAdhune kahyuM - A sAdhunAyaka mahA adhama, amItArtha che, teno saMga choDI do. nahIM to bIjA bhavyAtmA dharmabhraSTa thaze. - ema dravya Avazyaka kahI, have bhAvAvazyaka kahe che - te paNa be bhede che - AgamathI, noAgamaLI. AgamathI jJAtA tathA temAM upayukata ane noAgamathI jJAna ane kriyA baMnenA pariNAmavALo, te bhAvAvazyaka che. ahIM mizravacanamAM tozabda che. A paNa laukikAdi traNa prakAre che. temAM ahIM lokotarano adhikAra che, AvazyakatA payi nAmo kahe che - (1) Avazyaka, avazvakaraNIya, dhRva, nigraha, vizodhi, cha adhyayana, varga, vyAya, ArAdhanA ane mArga. (2) zramaNa ane zrAvake te kAraNe ahorama avazya karavuM joIe, te kAraNe tene Avazyaka kahevAya che. e pramANe zrutaskaMdhano nikSepa cAra bhede jANavo. temAM kaMIka kahIe chIe. togamacI jJazarIra-bhathazarIrI vyatirikta dravyayuta pustaka, pAnAmAM lakheluM jANavuM athavA sagamaMDajAdi che. bhAvakRtane AgamacI jJAtA ane upayukta che. noAgamacI A Avazyaka che. e pramANenoAgamacI jJazarIra, bhavya zarIra vyatiti dravyaskaMdhasayetanAdi che. temAM sacitta te dvipada Adi, acita te dvipadezikAdi, mizra te senA vagereno deza Adi. bhAva aMdha te AgamacI tenA arthamAM upayogano pariNAma ja che. toAgamathI A Avakano zrutaskaMdha ja che. kemake mA zabdathI dezavacanano niSedha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara upodyAta niyuktiche athavA jJAna kriyA guNanA samUharUpa sAmAyikAdi adhyayanono samAveza che. tethI jJAna, darzana, kriyAno upayoga che. ahIM no zabda mizravacana che. badhAM padonI ekavATyatA sAmAyikAdi zratarUpa cha adhyayanono skaMdha te zrutaskaMdha che. tenAthI Avazyaka zrutaskaMdha kahevAya che. [prazno A Avazyaka cha adhyayanAtmaka kema kahevAya che ? kemake te chA arthanA adhikAravALuM che, te A sAmAyikAdi yathAyoga jANavA. pAvana vija (1) avadha eTale pApa, yojAya te yoga - vyApAra. pApa sahita varte te sAvadha. sAvadha yogo, tenI virati te sAmAyikano adhikAra che. (2) ukIrtana te ukIrtanA. temAM guNanI utkIrtanA te arahaMtono caturvisaticovIzanI stavanA [logassa (3) guNa-jJAnAdi athavA mULa ke uttaraguNa. te jemAM che te guNavAnuM te guNavaMtanI pratipattirUpa vaMdana adhyayana. (4) zrata zIla khalitanI niMdanA te pratikramaNa adhyayana. (5) cAritra AtmAnI prANa cikitsA te kAyotsarga. (6) vratAticArAdi dUra karI, cIkaNAM karma na baMdhAya te mATe anazana Adi guNa saMdhAraNA te pratyAkhyAna. ema cha adhikAra che. ahIM saMkSepamAM skaMdhanA upadarzana dvAra vaDe kahyA, vizeSa A cha e adhyayananA adhikAra dvAra avasare kahIzuM - have adhyayana nyAsa prastAva che - anuyogadvAra krame AvelA dareka adhyayanamAM oghaniSpanna nikSepAmAM TuMkANamAM batAvIzuM - A Avazyakano samudAyArtha kahyo. have avayava arthane kahevA eka-eka adhyayanane kahIzuM. temAM paheluM adhyayana sAmAyika-samabhAva lakSaNathI che. caturvizati stavamAM tenA bhedavathI sAmAyika adhikAra pahelAM kahevAya che. tenA cAra anuyogadvAro che - - anuyogadvArano zabdArtha zuM che? anuyoga te adhyayanano artha che. dvAro tenA pravezamukha che. jema daravAjA sahita nagara che anagara che. eka dvAra hoya to paNa kAryavaza bahAra jatAM vilaMba thAya che. tethI mULa cAra daravAjA, bIjI nAnI bArIthI sukhapUrvaka AvAgamana thaI zake che. te pramANe sAmAyika rUpI nagarano arthaadhigama, upAya dvArA vinA zakya che cAra hAravALuM banAvatA sukhethI avabodha thAya che, mATe A hArano upanyAsa lAbhadAyI che. te dvAro - upakrama, nikSepa, anugama, naya che. zAstranuM upakramaNa jenA vaDe, jenAthI, jenAmAM karAya, te upakrama. arthAt zAstranA nyAsano deza lAvavo [zrotAnuM lakSaNa kheMcavuM e rIte ja nikSepa levo. niphopa - nyAsa - sthApanA e game paryAya zabdo che. te rIte anugamana te anugama che. sUrano anukULa bodha Apavo te. ziSyanI buddhine doravI te nayo che. vastunA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paryAyiono je je saMbhava thAya te samajAvavuM. [prazna A upakramAdi dvArono Avo krama zA mATe ? lakSya kheMcyA vinA ziSyane kaMIpaNa kahevAthI vastu svarUpa barobara sthApI zakAze nahIM. sthApanA vinA padArthane samajI na zake. padArtho purA batAvyA vinA naya na jaNAvI zakAya, mATe A krama batAvyo che. upakrama be bhede - zAstrIya ane Itara. Itara cha prakAre che - nAma, sthApanA, dravya, phona, kALa ane bhAvathI. temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyopakama be bhedo - AgamathI, noAgamathI. AgamathI-jJAtA hoya paNa upayogarahita hoya, noAgamathI jJazarIra, bhathazarIra ane talyatirikta. te traNa bhede che - sacitta, acita, mizrA dravyopakrama. temAM sacita dravyopakama dvipada, catuSpada ane pada bhedathI. te pratyeka paNa be bhede - parikarma ane vastu vinAza. temAM pazkirma-dravyanA guNa vizeSa pariNAmavALuM karavuM. te A rIte ghI Adi upabhogathI purapatuM vaNadikaraNa athavA karNaskaMdhamAM vardhanAdi kriyA. bIjA kahe che - zAstra gaMdharva nRtyAdi kaLA meLavavI, te paNa dravyopakama kahevAya. paNa te artha barobara nathI. kemake te zAstra jJAna vijJAnarUpa che. te bhAvapaNAmAM gaNAya che. paraMtu Atmadravya saMskAra vivAnI apekSAthI zarIrasvaNadi karavA mAphaka koI aMze dravyopakrama paNa thAya. e pramANe menA, popaTane zIkhavIne guNavizeSavALA karAya, catuSpadomAM hAthI Adi, apadamAM vRkSAdino upayoga te dravyopakama che. [pra] je svayaM vRkSane sutAra AdithI sudhArA mATe upAya levarAya temAM dravyopakamatA yogya che, paNa varNa karaNa tathA kaLA Adi saMpAdana karanArane bhAvimAM paNa vivakSita hetu vinA upapatti na thAya, tethI parikarmamAM tenI dravya upakramatA kaI rIte ghaTAvI zakAya ? [uttara) vivakSita hetu vinA upapatti na thAya, ema kahevuM asiddha che. kemake varNanA nAmakarma vipAkIpaNAMthI svayaM paNa thaze. kaLA AdinuM kSAyopathamikapaNuM hovAthI kALAMtare svayaM paNa thaze. jema vibhuma, vilAsa Adi yuvAvasthAmAM svayaM dekhAya che. tathA vastu vinAzamAM ane puruSAdine talavANadithI vinAza pratyakSa dekhAya che. * x - 4 - sacitanA upakrama mAphaka acita dravyanA upakramamAM padArAgamaNine khAra mATInuM paDa karI pakAvavA vagerethI anukrame nirmaLatA thAya, athavA khAkha thAya. mizradravyopakrama to kaTakAdi vibhUSita purapAdi dravyano jANavo. vivekSAthI kAraka yojanA karavI. jemake dravyano, dravya vaDe Adi. kSetrano upakrama te kSetropakama. kSetra amUrta ane nitya che, to teno sudhAro ke vinAza kevI rIte thAya? te kSetramAM rahelA dravyano sudhAro ke nAza karasvo, temAM upacArathI kahyuM. - X - kALanA vartanAdi rUpavathI dravya paryAyarUpatvathI dravyopakama ja upacArathI kAlopakrama kahevAya. athavA caMdragrahaNAdi lakSaNavALo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niryukti kALa upakrama che. bhAvopakrama be bhede che - AgamathI, noAgamathI. AgamathI jJAtA ane upayogavALo hoya. noAgamathI prazasta ane aprazasta. aprazastamAM DoDiNi, gaNikA ane amAtya AdinA dRSTAMta che. 93 0 eka nagaramAM eka brAhmaNI, te vicAre che - dIkarIo kevI rIte sukhI thAya ? moTI dIkarIne zIkhavyuM ke vara tArI pAse Ave tyAre varanA mAthAmAM paganI eDI mAravI. tenAthI vara khuza thayo, pagane IjA thaI haze mAnI paga dabAvavA beTho strIne dhamakAvI paNa nahIM. tyAre mA e kahyuM have tane khuzI paDe tema karaje, te tane kaMI karI zakaze nahIM. bIjI dIkarIne paNa tema zIkhavyuM. teno pati bodha ApIne cUpa rahyo, mA e kahyuM ke tAre DaravAnuM nathI, mAtra te bolabola karaze. trIjI dIkarIne paNa tema zIkhavyuM. teno pati krodhita thaI gayo. teNIne mArI, dhamakAvI kahyuM ke tuM akuLamAM utpanna thayelI che. teNIne mAtAe zIkhavyuM ke tArA patine kaheje ke amArI kuLarItithI Ama karyu, paNa devanI jema tene upAsaje, tenAthI viruddha na cAlatI. 0 gaNikA kathA - eka nagaramAM 64 kaLAmAM kuzala gaNikA rahetI hatI. teNIe bIjAnI bhAva parIkSA mATe gharamAM badhI prajAnA potapotAnA vyApAra karanArA puruSonA citro banAvyA. AvanArA potAnI kaLAne prasaMsatA. tethI vezyA tenuM vartana joI bhAvaparIkSA karI, temane anukULa vartatI. anukULa vartana jANI, te puruSa paNa vaizyAne vAraMvAra dravya Apato. A paNa prazasta bhAvopakrama che. 0 amAtya dRSTAMta - koI nagaramAM rAjA, amAtyasAthe ghoDA doDAvavA gayo. rastAmAM viSayabhUmi joI ghoDAe pezAba karyo. pezAbe khADo pADI khAbocIyuM banAvyuM. rAjAe te dhArI dhArIne joIne vicAryu ke A sthAne taLAva sAruM banI zake, paNa bolyo nahIM. amAtya rAjAnA IMgita ceSTAdimAM pravINa hovAthI rAjIne pUchyA vinA moTuM sarovara khodAvyuM. kinAre bagIcA banAvyA. bIjI vakhata rAjA tyAMthI pasAra thatAM sarovara joIne bolyo ke - A koNe banAvyuM ? amAtya kahe - Ape. rAjA kahe kevI rIte ? Ape pezAba joyo tethI. rAjAe teno mAna maratabo vadhAryo. A paNa aprazasta bhAvopakrama che. have prazasta bhAvopakrama kahe che - zrutAdi kAraNe AcAryanA bhAvano upakrama karavo [tene anukULa vartavuM] te prazasta bhAvopakrama che. [prazna] vyAkhyAnanuM aMga batAvavAnA adhikAramAM guruno bhAvopakrama batAvavo anarthaka nathI ? nA, kemake te gurubhAvano upakrama paNa vyAkhyAnanA aMgapaNe che. kahyuM che - zAstranA badhAM AraMbho gurune AdhIna che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhASyakAra paNa kahe che - vyAkhyAnanA aMgo sarve gurunA cittane AdhIna che, mATe jema te prasanna thAya tema karavuM. AkAra ane IMgitamAM kuzaLa guru ziSyane kAgaDo dhoLo kahe, to paNa gurunA vacananuM khaMDana na karavuM paNa dhImethI ekAMtamAM pUchavuM ke Ama kahevAnuM zuM kAraNa che ? uttama ziSyae guru jema prasanna thAya tema - karavuM. 74 [prazna] jo ema che, to guruno bhAva upakrama kahevo hato, bIjA kahevAnI jarUra nathI kemake te nirupayogI che. [uttara] ema nathI. gurunuM citta prasanna karavA mATe ja temanuM upayogIpaNuM che. - x - dezakALa apekSAthI lAbha ane hAnine vicArIne AhArAdi kAryamAM upayogavaMta ziSya gurunA cittane prasanna rAkhe athavA upakramanA sAmyapaNAthI cAlatA viSayamAM kaMIka aMze upayogI na hoya tevA anyatra batAve tethI adoSa che. zAstrIya sivAyano upakrama kahyo, have zAstrIya kahe che - te paNa cha prakAre che - AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA, arthAdhikAra, samavatAra. temAM AnupUrvI te nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, gaNanA, utkIrtana, saMsthAna, sAmAcArI ane bhAva e daza bhede che. temAM yathAsaMbhava samavatAraNa karavuM. vizeSathI utkIrtana ane gaNanAmAM AnupUrvI levI. utkIrtanA - saMzabdanA, jema ke sAmAyika, caturvizati stava ItyAdi gaNanaparisaMkhyAna, eka be traNa cAra ItyAdi. te gaNana anupUrvI traNa prakAre che - pUrva, pazcAt ane AnupUrvI. temAM pUrvAnupUrvImAM paheluM sAmAyika che. pazcAtupUrvIthI chaThThuM che. anAnupUrvIthI aniyata che. kyAreka paheluM vagere. temAM AnupUrvI karavAno A upAya che - eka vagere vivakSita padonI sthApanA karavI. jemake traNa pada che, to pahelAM 1,2,3 le. pachI 2,1,3 le. pachI 1,3,2 levA ityAdi. - 4 - X - have nAmanuM varNana kare che. prati vastu tarapha namavAthI nAma che. te ekathI daza sudhI jema anuyogadvAramAM batAvela che, tema jANavuM cha nAmamAM teno avatAra che. temAM cha bhAvo audayikAdi batAvAya che. te chatAM sarva zrutano avatAra kSAyopazamikamAM ja che. kemake zruta te kSAyopazamika che, tema pramANa vicAratAM jenA vaDe dravya vagere mapAya te pramANa, te prameyanA bhedathI cAra rUpavALuM che - dravyapramANa, kSetrapramANa, kALa pramANa ane bhAvapramANa che. temAM sAmAyika bhAvarUpa hovAthI bhAvapramANanA viSayamAM samajavuM. A bhAva pramANa traNa prakAranuM che. guNa, naya, saMkhyAnA bhedathI bhinna che. temAM guNapramANa be bhede che - jIva guNa pramANa, ajIva guNa pramANa. temAM jIvathI apRthak hovAthI sAmAyikano jIva guNapramANamAM samavatAra karavo. te jIvaguNa jJAna, darzana, cAstri bhedathI che. temAM bodhAtmaka hovAthI sAmAyikano jIvaguNa pramANamAM samavatAra thAya. te jJAna paNa pratyakSa anumAna upamAna Agama bhedathI bhinna hovAthI sAmAyika prAyaH bIjAne upadeza devArUpa savyapekSapaNe hovAthI teno AgamamAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niryukti samavatAra karavo. te Agama paNa laukika lokottara sUtra artha ane baMne tathA AtmA, anaMtara ane paraMpara bhedathI bhinna hovAthI temAM sAmAyikanA parama RSi praNita gaNipiTakamAM hovAthI lokottara gaNavuM. sUtra artha baMne rUpe hovAthI ubhayamAM utAravuM, gautamAdine te sUtrathI Atmagata che ane temanA ziSyo jaMbUsvAmI Adine anaMtarAgama ane praziSyo prabhavAdine paraMparAgama che. e pramANe arthathI jinezvarane AtmAgama, gaNadharone anaMtara, temanA ziSyone paraMparAgama che. - 4 - 4 - 5 sAmAyikano utkAlikAdi zruta parimANanI saMkhyAmAM samavatAra karavo. temAM sUtrathI sAmAyika parimita parimANavALuM che, arthathI anaMta paryAyapaNe hovAthI aparimita parimANa che. have vaktavyatA kahe che. te traNa bhede che - svAmaya vaktavyatA, parasamaya vaktavyatA, ubhayasamaya vaktavyatA. svAmaya - jaina siddhAMta, vaktavyatA-padArtha vicAra, temAM svasamaya vaktavyatAmAM Ano avatAra che. e pramANe para ane ubhaya samayanA pratipAdaka adhyayanomAM paNa temAM samavatAra che. kemake badhuM ja zruta samyagdRSTijIve grahaNa kareluM parasaMbaMdhI hoya to paNa samyak ja che. kemake tulanA vaDe te paNa svasamaya upakArI che. have arthAdhikAra kahe che - te adhyayanano samudAyArtha che te svasamaya vaktavyatAno eka deza che, sarva sAvadha yoganI vikRtirUpa che. - 4 - A rIte upakrama kahyo, have nikSepa kahe che - nikSepa traNa bhede che - odAniSpanna, nAmaniSpanna, sUtrAlApakaniSpanna. temAM JoSa - sAmAnya zAstrAbhidhAna, te ahIM cAra prakAranuM adhyayanAdi che. te pratyeka nAma Adi cAra bhede che, te anuyogamAM batAvyA pramANe jANavuM. - 4 - nAma niSpanna nikSepAmAM 'sAmAyika' nAma che. te nAmAdi cAra bhede che te niruktidvAramAM tathA sUtra spezika niyuktimAM vistArathI kahIzuM. tenuM nAma ahIM che, avasara che, to zA mATe niruktimAM tenuM svarUpa kahevAnuM kaho cho? ahIM nikSepadvAramAM nikSepAno avasara che ane niruktimAM tenuM anuvyAkhyAna che. nirukti dvAramAM sAmAyikanuM vyAkhyAna karavuM che to pachI sUtramAM zA mATe pharI kahezo? tyAM sUtra AlApakanuM vyAkhyAna che, nAmanuM nathI. niruktimAM to nikSepadvAramAM sthApela 'sAmAyika' evuM adhyayana nAma che, tenuM nirUpaNa kare che. eTaluM ja basa che nAma niSpanna nikSepo kahyo. have sUtrAlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. sUtrano abhAva hovAthI, te ahIM kahetAM nathI. - 4 - anugama dvAramAM teno nikSepa karIzuM. have anugama - te be bhede che. (1) niyukti anugama, (2) sUtra anugama niryukti anugama traNa prakAre che. (1) nikSepaniyuktino (2) upodghAta niryuktino, (3) sUtra sparzika niyuktino. temAM nikSepa niyukti anugama hamaNAM kahyo. have Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta niryukti anugamano prastAva che, te uddezAdi dvAra lakSaNavALo che. temAM "mahAn viSaya hovAthI vighna na thAo !'' mATe AraMbhe maMgala kahe che - - [prazna] maMgaLa to pUrve kahyuM, pharI tenuM zuM prayojana che ? ItyAdi - 4 - x - koI kahe che maMgaLa zAstranA AraMbhe, madhye ane aMte kahevuM joIe temAM prathamanuM kahyuM, have madhya maMgaLa kahe che. paNa te uttara vyAjabI nathI. kemake zAstrano AraMbha karyA pahelAM maMgaLano avakAza kyAMthI hoya ? tyAre AcArya khulAso kare che ke cAra anuyoga dvAra rUpa zAstramAM be anuyoga upakrama ane nikSepanuM varNana karyu, have madhyamaMgalano avasara che. [zaMkA] A pramANe paNa zAstranuM madhyamaMgala na thAya, kemake adhyayananuM madhyapaNuM che, zAstranuM nahIM, mATe A uttara yogya nathI. pahelAM maMgala kahevAyuM te AvazyakanuM Adi maMgala hatuM. have che te sarva anuyoganA upodghAta niryuktipaNAnuM che. - . - 4 - kaheze ke - Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcAra, sUtrakRt, dazAzrutaskaMdhanI niyuktine kahIza. AgaLa kaheze ke bIjA adhyayanonI A pramANe niyukti thaze. ema mahArthapaNAthI tathA koI aMze zAstromAM samAveza thato hovAthI upodghAtanA AraMbhe maMgaLano upanyAsa yukta ja che. [prazna] sAmAyikane anukULa vyAkhyAnAdhikAramAM dazavaikAlikAdino prastAva 36 zA mATe ? upodghAtanA sAmyapaNAthI. - 4 - te maMgala A - * niyukti-80 : tIrthaMkara, bhagavaMta, anuttara parAkramI, amApajJAnI, tIrNa, sugati pAmelA, siddhipathanA upadezakane huM vaMdu chuM. * vivecana-80 : tIrtha karavAnA svabhAvavALA tIrthaMkarane huM vaMdu chuM. - 4 - 4 - jenA vaDe tarAya te tIrtha. te tIrtha nAmAdi cAra bhede che. temAM noAgamathI tad vyatiktimAM dravya tIrthanadI Adino samabhUbhAga, apAya rahita hoya te che, puruSa bAhu ke nAva vaDe tyAM tare che, te taritA che. tenuM dravyapaNuM eTalA mATe che ke - te taryA pachI taravAnuM bAkI rahe che, tema tyAMDUbI paNa javAya che, tyAM snAna karavAthI bAhyamala dUra thAya che, paNa pAmInA jIvone duHkha thavAthI prANAtipAtAdi atyaMtara malanuM kAraNa navuM thAya che atyaMtara mela dUra thayA vinA bAhyamalanI utpattinA nirodhano abhAva che. pUrve mithyAtva Azrita kriyA karI je karmamaLa prApta karyA hoya te azubha kRtyothI viruddha samyagdarzana pAmI sAthe kriyA karavAthI ane nirmaLa bhAvanA bhAvavI ke jethI te mela kSaya thAya che. paNa kSacanA abhAvamAM bhavataraNanI prApti na thAya, mATe noAgamathI bhAvatIrtha to saMgha che, kemake samyagdarzanAdi pariNAmathI te ekamekapaNe che. kahyuM che ke - tIrtha che te tIrtha che ke tIrthaMkara te tIrtha che ? gautama ! arahaMta to niyamathI tIrthaMkara che, tIrtha te caturvidha zramaNa saMgha ke prathama gaNadhara che. paNa taranAra te sAdhu Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 80 ja che. te samyagdarzanAdi traNa karaNa bhAva pAmelA che, te taraNa kahevAya. taravA yogya te bhavodadhi che. athavA paMkadAha arthAt pAparUpIdAha te kaSAyo ane pipAsA te viSayonI IcchA, e badhAMne dUra kare che, te dharma sAdhana sAcu tIrtha che, tema paMDito kahe che. 99 athavA (1) sukhathI uttarAya ane sukhathI nIkaLAya, (2) sukhe utarAya paNa duHkhe nIkaLAya, (3) duHkhe uttarAya ane sukhe nIkaLAya, (4) duHkhe utarAya ane duHkhe nIkaLayA. te dravyatIrtha che. te A pramANe anukrame zIvamata, bauddhamata, digaMbara ane jaina sAdhu jANavA. maga - samagra aizvaryAdi lakSaNa. samagra aizvarya, rUpa, yaza, zrI, dharma, prayatna e cha arthamAM bhaga' zabda che. tenAthI yukta te bhagavaMta. [prazna] tIrthaMkaramAM bhagavaMtano artha samAI jAya che. - 4 - to bhagavaMta zabdanI zI jarUra che ? [uttara] ema nathI, bIjA matavALA amuka nayane avalaMbIne rahelA che, temanA matamAM mAnelA tIrthaMkara nahIM paNa ukta guNavALA tIrthaMkara levA ema sUcavavAne 'bhagavaMta' zabda lIdho che. arthAt tevA uttama guNothI rahita nahIM paNa yukta evA tIrthaMkarane huM vaMdu chuM. - te pramANe 'pa ' te krodhAdi zatruo che, temanA upara AkramaNa karI, temano parAjaya saMpUrNapaNe karyo mATe anuttara parAkramI tIrthaMkaro che. [prazna] aizvaryavALA bhagavaMto anuttara parAkramI ja hoya, kemake tenA vinA bhagavaMta na kahevAya. tethI "anuttara parAkrama'' vizeSaNa nakAmuM che. [uttara] anAdi zuddha, aizvaryAdiyukta parama puruSanI kalpanA karatAM nasavAdInuM nirAkaraNa karavA mATe A pada nakAmuM nathI. vaLI keTalAMka anuttara parAkrama vinA paNa brahmAdine anAdithI bhagavaMta mAne che, teo kahe che - "jenuM na haNAya tevuM nirmaLa jJAna, vairAgya, aizvarya, dharma e cAra jagatpattine svAbhAvika che.'' athavA bIjA AtmAne akartA mAne che. te baMnenA matakhaMDana karavA ke "AtmA parAkrama karIne zuddha thAya che." te batAvavA A vizeSaNa jarUrI che. amita te aparimita kevaLajJAna che, kemake jANavA yogya padArtha anaMta che, te jJAnavALA bhagavaMta che. [prazna] anuttara parAkramI niyamathI anaMtajJAnI che, to te vizeSaNa zA mATe kahyuM. kemake krodhAdi kSaya thavAthI turaMta anaMta kevaLajJAna thAya che. [vAdImata-] te badhuM dekhe ke na dekhe paNa ISTa padArthane jarUra dekhe, kemake kIDAnI saMkhyA gaNavA jevuM jhINuM jJAna ApaNe zuM upayogI? A matanA khaMDana mATe kahyuM. bhavasamudrane taryA te tIrNa, bhavaugha tarIne sugatimAM gayelA temAM sarvajJapaNuM, sarvadarzIpaNuM prApta thavAtI nirUpamasukha bhAgI che. sugati kahevAthI bhavabhramaNanI tiryaMcAdi gati choDIne paMcamIgatie pahoMcyA che. siddha zabdathI laukika aNimAdi ATha prakAranA aizvaryavALI, svecchAthI cAlavuM Adi na letAM mokSagativALI siddhi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 levI. - 4 - 4 - siddhi nAme sugatino paMtha tenA pradezaka arthAt siddhi gatinuM bIja sAmAyikAdi batAvanAra tIrthaMkara che, A vizeSaNathI aneka jIvone upakArI tIrthaMkara nAma karmodayathI teo upadeza vaDe tIrthane sthApe che, temane huM vAMdu chuM. A rIte RSabhadevAdine maMgalArthe vaMdana kahyuM. have AsannopakArI vardhamAnasvAmIne - 4 - vaMde che- * niryukti-81 : mahAbhAgA, mahAmuni, mahAyazA. devendra-narendrothI pUjita A vartamAna tIrtha sthApaka tIrthaMkara mahAvIrane huM vAMdu chuM. * vivecana-81 : - 'vaMmi' Adi pada saMpUrNa uttarapadAnuyAyI jANaLA. temAM mAi - aciMtya zakti, - 4 - jagatne traNe kALamAM sarvajJatvathI mAne mATe muni, te paNa mahAmuni che. traNe jagamAM vyApelA yazavALA hovAthI moTA yazavALA, kaSAyAdi zatruno jaya karavAthI mahA-vIra, kevaLajJAna rUpI lakSmIthI zobhe che, mATe vIra. kahyuM che je karmone vidAre che, tapa vaDe zobhe ce, tapa-vIrya vaDe yukta che, mATe te vIra che. devendra ane cakravartI vaDe pUjita evA vardhamAnasvAmI che, jemaNe A vartamAna tIrthane sthApela che, mATe temane namaskAra karuM chuM. A rIte jinezvara mahAvIrane maMgalapArthe vaMdana karyu. have sUtra racanArA gaNadharAdine paNa pUjyabuddhithI vaMdana kare che - * niyukti-82 pravacananA pravAcaka evA agIyAre gaNadharone, sarve gaNadharavaMzane, vAcakavaMzane ane pravacanane huM vaMdu chuM. * vivecana-82 : 11 nI saMkhyAthI vAcI evA anuttara jJAnadarzanAdi dharmagaNane dhAka te gaNadharo, prakarSathI pradhAna ke prathama evA te vAcaka te pravAcaka, konA? pravacana - AgamanA, temane huM vaMdu chuM. e rIte mULa gaNadharane vaMdana karyu tathA badhAM ja AcAryano pravAha. temane, tathA upAdhyAyonA pravAhane ane Agamane huM vaMdu chuM. ahIM baMne vaMza tathA pravacanane zA mATe vAMdo cho ? te kahe che - jema artha kahenAra arahaMta vaMdha che, sUtrakAra gaNadhara vaMdha che, te pramANe arthasUtrarUpa pravacana amArA sudhI lAvanArA AcAryAdino vaMza amAre upakAraka hovAthI vaMdha che. Agama to sAkSAt vaMdha ja che. - - - have cAlu viSaya kahe che - --- * niryukti-83 :- pUrNimAM kA sahita lAMbu viveyAM che. temane mastaka vaDe vaMdIne, temaNe kahela artha pRthakatvane ane zrutajJAna rUpa bhagavaMtanA svarUpanI niyuktine huM kahIza. * viverAna-83 : pUrvokta tIrthaMkarAdine vAMdIne-mastaka vaDe namIne, huM niryukti kahIza. konI ? Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co upoddAta ni 83 39 zrutamAM abhidheya artha, tethI sUga pRthakno bhAva arthAt sUganI ane arthanI. zruta vizeSaNa che tenI, je tIrthakara ane gaNadhara Adi vaDe pratipAdita che. AvA zrutajJAAna bhagavaMtane. sUra ane arthanuM paraspara niyojana te niyukti kahIza. badhAMnI niyukti kahezo ? nA. zruta vizeSa Avazyaka AdinI. tethI have kahe che - * niyukti-84 thI 86nuM vivecana : Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga, sUyagaDAMga tathA dazAzrutaskaMdhanI niyuktine kahIza. kalArkanI, parama nipuNa vyavahAra sUranI, sUrya prajJapti ane RSibhASitanI niyuktine kahIza. huM jinezvaranA upadezAnusAra A niryuktio kahIza, te udAharaNa, hetu, kAraNa, pada samUhathI upadezAnusAra A niyuktio kahIza, te udAharaNa, hetu, kAraNa, pada samUhathI yukta saMeopamAM kahevAze. * x * x * ukata pattanipuNa eTale mokSanA aMgapaNAthI "parama'nuM ane nipuNa - baMsakapaNAnuM sUcaka che. tethI ahIM manu mRta jevo saMsAra saMbaMdhI vyavahAra nathI, paNa satya pratijJA vyavahAra che. kriyA abhidhAnanuM kAraNa, AmAM aneka judA graMthono viSaya che. - 4 - A kRtavizeSa niyukti svabuddhithI nahIM paNa jinopadeza vaDe kahIza. mANaT - sAdhya, sAdhana, anvaya, vyatirekanuM pradarzana-TAMta, sAdhya dharma anvaya vyatireka lakSaNa te hetu. kyAMka hetu choDIne dRSTAMta ja kahe che. * x * kyAMka mAtra hetu kahela che. - x - titikAra kahe che ke - "jinezvaranuM vacana siddha che, koI vakhata udAharaNa kaheze e koI vakhata zrotAne AzrIne hetu kaheze. kemake te upapatti mAtra che, jemake nirUpama sukhavALA siddha che, kemake jJAnamAM koI prakAre kSati nathI. * x - X - 4 - pahelI sAmAyika nAme upodghAta niyukita kahIza - * niyukti-87 : garajanoe upadezela ane AcAryanI paraMparAmAM Avela enI sAmAyikanI niyukitane huM kahIza. * vivecana-87 : sAmAyika sUtranI niyukti, je tIrthakara, gaNadharAdie ziSyo sanmukha upadezelI ane AcAryanI paraMparAthI AvelI che, tene kahIza. te paraMparAthI be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. dravya paraMparA - jema iMTone paraMparAe eka puruSa, bIjA puruSane pahoMcADe che, te saMbaMdhe kathA gAthA kahIzuM. bhAva paraMparA te upodghAta niyukti ja AcArya paraMparAthI Avela che. kevI rIte? jaMbUsvAmIe prabhavasvAmIne ApI, teNe zayyabhava svAmIne kahI e rIte athavA AcArya paraMparAthI AvelI garae kahI. [prazna dravya - je iMTo Adi che, te paraMparAe pahoMcADavI yogya che, paNa bhAva to zrutajJAnanA paryAyapaNAthI eka vastumAMthI bIjImAM javAno abhAva che, to Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 te paraMparAthI kema Ave ? ItyAdi prazno - (uttara) A upacAra hovAthI doSa che. jema rUpiyAthI ghI AvyuM e pramANe AcAryanI paraMparAno hetu hovAthI "Avela che" tema jANavuM eTale bodhavacana A Agamana zabda che, paNa kriyArUpe nathI. dravya paraMparAnuM dRSTAMta - sAketanagara hatuM. tenI IzAne surapriya nAmaka yakSamaMdira hatuM, temAM surapriyanI mUrtinuM citra hatuM. te prativarSa navuM cItarAya che, teno parama mahotsava karAya che. te citarela yakSa sadezya rUpe rahI te citra karanArane mAre che, te DarathI jo na citare to maskIno roga phelAve che. tethI badhAne bacAvavA sitArAmAM ekane maravAnI pharaja paDe che. tethI badhAM citAsa jIva laIne bhAgavA lAgyA. rAjAne khabara paDI. teNe vicAryuM ke badhAM citArA cAlyA jaze, to A cakSa amane badhAMne ociMtA mArI nAMkhaze. tethI citArane bolAvIne InAmo ApI saMtuSTa karyA. temanA nAmanI ciThThI lakhI. jenuM nAma nIkaLe te citra banAve ane mRtyuvaza thAya. koI divase kosAMbIthI eka citArAma bhAgIne kAma zIkhavA Avyo. cItArAnA gharamAM bharANo, te gharamAM DosIne eka putra hato, tenI sAthe citArAnA putrane maitrI thaI. koI divase ciThThImAM te DosInA dIkarAnuM nAma nIkaLatA, dosI raDavA lAgI. paradezI chokarAe kahyuM ke - raDa nahIM, huM citra karI AvIza. * x * pachI teNe chaTTanuM paccakakhANa karyuM, akhaMDita be vase pahe, mukhakoza bAMdhyo. navA kaLazonI bhUmi sApha karI, navA kucaDA-pIMchI-malakAdi taiyAra karyA - x - yogya rIte citra banAvI, te citranA page paDIne kahyuM - yAdeva ! meM tamAro kaMIpaNa aparAdha karyo hoya to kSamA karazo. tyAre yakSe varadAna mAMgavA kahyuM. citArApune kahyuM - AjathI tamAre koIne mAravo nahIM. co kahyuM - bhale ! tema thAo. yakSe bIjA varadAna mATe kahyuM. citAra putra bolyo ke jeno ekadeza jouM te dvipada, catuSpada ke apada je hoya tenuM citra huM banAvI zake. yakSe kahyuM - jA, tema ja thaze. yakSa gayo. rAjAe A vAta sAMbhaLI tenuM sanmAna karyuM. pachI te citAro kosAMbI nagarI gayo tyAM zatAnika nAme sajA hato. tene tyAM misabhA na hatI, sitArAne bolAvyA, sabhAnA bhAga pADI dIdhA, temAM varadAnavALA sitArAne aMtaHpurano kIDApadezano bhAga cItaravA Apyo. teNe tyAM jevuM aMtaHpura hatuM, tevuM citra karyuM. koI vakhate jALInA paDadAmAMthI mRgAvatI rANInA pagano aMgUTho joyo, teNe upamAnathI rANInuM rUpa doryuM. te citArAnI AMkha mIMcakAtA eka zAhInuM TapakuM gaNInA citramAM sAthaLa upara paDyuM. sitArAo bhuMsI nAMkhyuM. e rIte traNa vakhata banyuM tyAre tene khyAla Avyo ke A Ta5kuM talane mATe jarUrI che. cirasabhA taiyAra thaI, rAjA jovA Avyo, rANInA citramAM gupta bhAge tala jotA kopita thayo, A duSTa nakkI mArI rANIne bhogavI che, ema vicArI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 87 82 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tiryaMcarUpe upajelI, te tyAMthI marIne koI brAhmaNanA ghera dAsIputra thaI. te pAMca varSano thayo. te sonI paNa tiryaMcathI marIne te ja kuLamAM kanyArUpe janmI. pelA chokarAne te kanyAne ramADavA mATe nokarImAM rAkhyo. te kanyA nitya raDatI hatI. te chokaro kanyAne chAtI rAkhavA peTe hAtha pheravato hato, tyAM akasmAta teNInA yonidvArano sparza thayo kanyA raDatI baMdha thaI gaI. chokarAe jANyuM ke A chAnI rAkhavAno upAya che, chokarI jayAre raDe tyAre te chokaro yonine sparzato, kanyA raDatI baMdha thaI jatI. kanyAnA mAbApa te joI jatAM chokarAne kADhI mUkyo. mAravA hukama karyo. badhAM citArAe rAjAne kahyuM ke A devatAe varadAna Apelo citAro che. rAjAe dAsInuM mukha dekhADI tenI parIkSA karI, citArAe rUpa cItarI ApyuM, to paNa rAjAe teno aMguTho ane joDenI AMgaLI kapAvI nAMkhyA, dezanikAla karyo. citArAe pharI cakSanI ArAdhanA karI, yakSe varadAna ApyuM ke tuM DAbA hAthe cItarI zakIza. zatAnIkanuM vaira levA citAro pradhotarAjA pAse gayo. mRgAvatInuM citra bheMTa dharyuM. rAjAne mAhitI ApI. caMDaudhote zatAnIka rAjA pAse mRgAvatInI mAMgaNI karato dUta mokalyo. pachI - x - moTuM lazkara laI AvIne caDAI karI, alAbalI zatAnIka tenA bhayathI maraNa pAmyo. mRgAvatIe nAno bALaka hovAthI yukti karI * x " nagarane majabuta killo karAvyo. * x * dhana vaDe nagarI samRddha karI, guthI nagara na gherAya tevuM karI dIdhuM. pachI vicAryuM ke - x * bhagavata mahAvIra vicare che, jo te svAmI ahIM Ave to huM dIkSA lauM, bhagavaMte kevaLajJAnathI jANI, te tarapha vihAra karyo. samosaraNa cAyuM. vairo zAMta thayA. te vakhate prabhune sarvajJa jANIne manamAM ja prazna karyo. te samaye bhagavaMte pragaTa kahyuM ke- manamAM pUchavA karatAM vacanathI jAheramAM pUcha, jethI ghaNAM puraSo bodha pAmaze. tyAre teNe prazna karyo ke bhagavad ! nA sA sA sA ? je pUrve hatI te A che ? bhagavaMte kahyuM - hA, tyAre gautama svAmIe [bhavya jIvonA pratibodha mATe pUchyuM - ANe nA nA sA sA kema pUchyuM? bhagavaMte teNInuM cAstri kahyuM - te kALe te samaye caMpA nAme nagarI hatI. tyAM eka sonI A laMpaTa hato. te pa00-500 sonAmahoro ApI je koI suMdara kanyA maLe tene paraNato. e rIte pa00 kanyA paraNyo. te ekaika strIne cauda prakAranA dAgInA karAvI dIdhA. jeno je divase vAro hoya, tene te divase AbhUSaNo Ape. paNa bIjA divasomAM na Ape. bIjA koI tenI strI sAthe anAcAra na kare mATe te sonI gharamAMthI nIkaLato ja na hato ane koIne gharamAM pravezavA deto na hato. koI vakhate mitranA AgrahathI sonIne tene tyAM javuM paDyuM. tene gayelo jANI badhI strIoe IcchAnusAra nAnA karI, * x - sugaMdhI lepa karI, sArAM vastro paherI, caude AbhuSaNo paherI, darpaNa hAthamAM laIne beThI, tevAmAM sonI pAcho Avyo. - strIone joIne kopAyamAna thayo. temAM mukhya hatI tene ekane maraNatola mAra mAryo. bIjI badhIne thayuM ke ApaNAM A ja hAla thaze. badhIe paraspara saMketa karyo. sonIne 499 strIoe darpaNo eka sAthe te sonI upara pheMkyA. sonI tyAM ja maraNa pAmyo. pachI pastAvo thavAthI - 4 - badhIe oraDA baMdha karyA, saMketathI Aga saLagAvI badhI baLI marI. A pramANe pazcAtApanA komaLa pariNAme aMtakALe akAma nirjarAcI marIne te 499 strIo puruSarUpe janmI. coronI ToLImAM te badhAM dAkhala thayA. te sonI paNa marIne tiryaya thayo. sonIe mArelI prathama strI tyAM [31/6] te chokaro - 4 - kALakrame coraspallImAM pahoMcyo. pe'lA 499 coro sAthe thaI gayo. koI vakhata 500 cora pe'lA nagaramAM gayA, dhADa pADI, pe'lI brAhmaNa kanyAne suMdara jANIne laI lIdhI. 500 puruSoe bhogavI. pachI temane ciMtA thaI ke A biyArI ekalI kema sahana karaze ? jo koI bIjI maLe, to teNIne vizrAMti maLe. tema vicArI bIjI strI lAvyA. koI vakhata te bIjI strIne * x * prapaMcathI kuvAmAM pADI dIdhI. coroe AvIne tapAsa karatAM khabara paDI ke pahelI strIe ja bIjIne mArI nAMkhI che tyAre pe'lA dAsIputrane thayuM ke A ja amArA brAhmaNazeThanI kanyA che. teno nizcaya karavA * x - bhagavaMtane prazna karyo. bhagavaMte kahyuM ke hA, te tArI ja bahena che. tyAre te dAsIpaNe jANyuM ke pUrvabhavanA pApanA udayathI tene kevI duSTa buddhi che ke bALapaNathI ja kAma vikAra hato. pao0 coronA kaTa chatAM teNIe bIjI strIne mArI nAMkhI A kAmavikAravALA saMsArane dhikkAra che. ema vairAgya pAmI bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. AkhI paryA tyAre vadhu vairAgyavALI banI. tyAre mRgAvatI rANI ubhI thaIne bhagavaMta pAse AvI vaMdana karI bolI ke - jo caMDaudhotarAjA AjJA Ape to huM dIkSA lauM. tyAre deva-manuSya-asuranI parSadAmAM lajjA pAmI caMdrapote AjJA ApI. - x - mRgAvatIe dIkSA lIdhI. 499 coroe paNa dIkSA lIdhI. pradhotanI aMgAravatI Adi AThe paTTarANIe paNa dIkSA lIdhI. ukta kathAmAM - cauda rAjAnA sainyae paraMparAthI iMTo lAvIne mUkI, te dravyaparaMparA kahevAya. have niyukti zabdanuM svarUpa kahe che - * niyukti88 : nizayathI je artho kahyA che, te artho joDelA hovAthI niyukita kahevAya che, tene suganI paripATIthI kahevAne Icache che. * vivecana-88 : nizcaya vaDe athavA prathama sarvathA adhikapaNe yukta karyA te niryukta. padArtha te jIva Adi, te zratanA viSayamAM che, tenI satramAM ja yojanA thayelI che, tenA vaDe A niyukti che. arthAt niyukta je padArtho tenI yukti te niyukti. athAt sUtramAM Avela viSayanI niyukti batAvavI te ja niyukti kahevAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upoddAta ni 88 [zaMkA sUramAM samyaka rIte a yojelA che, to pharI pAchI ahIM zAnI yojanA karo cho ? [uttara jo ke satromAM artho yojyA che, to paNa te badhAne samajI zakAtA nathI. tene samajAvavA mATe Ave che. zrotAne badhuM na samajAya to tenA anugrahane mATe sUga paripATIthI kahevAne Icche che athavA ziSya ja na samajAtA viSayane pharI pharI pUche che ke he guru ! amane sUgaparipATI kaho. ahIM vyAkhyAnano artha niryukti che, mATe pharI yojanA karavI adoSa che. have mahApuruSonuM zIla Adi saMpadAnuM yuktapaNuM kahe che - * niyukti -89,0 : tapa, niyama, phAnarUpa vRkSa upara ArUDha thayela, amitajJAnI evA arihaMta bhavikajanonA bodAne mATe jJAnanI vRSTi kare che. buddhimaya paTa vaDe gaNadho tene grahaNa karIne pravacanArthe tIrthakara bhASita vacanone sUkapaNe guMthe che. * vivecana-890 : A eka rUpaka batAvyuM. temAM vRkSo be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyavRkSa te kAtarU. jemake koI puruSa tenA upara caDIne tenA gaMdhAdi guNovALA phUlono saMcaya karIne tenA nIce ubhelA puruSone anukaMpA vaDe uparathI Ape che, lenArA paNa dhULa ke kAdavamAM paDI bagaDI na jAya te mATe vimala vistIrNa paTamAM khIle che, IcchAnusAra upabhogamAM laI AnaMda pAme che, tema ahIM bhAvavRkSAmAM samajavuM. tapa, niyama, jJAna te ja vRkSa che temAM sanasanAdi bAhya ane atyaMtara bheda te tapa. niyama eTale Indriya ane mananuM niyamana jemake zromAdine saMyama ane krodhAdino nigraha. jJAna-kevaLajJAna. AvA vRkSe caDIne, jJAna saMpUrNa-saMpUrNa be bhede che, temAM saMpUrNane jaNAve che - jene saMpUrNa kevaLa che, te kevalI. te paNa cAra bhede che - zrata, samyakatva, cAstri ane kSAyikajJAna. athavA zruta, avadha, mana:paryava ane kevaLa. te kRtAdino vyavaccheda karavA sarvajJano khulAso batAvavA amitajJAnI kahyuM. temAMthI jJAnavRSTi - x - arthAt zabda vRSTi kare che. zA mATe ? bhavyapuruSone bodha thavA mATe. [zaMkA kRtakRtyane tavanuM kathana karavuM prayojananA abhAve nirarthaka che, prayojana bAkI raheluM mAnIe to kRtakRtyatva ghaTe nahIM vaLI sarvajJa ane vItarAga hovAthI bhavone ja bodha kare evuM siddha na thAya, abhavyane bodha na karavAthI asarvajJa ane avItarAgavano prasaMga Ave. [samAdhAna] ame sarvathA kRtakRtyatA svIkAratA nathI, kemake sAkAra prabhune tIrthakara nAma karmanA vipAkano anubhava bAkI che, te dhamadizanAdi vaDe ja bhogavAya che. bIjuM bhagavaMta dhamadizanA pravatavi, te svabhAva bhinnatAthI ekane bodha pamADe, bIjAne na pamADe. jema puruSa ane ghuvaDamAM sUrya sarakho ja prakAze che, to paNa purapa sUrya prakAzathI khIle che, ghuvaDa AMkho mIMcI de che. siddhasena divAkajI kahe che - he bhagavan! ApanA nirmaLa ane ekAMta hitakara vAkyathI paNa keTalAMkane bodha thato nathI. e Azcarya che, kemake sUryanA prabhAtanA kiraNo kone jovA yogya thatAM nathI ? paNa jyAre huM ghuvaDanI sthitimAM houM, tyAre Azcarya thatuM nathI. kemake svabhAvathI ja kliSTa cittavALAne sUryanA tejasvI nirmaLa kiraNo paNa AMkho mIMcAve che. athavA sAro vaidha sAdhya vyAdhinI davA Ape to tene asAdhyanuM jJAna nathI ema na kahevAya, rIte bhavya-abhavyano karmaroga joIne bhavyano karmamaLa dUra kare ane abhavyano na kare, tethI bhagavaMtanuM A gI-dveSIpaNuM na kahevAya. - uparokta jJAnavRSTine buddhimaya eTale buddhi AtmA vaDe ja athavA buddhi ja jeno AtmA che tevo koI buddhirUpa paTTa varDa gaNadharo saMpUrNa jJAnakusumanI vRSTine grahaNa kare che, kemake gaNadharonA pUrvanA punyathI bIjAdi buddhi hoya che. pachI te tIrthaMkara pAse sAMbhaLelA vacanarUpa phUlone vicitra kusumavALA mAphaka guMce che. zA mATe ? pragata, prazasta ke prathama pradhAna evuM vacana te pravacana che. te ja dvAdazAMgI che, gaNipiTaka che, eTale bhagavaMta pAse artha sAMbhaLIne bAra aMganI sthanA kare che athavA bIjuM prayojana kahe che - * niyukti-1-vivecana : pada, vAkya, prakaraNa, adhyAya, prAkRta Adi niyatakame sthApelAM jina vacano thoDI mahenato laI zakAya che, tathA tenuM gaNavuM. dhAraNA karavI, te paNa canA karI hoya to sakhe thaI zake, eTale ATaluM bhaNyA, ATaluM bAkI che te gaNanA kahevAya. tene na vItavuM te dhAraNA tathA zIkhavavuM, pUchavuM saMhevuM paDe che -x * yAna - ziSyone zIkhavavuM te, prajhana * saMzaya ke ApattimAM asaMzayAyeM pUchAya ke A kaheluM vAkya potAnI, vivakSAnuM sUcaka che? ukata hetuthI haMmezAM kAyama rahe te nayanA abhipAyathI jIvita karyuM. aNa itha viyAtAM gaNadharoe sUtra thyA che ane te viSayane zIkhavIne atyAra sudhI kAyama rAkhyo athavA jIvitane badale jIta laIe to, A gaNagharonuM avazya karmala che. temano nAma karmodaya che, tenA udaye sUga canA kavarI. [prazna tIrthakaroe kahelAM te ja sUtro che, gaNadhare sUtro karyA temAM zuM vizeSa che ? (uttara) te bhagavana tIrthakara viziSTa mativAlA gaNadharonI apekSAthI ghaNAM arthavALuM gaMbhIra thoDuM viSaya mAtra kahe che, paNa bIjA badhAM samaje eTaluM vistAravALuM kahetAM nathI - * niryukti-2 : raheto ane kahe che, te sAMbhaLI nipuNa gaNadharo zAsananA hita mATe sUjhane ce che, tethI paraMparAe sUtra pravarte che. * vivecana-2 :prina) artha kahevA yogya nathI, kemake te 'azabda' rUpe che, to tevA zabdane Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 92 kevI rIte kahyo ? [uttara] zabda ja arthanA pratyAyana [oLakhAvanAra] nuM kArya hovAthI upacArathI zabdano artha kahyo. jemake AcAra vacana bolavAthI AcAra [vartana] samajAya che. nipuNa - sUkSma paNa ghaNAM arthavALuM athavA niyataguNavALuM te niguNa, kemake temAM saMpUrNa guNo sthApelAM che athavA pAThAMtarathI nipuNa ke niguNa gaNadharo racanA kare che. 85 [prazna] artha oLakhAvanAra zabdane jinezvara bole che, paNa sAkSAt artha batAvatA nathI, gaNadharo paNa zabdarUpa ja zruta guMthe che, to temAM bheda zo che ? [uttara] pUrve gAthAmAM batAvela ja che. have te sUtra kyAMthI kyAM sudhI keTalAM parimANanuM che? te kahe che - * niyukti-93 : sAmAyikathI biMdusAra sudhI zrutajJAna che, teno sAra cAstri che, cAstrino sAra te nirvANa che. * vivecana-93 : jenI AdimAM sAmAyika che, te zrutajJAna che, te biMdusAra paryanta che. khAva zabdathI sUcavela che ke paheluM, bIjuM evA bAra aMga te dRSTivAda sudhI che, te zrutajJAnanuM pradhAnaphaLa cAritra che. A traNa zabda vartanarUpe che athavA jenA vaDe mokSapada prApta thAya te cAstri che. cAstrino sAra mokSa [nirvANa] che. sAra - pradhAna phaLa paryAya. api zabdathI samyakatvano sAra paNa cAritra che athavA zrutajJAnano sAra paNa cAstri che. jo tema na laIe to nirvANamAM jJAnanuM hetupaNuM na thAya ane te aniSTa che. tattvArtha sUtrakAra paNa kahe che - samyag darzana, jJAna, cAstri e traNeno samanvaya mokSamArga che. zruta e nirvANanA hetupaNe sAmAnya hovA chatAM cAstrithI mokSa ane zruthI cAstri eTale zrutathI paraMparAe mokSa thAya. chatAM jJAna ane caraNanuM mokSamAM pradhAnapaNuM che te batAvavA Avo upanyAsa karela che ke zrutathI cAstri ane cAtrithI mokSa thAya che. ahIM gharaLa' te saMyama ane taparUpe che, nirvANa te badhAM karmarUpa rogano maLa dUra thavAthI jIvanuM potAnA rUpamAM niraMtara muktipadamAM rahevuM che ahIM paNa niyamathI zailezI avasthA sparzIne turaMta mokSa pAme. cAra ghanaghAti karma kSaya thayA pachI kevaLajJAnAdi uttama guNo AtmAmAM pragaTa thayAM chatAM zailezI avasthA vinA mokSa na maLe. tethI ahIM kahyuM ke cAstrino sAra nirvANa che anyathA te ja zailezI avasthAmAM kSAyika jJAna, darzana na hoya. tethI darzanAdi traNenA samuditapaNAthI nirvANa hetutva che, traNemAMthI eke ochuM hoya to nahIM - niryuktikAra kahe che - - * niyukti-94 je jIva tapa, saMyamamaya yogone vahana karavAmAM samartha nathI, te zrutajJAnavALo hovA chatAM paNa mokSa pAmI zakato nathI. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-94 : zrutajJAnamAM, api zabdathI mati AdimAM paNa vartato mokSane pAmato nathI. AnA dvArA pratijJArtha sUcavela che ke je tapa saMyamarUpa yogone sahana karavA zaktimAna na thAya. A rIte hetvartha kahyo. dRSTAMta AgaLa kahevAze. prayoga A rIte - jJAna ekaluM Icchita arthanuM prApaka nathI, sankriyAnA abhAvathI, jemake - 4 - mArgano jJAtA nimika hoya, vahANa hoya, chatAM Icchita dizAmAM preraka pavananA abhAve vahANa na cAle. * niyukti-95,96-vivecana : jema sAro nAvika vahANanA sukarNanI dhArA upara beTho hoya, to paNa aMdara beThelA vepArInI Icchita bhUmie javA te dizAnA pavana vinA samudra taravA zaktimAna nathI. Ama je rIte nipuNa khalAsI pavana vinA vahANa na calAvI zake, tema zrutajJAnI sAdhu pota-nAva vaDe matijJAnarUpa sukAne beThelo hoya to paNa tapa, saMyamanA anuSThAna vinA saMsAra samudra taravA zaktimAna na thAya. nipuNa zabdathI-zrutajJAnane vadhAre meLavelo artha karyo. arthAt sAdhue jJAna bhaNIne paNa tapa ane saMyamanA anuSThAnamAM apramAdapaNe vartavuM. Aloka saMbaMdhI dRSTAMta kahe che - * niryukti-97 : 6 'saMghararUpa' samudrathI upara AvelA he pANI! tuM pharI saMsAramAM DUbIza nahIM. cAstriguNarahita pANI ghaNuM jANavA chatAM saMsAramAM DUbe che. * vivecana-97 : dRSTAMta vaDe padArthanuM svarUpa barobara samajAya che, mATe kahe che - koI kAcabo ghaNAM pAMdaDAthI chidrarahita paDalathI DhaMkAyelA pANIvALA aMdhakAranA moTA kuMDamAM rahyo che. - 4 - pIDAthI Amatema bhaTakato hato. koI vakhate paDalamAM paDela chidrathI bahAra Avyo. tyAre zaradapUrNimAno caMdra hato. tenA kiraNonA zItaLa sparzanuM sukha bhogavI, potAnA baMdhuone paNa bahAra lAvavA pharI pANImAM gayo. pharI pe'lu chidra na maLatAM bahu du:khI thayo. A pramANe jIvarUpa kAcabo anAdi karma saMtAna paDalathI DhaMkAyelo, mithyAdarzanAdi aMdhakArathI vyApta saMsAra sAgaramAM vividha vedanA ane aniSTa saMyogAdi duHkhothI pIDA pAmato koI vakhata manuSya janma saMbaMdhI chidra meLavIne jinacaMdra pravacanarUpa kiraNanA prakAzathI saMtoSa pAmI, manuSya janmane duSprApya jANIne snehamAM Aturacitta thaIne saMsAramAM pAcho paDe, to he ziSya ! tuM kAcabA mAphaka DUbato nahIM. prazna - kAcabo ajJAnI hovAthI DUbe, paNa sAdhu to jJAnI che, hita-ahita prApti-parihArano jJAtA che, te kema DUbe ? caraNa guNo vaDe aneka rIte hIna hoya, te ghaNuM jANe to paNa DUbe athavA nizcayanayathI bhaNelo paNa DUbato hoya to te ajJAnI ja che. kemake jJAnanuM phaLa meLavI na zakyo. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 98,99 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti -98,9-vivecana : ghaNuMe zruta bhaNyo hoya, paNa AMdhaLAne jema lAkho dIvA nakAmA che, temAM tene kriyA karyA vinA jJAna nakAmuM che. tathA thoDuM bhaNyo hoya to paNa caraNayuktane kAmanuM che, kemake dekhatAne eka dIvo paNa upayogI thAya che. prazna jo Ama hoya to caraNahIna puruSane jJAna saMpadA sugatinA phalanI apekSAthI nirarthaka che ? ame tema IcchIe chIe ke - * niyukti-100-vivecana : jema gadheDo caMdanano bhAra upADe to caMdananI zItaLatA na pAme, tema cA>>iAhIna jJAnI, jJAnano bhAgI thAya paNa sugatino bhAgI na thAya. have ziSyane A vayanA sAMbhaLI ekAMte jJAnamAM anAdara na thAo ane jJAnarahita zunya kriyAmAM papAta na thAo, tethI baMne paNa ekalAM hoya to ITa phala sAdhaka na thAya te kahe che - * niyukti -101 - mto evo pAMgaLo, doDato evo AMdhaLo baMne maLI mAM, tema kiyArahita jJAna ane jJAna vagaranI kriyA baMne nakAmA che. * vivecana-101 - eka mahAnagaramAM Aga lAgI, temAM be anAtha hatA. eka AMdhaLo, bIjo pAMgaLo, nagaramAM mANasone AgamAM baLI maravAnA bhaye, bhAgatA joyA. pAMgaLo paNa vinA doDI na zakyo, jANavA-dekhavA chatAM mArgamAM agni AvatA baLI maryo. AMdhaLo doDavA gayo, doDavAnA nirbhaya mArgane na jANavAthI zIgha agni mArgamAM paDIne maraNa pAmyo. A dRSTAMtano upanaya e che ke - jJAnI kriyA hita hoya te karma agnithI bacAvavAne asamartha che. bIjo jJAna vinA asamartha che. tethI - sankriyA yoganA zUnyapaNAthI nagara dAhamAM paMgu locanarUpa vijJAnavALo hoya to paNa viziSTa phaLa sAdhaka na banI zake, te ja pramANe saMjJAnasaMraMkarahitapaNAthI nagara dAhe AMdhaLAnI doDavAnI kriyA mAkaka mAtra kriyAnuM phaLa na maLe. [prazna] A rIte jJAna ane kriyA sAthe maLIne paNa nivaNasAdhaka sAmarthyavALA na banI zake, kemake baMnemAM mokSano abhAva che. retInA telanI mAphaka A aniTa che. [samAdhAna samudAya sAmarthya pratyakSa siddha che. kemake jJAna-kriyA bhegA maLavAthI sAdaDI Adi kAryasiddhi dekhAya ja che. tethI retInA telanI mAphaka pratyakSa vAta uDAvI zakAya nahIM. - x * mATe tamAro prazna nakAmo che. jaina matamAM ekAMtathI sarvathA jJAna ke cAritramAM sAdhanapaNuM nathI, evuM IcchatA nathI. darekamAM koI aMze to upakArIpaNuM che, te ame svIkArIe chIe. tethI ja kahe che ke - * niyukti-102 jema AMdhaLo ane pAMgaLo maLIne saMyukta potAnA nagaramAM pravezyA, tema jJAna ane kriyAnA saMyogathI mokSarUSa phaLa maLe che. paraMtu eka cakrathI ratha cAlato nathI. * vivecana-102 : te baMne bhegAM maLe to ISTaphaLa sAdhaka thAya, paNa ekaluM hoya to bIjAnI apekSAvALuM hovAthI asAdhaka che. tethI baMne ekalAM asAdhaka che eTale saMyoga siddhithI phaLa meLave che. jema eka cakrathI ratha na doDe. * x * tenuM daSTAMta kahe che - eka araNyamAM rAjabhayathI nagarathI AvIne loko rahyA. coronA bhayathI potAnAM vAhana rAyacIluM choDI jIva laIne bhAgyA. tyAM AMdhaLo ane pAMgaLo be anAtha hatA, te rahI gayA. coro pAchA gayA, tyAM dAvAnaLathI Aga lAgI. baMne karyA. aMdha kaccho chUTo mUkI doDavA lAgyo. paMgue kahyuM - aMdha ! tuM tyAM na jA, agni che. aMdhe pUchyuM - to kyAM jauM ? teNe kahyuM - huM paNa ati dUrano mArga batAvavA asamartha chuM. mane khaMbhe besADa, jethI huM tane agni Adi apAyothI bacAvI sukhethI nagare pahoMcADuM. aMdhe te vAta svIkArI, baMne kSema kuzaLa nagare pahoMcyA. e rIte jJAnakriyA baMne maLavAthI mokSa thAya. prayoga A pramANe - viziSTa kAraNa saMyoga abhilakSita kAryanA sAdhaka che. samyakRkriyA upalabdhi hoya to, aMdha paMkunA maLavAthI jema nagare pahoMcyo. paNa sammakriyA upalabdhi na hoya to abhilaSita phaLa sAdhaka na thAya. jema ISTa gamana kriyAthI vikala evo eka cakrano ratha Icchita sthAne na pahoMce. (pra) jJAna-kriyAnA sahakArIpaNe kayA prakAre kevo upakAra thAya ? pAlakhI upADanAra mAphaka eka samAna ke bhinna svabhAvapaNe gamana kriyAmAM AMkha ane paganA samUhanI mAphaka che ? bhinna svabhAvapaNe - * niyukti -103 - prakAzaka jJAna, zodhaka tapa, guptikara saMyama e traNeno samAyoga thatAM jinazAsanamAM mokSa kahelo che. * vivecana-103 - kacarAthI bharela moTuM ghara sApha karavA pradIpa lIdhelA puruSanA vyApAra jevuM che. ahIM jIvarUpa gharamAM kamarUpa kacaro bharelo che. te zodhavA AlaMbanarUpa jJAnAdino svabhAva bheda vaDe vyApAra jANavo. temAM - je jaNAya te jJAna. te prakAze che mATe prakAzaka. te jJAna prakAza karavA rUpe upakAraka che. jema aMdhakAramAM dIvo prakAzathI upakAra kare, tema jJAnano svabhAva prakAzakara che. kriyA to tapa-saMyamapaNAthI A rIte upakAra kare che - je zodhe te zodhaka. aneka bhavamAM meLavela ATha karmone tapAve te tapa che, te ja zodhaka hovAthI upakAraka che, kemake te teno svabhAva che. kacaro kADhavA rAkhelA majUra mAphaka tapa kacaro kADhe che. saMyamana te saMyama. te ja AzrayadvAne zekavArUpa che 4 zabda jJAnAdi mokSaphaLanI siddhimAM bhinna upakAra karanArA che, tema batAve che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 103 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 gopavavuM te gupti. te AvatAM karma kacarAne roke che. gupti kare te guptikara, saMyama apUrva karma kacaro rokavAmAM upakArI che. * x - A rIte tapa, saMyama, gupti traNe kacaro kADhavAmAM upakArI che. paraMtu jJAna ane sAtri baMne kSAyika hoya te mokSa Ape. kSayopazamathI karmamala na kapAya. kSAyika jJAna ane cAritranA samAyoge saMpUrNa mela kapAya, tema jinazAsanamAM kahyuM che. prazna - samyagu darzanAdi traNathI mokSa thAya te Agamano virodha thaze. kemake samyagdarzana vinA ukta jJAnAdi traNathI ja mokSa thaze evuM tame kaho cho (uttara) samyagudarzana te jJAnano eka bhAga hovAthI racirUpe che. tethI jJAnamAM aMtabhavi che, mATe adoSa che. pUrva niryuktikAre kahela ke zrutajJAnamAM vatato jIva moho na jAya, temAM A hetu che ke, te kSAyopathamika bhAvamAM che, x* at kSAyika jJAna-cAritra thAya tyAre mokSe maLe. have sUtranuM kSAyopathamikapaNuM batAve che - * niyukta-104 - bAra garUpa paNa sutajJAna sAyopayamika bhAve hoya che ane kevaLajJAnanI prApti mAtra kaSAyono kSaya thavAthI kSAyika bhAve ja thAya. * vivecana-104 : thavuM te bhAva, te audayikAdi aneka bhede che. tethI kahyuM ke bAra aMgavALu zrutajJAna tathA Apa zabdathI aMga bahAranuM jJAna tathA mati, avadhi, mana:paryava e traNa, sAmAyikAdi cAra cAstri kSAyopasamika bhAve che, paNa kevaLano bhAva te kaivalya, te dhAtikarmanA viyogathI utpanna thayela kevaLajJAna kSAyikabhAve che. A grahaNa karavAthI "ajJAnI prakRti muktapuruSa" matanuM khaMDana thAya che. * * * * * sva matathI to krodhAdi kaSAyano kSaya thatAM kevaLajJAnanI prApti thAya, anya prakAre nahIM. ahIM jo ke chAstha vItarAga avasthAmAM bArame guNa ThANe kSApaka zreNimAM kapAyo kSaya thatAM mohanIya sarvathA kSaya thayA pachI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna na hoya paNa jJAnAvaraNa (Adi ?] kSaya thayA pachI kevaLajJAna thAya. chatAM kaSAya kSaya batAvavAnuM kAraNa mohanIyanA bhedamAM kaSAyonuM prAdhAnya batAvavAnuM che. kaSAya kSaye nivaNa (kevaLajJAna ?] thAya. kevaLajJAna thAya tyAre samyagudarzana, jJAna, cA>>i gaNe kSAyikapaNe hoya tema siddha thAya che. prazna to pachI je kahyuM ke- zrutajJAnamAM jIva vartavA chatAM je tapa, saMyamarUpa yogathI zUnya che, te mokSana pAme te vizeSaNa nakAmuM thaze ne ? kemake - 4 - kevaLajJAnanA abhAve mokSa to nahIM ja thAya. [uttara) tamArI vAta satya che, paNa kSAyopathamika samyakatva-zruta-cAstri e traNe ekaThAM thAya pachI kSAyika samyakavAdi thatAM paraMparAe mokSa thAya che mATe amAruM kathana adoSa che - kSAyika jJAna ke zratAdino lAbhAlAbha kaI rIte thAya ? te kahe che - * niryukti-105,106 : ATha prakRtinI utkRSTa sthitimAM vatato jIva cAramAMthI eke sAmAyikane na pAmI zake. jo sAta koMnI eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdaranI sthiti hoya to cAramAMthI eka sAmAyika pAme che. * vivecana-105,106 - - jJAnAvaraNIyAdi ATha karmaprakRtinI utkRSTa sthitimAM vatato jIva pUrvokta sAmAyikAdi arthAta samyakatva, zrata, dezavirati ane sarva virati temAMnuM koIpaNa eka sAmAyika paNa maLe nahIM. Apa zabdathI mati, avadhi, mana:paryava, kevaLajJAnAdi paNa na maLe, pUrve pAmela paNa na hoya. kemake je eka vakhata samyakatva pAmIne vamela hoya te paNa graMthIne ulaMghIne utkRSTa sthitika karma prakRti pharI na bAMdhe. ekalA AyanI utkRSTa sthitimAM vartamAna pUrva pratipanna hoya te anutara vimAne upapAta kALe deva che, paNa te tyAM utpanna thatAM pUrve samyakatyAdi pAmelo gaNAya, paNa navuM samyakatva na pAme. tu zabdathI samajavuM ke jaghanyasthitimAM vartanAro jIva pratipanna paNa na hoya ane ekalA Ayu karmanI jaghanya sthitimAM vartamAna jIva pUrva pratipanna ke pratipadhamAnaka paNa na hoya, kemake kSullaka bhavamAM jaghanyAya anaMtakAya vanaspatimAM ja hoya che. temAM pUrva pratipanna ke pratipadhamAnakano abhAva hoya che. te prakRtinI utkRSTa, jaghanya bhedathI bhinna sthiti A pramANe - pahelAMnA traNa te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya tathA aMtarAya karmanI utkRSTa sthiti 30 koDAkoDI, mohanIyanI 30, nAma ane goganI 20 koDAkoDI ane Ayu karmanI 33-sAgaropama che. jaghanya sthiti - vedanIyanI 12-muhUrta, nAma ane goganI 8-muhUrta, bAkInA cha karmonI aMtarmuhUrta che. tema tavArthamAM kahela che. [prana] A badhI sAthe ja utkRSTa sthiti meLave ke ekanI utkRSTa sthiti thatAM bIjI niyamathI hoya? [uttara] mohanIyanI utkRSTa sthitimAM bAkInI chanI utkRSTa hoya ja. AyunI utkRSTa ke madhyama sthiti hoya paNa jaghanya na hoya. mohanIya sivAyanI koInI paNa utkRSTa sthitimAM mohanIya ane zeSa prakRtinI utkRSTa ke madhyama hoya paNa jaghanya na hoya. Ayu choDIne sAta karmanI je paryantavartinI sthitine AzrIne eka sAgaropama koDAkoDI sthitimAM vartanAro thAya tyAre te uparokta cAra zrata sAmAyikAdine meLave che, paNa vadhu sthiti bhogavavI bAkI hoya to te cAramAMnuM ekapaNa na maLe. * x * have AkhI gAvAno artha vizeSathI kahe che jyAre sAta karmanI paryantavartinI sAgaropama koDAkoDI sthitimAM eka palyopamano asaMgeya bhAga hIna thAya tyAre ghana gaNadvaipano pariNAma atyaMta darbhedya che. tethI lAkaDAMnI gAMTha cIravA mAphaka karmagraMthi bhedavI muzkela che. bhASyakAra kahe che - A mithyAtvanI karma gAMTha karkaza dhana rUDha guDha gAMTha mAphaka bhedavI muzkela Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 105,106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che, kemake jIvane kamajanita cIkaNa rAgadveSano pariNAma che. A karmagraMthi bhedAvAthI ja samyakatva lAbha thAya che. te graMthi bheda mano vighAtanA parizramAdithI du:sAdhya che, te A pramANe - te jIva karma rispanA madhyamAM gayelo, te graMthIne pAmIne ghaNo thAkI jAya che, kemake tyAM ghaNAM aMtakara karmabu ekaThA thaIne kheda Ape che. - x * bIjo vAdI kahe che - te karmagraMthi bhedavAthI zuM prayojana che ? athavA samyakatpAdinA lAbhathI zuM prayojana ? ghaNI lAMbI karmasthiti samyakatvAdi rahita hato tyAre paNa kSaya karyo temaja gaNarahitapaNe bAkInA koDAkoDI sAgaropamathI kaMIka nyUna khapAvIne mokSano bhAgI thAya to zuM vAMdho ? tevI avasthAmAM rahelo, jo bIjA guNo saMpAdana na kare to bAkI rahelI sthitino kSaya karavAmAM tathA mokSamAM javAne samartha nathI kemake cittavighAta Adi ghaNAM vino che, pUrve aprApya evA viziSTa phaLanI najIka AvI pahoMcela che, pUrve bhogavela sukhAdithI mophAphaLa meLavavuM azakya thAya * * * * * * * karmanI sthiti khapAvatA pahelAM ghaNuM saheluM che. paNa mokSa sAdhatI vakhate ghaNI kaThaNa che, te vakhate cArika pAlana ane samyagadarzana pAlana badhuM kaThina ane vinavALuM thAya che. * * * x * samyaktva prApti vinA aA karma paNa dUra karyA vinA mokSa na sAdhI zake. have samyaktva guNa prApti vidhi kahe che - jIvo be bhede che - bhavya, abhavya. bhavyane traNa karaNa thAya che paraVT - eka jAtano vizeSa pariNAma. te A - yuvA pravRtta karaNa, apUrvakaraNa, anivRtti karaNa. yathA pravRta - je rIte pravarte che. te anAdi che. aprApta pUrva te apUrva, pAchuM na phare te anivarti. samyagadarzana lAbhathI na tivarte che. temAM abhavyone yathApravRta karaNa ja hoya. jyAM sudhI graMthi che tyAM sudhI paheluM karaNa che, tene ullaMghavAthI bIjuM thAya. samyak darzana lAbhAbhimukhane bIjuM karaNa hoya. have traNa karaNone AzrIne samyakatva sAmAyika Adi lAbhanI daSTAMtone kahe prazna - A dehAMta ja anupapanna che. kemake saMsArI vyApAravALA jIvane dareka samaye caya-apacaya batAvyA che. temAM asaMyatane caya ghaNo thAya ane apacaya thoDo thAya. kahyuM che ke - jema koI moTA pAyAmAM ghaDo bharI bharIne nAMkhe ane naLa bharI-bharIne kADhe tevuM asaMyata aviratine hoya che, te ghaNAM bAMdhe ane thoDAM khape che. cAsTivaMtane ulaTuM che - pramata saMyatane ghaNI nirjarA ane thoDo karmabaMdha thAya che.. - have apramattane bIlakula baMdha na thAya te kahe che - jema moTA pAyAmAM ghaDo bharI-bharIne kADhe ane nAMkhe jarA paNa nahIM, tema apamata saMyata ghaNI nirbhara kare ane jarA paNa na bAMdhe. asaMyata mithyArdaSTine ghaNo baMdha ane thoDI nirjarA thAya, to tene graMthi bhedanI prApti kyAMtI thAya? te bAhulyatAne AzrIne kahela che. jo sarvathA temaja mAnIe, to ghaNo caya thavAthI badhAM karma pudgalo teo grahaNa karI le, paNa tema mAnavuM aniSTa che. samyagadarzanAdinI prApti anubhava siddha che. mATe palyAdi daTAMta koI-koI jIvane AzrIne jANavA. anAbhogamAM vadhu karmano kSaya kevI rIte thAya, tene AzrIne parvatIya pattharanA deTAMto che. parvatIya nadInA pattharo paraspara ghasAIne vinA prayatna goLa-goLa thAya che, tema yathApravRttikaraNe jIvo thAya che. - kIDInuM daSTAMta - te pRthvImAM svabhAvathI ja gamana kare che, pachI ThuMThA upara caDe che, pAMkho AvatA tyAMthI uDI jAya che, Toce caDIne pAchI utare che, ema jIvonuM paNa pRthvImAM gamana mAphaka yathApravRttakaraNa thAya che. huMThe caDavAnI jema apUrvakaraNa thAya, uDavA mAphaka anivartikaraNa thAya, TocethI utaravA mAphaka sthiti vadhAravA jevuM thAya. puraSadaSTAMta - koI traNa purUSo moTA nagare javAnI IcchAthI potAnA gAmathI nIkaLIne aTavIe AvyA. ghaNo lAMbo rasto oLaMgI thoDA vakhatamAM pahoMcavAne, bhaya sthAna joIne ghaNAM jorathI cAlatA baMne bAju ughADI talavAravALA be corane joyA, temAM eka sAmo thayo, bIjo coroe pakaDI lIdho, bIjo musAphara corone harAvIne Icita nagare pahoMcyo. e pramANe saMsAra aTavImAM traNa prakAre saMsArI puruSo che. paMcarUpa karmanI dIrdhasthiti che, bhayasthAna te graMthinI jagyA che, takara rU5 rAga dveSa che. temAM zatru sAme thanAra graMthi deza pAmIne pachI aniSTa pariNAmI thatAM karmanI vadhu utkRSTa sthiti bAMdhe, bIjo puruSa ke je tyAM aTakI gayo. trIjo puruSa te apUrvakaraNa pAmIne rAgadveSarUpa corone harAvI chelle samakita pAmyo. pinI A samyagadarzana upadezathI maLe ke vinA upadezathI? baMne prakAre maLe. kevI rIte? te kahe che - rastAmAM bhulA paDelA traNa musAphara mAphaka. eka musAphara potAnI meLe ja rasto zodhI kADhe che, bIjo jANItAne pUchIne sIdhA * niyukti -107 : pAlo, girinadIno patthara, kIDI, puruSa, mArga, tAva, kodrava, jaLa, vastro vagere sAmAyikanI prAptinA dRSTAMto che. * vivecana-107 : temAM palakanuM daTAMta kahe che - lATadezamAM dhAnyanA mApane pAlo kahe che. te mApa moTuM hoya, temAM thoDuM thoDuM dhAnya nAMkhe, ghaNuM ghaNuM kADhe, to te kALAMtare. khAlI thAya. ema karmarUpa dhAnyanA pAlAmAM jIva anAbhogavI cacA pravRtakaraNa vaDe thoDuM thoDuM karma bAMdhe ane ghaNuM ghaNuM khapAve to A graMthi AgaLa Ave, jo bhavya hoya to tene ulaMghIne apUrvakaraNavALo thAya che ane sammadarzana sanmukha jAya to anivarti thAya. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 107 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 rasta Ave che, koI sIdho rasto paNa meLavI zakato nathI. tema ahIM sarvathA sAthathI dUra thayelo jIva yathApravRtti karaNa vaDe saMsArATavImAM bhamato graMthi meLavI, apUrvakaraNa vaDe ullaMghI, anivarti kAraNa meLavI Apa meLe samyagadarzanAdi nivaNano rasto meLave che. bIjo mANasa paropadezathI meLave che, bIjo graMyika satva ja pAmato nathI. jvara deTAMta - koI tAva meLe utare, koI davA levAthI jAya, koI tAva jAya ja nahIM, tema ahIM mithyAdarzanarUpa javara svayaM jAya, jina vacanathI jAya, bIjAne jAya ja nahIM. karaNa yojanA pUrvavatu. - kodravanuM daTAMta - keTalAMka kodarAmAM meNo caDhe te svayaM kAlAMtare dUra thAya, koI chANa vagere sApha karI dUra thAya, keTalAMkamAM dUra thAya ja nahIM * * bAkI varavatu jANavuM. bhAvArtha A - apUrvakaraNethI ardha zuddha, purAzuddha evA kodarA mAphaka azaddha mithyAdarzanavALA, ardha zuddha samyagu-mithyAdarzanI, purA zuddha te samyakatvathI ema traNa bhede che - x * praNe karaNavALA bhavyane samyagradarzana na thAya, abhavyane yathA pravRtta karaNa ke jinezvaranI vibhUti joIne ke bIjA prayojanathI zrutasAmAyikano lAbha thAya, bIjo nahIM. jaLanuM deTAMta - pANI gArAvALuM, ardhazuddha, taddana nirmaLa ema traNa bhede che ItyAdi badhuM - X - X - kodravavat jANavuM. vastra dRSTAMta - te pramANe ja yojanA karavI. have prAsaMgika kathana * samyagdarzanano lAbha thayA pachI bAkI rahelAM karmanI sthiti palyopama pRthakava thatAM dezavirati pAme che. bAkI zeSa sthitimAM saMkhyaya sAgaropamo jatAM sarva virati pAme. bAkInI sthitinA paNa saMkhyAta sAgaropama jatAM upazamazreNI pAme, te ja rIte kSapaka zreNI pAme. ukata kALa dezavirati AdinI prApti saMbaMdhI deva-manuSyomAM utpanna thAya ane samyakatvathI bhraSTa nA thAya, to niyamathI ukADho jANavo. nahIM to zreNi thayA vinA samyakavAdi guNonI prApti eka bhavamAM paNa maLe, emAM koI doSa nathI. ahIM bhANakAranI sAkSI paNa Apela che. zrata samyakavAdinI prAptino prAsaMgika hetu kaho. have jenA udayathI samyakatva sAmAyika Adi na thAya ke maLyA pachI jato rahe, te kaSAyo keTalA che, keTalA pramANamAM che, kayuM athavA kone samyakatvAdi sAmAyikanuM AvaraNa che ? kono kayo upazamanAdi krama che te kahe che - * niyukti-108 - saMsAramAM joDanAra anaMtAnubaMdhI kaSAyonA udaye niyamA te ja bhAve siddhi pAmanAra paNa sabhyajavane pAmatA nathI. * vivecana-108 - pachInI gAthA paNa prAyaH keTaleka aMze ukata saMbaMdhavALI ja che. vyAkhyA * temAM prathamanA anaMtAnubaMdhI krodhAdinA udayathI samyakAvano ghAta thAya che. anaMtAnubaMdhInI prAthamikatAnuM kAraNa e che ke - badhAM guNonuM mULa samyakatva che. tenA ghAtaka anaMtAnubaMdhI kaSAya che athavA karma kSapaNAno A krama che. kapAyodaya - karmonI udIraNAnI AvalikAmAM Avela te pudgalothI utpanna sAmarthyatA, tenA udayamAM niyamathI zuM thAya? te pacI kahIzuM. hAla te prathama kaSAyone ja vizeSa rIte kahe che. te mohanIya karma vaDe ke tenA phaLabhUta saMsAra vaDe saMyoje te saMyojanA. A saMyojanA kaSAyonA udayathI tene aviparIta darzanano lAbha na thAya. je koIpaNa bhavamAM mokSe janAro che, te bhavasiddhika che, paNa ahIM tadubhava mogAmI jIva ja levo. tene anaMtAnubaMdhInA udayathI samyakatva na thAya. pa zabdathI jaNAve che ke- abhavya to na ja maLe. athavA parIta saMsArI paNa prathama kaSAyonA udayathI samyakatvane pAme. * niyukti -109 - bIjA-apatyAkhyAnI kaSAyanA udayamAM jIva samyakatva pAme paNa dezavirati na pAme. * vivecana-109 : dezavirati lakSaNa bIjA guNanA ghAtatvathI ke kSapaNAthI A krama che. 5 * karma athavA bhavano, lAbha karAve te kaSAya. #pAya - krodhAdi teno udaya athati apratyAkhyAna kaSAyanA udayathI dezavirati ke sarva viratirUpa pratyAkhyAna, jenI prAptimAM udayamAM na Ave te apratyAkhyAna. 4 zabda sarvathA niSedha arthamAM che. apratyAkhyAnanA udaye bhavyo samyagu darzana to pAme * x * paNa pApathI aTakavuM te viramaNa ke virati che ane virati na hoya te avirati che. koI aMze virati ane koI aMze avirati jenI nivRttimAM maLe te dezavirati che. tenI prApti na thAya. * niyukti-110 - | MIja pratyAkhyAna kaSAyanA udaye jIva dezavirati to pAmI zake che, paNa cAstri [sarva virati] pAmato nathI. * vivecana-11n : sarva virati nAme trIjA guNanA dhAtIpaNAthI ke kSapaNakamathI te bIjo kaSAya che. A pratyAkhyAna sarva virati lakSaNavALuM che, tene Avaka A bIjo kaSAya che. A pratyAkhyAtAvaraNanA udayathI sarva virati prApta na thAya. (pra] apratyAkhyAnamAM 4 niSedhAtmaka che ane pratyAkhyAnavaraNamAM mArA zabda paNa pratiSedhaka ja che, to baMnemAM taphAvata zo che? [uttara] na zabda sarva niSedha vayanavALo che ane ahIM AvarA mAM pratiSedhaka mAM thoDAM ke maryAdAvALA arthamAM che. tethI sarvaviratino niSedha karanAra che, paNa dezavirati niSedhaka nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 110 - - - deza ane eka deza maLI dezaikadeza che. temAM deza - thoDo bhAga. sthULa prANAtipAta zrAvakanuM paheluM vratabhaMga te jIvahiMsA che, teno ja eka deza te vanaspatikAyanI hiMsA che, te baMnenI virati te nivRtti che. tene pAme te deza cAritra che. pratyAkhyAnA varaNa kayodayathI dezaikadeza cAstri [virati] pAme, tethI vadhu (sarva virati na pAme. ECh vitti - nivRtti. - x - jenA vaDe aniMdita carAya te castri, teno bhAva te cAstri che. tenA paramArtha - pUrva bhave upArjita ATha prakAranA karmono apacaya karavA mATe caraNa cAstri che. te sarva sAvadha yoga nivRttirUpa kriyA che. teno lAbha na thAya. have upasaMhAra - * niyukti-111 : mULaguNano ghAta karanArA-anaMtAnubaMdhyAdinA udaye mULaguNone pAmI zakato nathI, saMjavalana kaSAyanA udaye yathAkhyAta cAstri na pAme. * vivecana-111 : mULaguNo uttaraguNanA AdhArarUpe che, te samyakatva, mahAvrata ane aNuvratarUpe che, te mULaguNono lAbha na meLave. kyAre ? mULa guNono ghAta karanArA te mULaguNaghAtI kaSAyo - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNa, te pratyekanA krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra bhede gaNatAM bAra bhedanA udayamAM. te pramANe thoDuM baDe te saMjvalana, pariSahAdinA saMghAtathI baLe, te saMjvalana krodhAdi cAra kaSAya che. temanA udaye cAtri na maLe athavA maLeluM jatuM rahe. [prazna] zuM badhuM cAstri jatuM rahe ke na maLe? [uttara] cathAkhyAta cAritra kaSAyarahita che, te jAya. paNa kaSAyavALuM sarva viraticAstri maLe. A saMjvalana kaSAyo yathAkhyAta cAstri mAtranA ghAti che ema nathI, bIjA deza cAstrinA paNa ghAti che. paraMtu bIjA cAstrinA dezaghAti paNa che, kemake saMjvalananA udaye bIjA cAstrimAM paNa thoDAM aticAra lAge. * niyukti-112 : sarve paNa aticAro saMjvalananA udare hoya che, bAra kaSAya to vaLI mULathI guNano cheda karanArA che. * vivecana-112 : AlocanAdithI chaMda paryanta prAyazcita vaDe zodhavA yogya che. api zabdathI keTalAMka cAtrimAM skhalanA thavAthI atiyAro che, te saMjvalana kaSAyonA udayathI ja hoya, - 4 - te sivAyanA bAra kaSAyonA udayathI mULa chaMda paNa thAya che. mULa - aTTamanA prAyazcitta vaDe thayela doSa chedAya, te mULa cheda, te saMpUrNa cAstrino cheda karanAra che. puna: zabda cAlu arthano vizeSArtha batAve che anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonA udayathI saMbaddha thAya che athavA mUla cheda yathAsaMbhave A yojavuM - pratyAkhyAnAvaraNa Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kaSAyonA udaye sarva cAstrino vinAza che. apratyAkhyAnathI dezavirati ane anaMtAnubaMdhIthI samyakatvanAza thAya. * niyukti-113 : yoga vaDe bAra prakAranA kaSAyono kSaya ke upazama thatAM yAtrine pAme Ex che. te yAtrinA pAMca bheda vizeSa che. * viverAna-113 : bAra prakAre anaMtAnubaMdhI Adi bhedavALA krodhAdi lakSaNa kaSAyo prazasta yoga vaDe kSaya karavAthI eTale taddana bujhAyelA agni samAna thAya athavA upazamabhasmasAt agni tulya, kSayopazama - ardhA bujhAvelA agni udghaTTana sama. yoza - mana, vacana, kAyAnA prazasta hetubhUta. cAstrilAbha thAya. A sAmAnyathI kahyuM. pachI bAre prakAranA kaSayonA kSayAdithI kahevAtA pAMca bhedo A che - * niyukti-114,115 : paheluM sAmAyika cAstri, bIjuM chedopasthApanIya, parihAra vizuddhi trIjuM, cothuM sUkSma saMparAya, pachI yathAkhyAta nAme pAMcamuM sarve jIvalokamAM prasiddha che. jene AcarIne suvihito mokSamAM jAya che. * vivecana-114,115 : sama - jJAna, darzana, cAritrano Ava - lAbha, te samaya, - 4 - te ja sAmAyika. te sAvadhayoga viratirUpa che. tethI badhuM paNa A cAstri avizeSathI sAmAyika che. paNa sAthe chedAdi bIjA vizeSaNo lagADavAthI zabda arthathI judApaNuM batAve che. temAM prathama vizeSaNa vinA sAmAnya zabda "sAmAyika' ja rahe che. tenA be bheda - itvara, cAvatkathika. temAM thoDAM kALa mATe te Invara, te bharata, auravatamAM pahelA-chellA tIrthaMkaramAM anAropitavratavALA zaikSane jANavuM. yAvatkathika - AtmAne AkhI jIMdagInuM hoya - x - madhyama ane videhanA tIrthanA sAdhune jANavuM. kemake temane upasthAnAno abhAva che. ahIM prasaMgathI sAdhunA sthita ane asthita kalpane kahe che - - x - zveta gAthA - AmAM cAra kalpa sthita che, cha kalpa asthita che. sthitacAra kayA che ? zayyAtara piMDa, cAra mahAvrata, puruSa jyeSTha, kRtikarmakaraNa bAkInA cha kalpa asthita che. te A pramANe - (1) cela - vastra jene nathI te acelaka, temAM rahelAM te acelakatva. videhanA ane madhyama tIrthaMkaranA tIrthanA sAdhu, pahelAM-chellA tIrthavartI sAdhuvat acelapaNe rahetA nathI. kema? teo Rju ane prAjJa hovAthI mUlyavAn ane vicitrAdi vastra paNa bhogave. paNa pahelAM-chellA tIrthanA sAdhu Rju-jaDa ane vakra-jaDa hovAthI mUlyavAn ane suMdara vastro na bhogavavAthI tathA jIrNAdi vastra paribhogathI acelakatva che. jIrNAdi vastronA sadbhAve acelakatva kema kahevAya ? jIrNapaNuM, asArapaNuM, alpapaNuM, viziSTa arthakriyA-sAdhanapaNuM, asaNuM che. lokavyavahAramAM tevI pravRtti Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 114,115 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che. jIrNa vastravALA kahe che ke bhAI ! mArI pAse vastra nathI, jaldI Apa ItyAdi. (2) auzika - te asthita che. kemake pahelA-chelA sAdhune AzrIne banela badhAM sAdhune ekalaya che. bAkInA tIrthanA sAdhumAM jene mATe banAvela che, tene ja akaya che, bIjAne nahIM. (3 ane 4) zayyAtara piMDa, rAjapiMDa * pahelAM chellA tIrthanA sAdhune na kalo, bAkInAne paNa na kalo, mATe te niyata kalA che. (5) kRtikarma - vaMdana, baghAM ja tIrthakaranA sAdhumAM navadIkSitane paNa cIrakALanI dIkSita sAdhvI paNa vAMde ane nAnA sAdhuo moTA sAdhune paNa vAMde mATe niyata kahyuM che. (6) mahAvata - prANAtipAta viramaNAdi badhAM ja sAdhu pAlana kare che, mATe niyata ka5 che. [prazna] pahelA-chellA sivAyanA tIryanA sAdhune maithuna viramaNa vajIne cAra vrata che, to sthita kA kaI rIte kahevAya? temane parigrahamAM aMtabhavathI te che ja. parigraha vinA strI kyAMthI bhogave ? (3) jyeSTha-sthita kA che. mAtra pahelAchellA tIrthanA sAdhune te kalA vaDI dIkSAthI che, bAkInA sAdhune sAmAyika uccare tyArathI che. (8) pratikramaNa - asthitaka che - pahelA chellA tIrthanA sAdhune niyamathI ubhayakALa pratikamaNa che. bAkInAne doSanA abhAve sarvakALe paNa apratikramaNa thAya che. (9,10) mAsakalA ane paryuSaNAkalA - asthitakalA che. pahelAM - chellA tIrthanA sAdhune niyamathI mAsakA vihAra che, bAkInAne doSanA abhAve na paNa hoya, e rIte paryuSaNA kapa paNa jANavo. saMkSepamAM A artha kahyo. vistArI artha bRhakAcI jANavo. have cAluvAta - [prazna pahelAM, chellAne Ivara sAmAyika hovA chatAM jAvajIvanI sAmAyika uccarAvAya che, to vaDI dIkSAmAM pUrvanA sAmAyikanA tyAgathI pratijJA lopa na thAya? [uttara] aticAranA abhAvathI doSa nathI. te ja sAmAyika pahelAM dIkSAmAM sAmAnyathI sAvadhayoga viramaNarUpe che, tene vadhu zuddha karavAthI saMjJA mAtra ja vizeSa che. A prathama cAstri kahyuM. have bIjuM chedopasthApanA kahe che - pUrva paryAyino cheda karI ziSyane mahAvratamAM sthApavo. te be prakAre che - sAticAra ane niraticAra. temAM niraticAra je Ivara sAmAyikavALAne vaDI dIkSAmAM sthApavo. athavA pArzvaprabhunA sAdhu mahAvIra prabhune kahyuM svIkAre tyAre pAMca mahAvratano svIkAra kare ane aticAra pUrvaka mULaguNonA dhAtakane karI vrata uccarAvavuM te che. parihAra vizaddhi * temAM pariharaNa te parihAra - tapa vizeSa che. tenA vaDe jemAM vizaddhi thAya te parihAra vizaddhika te be bhede - nirvisamAnaka ane nirviSTakAyika nirvizamAnaka - te tene Asevana karanArA che ane cAritranI sAthe ekamekapaNe che. Asevita vivakSita cATikAyavALA to nirviSTakAyavALA che. cArui paNa ekamekapaNe 31/7] hoya che. A cAritra ArAghavAmAM nava sAdhuno samUha hoya che. pahelo cAra pArivArika tapa karanArA, bIjA cAra vaiyAvacca karanArA, eka kalAmAM rahIne vAcanAcArya gura tarIke rahe che. emAM nirvizamAnakono A parihAra che. dhIra puruSoe A pArihAki tapa jaghanya, madhyama, utkRSTathI zIyALe, unALe, comAse Avo batAvyo che - unALAmAM jaghanyathI eka, madhyamathI be, utkRSTathI traNa upavAsa che. zIyALAmAM anukrame utkRSTa upavAsa be, traNa, cAra che. comAsAmAM te traNa, cAra, pAMca che. pAraNAmAM AyaMbila, pAMcanuM grahaNa ane gaucarImAM beno abhigraha che. A pramANe kalAmAM rahIne haMmezAM pAraNe AyaMbila kare. pahelAnA tapasvIno tapa cha mAse pUro thAya, tyAre tenI sevA karanArA tapasvI banI upara pramANe cha mAsano tapa kare. e rIte kalAmAM rahela vAsanAcArya paNa cha mAsano tapa kare, bAkInA sevA kare * * * A pramANe trIjA cArino tapa 18 mAsano che. ahIM saMkSepathI kahyuM, vizeSa jANavA IcchanAre vizeSa sUtrocI jANavo. kalA samApta thatAM A nave sAdhu jinaka svIkAre athavA potAnA gacchamAM jAya. * x - A tapa tIrthakara ke samIpe rahelA gaNadhara pAse uccare anya pAse nahIM. cothuM sUkSma saMparAya cAstri * x * jenA vaDe saMsAra vadhe te saMpAya, te ja kaSAyo che. kemake A rAtrimAM sUma lobhanA aMzo bAkI che. tethI tene sUkSma saMparAya kahe che. te be bhede che - vizudhyamAnaka, saMkSizyamAnaka vizuddhayamAnaka kSapaka ane upazamaka evI be zreNI caDhe ane saMkSizyamAnaka to upazama zreNIthI pAcho paDato hoya che. pAMcamuM yathAkhyAta cAritra * sUkSama saMparAya pachI turaMta akaSAya cAstri te cayAkhyAta che. A badhAM jIvalokamAM prasiddha che. te cAstri chAsya vItarAga ane kevaLIne hoya. temAM chavAstha upazAmakane tathA kSapakane hoya che. kevaLIne to sayogI ke ayogI guNaThANuM hoya che jene pAmIne jIvo ajara amara pada pAme che. ukta pAMca cAritromAM pahelAM traNa kSayopazama labhya che, bAkInAM chellA be upazama ke kSayamAM labhya che. tethI kopazama krama batAve che - * niyukti -116 : anaMtAnubaMdhIkaSAya, darzanamohanIya, napuMsakaveda, prIveda, hAsyAdi paka, puruSaveda banne ekAMtare sadaMza upazamAve che. * vivecana-116 : athavA chellA be cAsTi zreNImAM rahelAne ke zreNImAMthI upara caDelAne hoya che, mATe be zreNIno avasara che. temAM pahelI upazamazreNI che, tethI tenuM svarUpa kahe che - upazama zreNIno prAraMbhaka apramata sAdhu hoya che. bIjI kahe che ke- avirata, deza virata, prama, apramatta saMyatamAMno koIpaNa prAraMbhaka hoya che. zreNInI parisamAtimAM pramata, cApamata yatamAM koI paNa hoya te A rIte AraMbhe - akharfsa * avAja kare Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 116 1oo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che, jeo avikala hetupaNe azAtAvedanIyavALuM nArakI AdinuM Ayu bhogave che. te ana che. teno artha anaMtAnuM baMdhI krodhAdi che - x * A anaMtAnuM baMdhIne prazasta, pazasta adhyavasAyanA sthAnomAM rahIne cArene sAthe ja pahelAM aMtarmuhad kALamAM upazamAve, A rIte badhe upazamaka kALa aMtarmuhUrtano jANavo. pachI darzanagika upazamAve te ja che, te traNa prakAre mithyA, samithyA, samyagdarzana che. traNene sAthe ja upazamAve. tyArapachI puruSa jo prAraMbhaka hoya to anudIrNa paNa napuMsaka veda zamAve, pachI strIveda zamAve. pachI hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, guptAne zamAve. pachI puravadane ane chelle prIvedane zamAve, napuMsaka prAraMbhaka hoya to anudIrNa strIvedane, pachI puruSaveda ItyAdi zamAve. tyArapachI apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI be krodhane zamAve. pachI saMjvalanA krodhane zamAve. te rIte be mAna tathA saMjavalana mAna, pachI be mAyA ane saMjavalanA mAyA chevaTe ekalo saMjavalana lobha rahe che. tene upazamAvavA traNa bhAga kare che. be bhAga sAthe zamAve. trIjA bhAganA saMkhyaya khaMDo kare che. te paNa judA judA vakhate zamAve chatAM thoDo bhAga bAkI rahe, tenA asaMkhyaya khaMDo kare che. tene paNa eka eka samaye zamAve che. ahIM darzana saptakanI cAra krodha ane traNa darzananI maLIne sAta prakRti zamAvavAthI nivRttinAdara kahevAya. pachI anivRtti bAdara kahevAya. saMceya khaMDono chelo khaDuM bAkI rahe tyAM sudhI sUkSmasaMparAya hoya che. chellA khaMDanA asaMkhyaya karI samaye samaye upazamAve. (prajJa] saMjavalana Adi A pramANe kahelo upazama yukata che, paNa anaMtAnubaMdhIno to darzana pratipattimAM ja upazama hovAthI ghaTatuM nathI. [uttara] darzana pratipattimAM teono kSaya, upazama hoya che. ahIM upazama che, mATe virodha nathI. [prazna kSayopazama ane upazamamAM zo bheda che? [utara) udIrNano kSaya ane anudInA vipAka anubhavanI apekSAthI upazama che, paNa pradeza anubhavano udayamAM vidhamAna che ane upazamamAM pradeza anubhava paNa na hoya. A vAta bhASyamAM paNa kahI che. - saMyatone anaMtAnubaMdhI kaSAyonA udayano niSedha kahyo che, to upazama kevI rIte ghaTe ? ahIM paNa vipAka kamane AzrIne kahyuM, pradezakamane AzrIne udayano niSedha nathI. mATe teno upazama ghaTe che. zAstromAM paNa kahyuM che ke - kama be bhede che, pradezakarma ane anubhAva karma. pradeza karma avazya vede che, anubhAva karma keTaluMka vedAya - keTalaMka na vedAya. tethI pradeza karmano anubhAvano udaya hoya teno upazama kare, ema jANavuM. saMyatane anaMtAnubaMdhInA pradezano udaya che, to samyagdarzanano vighAta kema na hoya ? pradeza kamano anubhava maMda hovAthI teno ghAta thato nathI, temaja koIne anubhAva karmano thoDo anubhava hoya to atyaMta apakAra mATe thato nathI. jema saMparNa matyAdi cAra jJAnavALAne tenA AvaraNano udaya hoya chatAM paNa badhAnI mati muMjhAtI nathI. ahIM saMkhyaya lobha khaMDone upazamAvato bAdara saMparAya, chellA saMkhyaya khaMDa asaMkhyAya khaMDone upazamAvato sUma saMparAya che te kahe che - * niyukti-117 : je upazAmaka ke Apaka lobhanA aNune vedato hoya te sUkSma saMparAya cAIi gaNAya ati kaMIka jUna yAkhyAta cAIi bane che. * vivecana-117 : gAthArtha kaho. vizeSa A - cayAkhyAta kaMIka nyUna che. tethI sUkSma saMparAya avasthAna aMtarmuhad mAtra kALamAna anubhavIne upazAmaka nirgastha yathAvAta cAstriI thAya che. te jo baddhAyu hoya, te avasthAmAM ja maraNa pAme to niyamathI anuttara vimAnavAsImAM upaje. zreNInI paDelA mATe niyama nathI. abaddhAyu hoya, to tamuhad mAtra upazAmaka nigrantha thaIne niyamathI pharI paNa udita kaSAya thaI saMpUrNapaNe zreNIthI nIce Ave - * niryukti-118 : guNa mahattAvALA pANI upaNAma paNa pamADelA kaSAyo kevaLIsama cAstriI upazAmakane pADI de che, to bIjAnI zI vAta karavI ? * vivecana-118 : zAMta avasthA te upazama che. tene tathA kSayopazamane pAmelA ane guNothI mahAna evA uttama upazAmakone kapAyo saMyamathI bhavabhramaNamAM pADe che. A upazamakanuM cAritra jina yAtri tulya che. tenI A dazA thAya to sarANa sthAnIya munionI kevI bUrI avasthA thAya ? bhamacchanna agni jema DhAMkelI rAkha uDI jatAM potAnuM kharuM svarUpa batAve, tema A upazAmaka saMyata krodhAdithI paDI du:kha bhogave che vaLI jaghanyathI zubha saMyoge te ja upazAmaka kSApaka banI mokSa paNa meLave nahIM to utkRSTathI kaMIka nyUna ardhapudgala parAvarta kALa saMsAra vadhAre. tIrthakara upadezavat hovAthI upadezanI be gAyA kahe che - * niyukti-119,120 : upasamita kaSAyo paNa pharI udayamAM Ave to saMsAramAM anaMta kALA rakhaDAve, mATe thoDAM paNa rahelAM zeSa kaSAyono vizvAsa na karo. thoDuM RNa, thoDo ghA, thoDo agni, thoDo kaSAya, teno tamAre vizvAsa na karavo kemake te thoDuM paNa ghaNuM thAya che. * vivecana-119,120 :thoDu paNa traNa karatAM vaNikapugI dAsatvane pAmI. A vAta ja bhANakAre paNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 119,120 101 thoDAM bhinna zabdomAM kahelI che. * x - x - pathamika cAritra kahIne have kSAyika kahe che athavA - x - have kSapaka zreNIne kahe che - * niyukti-121 - anaMtAnubaMdhI kaSAya, mithyAtva ke mizra mohanIya, ATha kaSAyo, traNe veda, hAsyAdi Saka ane saMvalana krodhAdi apAve che. * vivecana-121 : kSapaka zreNI mAMDato asaMyatAdi koI atyaMta zuddha pariNAmI hoya che te uttamasaMhanana, pUrvavida, apamata, zukladhyAnI hoya. bIjA dharmadhyAnI hoya. pahelAM aMtarmahartarI anaMtAnubaMdhI krodhAdine sAthe khapAve che. tenA anaMtabhAge mithyAtvamAM prakSepIne mithyAva sahita ja tene bhego khapAvI de. jema ati saMbhUta dAvAnaLa ardha baLelA lAkaDAmAM rahIne bIjA lAkaDAMne paNa sAthe bALI mUke che. tema kSapaka zreNIvALo tIvra zubha pariNAmapaNe ekane khapAvatA zeSa vadhe, tene bIjAmAM nAMkhI khapAvI de. e pramANe mizra khapAve. pachI samyakatva mohanIya khapAve. jo Ayu pUrve zreNI bAMdhI hoya to anaMtAnubaMdhI khapatAM tyAM ja aTake. tyAM kadAca mithyAdarzanano udaya thAya to tene pAchA cokaThAM kare, kemake tyAM mithyAtva bIja saMbhave che, jo niyyAtvabIja sarvacA kSINa thaI gayuM to mithyAtva na bAMdhe. te avasthAmAM marelo avazya devaloke jAya. sAta prakRti kSaya thayelo paNa pratipAti pariNAmI rahe che. jo paDela pariNAmI hoya to matibhinnatAthI judAjudA jIvo sarva gatine bhajanArA thAya. [prazna mithyAdarzanAdi kSaye te jIva darzanarahita thAya ke nahIM ? [utara] samyagudRSTi ja rahe. (pra] sabhya darzana kSaye samyagurdaSTiva kaI rIte ? mINArahita banAvela zuddha kodA jevuM che. mithyApaNuM dUra thatAM samyagdarzana thAya. te zuddha pudagalo paNa sarvathA kSaya thatAM patita pariNAmI thatAM nathI. - X-X - te zuddhatara bhAva e ja kSAyika samyagudarzana che. - A zreNI jo baddhAyuvALo mAMDe to sAta prakRti kSINa thatAM tyAM ja aTake ane te uparokta zeSa samyagdarzana ja khapAve. Ayu na bAMdhelA satata bAme guNaThANe pahoMce, svalA samyagdarzananAM thoDAM pudgala rahyAM hoya tyAre apatyAkhyAna ane pratyAkhyAnAvaraNa sAthe khapAvavAnuM AraMbhe. je 13-prakRti khapAve te A pramANe - * niryukti -122,123 : -narakagati ane nakAnapa rastIcagati, tIcAnapUrva, ekendriyathI caurindriya, tapa, udhota, sthAvaranAma, sUkSma, sAdhAraNa, apAyata nidrAnidrA, pracalApacalA, viNaddhine khapAvI ATha kapAyanA zeSane khapAve. * vivecana-12,123 :- [sArAMza * x * AnupUrvI - baLadanI nAsikAmAM nAMkhela ju saMsthAnIya che, jenAthI 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 karmapudgala saMhatithI viziSTa sthAna pAme che. jenA vaDe uparanuM tathA nIcenuM AkhuM zarIra utpanna thAya che, te AnupUrvI. e rIte gati ane AnupUrvI nAmanI baLe ekendriyAdi jAti nAmanI cAra. [prazna ekendriyAdinI AnupUrvI nAma kema kahetA nathI ? tIrdhaca AnupUrvI kahevAthI temAM samAvAI jAya che. mAta5 - jenA udaye AtAvAna thAya che. e rIte udhota sthAvarA - pRthvI Adi, * x - zeSa pragaTa arthavALA che. vizeSa e ke - tyAnaddhi - jenI caitanya Rddhi che te. tenA uttarakALamAM zeSa je ATha kaSAyo, tene aMtarmuhamAM khapAve. pachI napuMsakaveda, pachI strIveda, pachI hAsyAdi Saka, pachI puruSavedane traNa khaMDa kare. be khaMDa sAthe khapAve che. bIjA khaMDane saMjvalana krodhamAM nAMkhe che, paravedamAM zreNI mAMDanArano A krama che. paraMtu napuMsakAdi zreNI mAMDe to upazamazreNIvatu jANavuM. pachI saMjavalana krodhAdine anukrame pratyekane aMtarmuhartamAM khapAve. jo ke AkhI zreNIno kALa aMtarmuhUrta ja che. kemake aMtarmuhUrtanA asaMkhya bhedo che. lobhanA cama khaMDanA saMkhyaya khaMDa karIne judA judA vakhate khapAve ItyAdi. * X - X * chelle sUkSama saMparAya lobhano chello aNu khaMDa kSaya thatAM sudhI che, tyArapachI yayAcAta cAstriI che. pachI mahAsamudrane taravA mAphaka mosAgarane tarIne tyAM vizrAMti le che. tyAre chaThAsthavItarAgapaNe A guNasthAnanA chellA be samayamAMnA prathama samayamAM nidrAdi khapAve che, te kahe che - * niyukti-14,125 : visAmo laIne nigrantha kevaLajJAnanA be samaya bAkI rahetA pahelAM samaye nidrA, pracalA, nAma kamanI prakRtti apAve che, te A rIte - devagati, devAnapaLa, vaikriyazarIra ane AMgopAMga, pahelAM sivAyanAM saMghayaNa, bIjA saMsthAno, tIra hoya to mAtra AhAkazarIra A prakRti apAve. * vivecana-124,125 : saMghayaNo cha che - vajasSabhanArAya, RSabhanArAya, nArAya, ardhanArAya, kIlikA, sevAd. saMsthAna - potAnuM vartamAna saMsthAna choDIne bAkInA khapAve che. saMsthAno cha - caturasa, nyagrodha maMDala, sAdi, vAmana, kuja ane haMDaka. vistAra ane bAhacamAM tulya, uMcAImAM vadhAre, maDabhakoTha, adhokAyamaDaha ane sarvathA asaMsthita te huMDa saMsthAna che. * niryukti-126-vivecana : chellA samaye pAMca jJAnAvaraNo- mati jJAnAvaraNAdi, cAre darzano - cakSurdazanAdi, pAMca bhede aMtarAya - dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryAntarAya khapAvIne kevalI thAya che. [sthApanA vRttimAM jovI.] * niyukti -123 :sarve loka ane alokane sarva prakAre ekI sAthe cheto bhUtakALa, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 127 103 vartamAnakALa, bhAvikALa saMbaMdhI evI koI vastu nathI jene na joto hoya. * vivecana-127 : eka bhAvapaNe bhinna te saMbhinna jevuM bahAra tevuM ja aMdara che. athavA saMbhijJa te dravya che. kevI rIte? kALa ane bhAva tenA paryAyo che. te baMnenA samastapaNAM vaDe athavA badhI bAjuthI bhinna te saMbhinna loka tathA alokane sarva dizAmAM sarva vastu mAtrane kevaLI jue che. temAM dharma, adharma Adi dekhAya che, mATe loka, ekaluM AkAza che te aloka che. A baMne vaDe kSetra batAvyuM, emAM badhAM dravyo AvI gayAM. A loka ane alokamAM kaMI evuM nathI ke jene kevaLI na jue. tema te dravyonA paryAyo bhUta, vartamAna ane bhAvi saMbaMdhI paNa jANI le che. * * * upodghAta niyukti varNavatAM prasaMgathI kaheluM ke - tapa, niyama, jJAna vRkSo caDhelA kevalI - te kevalInuM svarUpa batAvyuM. temanI pAsethI sAmAyikAdi zruta AcArya paraMparAe AveluM che. A jinapravacananI utpati thaI che. e badhuM prasaMgathI kahyuM have A jinapravayananI utpatti zuM che? keTaluM jinapravacana kahevAnuM che ItyAdi - x - hAra saMgraha kahe che - * niyukti-128 + vivecana : jina pravacananI utpatti, pravacananA ekArthika, ekArsikanA vibhAga e traNa paNa prasaMgathI bAkI che tayA dvAronI vidhi, vidhAna vidhi che te upodghAta ja che ane navidhi to cotho anuyogadvAra che. ziSya ane AcAryanI parIkSAnuM varNana te vyAkhyAna vidhi che. anuyoga te sUtra sparzika niyukti ane sUkAnugama che. A samuccaya artha che. prazna cotho anuyoga dvAra nAvidhi kahI pachI trIjo anuyoga dvArarUpa anuyoga zA mATe kahyo ? [uttara] naya ane anugama baMne sAthe sahacara bhAve varte che. te batAvavA mATe che, kemake nayonA matathI zanya evA anagamano abhAva che. cAre anuyoga dvAronuM varNana karatAM nayone aMte kahyA te paNa yogya che. kemake anugama ane naya baMne sAthe bolavA azakya che. * * * * * have pravacananA eka arthavALA zabdone ane tenA vibhAgone darzAvatA kahe che - * niyukti-129 thI 131 : ekArthI nAmo gaNa che - pravacana, sUtra ane artha. pravacana vagere eka ekanA ekA pAMca che... zatadhama, tIrtha, mArga, pravacana, pravacana ekAvALA che. suga, ba, graMtha, pATha, zAstra e ekAI che... anuyoga, niyoga, bhASA, vibhASA, vArtika e anuyoganA kArthI nAmo che. * vivecana-129 thI 131 : jeno eka artha hoya che ekArSika che. pravacana - pUrve varNana karyuM che. sUcanA karavAthI sUga che. jenAthI vastu pamAya te artha che. ahIM pravacana te sAmAnya zruta 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che, stra ane artha baMne tenAM vizeSa che. prazna sUtra ane arthanI pravacananI sAthe kArthatA yukta che kemake te tenA vizeSapaNe che, paNa sUtra artha baMne paraspara bhinna hovAthI kArthatA ghaTatI nathI ? sUtra vAgyeya che - artha, tenuM vyAkhyAna che athavA A traNemAM paNa bhigiArthatA ja ghaTe che. kemake darekanA vibhAgano sadbhAva che. ItyAdinuM zuM ? [uttara be kamaLa che, eka khIleluM - bIjuM na khIleluM. saMkoca-vikAsanA paryAyano bheda hovA chatAM kamaLanA sAmAnyapaNAthI abheda che. tema sUtrArtha paNa pravacananI apekSAthI paraspara abheda che. pravacana baMnemAM kamaLanI mAphaka ghaTe che. traNenA ekArthika vibhAgo paNa dekhAya che. jemake- kamaLa, araviMda, paMja ItyAdi - X- tema pravacana, satra, arthanA ekArcika vibhAgo kamaLa-biDAyela-khIlela mAphaka aviraddha che. bIjI rIte kahe che - ekArthika traNa ja che, tene AzrIne kahevuM. -x- [zaMkA dvAra gAthAmAM kahyuM ke pravacananA ekArcika kahevA, temAM have phera paDI jase. [samAdhAna] nA, upara kahyuM tema sUtra ane artha baMne pravacananA vizeSa che, kemake sUjha ane arthamAM paNa pravacananuM ghaTavApaNuM che. [zaMkA ja ema che to vibhAga dvAra judu batAvavuM vyartha thaze ? (samAdhAna) nA, avizeSapaNe ekAyiko kahevA. sAmAnya-vizeSapaNe pravacananA 15-ekArjika che. vizeSa gocara paryAyionuM sAmAnya gocara pacipaNuM na thAya, mATe baMneno vibhAga kahevo. jemake AMbo vagere vRkSAdi zabdonA paryAyo nathI, kemake lokamAM paNa tevo vyavahAra nathI - 4 - zrutano dharma-svabhAva te kRtadharma. kemake te bodhanA svabhAvapaNe che. zrutano bodha pravacana kare che. athavA zruta te jIvano paryAya che, ane "zruta te ja dharma''. te zratadharma. athavA sugatine dhAraNa karavAthI zruta te ja dharma che. tIrthano artha pUrve kahI gayA, te caturvidha saMgha che, saMghane ananyapaNe upayogI hovAthI pravacana te tIrtha che. jenA vaDe AtmA zodhAya te mArga che. athavA mArgaNA karavI te mArga che. zivane zodhavuM tathA abhividhie pragaTa thayeluM jIvAdi padArthomAM vacana mATe vaparAtuM pravacana tathA pravacana pUrve kaheluM che. eTale tenA pAMca nAmano vibhAga kahyo. - - - have sUjhavibhAga kahe che - sUcanA karavAthI che, tenA vaDe, tenAthI ke tenAmAM artha vistAAya te taMtra che. guMthAya te graMtha che, paThana thAya mATe pATha che, athavA tenA thI-cakI-vaDe paThana thAya mATe pATha che. teno artha khulluM karavuM thAya che. tenA vaDe, tenAthI ke tenAmAM zAsana thAya te zAstra athavA AtmA vaDe jANavA yogya che mATe zAstra che. ekArdikanA punaH kathanathI sAmAnya ane vizeSamAM paNa koI aMze bheda che, te jaNAve che. sU sAthe arthane joDavo te anuyoga athavA sUtranuM abhidheya vyApAra tathA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 129 thI 131 105 anukULa yoga te anuyoga che. jema ghaDA zabdathI ghaDo e padArtha samajAya che. niyata yoga te niyoga che. jema ghaTa zabdathI ghaTa ja levAya paTa nahIM. bhASaNa kasvAthI bhASA-pragaTa karavuM. ghaTana kaQAthI ghaTa ceSTAvALo ghaTa artha che. tathA vividha bhASA te vibhASA che eTale paryAya zabdothI tenA svarUpanuM kathana karavuM. jemake ghaTa kuMbha che. vArtika eTale badhAM paryAyo kahI batAvavA. samudAyArtha kahyo. vizeSathI pratyeka dvAre kahIzuM. - X - X * have anuyoganA prathama dvAranuM varNana - * niyukti-132 - nAma, sthApanA, dravya, jha, kALa, vacana ane bhAvathI anuyogano A sAta prakArano nikSepa che. * vivecana-132 : 'nAma' pUrve nirUpela che. nAmano anuyoga te koIpaNa jIvAdi padArthanuM cAnuyoga evuM nAma karavuM, te nAmAnuyoga. akSa vageremAM anuyoganI sthApanA te sthApanAmAM anuyoga karavo e sthApanAnuyoga. dravya viSaya saMbaMdhI anuyoga che dravyAnuyoga. te Agama ane noAgama be bhede che - AgamamAM jJazarIra, bhavyazarIra, tavyanirikA anuyoga. dravya ke dravyono, dravya ke dravyo vaDe, dravya ke dravyomAM anuyoga te dravyAnuyoga. A pramANe phogAdimAM paNa cha bhedanI yojanA karavI. ahIM dravyAnuyoga be prakAre che - jIva dravyano, ajIva dravyano. te ekaika cAra prakAre che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI jIva eka dravya che, kSetrathI asaMkhyaya pradezAvagADha che, kALathI jIvava apekSAthI anAdi anaMta che. bhAvathI anaMta jJAna-darzana-cAtri acAtri dezayAtri guralaghupayacivALo che. te pramANe ajIva dravyo paramANu Adi che. paramANuM dravyathI ekadravya, kSetrathI eka pradezAvagADha, kALathI jaghanyathI eka ke be samaya utkRSTathI asaMkhyaya utsarpiNI avasarpiNI, bhAvathI eka sa-be sa, be sparza ane eka gaMdhavALo che ane A badhAMnAM svasthAnamAM rasAdi paryAyo anaMtA eka guNa tIkhA Adi bhedothI jANavA. e pramANe be aNu AdithI laIne anaMta aNunA DaMdha sudhInuM svarUpa jANavuM. dravya anuyoga kahyo. have dravyono anuyoga kahe che. te jIva ane ajIva saMbaMdhI jANavo. pannavaNA sUtra - jIva paryavo saMkhyaya, asaMkhyaya ke anaMta che ? gautama ! te anaMtA che. e pramANe ajIva paryavo jANavA. dravya vaDe anuyoga - pralepa athavA akSAdithI vyAkhyAna karavuM. jema penathI pATI upara lakhAya tema vyAkhyAna karavA lakhe. dravyo vaDe anuyoga - akSo vagere ghaNAM dravyothI anuyoga kare. dravyamAM anuyoga * pATIyA AdimAM anuyoga. dravyomAM anuyoga. ghaNAM makAnAdimAM rahI anuyoga kare. 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 e pramANe phogAnuyogamAM jANavuM. bano anuyoga - bharata DromAdino phonono anuyoga - jaMbUDIpAdino phona vaDe - pRthvIkAyAdi saMkhyAnuM vyAkhyAna karavuM. kahyuM che - pRthvInA jIvo mATe jaMbUdvIpa jevaDo prasthaka banAvI tenA vaDe jIvo mApIe to asaMkhyaya lokamAM te samAya. kSetro vaDe anuyoga - ghaNAM dvIpasamuddho vaDe pRthvIkAyanA jIvone mApe. kSetramAM anuyoga - tIcha loka ke bharatakSetramAM anuyoga karavAM. kSetromAM anuyoga - aDhI dvIpa, be samudramAM. kALano anuyoga * samayAdinI prarUpaNA karavI. kALa vaDe anuyoga-bAdara vAyukAyika jIvonA vaikriya zarIro addhA palyopamanA asaMkhya bhAga mAtra vaDe cApata karAya. kALo vaDe anuyoga-x-x- asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI jAya. kALamAM anuyoga-jemake sUtranA arthanI vyAkhyA karavI te bIjI porisimAM thAya. ItyAdi - x - 4 - vacanAnuyoga-jemake ekavacana. vacanono anuyoga-dvivacana, bahuvacanAdi. vacana vaDe anuyoga - jema koI AcArya, sAdhu vagerethI prArthanA karAtA ekavacana vaDe anuyoga kare. vacano vaDe - te ja AcArya ghaNAM vacano vaDe anuyoga kare - x * vacanamAM anuyoga te kSAyopathamikamAM anuyoga karavo ItyAdi - X * bhAva anuyoga be prakAre - AgamacI, noAgamathI. AgamacI jJAtA ane upayoga sahita. nogamathI - audayikAdimAMthI koIno paNa cAnuyoga karavo. * x * bhAva vaDe saMgrahAdi, kahyuM che - pAMca sthAne sUpa vAcanA karavI - (1) saMgraha mATe, (2) upakAra karavA mATe Adi. ItyAdi bhAvo vaDe, bhAvamAM, bhAvomAM vRtti mujaba jANavuM - X - X * A badhAM dravyAdi anuyogono paraspara samAveza thAya che, te svabuddhie vicAravuM bhASyakArazrI kahe che - dravyamAM niyamathI bhAvo che. kemake bhAva vinA dravya na hoya, bhAvo paNa phona ane kALa sAthe hoya. kSetramAM traNenI bhajanA jANavI. kALamAM traNenI bhajanA jANavI. anuyoga kahyo. tethI viparIta ananuyoga hoya che. baMnenA daTAMto Ape che - * niyukti -133 - vAcharaDuM ane gAya, kubaDI, svAdhyAya, bahero, gAmaDIyo vacanamAM ane bhAvamAM sAta TAMta jANavA. * vivecana-133 - paheluM dRSTAMta dravyanA ananuyoga ane anuyoganuM vAcharaDA ane gAya saMbaMdhe che. jema gAya dohanAro pATalA gAyano] vAcharaDo, bahulA gAyane vaLagALe ane bahulA pATalAne vaLagALe to ananuyoga thAya. gAyane prema na thavAthI dUdha na Ape paNa je gAyano je vAcharaDo hoya tene te vaLagADe to gAya dudha Ape, te anuyoga thAya. ema sUtramAM jIva lakSaNa vaDe ajIvanI prarUpaNA kare ke ajIva lakSaNo vaDe jIva prarUpaNAM kare to ananuyoga thAya. tethI bhaNanAro Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 133 ulaTuM samaje, tethI arthamAM visaMvAda thAya, artha badalAtA nirmaLa cAstri na pALe, tethI mokSa na maLe, mokSa na maLe to dIkSA nirarthaka jANavI. jIvanA lakSaNathI jIvane samajAve to anuyoga thAya, kAryasiddhi thAya, saMpUrNa arthabodha thAya. yAvat mokSa maLe. kSetra ananuyoga tathA anuyoga saMbaMdhe kubjAnuM dRSTAMta - dakSiNa dezamAM peMThaNa nAme nagara che, tyAM zAlivAhana rAjA che, dara varSe bharUca nagaramAM naravAhana rAjAne roke. varSARtu Ave tyAre dezamAM pAcho jAya. e pramANe kALa vIte che. koI vakhate rAjAe sabhAnI mAMDavImAM thUMkyuM. tene tyAM kubjAdAsI hatI. teNe vicAryu ke rAjAe ahIM thuMkyu mATe te javAnI taiyArIvALo che. te dAsIne rAjano yAnazAlika oLakhIto hato, tene vAta karI. teNe badhAM vAhano sajja karyA. te joIne badhAM taiyAra thaI gayA. savAre joyuM to tenuM badhuM lazkara cAlavAnI taiyArI vALuM hatuM. rAjAne Azcarya thayuM. chelle khabara paDI ke tenA thuMkavAnA kAraNe kubjAdAsIe A jANyuM. 107 rAjAne ayogya sthAne cuMkavAno ananuyoga thayo. paNa jo te rAjA mAMDavIno vicAra karata ke ahIM phuMkAya nahIM to koIne te vAtanI khabara na paData. to anuyoga thAta. e pramANe AcArya evuM prarUpe ke pradeza rahita ekAMta nitya AkAza che, AvuM mAnatA ananuyoga thAya, paNa apradezavALo anekAMta apekSAthI nityAnitya nathI, ema prarUpe to anuyoga thAya. kALanA ananuyoga tathA anuyoganuM svAdhyAyanuM dRSTAMta - eka sAdhune vadhu rAtri gayA pachI pAchalo pATha gokhI javAmAM keTalo kALa gayo, tenI khabara na hatI. samyagdaSTi devIe tenA hita mATe vicAryu ke rakhene koI mithyArdaSTi devI temane duHkha na de, tethI chAzanI mATalI bharI jorathI pokAre che "mayeluM dahIM dezo" pe'lA sAdhune sahana na thatAM bolyA ke "zuM A chAza vecavAno samaya che?" devI bolI ke to zuM A svAdhyAyanI veLA che ? tyAre sAdhune upayoga mUkatA khabara paDI ke ghaNI rAtri vItI gaI che. tyAre teNe kahyuM "mAru duSkRt mithyA thAo.'' - 4 - 4 - A akALe gokhavuM te ananuyoga che. kALe bhaNe te anuyoga. - vacana viSayamAM ananuyoga ane anuyoganuM dRSTAMta eka gAmamAM eka baheru kuTuMba vase che. tyAM Doso, DosI, teno putra ane vahu rahe. te putra khetI kare, tyAM haLa calAvatA pathike sto pUchyo. pelo bahero hovAthI bolyo ke A mArA be baLada to ghera janmelA che. tyAM tenI strI khAvAnuM lAvI, teNIne kahyuM baLadanA zIMgaDA samAryA ? strI bolI A dahIM meM valovyuM nathI ke mIThuM nAMkhela nathI. vahue ghera jaIne pUchyuM ke mIThuM nAMkhyuM che ke nahIM ? DozI bolI jADuM-kharabacaDuM game te vastra hoya te DosAnI potaDI haze. DosIe DosAne pUchyuM, te bolyo sogana khAIne kahuM chuM. meM talano dANo nathI khAdho. A pramANe samajyA vinA bolAya te ananuyoga. te rIte eka vacanane badale Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 dvivacana bole to paNa ananuyoga. paNa pUchyAno yogya uttara Apavo te ane vacana je ghaTe te bolavuM te anuyoga. gAmaDIyAnuM dRSTAMta - vacana upara ja che ane anuyoganI pradhAnatA jaNAvavA mATe che. koI nagaramAM eka strI, pati marI jatAM lAkaDAM vecI peTa bhare. dAridhI marela jevI thaI putrane laI bIje gAma gaI. bALake moTo thatAM pUchyuM ke - mAro bApa kyAM ? te marI gayo. pharI pUchyuM - kaI rIte jIvato hato ? khela karIne. huM paNa khela karIza. beTA ! vinayathI zIkhyA vinA na thAya. vinaya kevo che ? jayakAra karavo, nIcA namavuM. kahe tema karavuM. mAnI rajA laIne nIkaLyo. rastAmAM zIkArI mRgane pakaDavA saMtAyelA. temane joIne bALake vicAryu - teo paNa bhaNavA beThA haze. mAnA kahevA pramANe jayanAda karyo. tethI bhaya pAmelAM mRgo nAsI gayA. zIkArI tene mAravA lAgyA. bALakanI sAcI vAta sAMbhaLI choDI dIdho. AvI rIte tuM jyAM dekhe tyAM dhIre dhIre javuM, jorathI na bolavuM. Agala jatAM dhobIne joyA. tene dhIme cAlato joI dhobIe cora mAnIne pakaDyo, mAravA lAgyA. sAcI vAta jANI choDI dIdho ane kahyuM ke - "zuddha thAo !'' ema bolavuM. 108 , kheDUto bIja vAvatA hatA, chokaro bolyo "zuddha thAo'' [AkAza svaccha thAo.] ulaTuM samajI kheDUte mAryo. sAcI vAta sAMbhaLI choDI dIdho, kahyuM ke "ghaNuM thAo" ema bolavuM. rastAmAM maDadAne laI jatA mANaso joyA. tyAM 'ghaNuM thAo' tema kahevuM. rastAmAM kyAMka lagna hatA, tyAM te zabdo bolatAM pharI mAra paDyo ane samajAvyuM ke tAre bolavuM ke "aDavuM jovAne ghaNAM loko maLo." rastAmAM gunhegArane bAMdhIne laI jatAM joIne tema bolatAM pharI mAra paDyo. tenAM sagAMo zIkhavyuM ke have tAre bolavuM ke "jaldI chUTA thAo'' rastAmAM dostI bAMdhatA mitrone joIne tyAM tema bolatAM pharI mAra khAdho. - tyAM koI daMDika kulaputrane tyAM nokarI rahyo. dukALamAM dhAnyanA abhAve khATI chAzanI gheMsa rAMdhI bAIe chokarAne kahyuM ke - corAmAM mahAjana beThuM che, tyAMthI tArA mAlikane bolAva. teNe jaIne jorathI kahyuM - gheMsa ThaMDI thAya che, jaldI Avo. pe'lAnI Ijjata jatAM ghera AvIne chokarAne dhamakAvyo ke AvI gharanI vAta dhImethI kahevI. koI vakhate gharamAM Aga lAgI. tyAre dhIme jaIne kAnamAM kIdhuM ke ghera Aga lAgI che. moDuM thatAM gharanuM ghaNuM baLI gayuM. mAlike Thapako daI zIkhavyuM ke A rIte dhumADo dekhAya tyAM ja pANI, chANa vagerethI bujhavI nAMkhavuM. koI vakhate gharamAM dhupano dhumADo joI tema karavA lAgyo. AvI murkhAIthI tene chuTo karI dIdho. kathAsAra - samajyA vinA kaMIne badale kaMI karAya te ananuyoga, samajIne ucita karAya te anuyoga che. have bhAvaviSaya kahe che - * niyukti-134 : zrAvakanI strI, saptapada, koMkaNakaputra, noLIyo, kamalAmelA, zAMba ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 134 1be zreNikano kopa e sata daiSTAMta bhAvamAM che. * vivecana-134 : zrAvakanI patnInuM daSTAMta - koI zrAvake potAnI strInI sakhIne ubhuta rUpe joI, Asakta thaI dubaLo paDavA lAgyo. potAnI strIne sAcI vAta karI, strIo tene AzvAsana ApyuM, ekAMtamAM aMdhArAmAM varAbharaNathI sajja thaI, tenI sakhInA rUpe bolAvI patinI IcchA pUrNa karI, bIje divase vrata bhaMga thayuM jANI pazcAtApa karavA lAgyo. strIe purAvo ApI kahyuM ke- A meM ja karyuM che, mATe vizvAsa rAkho. ahIM bIjI strInuM rUpa dhAraNa karyuM te ananuyoga. e rIte svasamayanuM kathana parasamayane nAme kahe ke audayika bhAvanA lakSaNathI pathamika varNave te ananuyoga ane samyaka prarUpaNA kare te anuyoga kahevAya. saptapadika cora- koI kharAba gAmaDAmAM cora raheto. te sAdhu, brAhmaNAdimAM mAnato na hato ke sevA karato na hato. utaravA jagyA paNa Apato na hato, kyAMka koI dharma na batAvI de ke huM dayALuM na banI jAuM ? koI vakhate gAmamAM sAdhuo AvyA utasvA sthAna mAMgyuM. tyAre ToLakIe te coranuM ghara batAvyuM. saraLa svabhAve sAdhu gayA. sAdhu bolyA ke A zrAvaka na hoya, kyAMka ApaNe kaMgAyA chIe. corane thayuM ke huM bhale ThagAuM paNa AvuM bolIne koIe sAdhune na ThagAvA joIe. pachI dharma na kahevAnI zarate jagyA ApI. sAdhue te vAta kabUla rAkhI. sAdhue comAsuM karyuM. comAsA bAda vihAra karatAM sAdhue zarata pUrI thatAM dharma saMbhaLAvyo - X - chevaTe niyata karAvyo ke koIne mAravo hoya to sAta ATha DagalAM pAchaLa khasIne pachI mAravo. - x * koI vakhate corI karavA gayo paNa apazukana thatAM pAcho pharyo. te raNe coranI bena AvelI. teNe puruSano veza paherI bhAbhI sAthe nAca joI moDI rAtre pAchA AvyA, tethI naNaMda-bhojAI eka ja pathArImAM sUI gayAM. core joyuM ke A to parapuruSa che. talavArathI mAravA dhasyo tyAM gue Apela vrata yAda AvatAM sAta DagalAM pAchaLa khasyo. tyAM naNaMda kaMIka bolI, teno avAja sAMbhaLI sone khyAla Avyo ke A to mArI bahena che, teNe ja puruSaveza paherelo che. aho ! jarA vilaMba kasvAthI huM kArya karatAM bacI gayo chuM jema zrAvakanI strIthI zrAvaka bacyo tema sAdhunA bodha cora bacyAM. bodha pAmIne dIkSA lIdhI. koMkaNaka putranuM dAMta - koMkaNa dezamAM eka chokaro hato. tenI mA mRtyu pAmI. bALakanA kAraNe tenA bApane bIjI strI maLatI na hatI. * x * lAkaDA levA gayo tyAre bApe tene mArI nAMkhavA vicAryuM. eka tIra mAryuM, bIjuM mAratuM te chokaro bolyo, kema tIra pheMko cho ? huM viMdhAI gayo. bApe bIjuM tIra mAryu ahIM pahelAM ajANatA mAre che, tema vicAryuM te ananuyoga, pachI khabara paDI ke mane jANIne mAre che, te anuyoga che -x- A pramANe kahevuM hoya tenAthI ulaTuM kahe te viparItapaNAthI ananuyoga thAya, cayAyogya prarUpaNAthI anuyoga thAya che. noLIyAnuM dRSTAMta- eka cAka brAhmaNI garbhiNI hatI. tyAM eka noLIyAnI mAtA paNa garbhavatI thaI. baMnene sAthe baccAM janmyA. bAIe vicAryuM ke A mArA bALakane ramavA yogya thaze, tethI dudha tathA khAvAnuM ApyuM. noLIyAnuM bacyuM moTuM thayuM. chokarAnI mA khAMDavA rokAyelI, bALaka pAraNAmAM suvADelo, sarSe DaMsa detAM bALaka marI gayo. noLIyAe sApane pAraNAthI utarato joIne tenA TukaDe TukaDA karI nAMkhyA. lohIthI kharaDela moDhe Avelo joI te bAIe vicAryuM ke - ANe mArA bALakane mArI nAMkhela che. tethI sAMbelAjI mArI nAMkhyo. paNa gharamAM sApanA TukaDA joIne sAcI khabara paDI. bAIne pahelAM ulaTuM samajAyuM te ananuyoga ane pachI sAcuM samajAyuM te anuyoga jANavo. ema ekane badale bIjuM svarUpe te jAnanuyoga ane sAcI prarUpaNA te anuyoga. kamalAmelAnuM daSTAMta - dvArikAmAM baLadevanA putra niSaghane sAgacaMdra nAme putra hato. te utkRSTa rUpavAnuM hovAthI zAMba vagere badhAMne vahAlo hato. tyAM dvArikAmAM bIjA rAjAnI kamalAmelA nAme suMdara rUpavALI putrI hatI. tenI sagAI ugrasenanA paNa nabhasena sAthe thayelI. koI vakhata nAradajI AvyA sAgacaMdre teno satkAra karyo. beThAM pachI namatAthI pUchayuM ke prabhu ! kaMI Azcarya joyuM. nArade kahyuM ke A dvArikAmAM ja kamalAmelA nAme kanyA che. paNa koIne apAyelI che. sAgacaMdre pUchayuM - mane kevI rIte maLe ? nAka kahe - huM jANato nathI. nAradanA gayA pachI sAgaracaMdrane dhIraja rahetI nathI. tethI kamalAmelA, kamalAmelA karato rahe che, nArada kamalAmelA pAse gayA, tyAM kanyAe AArya pUchatA be kahA - eka to rUpamAM sAgaracaMdra che ane bIjuM kurUpamAM nabhasena che. te sAMbhaLI kamalAmelA sagacaMdranI rANI ane nabhasenathI virakata thaI. nArade pAchA AvIne sAgaracaMdrane kahyuM ke teNI tane cAhe che. * x * zAMbakumAre sAgacaMdrane kahyuM ke huM tane kamalAmelAno meLa karAvI ApIza. tyAM badhAM kumAroe khuza thaIne zAMgakumArane nazo karAvyo, tenA moDhe vAta kabUla karAvI. nazo utaryA pachI zAMbane thayuM ke meM A azakya vacana ApyuM che paNa have anyathA kema thAya ? pachI te pradhumna ane prApti vidhAne laIne nabhasenanA lagnanA divase sAgaracaMdra, zAMba Adi kumAro udhAnamAM gayA nArada dvArA chupI rIte kamalAmelAne bolAvI sAgacaMdra sAthe paramaAvI. lagna maMDapamAM ugrasene kanyAne zodhI paNa te maLI nahIM. pachI udhAnamAM joI. pradhumna vidhAdharanA rUpa vikavya. vAsudeva pote ugrasena taraphathI lazkara laI laDavA AvyA. vakhata Ave zAMbe page paDIne badhI vAta kahI dIdhI. kathAsAra e ke jyAre sAgacaMdrae zAMbane kamalAmeLA kahI te ananuyoga che, paNa jyAre te zAMba che tema jANyuM te anuyoga che. A pramANe viparIta prarUpaNA * ananuyoga, satya prarUpaNA - anuyoga. zAMbanA sAhasanA daSTAMto - jAMbuvatI rANI kRSNa vAsudevane kahe che ke - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 134 111 meM mArA putranI koI bhUla joI nathI. vAsudeva kahe - Aje ja tane batAvuM. ema kahI te baMne AbhIra ane AbhIraNInuM rUpa lIdhuM. chAsa vecavA dvArakA AvyA. sAMbe tene gorasa vecatA joyA. AbhIraNIne kahyuM - Ava tAruM dahIM laI lauM. te al, pAchala AbhIra Avyo. sAMbe kahyuM - X* to paNa AbhIraNa dezamAM pravezatI na hatI, eTale sAMbe tene hAtha pakaDIne aMdara kheMcI. tyAre baMne potAnA asalIrUpamAM AvyA. A to mArA mAbApa che tema jANI zAMba bhAgyo. bIje divase baLAkAre ghera lAvyA tyAre khIlo ghasavA lAgyo. vAsudeve pUchyuM - A zuM kare che ? zAMbe kahyuM ke - gaI kAlanI jUnI vAta je kaheze tenA mukhamAM A chAlI daIza. * x * sAra e ke vAsudevane na oLakhyA tyAM sudhI ananuyoga ane kharuM jANatAM anuyoga nIka pUrvavatuM. zreNikanA kopa saMbaMdhI daSTAMta - rAjagRhI nagarI, zreNika rAjA, celaNA saNI. mahA mahine vardhamAna svAmIne vAMdIne sAMje mahele AvyA tyAre rastAmAM pratimApArI munine kAyotsargamAM joyA. te divase ghaNI ThaMDI hatI. rAtanA rANIno hAtha bahAra khullo rahI jatAM kamakamI AvavAthI jAgIne hAtha aMdara lIdho. hAthanI zItaLatAthI AkhuM zarIra zIta thaI jatAM bolI ke te tapasvI hAla zuM karatAM haze? A sAMbhaLI zreNike vicAryuM ke A rANIe koIne saMketa Apyo haze. durAcAranI AzaMkAthI prabhAte abhayakumArane kahyuM ke celaNAno mahela bALI mUka. abhaye mAtra hAthI sakhavAnI jagyAe thoDI Aga lagADI. bhagavaMta mahAvIra pAse jaI zreNike pUchyuM ke celaNA zIlavaMtI ke kulaTA? bhagavaMta kahe - zIlavaMtI. zreNika teNIne bacAvavA jaldI pAcho pharyo. sAme abhayakumAra maLyo, kema saLagAvyo ? abhaya kahe hA. * x * kathAno sAra e ke zreNike zaMkA karI te ananuyoga, kharI vAta jANI te anuyoga. have pUrve batAvela bhASAdi svarUpa samajAve che - * niyukti -135 - kASThamAM, pustamAM, citramAM, zrIdharamAM, paSAmAM, mArdizakamAM, bhASA-vibhASA ane vArtikanA TAMto jANavA. * vivecana-135 : kATha viSayaka daTAMta * koI sutAra lAkaDAmAM putaLAno AkAra mama kare, koI zULa avayava banAve, koI saMpUrNa aMgo pAMga kare. e pramANe kASTha samAna sAmAyikAdi sUga che, temAM bolanAro thoDAmAM artha mAtra batAve che. jemake - samabhAva te sAmAyika. paNa vibhASika vidvAnuM tenA aneka prakAre artha batAve che. jemake samabhAva te sAmAyika athavA sama - madhyasthatAno lAbha te sAmAyika. vyakta karavAnA svabhAvavALo te vyaktikara che. je saMpUrNa vyutpatti kare, sAmAyikamAM lAgatAM atisAra, anAcAra, phaLa AdinuM vibhinna svarUpa bole te che te saMpUrNapaNe batAvanAra 112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nizcayathI cauda pUrvI che. - x * x - pustaka saMbaMdhI daiTAMta - koI kAgaLamAM AkAra mAtra kare, koI sthaLa AkRti kare, koI saMpUrNa avayava banAve, tenA uparathI sAmAyika vagerenI ghaTanA upara mAphaka jANavI. citranuM dRSTAMta - koI cItAro vaheNAM ke pIchIthI AkAra kare, koI haritAla AdithI judA judA raMga pure, koI saMpUrNa avayavo tevA AkAranA raMganA banAve. sAmAyikAdi yojanA upara mujaba. zrI gRhikAnuM dRSTAMta - zrI gRha te bhaMDAra, te jene hoya te zrI gRhika, bharelA vAsaNa joI te kahe ke A ratnonuM bhAjana che, koI te ranonI jAti tathA mUlya kahe, koI ranonA guNo paNa jANe. zeSa pUrvavatuM. puMDarikanuM deTAMta - thoDuM khIleluM, ardha khIleluM, saMpUrNa khIleluM ema kamaLa traNa bhede che. e pramANe bhASAdi jANavA. dezikanuM daSTAMta - dezana eTale kathana karavuM, te kathana karanArane dezika kahe che, jema koI dezika mArge pUchatAM dizA mAtra batAve. e pramANe sAdhu viparIta prarUpe to anasuyoga, sAcuM svarUpe to anuyoga. e rIte dRSTAMtathI anuyoga samajAvyo. niyoga paNa pUrve kahela svarUpavALo che, A batAvelA udAharaNathI samajI levo. A pramANe bhASaka, vibhApaka, vyaktikara saMbaMdhI daiTAMto batAvyA. A rIte vibhAga kahyo. have dvAravidhino avasara choDIne vyAkhyAna vidhi kahe che - * niyukti-136 : gAya, caMdana kaMthA, ceTI, zrAvaka, bahero, godho, TaMkaNano vepArI e. sAta TAMta AcArya ane ziSya saMbaMdhe jANavA. * vivecana-136 - cAra anuyogadvAramAM na lIdhelo vyAkhyAna vidhi zA mATe ahIM kaho cho ? ziSyane sukhe zravaNa thAya, AcAryane sukhe pravRtti thatAM zAstrano upakAra thAya athavA adhikRta ja jANavo. kevI rIte ? anugamamAM teno samAveza thAya che, kemake aMtarbhAva vyAkhyAnanA aMgapaNe che. jo A anugAmanuM aMga che, to tenA dvAra vidhinI pUrve kema kaho cho ? dvAra vidhinuM paNa ghaNuM kahevAnuM hovAthI ahIM vyAkhyAna vidhino viparyaya na thAo. tethI ahIM pahelAM AcArya tathA ziSyanA guNadoSa batAvyA che. jethI AcArya guNavaMta ziSyane anuyoga karAve ane ziSya paNa guNavaMta AcArya pAse ja sUtra sAMbhaLe. je vyAkhyAna vidhi anugama aMgane ahIM avatArIne kaho cho to dvAra gAthAmAM paNa evI rIte yojanA kema na karI ? sUtra vyAkhyAnanuM mahatva batAvavA mATe ke vizeSa prakAre sUga vyAkhyAnamAM AcArya ke ziSya guNavAna zodhavo. have cAlu Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 136 113 vAtanI gAthAnuM vyAkhyAna - o gAyanuM daSTAMta - koI nagaramAM koIke koI dhutArA pAsethI uThavAne asamartha evI rogI, beThelI gAya kharIdI, pachI gAyanA doSo jANIne te vecavA gayo. lenAra bolyA ke tenI cAla tapAsIe, tyAre vecanAre kahyuM ke meM beThelI lIdhI che, tamane anukULa Ave to lo. e pramANe AcArya pUchelA praznonA uttaro ApavA asamartha hoya, ziyane kaheze ke meM Ama sAMbhaLela che, te tame paNa sAMbhaLo. to AvA AcArya pAse na sAMbhaLavuM. kemake sAMzayika padArthamAM mithyAtva saMbhava bane. paNa jema avikA go, gAyanI cAla sArI jANIne levI. tema AkSepanA nirNayamAM pAra pahoMcela AcArya pAse sAMbhaLavuM. ziSya paNa avicAragrAhI pahelAMnI mAMdI gAya kharIda karanArA jevo hoya te ayogya che. paNa vicArIne guru pAse le te yogya che. 0 caMdana kaMthAnuM daSTAMta - dvArakA nagarImAM traNa bherIo hatI. saMgrAmika, AgRdayikI, kaumudIkI. te traNe gozISa caMdananI banAvela hatI, devatA adhiSThita hatI. cothI bherI azIva upazAminI hatI. tenI utpatti A rIte - koI vakhata zakendra devasabhAmAM vAsudevanI prazaMsA karI ke juo uttamapuraSonA guNo ke je bIjAnA durguNo jotAM nathI tathA nI sAthe yuddha karatAM nathI. tyAM beThelA eka deve te na mAnyuM. te parIkSA karavA Avyo. kRSNa vAsudeva tyAre jinavarane vaMdanArthe nIkaLelA. te deve mAmiAM saDelA, gaMdhAtA kutarAnuM rUpa lIdhuM. cotarapha durgadha phelAvA lagI, badhAM kaMTALIne bhAgI gayA. paraMtu vAsudeva kutarA pAsethI nIkaLyA. tenA mukhamAM sudaMra dAMta joIne tenI prazaMsA karI. deve vicAryuM ke A guNagrAhI che te satya che. - bIjI parIkSA karavA ghoDAramAMthI azcaratna laIne nAsyo. turaMta rAjakumAra, bIjA rAjAo Adi laDavA AvyA. deve tene mArIne hAMkI kADhyA. vAsudeva jAte AvyA. deve yuddha mATe AhvAna karyuM. kRNe pUchyuM - kevI rIte laDavuM che ? deve eka pachI eka yuddha mATe nA pADI. chelle teNe adhiSThAna yuddha karavA kahyuM. A nIya rIti hovAthI vAsudeve kahyuM ke - tuM ghoDo laI jA, huM nIca yuddha karato nathI. deve prasanna thaI varadAna mATe kahyuM. vasudeve aziva haranArI bherI mAMgI. A devatAI bherI cha-cha mAse vAge che, te sAMbhaLanAranA pUrvanA vyAdhi zAMta thAya che, cha mAsa sudhI navo utpanna na thAya. eka vakhata dUrathI koI vaNika tyAM Avyo. te ghaNAM dAha javarathI pIDita hato. bherI vagADanArane teNe kahyuM - A lAkha rUpiyA le ane mane A bherImAMthI thoDo kaTako kApI Apa. lobhathI teNe Apyo. te sthAne teNe caMdanano TukaDo coMTADI dIdho. A rIte jeNe jeNe mAMgyo tene tene Apyo. tenAthI A bherI caMdananA TukaDAMnI jhaMjhara kaMthA jevI banI gaI. [31/8]. 114. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 koI vakhate ociMto azivano upadrava thayo. tyAre bherI vagADatA teno avAja sabhAne paNa na saMbhaLAyo. bherInI tapAsa karAvatAM, temAM mAtra TukaDA joDelAM hatA. bherIvALAne mArI naMkhAvyo. navI bherI lIdhI. bIjo bherIvALo rAkhyo. potAnA jIvathI paNa vadhu tenI rakSA kare che. jethI jarUra paDatAM bherI vAgavAthI rogazAMta thAya. - A pramANe je ziSya potAnA sUtra-arthane caMdana bherInI kaMthA mAphaka paramata sAthe mizra karI de che, te ayogya che. sUtra-arcane bhUlI janAra AcArya paNa anuyoga karavA ayogya che. e rIte ziSya ane guru baMne avinAzita sUraathavALA batAvyA. - x * x - o ceTInuM dRSTAMta >> vasaMtapure jIrNa zeTha ane navA zeTha baMnenI putrInI paraspara prIti hatI. to paNa baMnene vaira thayuM. jIrNazeTha bIne kahetA ke enAM mAtApitAe ApaNane halakAM pADyA. te koI vakhate nhAvA gayA. temAM navakazeThanI putrI tilaka sahita 14-zaNagAra sajIne Avela, te nadI kinAre AbhuSaNa mUkI nahAvA gaI. jINa zeThanI putrI dAgInA laI doDavA mAMDI * x* navakanI putrIe ghera AvIne mAbApane kahyuM ke A pramANe mArI sakhI dAgInA laI bhAgI gaI ane pAchA nathI ApatI. tenA mAbApe jIrNa zeThane kahevaDAvyuM. jIrNa zeThe dAgInA pAchA na ApatA rAjayamAM phariyAda karI sAkSI koI hatuM nahIM. nyAya karanAre jIrNazeThanI putrIne AbhuSaNa paheravA kahyuM. paNa te paherI zakI nathI, kemake teNIne anubhava na hato. navakazeThanI putrI roja paheratI hovAthI turaMta paherI ane kADhI batAvyA, dAgInA teNIne soMpI dIdhA. jIrNazeThane mArI nAMkhyo. A rIte jUTha bolavAthI te zeTha maraNane pAmyo. te rIte AcArya utsarganuM sUtra apavAdamAM ke apavAdanuM sUtra utsargamAM bole ke koI vAta joDI daI lokone bhramamAM pADe to saMsAra daMDathI daMDAya che. tevA AcArya pAse na sAMbhaLavuM. paNa visaMvAda nA karatA yogya prarUpaNA karatAM arahaMta devanI AjJAnA pAlaka hoya tevA pAse zAstra zravaNa karavuM. te saMbaMdhe be gAthA paNa vRttimAM noMdhI che. o zrAvakanuM daSTAMta * te pUrvavatuM. upasaMhAra * ciparicita evI potAnI strIne na oLakhI zakayo. tema jo ziSya ghaNuM bhaNAvyA chatAM yAda na rAkhe to tene dUra karavo. guru bhUlI jAya to tenuM gurupaNuM dUra karavuM. vRttimAM noMdhela gAthArtha ahIM AvI gayo che. 0 baheranuM daSTAMta * pUrvavatuM. upasaMhAra - pUchanAranuM sAMbhaLyA vinA game te uttara Ape to te guru nathI, paNa bahero che, tema guru kahe kaMIka ane ziSya samaje kaMI te ziSya nathI. o godhAnuM daTAMta - pUrve beThI gAyanuM daSTAMta hatuM, tema ahIM gAyane badale godho jANavo. tema ziSya pATha le te pahelAM tapAsela hoya to tene yogya rIte bhaNAvI zakAya, AcAryanI mahenata paNa phaLe. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 136 115 0 TaMkaNa dRSTAMta - uttara dizAmAM TaMkaNa nAme mleccho rahe che te sonA vaDe dakSiNa paMthanA mANaso pAsethI vAsaNa Adi le che. paraspara bhASA jANatA nathI, vAsaNanA DhagalAne hAya vaDe DhAMke, IcchA pramANe dhana maLe tyAre hAtha laI le. e pramANe temano Icchita pratIcchita vyavahAra cAlato. A rIte AkSepa-nirNayamAM dAna grahaNane anuvartanArA guru-ziSya hovA joIe. ziSye paNa mlecchAnI mAphaka Icchita viSaya na samajAya tyAM sudhI vAraMvAra pUchI samAdhAna karavuM. A pramANe gAya vagerenA dRSTAMtamAM batAvelo sAkSAt artha viparyaya pratipakSa darekamAM ulaTo, sIdho AcArya ane ziSya saMbaMdhI yojavo. te yojita che. have vizeSathI ziSyanI yogyatA jaNAve che - * niryukti-137,138 - zrutamAM anAdaravALo, nirUpakArI, potAnI IcchA mujaba cAlanAro, prasthika ane javAnI IcchAvALo kone dveSarUpa na thAya? vinaya vaDe namelo, aMjalI joDelo, guru IcchAne anusaranAro, ziSya vaDe ArAdhita gurujana, bahu prakAranuM zruta jaldI Ape che. - - ziSyanA doSa ane guNa vizeSapaNe zA mATe kaho cho? bhAvimAM tene ja gurupaNuM maLavAnuM che tethI, kemake ayogyane gurupada ApavAthI tIrthaMkaranI AjJAdino lopa thAya che. kone dveSa ke aprIti na thAya, je zruta uparasaMpadA anupasaMpanna hoya. uparasaMpanna paNa badhe dveSya thAya tevuM nathI, tethI kahe che - nirUpakAranA svabhAvavALo - gurune akRtyakArI hoya. upakArI paNa badhe adveSya nathI te kahe che svacchaMda mativALo hoya te. arthAt potAnA abhiprAya mujaba kArya karanAro. jo gurune anusaranAra mativALo hoya to paNa badhe dveSI na thAya. kema? je te bhaNI-gaNIne, taiyAra thaIne guruthI judo paDavA mAMge ane bole paNa kharo ke zrutaskaMdhAdi taiyAra thatAM huM avazya jaIza. pachI koNa ahIM besI rahe? AvuM bolato ziSya paNa ayogya che. have doSonA parijJAnapUrvaka guNo batAve che - gurune vaMdana AdithI vinaya karanAro hoya, gurune pUchatAM be hAtha joDI ziSye mAthuM namAveluM hoya, guruno abhipAya te sUtrota zraddhAne samarthana karanAra - karAvanAra vagerethI gurunA vacanane ArAdhe. tevA vinayavAna, buddhivAn gurunI AjJA pALanAra ziSyane guru yogya jANIne sUtrArtharUpa zruta aneka prakAre khulAsAthI jaldI zIkhave che. bIjI rIte ziSya parIkSA * niyukti-139 : zaila, megha, kuDaga, cAlaNI, paripUrNaka, haMsa, mahiSa, bakarI, masaka, jaLo, bIlADI, jAhaka, gAya, bherI, bharavADaNAdi daSTAMta che. * vivecana-139 : ATalAM ziSyanI yogyAyogyatA batAvanAra dRSTAMto che udAharaNo kalpita ke - 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 carita ema be prakAre hoya. jema bhAta rAMdhavAne lAkaDAM joIe tema padArthane samajavAne udAharaNa joIe. temAM pahelAM kalpita dRSTAMto kahe che - 0 zaila - maganA dANA jeTalo eka nAno kaThaNa patthara che, tenA sAme puSkarAvartano megha jaMbudvIpa jeTalo moTo che. temAM nArada jevo kajIyAkhora AvIne magazelIyA pattharane kahe - sAMbhaLa ! puSkarAvarta meghe kahyuM ke - magazelIyAnI vAta choDo, tene to eka dhArAmAM ja palALI sure curo karI vahevaDAvI dauM. tyAre ahaMkArathI patthare kahyuM. jo megha mAro talanA photarAnA trIjo bhAga paNa palALe, to huM mAruM nAma choDI dauM. nArade meghane jaIne A vacano saMbhaLAvyA. meghe kopAyamAna thaIne mUsaLadhArAthI sAta rAtridina varSA karI. pachI meghane thayuM ke te magaLela palaLIne taNAI gayo haze, tethI baMdha paDyo. pANI ghaTyA, magazaila patthara vadhu caLakato thaI kahevA lAgyo, kema bhAI jItI gayo ? megha lajavAIne pAcho gayo. koI ziSya magazaila samAna hoya, eka paNa pada na bhaNe, AcArya garjatA Ave ane kahe ke - AcAryanI ja ochI buddhi che ke jethI ziSya bhaNato nathI. jekha kutIrthe gAyone utAre to govALano ja doSa che. ema kahI bhaNAvavA lAgyA. ziSya na bhaNyo, AcArya lajavAIne pAchA gayA. AvA ziSyane na bhaNAvavo. kemake AcArya tathA sUtranuM abahumAna thAya. guru paNa bhaNeluM vIsarI jAya, bIjA bhaNanArAne vighna thAya, vaMdhyA gAyane dudha na Ave, tema kuziSyane bhaNAvavAM chatAM na AvaDI. -- kALI bhUminuM suziSya upara dRSTAMta ghaTAve che droNa megha paDe to paNa kRSNabhUmithI pANI pAchuM nIkaLI jatuM nathI. tema je ziSya sAMbhaLavA ane dhArI rAkhavAmAM samartha hoya, tevAne zrutajJAnanI vRddhi karavA gurue haMmezAM ApavuM. * kuTa [ghaDA]nuM dRSTAMta - ghaDA be jAtanA hoya - navo, jUno. jUnA paNa be jAtanA - bharelA, na bharelA. bharelA paNa be jAtanA - prazasta vastuthI ane apazasta vastuthI, prazasta te agaru, turuSka Adi. aprazasta te kAMdA, lasaNa AdithI. prazasta bharelA vAsa sahita ke rahita paNa thAya. e pramANe aprazastanA be bheda thAya. AmAM aprazastavAsavALA nakAmA che, prazasta vArAvALA vAsa uDI jAya to suMdara na kahevAya. bAkInA hoya te suMdara jANavA. abhAvita eTale na bharelA, navA eTale nIbhADethI turaMta lAvelA. A pramANe navA ziSyomAM mithyAdRSTine pahelA levA, jUnA hoya paNa kubhAvanAthI bhAvita na hoya tene zIkhavavuM suMdara che. anyadarzanI ane pAsatthAe potAnA pakSamAM lIdhelA te bharelA ghaDA jevA jANavA, saMvijJa sAdhuthI prazasta bhAvanAvALA jANavA. tevA paNa bodha vamI jAya, te ThIka nahIM. na vame te ThIka che. paNa je aprazasta vame ane prazasta na vame to suMdara che. paNa je kubodha na choDe tene sArA na jANavA. [athavA ghaDAnA cAra bhedo- Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 136 113 chidravALo ghaDo, kAnA vinAno ghaDo, bhAMgelo ghaDo, pUro ghaDo. chidravALA ghaDAmAM nAMkhela pANI nIkaLI jAya, oThA vagaranAmAM jeTaluM samAya teTaluM pANI kAyama rahe, bhAMgelAmAM bhAMgela bAjuthI pANI nIkaLI jAya. e rIte chidravALAmAM jarApaNa pANI na rahe, boDIyA ke khaMDIyAmAM thoDuM rahe, paraMtu saMpUrNa ghaDAmAM pANI, barobara rahe. A pramANe bhaNanArA ziSyo cAra prakAranA jANavA - eka to bhaNAvavA sAthe ja bhUlI jAya, bIjA boDIyA - pahelAnuM bhUle ane pachInuM navuM yAda rAkhe. khaMDIyA jevA ghaNuM bhUlI jAya, A traNe nakAmAM che. pahelAM ane pachInuM baMne saMpUrNa yAda rAkhe te saMpUrNa kAmanAM che. o cAlaNInuM dRSTAMta - loka prasiddha che, jenAthI loTa caLAya che. jema cAlaNI pANImAM nAMkhatA taLIye jAya, tema bedakAra ziSya bhaNAvelA sutra ane bhUlI jAya ke durUpayoga kare tevA ziSyo. * x - keTalAMka ziSyo eka kAnathI praveza karAvI, bIjAthI kADhI nAMkhe tyAre cAlaNI kahe che - te mArA jevA dhanyavAdane yogya che. magaulIyA kahe che - dhanya to ame chIe ke jarA paNa kAnathI sAMbhaLatA ja nathI. paNa kamaMDala tenuM pratipakSa che. temAM game te pravAhI padArtha nAMkho to paNa biMdu mAtra na maLe. AvA apamAdI ziSyo bhaNelA sUtrArthane saMpUrNa yAda rAkhe che. paripUNakanuM dRSTAMta - ghI ke dUdha gALavAnI garaNI, sugharIno mALo te ghI nIce nAMkhe paNa kacaro Adi saMgharI rAkhe che. tema kuziyo doSo zodhIne hRdayastha kare che ane guNo mUkI de che. tene na bhaNAvavo. sarvajJa matamAM paNa doSa che, tema kahevuM yogya che. tamAruM kathana satya che. bhANakAra : sarvajJanAM kahela jinamatamAM kaMIpaNa doSa nathI, paNa upayoga rahita bole ke apAranA hAthamAM AvavAthI durUpayoga thatAM guNavALuM paNa doSita thAya che. o haMsanuM dRSTAMta - haMsa - x * pote dudha pI, pANI rahevA de che. tema suziSya * x * guNane zodhI-zodhIne grahaNa kare che te zAstrakAra yogya che. o pADAnuM dRSTAMta pADo pote pANI na pIe, DoLI nAMkhIne bIjA Dhorane paNa na pIvA de, tema kaleza, vikathA, nakAmA prazno karI kuziSyo pote bhaNatA nathI, bIjAne bhaNavA detA nathI. o bakarAnuM daSTAMta - thoDA paNa pANImAM bakaro nAnuM mukha hovAthI pIe che, paNa te pANI DahoLato nathI tema ziSya thoDuM paNa jJAna zAMtithI sAMbhaLe, bIjAne kaleza karAvyA vinA bhaNavA de. 0 mazaka STAMta * potAnI cAMcathI DaMkha mArI pIDe, tema kuziSya paNa gurune tenI jAti vagere halakI batAvI pIDe che. o jaLonuM daSTAMta - jaLo che te mANasane du:kha dIdhA vinA lohI pIe che, tema suziSya gurune pIDA karyA vinA zrutajJAna bhaNe che. 0 bilADInuM dRSTAMta - jamInamAM chAMDeluM dUdha cATe, tema kuziSya gurune badale 118 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bIjA pAsethI vinayano lopa karIne pAchaLathI pUchI le che. o jAhakanuM daSTAMta - eka jAnavara che, te vAsaNanI baMne bAjuthI dhIme dhIme dUdha cATe che, tema suziSya thoDuM thoDuM bhaNeluM pAkuM karI buddhimAnuM banI gurune duHkha dIdhA vinA bhaNe che. o gAyanuM daTAd - eka dhamarthI puruSe cAra vaidikone gAya ApI. temaNe vAra karyA. pahelA vAvALo vicAre che ke kAle dudha bIjAnuM che, to mAre gAyane zA mATe ghAsa-pANI nAMkhavA. badhAMe evuM karatAM gAya bhUkhI-tarasI marI gaI, cAre brAhmaNonI niMdA thaI ke hatyArA che. te gRhastho bIjAne paNa dAna ApatA acakAvA lAgyA ke ApamI gAyone te mArI nAMkhaze. * * * * * viparIta deTAMta - bIjA cAra bhAIne gAya maLatA temaNe vArA bAMdhI dIdhA, pahelAM vAravALAe vicAryuM ke- mAro avarNavAda na thAo ke 'A gAyanA haNanArA che.' vaLI jIvatI raheze to dUdha Apaze, bIjAne vadhu dUdha maLaze to paropakAra thaze. [teno bodha A che - koI AcArya pAse potAnA tathA bIjAnA ziSyo bhaNatA hoya tyAre ziSyo vicAra ke pahelA AvelA sAdhuo gurunI vaiyAvacca karaze, mahemAna sAdhu jANe ke temanA ziSayo vaiyAvacca karaze. e pramANe AcAryanI khabara na rAkhavAthI zarIra bagaDatA baghAMne bhaNavAmAM hAni thAya. AvI kuTevathI bIjA paNa koI temane bhaNAvatA nathI. o bherInuM daTAMta - kRSNa vAsudevanA daSTAMtamAM che. 0 AbhIra * AbhIraNInuM dRSTAMta - judA judA rabArI gADAmAM ghI bharIne zaheramAM veMcavA gayA. eka rabArIe ghIno bhAva karAvIne tolavA mAMDyuM. rabAraNa nIce utarI pati pAsethI gADAmAMthI ghI nIce muke che. pramAdathI baMnene vAMke ghaDo paDIne bhAMgyo. strI tenA patino vAMka kADhI bolI ke- he gamAra ! teM A zuM karyuM? mbArI bolyo - abhAgaNI ! tuM yuvAnI madamAM bIjAne tAke che, tethI A doSa tAro che. ema baMnene kaleza thayo, mArAmArI karavA lAgyA. te ghaDAnuM thoDuM ghI paNa DhaLI gayuM. mahA mahenate bIjAe temane zAMta pADyA. sAMje bAkInA ghInA rUpiyA laI pAchA pharatAM coro maLyA. temaNe rUpiyA tathA baLadanI joDI baMne laI lIdhA. baMne nibhagI pazcAtApa karatAM ghera AvyA. A rIte kuziSyane bhaNAvatAM khoTo uccAra ke anyathA prarUpamA kare tyAre guru Thapako Ape to sAmo vAMka kADhe ItyAdi 0 pratipakSanuM dehAMta - ghaDo bhAMgatA rabArIe strIne Thapako na Apyo paNa ThIkarAthI ghI bharI lIdhuM, thoDuM DhaLyuM. baMnee potAnI bhUla mAnI lIdhI. ziSya khoTuM zIkhe ke zIkhaveluM bhUlI jAya to guru pharI samajAve, suziSya paNa potAnI bhUla mAnI karI grahaNa kare ItyAdi - x - AyArya paNa dhyAna Ape ke ziSya bhaNI zake te Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 136 119 10 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/1 pramANe pATha Ape. A AcArya - ziSya doSa guNa-kathana lakSaNa vyAkhyAna vidhi kahI. have maMgalopacAra karIne - X - vyAkhyAna vidhi upoddhAta mATe kahe che - * niyukti -140,141 - uddeza, nirdeza, nimi, kSetra, kALa, puruSa, kAraNa, pratyaya, lakSaNa, naya, samavatAra, anumata [ema bAra dvAro jANavA.) zuM, keTalAM prakAre, konuM, cAM, konA vize, kevI rIte, keTalo kALa, keTalA, keTaluM aMtara, avirahita, bhava, AkarSa, sapanA ane nirukti eTalAM dvAro jANavA. * vivecana-140,141 : uddeza kahevo joIe. ema badhe kriyA joDavI. temAM sAmAnya nAma te uddeza. jemake adhyayana, vizeSa nAma te nirdeza, jema sAmAyika. nirgamana ne nigama, A kyAMthI nIkaLyuM ? ema kayA kSetramAM, kayA kALamAM, kayA purapathI. kayA kAraNathI gautamAdi sAMbhaLe che ? vizvAsa karAya te pratyaya, te kahevo. kayA hetuthI bhagavaMte A upadezya ane gaNadharoe sAMbhaLyuM ?, zraddhA Adi lakSaNo, naigamAdi nayonuM avataraNa ane kayA nayane kayuM sAmAyika anumata che, ItyAdi dvArA ahIM vicAravAnA che. *x - sAmAyika zuM che ? guNa pratipanna jIva ItyAdi. sAmAyika keTalAM prakAre che ? traNa bhede - samyakatva, zruta tathA cAritra. ItyAdi kaheze. konuM sAmAyika - jeNe AtmAne sama ANela che. sAmAyika kyAM ? - kSetrAdimAM. sAmAyika zemAM ? sarve dravyomAM. "sarvagata samyakatva zruta cAtrimAM sarve paryAyo nahIM" ItyAdi kema pamAya ? keTalAM kALanuM ? samyakatva ane zrutanI 66-sAgaropama sthiti che. keTalAM svIkAre che ? ke pUrva pratipanna che ? samyakatva dezavirata palyopamanA asaMkhya bhAga mAtra che te sAMtara che ke niraMtara che ? kALa anaMta che - x * keTalAM bhava sudhI sAmAyika prApta thAya ? "ATha bhava cA*i Idi. AkarSaNane AkarSa. eka ke aneka bhavomAM grahaNa, traNa hajAra pRthakatva ane so pRthakava viratinuM AkarSaNa hoya che. sparzanA - keTaluM phoga sAmAyikavALA sparze che ? samyakatva ane cAritra sahita sarva lokane sparze nizcita ukti te tikti * x - ATalo be mAthAno samudAyArca kahyo. avayavArtha prati dvAre yuktipUrvaka kahIza. ahIM koI kahe che - pUrva adhyayana sAmAyikanA cAra anuyogadvAra kahyA. tethI tenA upanyAse ja uddeza-nirdeza kahyA ane ogha nAmaniSpanna nikSepa kahyA. have pharI tenuM abhidhAna ayukta che. - X - X - je nigama na kahIe to tenuM Agama dvAra ja abhihita che. tathA maHTTP ItyAdi kahyA. tethI tIrthakara ane gaNadharathI ja nIkaLela che. ema kahevuM na joIe ? satya che, paraMtu A tIrthakara ane gaNadharono ja nirgama kahela che. te tIrthakara ane gaNaghara koNa che ? vardhamAna ane gautama aAdi. tenAthI nIkaLela che. * X - X - X - X - naya Adi anuyogadvAra viSayo saMbaMdhI praznottara che, jenuM vivaraNa ahIM choDI dIdhela che. mUrNikAre to kazuM ja novaita veNI, niyukti dIpikAkAre paNa choDI dIdhela che. have uddeza dvAra pratipAdana kare che - * niryukti -14ra : nAma, sthApanA, dravya, phoga, kALa, samA, uddeza, uddezoddeza e pramANe bhAva uddezamAM alTha uo jANavA. * vivecana-14ra : nAmauddeza - jenuM jIvAdi uddeza evuM nAma karAya che te nAmoddeza. sthApanA uddeza - sthApanA nAme uddezano nyAsa. dravyoddeza - dravya viSayaka uddeza, te Agama noAgama jJazarIra bhavyazarIra tavyatirikta che. dravyane dravyathI ke dravyamAM uddeza. kemake A dravya che, A dravyano svAmI che, dravyamAM - siMhAsana upara rAjA Adi. e pramANe kSetra viSayaka uddezo paNa kahevo. e pramANe kALa viSayaka paNa kahevo. saETH - saMkSepa, te viSayaka uddeza te samAsoddeza. te mAMga, zrutaskaMdha, adhyayanomAM jANavo. aMgasamAsoddeza - aMga, aMga dhAka, tene bhaNanAra, tenA arthajJa, e pramANe bIje paNa yojanA karavI. uddeza - adhyayanano aMza, teno uddeza te uddezoddeza - uddezavaMta, tenA bhaNanAra, tenA arthajJa. uddeza bhAvaviSayaka hoya che. te A bhAva, bhAvadhAka ke bhAvajJa che. A ja uddeza ATha bhede viziSTa nAma sahita nirdeza che, tema jANavuM. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-143 : e pramANe nirdeza paNa ATha prakArano jANavo. temAM sAmAnya thakI kathana karavuM te uddeza ane vizeSathI kathana te nirdeza. vivecana-143 - jema uddeza kahyo, tema nirdeza paNa ATha bhede jANavo. sarvathA sAmya prApti atiprasaMga nivAravA kahe che - avipata - sAmAnya abhidhAna AdithI kahevAya te udeza, vizeSita thAya tyAre te nirdeza kahevAya. jema nAmanirdeza - jinabhadra ityAdi abhidhAna vizeSa nirdeza. sthApanA nirdeza - sthApanA vizeSa abhidhAna ke nirdeza. viziSTa dravyAbhidhAna te dravya nirdeza, jemake - gAya. e pramANe kSetra vizeSa kahevuM te kSetra nirdeza jemake - bharata, kSetrathI - saurASTra ItyAdi, kALa vizeSa kahevo te kAlanirdeza jemake - samaya vagere. athavA tenA vaDe * vAsaMtika, samAsa nirdezaAcArAMga vagere. uddeza nirdeza- zastraparijJAdino pahelo ke bIje uddezo. bhAvanirdezaaudayika vagere. tenAthI audayikavAna te krodhI vagere. A samAsoddeza - nirdeza vaDe adhikAra che kaI rIte ? adhyayana samAsoddeza che. sAmAyika - samAsa nirdeza che. tenA nirdeSTA strI, puruSa, napuMsaka che. temAM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 143 1rara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 naigamAdi kayo naya, kayA nirdezane Icche che ? * niyukti-144 - naigama naya be prakAre, saMgraha ane vyavahAra nirdeza pramANe, jusUba nirdezaka pramANe, zabda baMnene samAna che. * vivecana-144 :- (saMkSepathI taigamanaya nirdezya ane nirdezakane AzrIne baMne prakAre nirdeza Icche che. kayAMthI ? loka saMvyavahAra pravaNatvathI paNa eka gamavathI nahIM. lokamAM nirdezya ane nirdezakavaza nirdeza pravRtti prApta thAya che. jemake - vAsavadattA priyadarzana, te nirdeya. nirdezaka vaza - mana vaDe kahela graMtha mana. lokotaramAM paNa nirdezyavazathI - cha jIvanikAya. temAM cha ivanikAya kahela che. tathA nirdezakavazathI - jinavacana, kapile nirdeza karela mATe kApilIya. e pramANe sAmAyika artharUpa rUDhithI napuMsaka ema karIne taigamanA nirdezavazathI napuMsaka nirdeza. sAmAyikavaMta- te strI ane napuMsaka liMgavathI che - X- nirdezakavaza paNa gaNe liMge che. maigamane be bheda kahela che, temAM nirdezya ane nirdezakavaza nirdezane Icche che te kriyA adhyAhAra che. kaI rIte jANavuM ? nirdiSTa vastu aMgIkAra karIne saMgraha ane vyavahAranaya che. - x * bhAvanA A pramANe che - dIvAnI jema vacana ja artha prakAzaka che jema dIvo prakAzIne prakAzatAnI mAphaka AtmarUpa pratipAdIta kare che, e pramANe vani paNa artha pratipAdana kare che. * x * sAmAyika artharUpa rUDhithI napuMsaka che, tene AzrIne saMgraha ane vyavahArano nirdeza Icche che athavA sAmAyikavALo strI, puruSa ke napuMsaka hoya, sAmAyikano artha gaNe liMga paNa manAya che. nirdezaka sattane AzrIne sAmAyika nirdeza kasUtra mAne che. vacananA vaktAne AzrIne tenA paryAyapaNAdithI traNe liMgamAM nirdeza che. nirdezya-nirdezakanuM samAna liMga ja che. * x * upayukta nirdeTA nirdezyathI abhinna ja che. kemake tenA upayoganuM ananyapaNuM che. tethI puruSane oLakhAvato purapaliMga nirdeza che. e pramANe strI nirdeza ane napuMsaka nirdeza kahevo. - * - * * * * * * [amane ja na samajAto hovAthI A artha adhuro choDela che, cUrNi tathA niyukti dIpikAkAre to Ano ullekha suddhA karyo bhaNI.) A badhAM nayonA alaga viSayapaNAthI pramANa nathI. samudita hoya to - x * pramANa che. * x - have nirgama vizeSa svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-145 : niminA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI ema cha prakAranA nikSepo jINavA. * vivecana-145 :nAma ane sthApanA pUrvavat. dravya nirgama-Agama, noAgama, jJazarIra, bhavyazarIra, tavyatirikta. te traNa bhede che - sacita, acita, mizra. sacita nirgama * bIjathI aMkuro, sacitathI mizra-bhUmithI pataMgIyu, sacitathI ayita * bhUmithI uSNatA. mizramI sacita-zarIrathI kRmi, mizrayI mizra - A dehathI garbha, mizrayI acita - zarIrathI viThA, ayitathI sacita - lAkaDAthI kIDA, atithI mizra - lAkaDAthI dhaNo, acitathI acitta - lAkaDAthI dhUNAnuM cUrNa. * athavA dravyathI dravyano, dravyathI dravyono, dravyothI dravyano, dravyothI dravyono temAM dravyathI dravyano, jemake * rUpakathI rUpakano nirgama thatu ekamAMthI ja bIjI kalA prayojavI. ekamAMthI ghaNI kaLA nIkaLI te bIjo bhaMga, ghaNAmAMthI thoDA kALe yokano nigama te trIjo bhaMga ItyAdi * x * kSetra-kSetra viSayaka nirgama. kAlanirmama - kALa ja amUrta che, to paNa upacArathI vasaMtano nirgama athavA dubhikSathI devadatta nIkaLyo athavA kALa dravyadharma che. teno dravyathI ja nirgama. e pramANe bhAvanirgama-pudgalathI vaNadino nigamajIvathI krodhAdino nirgama. * * * * * e pramANe ziSya matinA vikAsArthe prasaMgathI aneka bhede nigama kahyo. A prazasta bhAva nigama mAtrAthI ke apazasta dUra karavAno adhikAra che. bAkInA tenA aMgapaNe che. ahIM dravya - vIra che, kSetra-mahAsata vana che, kAla-pramANakALa che, bhAvabhAvapuruSa che. e pramANe nirgamanA aMgo jANavA. have pahelAM jinanA ja mithyAtvAdithI nirgama kahe che - * niyukti-146 - aTavImAM mArgathI bhraSTa thayela sAdhune mArga batAvIne vardhamAnasvAmIne samyakatvano prathama lAbha jANavo. * vivecana-146 : aTavImAM mArgathI vipranaSTa thayelA sAdhune mArga dekhADI, pachI temanI pAsethI dezanA sAMbhaLIne samyakatva pAmyA. e pramANe bhagavata mahAvIrane samyakatvano pahelo lAbha thayelo jANavo. kathAnaka A rIte - pazcima videhamAM eka gAmamAM balAdhika hato te rAjAjJAthI gADAM laIne lAkaDA levA mahATavImAM gayo. A bAju sAdhuo mArgamAM prApta sArthanI sAthe jatA hatAM. sArthamAM rahela sAdhu bhikSArthe gayA. sArtha cAlyo gayo. ajANa hovAthI mAga bhraSTa thayA. mArgane na jANatA teo aTavI mAthI madhyAhna kALamAM tarasa, bhukhathI vyApta thaI, jyAM gADAMno paDAva hato te bhAgamAM gayA. temane joIne balAdhika mahAna saMvegathI bolyo. aho ! A sAdhuo tapasvI che, aTavImAM pravezelA che. temane anukaMpAthI vipula azana-pAna ApIne kahyuM - he bhagavaMto ! huM tamane mArge caDAvI dauM. te AgaLa cAlyo. tyAre te sAdhuo paNa tenI pAchaLa cAlyA. * * * pachI gurue tene dharma kahevAnuM AraMbhya. tenAthI te bodha pAmyo. sAdhu paNa mArge caDI nivRtta thayA. te balAdhika karI avirata samyagudRSTi thayo, kALa karIne saudharma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 146 kalpe deva thayo. 123 * bhASya-1,2-vivecana : pazcima videhamAM grAmaciMtaka, rAjAnA lAkaDAM mATe vanamAM javuM bhikSA nimitte sAdhunuM sArthathI bhraSTa thavuM. temane joIne anna-pAna ApavA. anukaMpAthI mArge caDAvavA, gurunuM kathana, samyakatva prApti, marIne saudharmabhe, palyopamAyuSyavALo mahaddhika deva thayo. * niyukti-147 : suvihita sAdhunI anukaMpAthI samyakatva pAmIne daidIpyamAna zarIradhArI vaimAnika devarUpe utpanna thayo. * vivecana-147 : [gamanikA ukta arthamAM kahI.] mAsvara - dIptivALA, va-pradhAna, bodi zarIrane. vaimAnika deva thayo e niryukti gAthArtha che. * niyukti-148+vivecana : pachI sva AyuSyamano kSaya thatAM devalokathI cavIne A ja bharata kSetramAM IkSvAkukulamAM utpanna RSabhadevanA putra [bharata] nA putra arthAt bhagavaMta RSabhanA pautra rUpe marIci nAme utpanna thayA. * niyukti-149 : bharatano putra marIci IkSvAku kuLamAM thayo. [kyAre ?] kulakara vaMza samApta thatAM. tethI IkSvAku kuLanI utpatti kahevI joIe. * vivecana-149 : IkSvAkunuM kuLa te IkSvAkukuLa. temAM utpanna thayo [koNa ?] bharatano putra marIci. tyAM RSabhano pautra ema sAmAnya vidhAna karyu. ahIM vizeSa abhidhAnamAM koI doSa nathI. te kulakaravaMza vItyA pachI thayo temAM kulakara have kahevAnAra lakSaNavALA che, temano vaMza-pravAha. te atikrAMta thayA pachI. tethI ahIM IkSvAku kuLanI utpatti kahevI, pahelA kulakaronI utpatti batAve che. kyA kSetra-kALamAM thayA? * niyukti-150,151+vivecana : A vartamAna avasarpiNIno je trIjo Aro-suSamaduHzyamA, tenA pAchalA bhAgamAM, keTalo bhAga ? palyopamano AThamo bhAga bAkI rahetA, kulakaronI utpatti thaI..... ardhabharatanA madhya tribhAgamAM, zemAM ? gaMgA-siMdhu nadI madhye, ahIM bahu madhya bhAgamAM, cheDe nahIM. sAta kulakaro utpanna thayA. ardhabharata - vidhAdharanA nivAsarUpa vaitADhya parvatanI A tarapha levuM. have kulakara vaktavyatArUpa dvAra gAyA kahe che - * niryukti-152 : kulakarano pUrvabhava, janma, nAma, pramANa, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, strI, Ayu, bhAgo, bhavanapatimAM utpatti, nIti kahevA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-152 : kulakaronA pUrvabhavo kahevA, janma kathana, nAma, pramANa tathA saMghayaNa kahevA. va zabda pUraNa arthe che. tathA saMsthAna, varNo, strI, Ayu ane bhAgo kahevA. kyA vaya bhAgamAM kulakaro saMvRtta thayA ? bhavanomAM upapAta kahevo. bhavana zabdathI bhavanapati levA tathA nIti - "hakAra' Adi lakSaNavALI kahevI. gAthArtha kahyo, avayavArtha prati dvAre kaheze. 124 temAM paheluM dvAra - teno avayavArtha kahe che - * niyukti-153,154 : pazcima videhamAM bhe vaNika mitro hatA. eka mAyAvI ane bIjo Rju. kALadharma pAmI A bharatamAM hAthI ane manuSyarUpe janmyA. snehakaraNa ane gaja ArohaNa joIne tenuM nAma niSpanna thayuM kalAvRkSanI hAnithI gharamAM kalaha thayo, te bAbata vicAraNA karI, kulakarane vinaMtI karI, hA!' ema daMDanIti nakkI karI. * vivecana-153,154 7 pazcima videhamAM be vaNika mitro hatA. - x - [gAthArtha mujaba che.] sAmaLatya - dezI zabda hovAthI 'paryAlocana karIne' artha karyo. kathAnaka - pazcima videhamAM be vaNik mitro hatA. vizeSa A - hAthI ane manuSyarUpe avataryA. AnA dvArA punarjanma kahyo. pUrva bhave eka mitra mAyAvI ane bIjo mitra Rju hato. teo eka sAthe ja vicaratA hatA. temAM je eka mAyAvI hato, te Rjune atisaMdhAna karato hato. bIjo badhuM chUpAvyA vinA samyak vyavahAra karato hato. baMne jo ke dAnarucika hatA. pachI te Rjuka marIne A ja dakSiNAddhamAM yugala rUpe janmyo. vakra hato te te ja pradezamAM hastiratna thayo. te zveta varNano, cAra dAMta vALo hato. baMne jyAre moTA thayA tyAre te yugalika puruSe hAthIne joyo. joIne tene prIti utpanna thaI. tene abhiyoga janyakarma udayamAM AvyuM. tyAre te yugalika puruSe te hAthInA skaMdhe vaLagyo. te joIne badhAM lokoe kahyuM ke A manuSyomAM adhika che, tenuM vimalavAhana evuM nAma karyu. te baMnene jAtismaraNa jJAna thayuM. tyArapachI kALadoSathI kalpavRkSo hAnI pAmyA. te A " mattAMga, mRgAMtra, truTitAMga, citrAMga, citrarasAMga, gRhAkAra, anagna, e sAta kalpavRkSo. tenI hAni thatAM kaSAyo utpanna thayA. "A mAruM ahIM bIjuM koI na rahI zake" evuM kahevA lAgyA. je tyAM ADA Ave tenA pratye kaSAyo thatAM ane grahaNamAM khaMDita karI detAM. tethI teoe vicAryu ke - koIne paNa ApaNe adhipatirUpe sthApIe. je vyavasthA kare tyAre te vimalavAhanane potAnAmAM adhika RddhivAn jANI sthApita karyo. tyAre teNe vRkSonA vibhAga karyA ane kahyuM ke - je tamArAmAMthI A maryAdAnuM atikramaNa karaze, te mane kahevuM. huM teno daMDa karIza. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 153,154 15 teNe te kaI rIte jANavuM? jAtismaraNathI vaNikad yAda karyuM. tyAre je koI aparAdha kare, tene teo kahetA. tyAre te daMDa karato. kayo daMDa? "hAkAra". hA! teM khoTuM karyuM. tyAre daMDya vyakti jANato ke mAruM badhuM luMTAI gayuM. AnA karatA to mAruM mRtyu ke ziraccheda sAro to AvI viDaMbanA na pAmata. e pramANe ghaNo kALa hAkAra daMDa varyo. tene caMdrayazA nAme patnI hatI. tenI sAthe bhoga bhogavatA eka yugalane janma Apyo. te yugale kAlAMtare bIjAne janma Apyo. ema sAta kulakaro utpanna thayA. A prathamAnuyogathI jANavAM. badhAMno janma ahIM ja kahevo. pUrvabhava jamadvAra kahyuM. have kulakaranAmone pratipAdana kare che - * niryakta-155+vivecana : ahIM pahelo vimalavAhana, pachI cakSumAna, yazasvI, cotho abhicaMdra, pachI prasenajita, maradeva ane sAtamo nAbhi. bhAvArtha sugama che. nAma dvAra kahyuM. have pramANadvArano avayavArtha kahe che - * niyukita-156+vivecana : pahelAMnI uMcAI 900 dhanuSya hatI, pachI anukrame - 750,700650,600,550 ane para5 dhanuSa hatI. pramANa dvAra kahyuM. have kulakaronA saMhanana ane saMsthAna kahe che. * niyukti-15+vivecana : sarve kulakaro vajaRSabhanArAya saMghayaNavALA ane samacatustra saMsthAnavALA hatA. varNadvAra saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che - jeno je varNa hato te pratyekane huM kahIza. * niyukti-158+vivecana : cAkhAnuM, yazasvI, prasenajitu A traNa priyaMgu varNavALA hatA. abhicaMdra caMdra jevA gauravarNavALA ane bAkInA nirmaLa suvarNa jevA varSanA hatA. bAkInA eTale vimalavAhanAdi. bhAvArtha sugama che. ghaNA - chAyA. varNadvAra pUruM thayuM. have strIdvAra jaNAvatAM kahe che - * niyukti-15lavivecana : caMdrayazA, caMdrakAMtA, surUpa, pratirUpA, cakSakAMtA, zrIkAMtA ane maradevI anukrame kulakara patnInA nAmo che. A badhI strIo saMghayaNa AdithI kulakara tulya ja jANavI. tethI kahe che - * niyukti-160+vivecana : saMghayaNa, saMsthAna, uccavA potAnA kulakarane anurUpa A strIonA jANavA. jo ke uMcAInuM pramANa kaMIka nyUna hoya tevo mata che. to paNa kaMIka nyUnatA hovAthI tene bheda gaNela nathI. varNathI badhI ja priyaMguvarNavALI hatI te gAthArtha che. zrIdvAra kahyuM, have AyudvAra - * niyukti -161 - pahelAM kulakaranuM Ayu palyopamanA dazamAM bhAganuM jANavuM. tyArapachI 126 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bIjAnuM AyuSya asaMkhyAta pU, te paNa anukame ochA ochA jANavA. nAbhikulakaranuM saMkhyAta pUrva che. * vivecana-161 - pahelA kulakara vimalavAhananuM Ayu palyopamano dazamo bhAga che pachI bIjAnuM palyopamano asaMkhyAtabhAga, te anukrame ghaTatuM bIjA-bIjAnuM Ayu jANavuM. tyAMthI nAbhikulakaranuM saMkhyAta pUrva jANavuM. A vyAkhyA yogya che. bIjA kahe che - pahelAM kulakaranuM Ayu palyopamano dazamo bhAga, pachI bAkInAnuM samuditapaNe palyopamano asaMkhya bhAga che arthAtu bIjAnuM palyopamano asaMkhyAta bhAga, bAkInAnuM tenAthI asaMkhyAta bhAga, asaMkhyAta bhANa ghaTADatAghaTADatA nAbhinuM asaMkhyaya pUrva hatuM. paNa A vyAkhyA ayogya che. kema ? pAMcanA asaMkhyaya bhAga 4 bhAga na Ave. kaI rIte ? palyopamanA 20 bhAga karAya che. tenA ATha bhAgamAM kulakaranI utpatti che. pahelAM kulakaranuM daza bhAga Ayu, bAkInAnuM pAMcenuM ardharUpathI 40mAM bhAgathI asaMkhyAta-asaMkhyAta bhAga Ayu tathA paNa adhathI kaMIka nyana 40mo bhAga raheze. je kAraNe palyopamanA ATha-ATha bhAge A thAya che, tethI paNa daza bhAgamAM be jatAM asaMkhyAta paMca bhAga thAya. aDadhAMnuM je aDadhuM te kaMIka nyUna te 40mo bhAga che. te A rIte - palyopamanA ATha bhAgamAM bAkInA kulakaranI utpatti che. temAM paNa pahelAMnuM dazamo bhAga AyuSya kahyuM, te jatAM beno vIsamo bhAga jatAM chelle 44 bhAga raheze. te saMkhyAtA che. * x * ItyAdi. paNa A gaNita aniSTa che. maradevInuM Ayu saMkhyaya varSa hovAtI nAbhikulakaranuM Ayu paNa saMkhyAta varSa ja hoya. kemake kevaLajJAnIne asaMkhyAta vaSayuSa ja hoya che. [mara devA kevalI thayA hatA tethI kahe che - * niyukti-16ra+vivecana : je AyuSya kulakaronuM hoya, te ja Ayu kulakaronI strIonuM paNa hoya. saMkhyAnA sAmyathI te ja kahevAya che. tathA je pahelA kulakanuM Ayu hoya, te ja hAthInuM hoya che. e pramANe bAkInA kulakaranA hAthInuM paNa Ayu kulakara samAna jANavuM. have bhAga dvAra kahe che kayA kulakarano keTale bhAga Ayu che. * niryukti-163+vivecana : je kulakaranuM jeTaluM Ayu hoya, teno dazamo bhAga sarakhAM vaheMcI madhyanA ATha bhAgano trIjo bhAga kulakara kALa jANavo. te ja kahe che - * niyukti-164 :- (niyuktidIpikAmAM vistRta viveyana che.) pahelo bhAga kumArapaNe, chello bhAga vRddhabhAvamAM hoya. pAtaLA paDelA rAga-dveSavALA teo badhAM devalokamAM utpanna thayA. * vivecana-164 - kulakarAyunA daza bhAgomAM pahelo bhAga kumArapaNe levo. chello bhAga vRddhapaNe Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 164 che. bAkInA madhyama ATha bhAga te kulakara rUpe hoya. tethI kahyuM ke traNa bhAgamAM madhyama ATha bhAgane kulakara kALa jANavo. bhAgadvAra kahIne upapAta dvAra kahe che te pAtaLA rAgadveSavALA che. prema - rAga. A vimalavAhanAdi badhAM devalokamAM utpanna thayA. - 123 ame jANatA nathI ke kayA devalokamAM ? tethI kahe che - * niryukti-165-vivecana : be kulakaro suvarNakumAra devomAM, be udadhikumAramAM, be dvIpakumAramAM ane eka nAgakumAradevamAM utpanna thayA. A upapAta anukrame vimalavAhana Adino jANavo. have temanI strI ane hAthIno upapAta - * niyukti-166+vivecana : (sAta) hAthIo, caMdrayazA Adi cha strIo nAgakumAramAM utpanna thaI, bIjA kahe che - eka ja hAthI ane cha strIo nAgakumAramAM utpanna thaI, bAkInAno adhikAra nathI. eka sAtamI - nAbhi kulakaranI patnI marudevI mokSamAM gayA. upapAta dvAra kahyuM. have nIti dvAra kahe che - * niyukti-167+vivecana : hakkAra, makkAra ane dhikkAra daMDanItio varte che. temAM je vizeSa che tene yathAkrame varNavIza. AnupUrvI - paripATI, kramathI. * niyukti-168 : pahelAM ane bIjInI prathamA, trIjA ane cothAnI pahelA sahita navI bIjI, pAMcamAM, chaTThA ane sAtamAnI pahelA be sahita trIjI nIti. * vivecana-168 : pahelA ane bIjA kulakarane pahelI 'hakkAra' nAme daMDanIti hatI. trIjA ane cothA kulakarane vadhArAnI navI bIjI paNa hatI. arthAt coDo ja aparAdha hoya to pahelI vaDe daMDa kare che, moTA aparAdhIne bIjI eTale ke navI daMDanIti apanAve, te 'makkAra' nAme hatI tathA pAMcamA, chaThThA ane sAtamAne trIjI dhikkAra nAme daMDanIti hatI. A traNe laghu-madhyama-utkRSTa aparAdhamAM jANavI ema gAthArtha kahyo. * niyukti-169 : bAkInI daMDanIti bharatarAjAnI mANavakanidhimAM hoya che. RSabhadevane gRhasthAvAsamAM asaMskRt AhAra hato. * vivecana-169 : bharata rAjAnI mANavaka nidhimAM bAkInI daMDanIti hoya che. ahIM vartamAna kriyA nirdeza badhI avasarpiNInI sthiti darzAva che. bIjI paNa atIta ke AgAmI avasarpiNImAM A ja nyAye prAyaHnItino utpAda hoya che. te bharatanA pitA RSabhanAya hatA. te RSabhane gRhavAsamAM asaMskRta AhAra-svabhAva saMpanna AhAra hato. tene devendranA AdezathI devo devakuru-uttarlR kSetranA svAdiSTa phaLo ane kSIra samudranuM 128 pANI lAvIne ApatA hatA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 A mULa niryuktigAthAnuM bhASyakAranuM vyAkhyAna kahe che - bhASya-3 - pahelI paribhASaNA, bIjI maMDalIbaMdha, trIjI kArAgRha, cothI cAmaDIno chaMda, e cAra prakAre bharata mahArAjAnI daMDanIti jANavI. * vivecana-3 : "bharatanI bAkInI nIti mANavaka nidhithI che' tema kahyuM, te A pramANe - (1) paribhASaNA - kopathI tiraskAra karavo. (2) "A sthAnathI na jato." tema aparAdhIne kahevuM. te maMDalIbaMdha. (3) cAraka-kedakhAnuM (4) chaviccheda hAtha, paga, nAsikAno cheda karavo. A bharatanI cAra prakAre daMDanIti che. bIjA e rIte kahe che - kharekhara paribhASaNA ane maMDalibaMdha e baMne RSabhanAthe ja utpanna karelI hatI. cAraka ane chaviccheda e mANavaka nidhithI utpanna thayelI. bharata cakravartInI A cAra bhede nidhi hatI. paNa A bharata koNa ? RSabhanAyano putra. to pachI RSabhanAtha koNa ? tenI vaktavyatAne jaNAvatA kahe che - athavA kulakara vaMza kahyo. have pUrve sUcavela IkSvAkuvaMza pratipAdita kare che. te RSabhanAthathI utpanna thayo. tethI tenI vaktavyatA kahe che - * niyukti-170 nAbhirAjA, vinItAnagarI janmabhUmi, marudevI mAtA, uttarASADhA nakSatra, pUrvajanme vajranAbha rAjA, sathisiddha vimAnathI avyA. * vivecana-130 : A niyukti gAthA ghaNAM arthanI pratipAdaka che. - 4 - nAbhi nAme kulakara thayA. tenuM vinItA bhUmimAM prAyaH avasthAna hatuM, marudevI tenI patnI hatI. pUrvabhave koI tainAbha nAme rAjA hato, dIkSA laIne tIrthaMkara nAma gotra karma bAMdhyu, marIne sarvArthasiddha vimAne deva thayo. tyAMthI te marudevInI kukSimAM te vinItAbhUmimAM sarvArthasiddha vimAnathI cavIne RSabhanAtha nAme janmyo. ahIM je pUrvabhave vairanAbha hato, je rIte samyakatva pAmyo. jeTalAM bhavo samyakatva pAmIne saMsAramAM paryaTana karyu, je rIte teNe tIrthaMkara nAmagotrakarma bAMdhyu. te batAvavAne kahe che. * niyukti-171,172+prakSepa gAthA-1 : dhanya sArthavAhe ghoSaNA karAvI. sAthenI sAthe sationuM gamana. varSARtumAM aTavImAM vAsa. ghaNAM divase dhanyane ciMtA. ghInuM dAna. tyAMthI uttarakurumAM yugalika, tyAMthI saudharmakathe, tyAMthI mahAvideha mahAbala rAjA, tyAMthI IzAna kare lalitAMga deva, tyAMthI vajrarjagharAjA..... uttarakurumAM yugalika, saudharmaka2e deva, pachI mahAvidehamAM vaidhaputra. rAjaputra, zreSThI-amAtya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 171,172 sArthavAhaputra tenA mitro. * vivecana-131,172 - * x * avasara jANIne saMmoha nimite huM upanyAsa karIza - dhana sArthavAha Adi gAthArthane kathAnakathI jANavo. * x * te A pramANe - dhana nAme sArthavAha hato. teNe dezAMtare jatAM ghoSaNA karAvI. te kahe che - te kALe te samaye pazcima videhakSetramAM dhana nAme sArthavAha hato. te kSitipratiSThita nagarathI vasaMtapure vANijya arthe cAlyo. teNe ghoSaNA karAvI ke - je mArI sAthe Avaze. tenA yoga-kSema huM vahana karIza. te A pramANe - AhAra, pANI, vastra, pAtra, auSadha, bhaiSaja ke bIjA je kaMIthI viSAda pAme te badhuM. te sAMbhaLIne ghaNAM taTika, kApeTika Adi AvyA. cAvatu tenI sAthe sAdhuno gaccha paNa cAlyo. te kALa kayo hato ? carama unALo. te sArtha jyAre aTavI madhya pahoMcyo. tyAre vaSariNa-comAsuM beThuM. tyAre te sArthavAha ati durgama paMtha che, tema jaNI tyAM ja sArtha niveza karyo. comAsuM rahyA. te rahI paDatAM Akho sAthe paNa tyAM rahyo. jyAre te sArthikone bhojana pIrasyu tyAre kaMda-mUla-kUla khAvAnuM AraMbhya tyAre sAdhuo duHkhI thayA ke jo kaMIpaNa ka5tuM maLaze, to laIzuM. e pramANe kALa vItavA lAgyo. thoDuM comAsu rahyuM. tyAre ghanasArthavAhane ciMtA thaI ke - A sArthamAM koI du:khI che? tyAre yAda AvyuM ke mArI sAthe sAdhuo AvyA che, temane kaMda Adi kalAtA nathI. te tapasvIo duHkhI che. kAle dAna karIza, ema vicArI prabhAte nimaMtrine kahyuM - AmAM amAruM kaMI ye to grahaNa karazo ? Apane zuM kalAze ? amRta-cakArita bhikSA mAga ke ghI vagere. pachI teNe sAdhune vipula pramANamAM prAsuka ghI vahorAvyuM. te yathAyuSya pALIne kALamAse kALa karIne te dAnanA phaLathI (samyakatva pAmI] uttarakuramAM manuSya thayo. tyAMthI AyukSaya thatAM saudharmakakSe devapaNe utpanna thayo. tyAMthI cyavIne A ja jaMbUdvIpamAM pazcima videhamAM gaMdhilAvatI vijayamAM vaitAdya parvatamAM gAMdhAra janapadamAM gaMdhasamRddha vidhAdhara nagaramAM atibalarAjAnA patra zatabala rAjAnA putra mahAbala nAme rAjA thayo. tyAM subuddhi zrAvaka maMtrI evA priya mitra vaDe nATaka-pekSaNamAM AkSipta manavALA evA tene bodha pamADyo. bAkI eka mAsanuM Ayu rahetA, chelle bAvIza divasanA bhakta pratyAkhyAna karI, marIne IzAna kalAmAM zrIprabha nAmaka vimAnamAM lalitAMga nAme deva thayo. tyAMthI cyavane A ja jaMbUdvIpamAM pukalAvatI vijayamAM lohAla nagarano svAmI vajajaMgha nAme rAjA thayo. tyAM patnI sahita, pAchalI vayamAM dIkSA lauM, ema ciMtaveluM paNa putra vaDe vAsagRhamAM dhUpa-dhumADAnA yoge mArI naMkhAyo. marIne uttarakuramAM potAnI patnI sahita yugalika rUpe jamyo. tyAMthI saudharmaka deva thayo. tyAMthI cyavIne pharI mahAvideha kSetramAM kSitipratiSThita nagaramAM vaidhapuga rUpe [31/9] jamyo. je divase janmyo, te divase ekasAthe A cAra vayasya jamyA - rAjaputra, zreSThIpurA, amAtyaputra, sArthavAhaputra. teo moTA thayA. anya koI divase te vaidhanA ghera ekasAthe bhegA thaIne beThA hatA. tyAM koI sAdhumahAtmA bhikSArthe AvyA ke je kRmi kuSTha rogathI pIDita hatA. te badhAM mitro sAthe praNaya ane hAsya karatA te vaidhaputrane bolyo. A lokamAM tamArI sAthe badhuM khAdhuM-pIdhuM, paNa koI tapasvI ke nAnI cikitsA na karI. vaidhaputra bolyo - karIza. paNa mArI pAse auSadha nathI. te mitro bolyA-ame mUlya ApIzuM. zuM auSadha joIze? vaidhapune kahyuM - kaMbala ratna, gozISa caMdana ane bIjuM sahasaMpAka tela. tyAre te badhuM zodhavA nIkaLyA. tyAre temaNe jANyuM ke - amuka vaNika pAse A padhAdi che. te mitro temanI pAse gayA, be lAkha mudrA lIdhI. vaNika saMbhrAMta thaI bolyo - zuM ApuM ? teoe kahyuM ke kaMbala ratna ane gozISa caMdana Apo. vaNike pUchyuM - AnuM zuM prayojana che ? teoe kahyuM sAdhunI cikitsA karavI che. vaNike kahyuM - mAre mUlya nathI joItuM. ema ja laI jaIne cikitsA karo. mane paNa dharma thaze. te vaNika vicAre che ke - je A bALakone dharmanI upara AvI zraddhA hoya teTalI to mArA jevA maMdapuNya ke je Aloka pratibaddha che, tene AvI zraddhA nathI. te saMvega pAmyo, tathArUpa vIro pAse dIkSA laIne siddhi gati pAmyo. A mitro paNa te auSagha laIne, te sAdhunI pAse te je udhAnamAM pratimA dhyAne sthita hatA. tyAM gayA. tyAM pratikAsthita temane vaMdana karIne anujJA mAMgI kehe bhagavan! amone anujJA Apo. ame Apane dharmavidana karavA Avela chIe. te vAta niryuktikAra kahe che - * niyukti-13,174 : te mitroe vaidhaputranA ghera koDhanA kIDAthI pIDita koIka munine joIne, teo vaidhaputrane kahe che, tame A muninI cikitsA karo... lakSapAka tela vaidhane A vaNike ratnakaMbala ane gauzIrSa caMdana ApIne dIkSA lIdhI. te vaNika te ja bhave AMtakRta kevalI thaI mokSe gayo. * vivecana-173,174 : [kathAnakano zeSa bhAga ahIM kahe che -] tyArapachI tela vaDe te sAdhune acaMgana karyuM. te tela romakUpo vaDe badhuM ja vyApta thayuM. te vyApta thatAM badhAM kRmio kSobha pAmyA, temanA cAlavAthI te sAdhune atIva vedanA thaI. tyAre te kRmine nIkaLatA joIne kaMbala rana vaDe te sAdhune prAkRta kacaDhiAMkI dIdhA. te zItala hatuM. tela uNatAvALuM hatuM. kRmio temAM coMTI gayA. tyAre pahelAthI lAvelA gAyanA maDadAmAM te kRmine nAMkhyA. te badhAM ja kRmi nIkalI gayA, pachI teNe sAdhune caMdana vaDe lipta karyA. pachI AzvAsita karyA. e pramANe eka-be-traNa vakhata te sAdhune atyaMgana karI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 173,174 131 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nirogI karyA. pahelAM prakSaNa karyuM. pachI gozISa caMdanathI Alepana karyuM, pharI mANa karyuM. e pramANe A paripATIthI pahelA atyaMgane cAmaDInA kRmi nIkaLyA, bIjAmAM mAMsamAM rahelA kRmi nIkaLyA. trIjAmAM hADakAmAM rahelAM beIndriyo nIkaLyA. pacI sauhaNI auSadhithI kanakavarNanA karI dIdhA. tyArapachI munine khamAvIne pAchA pharyA. pachIthI te mitro sAdhu thaI gayA. AyuSya hatuM. te pALIne te pAMce jaNAM azruta devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne A ja jaMbUdvIpamAM pUrva videhamAM pulAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM vajasena rAjAnI dhAriNI devInI kukSimAM vaidhaputra vajanAbha nAme rAjA thayo. je cakravartI thayo. bAkInA kramathI bAhu, subAha, pITha, mahApITha nAme bhAIo thayA. sajA vajasene dIkSA lIdhI, teo tIrthakara thayA. bAkInA moTA thaI pAMca prakAranI bhogone bhogave che. - je divase vajasena RSine kevaLajJAna utpanna thayuM. te ja divase vajanAbhane cakarA utpanna thayuM. te vajanAbha cakravartI thayo. teNe sAdhunI vaiyAvaccethI cakavartInA bhoga prApta karelA hatA. bAkInA cAre mAMDalika rAjAo thayA. tyAM vajanAbha cakavartIe 84 lAkha pUrvanuM sarvAyu pALyuM. kumArapaNe 30, mAMDalikapaNe-16, cakavartIpaNe24 ane zrAmANya paryAyamAM 14 lAkha pUrva, e pramANe 84-lAkha pUrvo savayui pALela, temAM bhogone bhogavatA vicArato hato tyAre - A tarapha tIrthakaranuM samosaraNa racAyuM. vajanAbhe pitAnA caraNa kamaLamAM cAre paNa sahodaro sahita dIkSA lIdhI. temAM vajanAbha cauda pUrve bhaNyA. bAkInA cAre 11-cAMga bhaNyA. temAM bAhu vaiyAvacca kare che, subAhu sAdhunI vizrAmaNA kare che. e pramANe te baMnene karatA joI vajanAbha svAmI tenI upabRhaNA kare che - aho ! AmaNe janma-jIvitanuM phaLa prApta karela che. e pramANe te baMnenI vaiyAvacca ane vizrAmaNAnI prazaMsA kare che. e pramANe prazaMsA karatAM tenI pachInA baMne [pITha ane mahApITha ne apati thAya che. ApaNe baMne svAdhAyavAna chIe, to prazaMsA thatI nathI, je (kAma) kare che te ja prazaMsA pAme che, kharekhara ! loka vyavahAra ja satya che vajanAbhasvAmIe vizuddha pariNAmathI tIrthakara nAmagoba karma bAMdhyuM. A ja arthanA upasaMhArane mATe A cAra gAthA kahe che - * niyukti-15 thI 178 - sAdhunI cikitsA karI zramaya pAmIne devaloke gayA, tyAMthI ravIne pauDarIkiNI nagarImAM vajasenanA putro thayA. temAM pahelo vrajanAbha, pachI bAhu, subAha, pITha, mahApITha thayA. temanA pitA tIthara thayA, niSkrimaNa karyuM, tyAM ja pitA pAse dIkSA lIdhI. pahelo caudapUrNa thayo, bAkInA cAra 11-cAMgonA jJAtA thayA. bAhu Adi cAramAM bIjo 'bAha vaiyAvacakArI, trIje vizrAmaNAkArI thayo. te baMnee anukrame bhogaphaLa ane bAhubaLa upArjana karyA moTA prazaMsA karatAM, baMne nAnA bhAIone ApIta thaI. pahelAM vIsa nakanI AirAdhanA karI tIkarad kaMpA.. * vivecana-135 thI 108 : gAthArtha upara mujaba che. - x - je kahyuM ke - pahelAM tIrthakarava vIsa sthAno vaDe ArAdhya, te sthAnone jaNAvavA A traNa gAthA che - * niyukti-16 thI 181 - [1 thI ) arihaMta siddha, pravacana, guru, sthavITa, bahuta, tapasvI. A sAte paratvenI vatsalatA. [8] abhisma jJAnopayoga... [9 thI 1] aticAra rahita evA darzana, vinaya, Avazyaka, zIla-qta, [13 thI 17] kSaNa lava, tapa, caNa, vaiyAvacca ane samAdhi, [18 thI 20] pUrva jJAna grahaNa, [19] zrutabhakti, pravacanapabhAvanA. A kAraNothI jIva tItharatva pAme che. vivecana-139 thI 181 - (1) arahaMta - azokAdi aSTa mahAprAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya che te. (2) siddha - saMpUrNa niSThita kamaza, paramasukhI ke kRtakRtya. (3) pravacana-zrutajJAna athavA tenA ananya upayogathI saMgha, (4) zAstrArthane guMthe mATe guru arthAt dhamapadezAdi dAtA. (5) sthavira - temAM jAti sthavira-60 varSanA, zrutasthavirasamavAyAMgadhara, paryAyasthavira - 20 varSano paryAya. (6) bahuzruta - ghaNAM zrutavALA ke apekSika bahuzrutatva, temAM sUgadharI arthaghara pradhAna che, tenAthI ubhayadhara pradhAna che. (3) tapasvI-vicitra anazanAdi rUpa tapavALA athavA sAmAnya sAdhu. A arahaMta, siddha, pravacana, gu, sthavira, bahuzruta ane tapasvIno vAtsalya bhAvane vatsalatA. te anuyoga yathAvasthita guNa kIrtana rUpa che. (8) abhINa - satata jJAnopayoga, (6) darzana-samyakatva, (10) vinayajJAnAdi, te dazavaikAlikathI jANavo. A darzana ane vinayamAM atiyAra rahitatA. (11) Avazyaka - avazya kartavya saMyama vyApAra niSpakSa temAM niraticApaNuM, (12) zIla-uttaraguNa, vrata-mUlaguNa. A zIla ane vratamAM niticAratA. (13) kSaNalava * kALa lakSaNarUpa che. kSaNalavAdimAM saMvega bhAvanA dhyAna ane AsevanathI. (14) tapa thAzakti tapanuM sevana, (15) bhAga-catijana vaDe vidhipUrvaka karAya che. (16) vaiyAvacca-daza bhede che. (13) samAdhi - gura AdinA kArya karavAthI svasthatA ane samAdhimAM baMdhAya che. (18) apUrva jJAna grahaNa (19) zratabhakti - zrutabahamAna, (20) pravacana prabhAvanA - te yathAzakti mAgadizanAmI thAya. A 20 kAraNothI tIrthakaratva prApta thAya. [noMdha:- ujA ra0 kAraNonA nAma ane kamamAM ghaNAM taphAvato jovA maLela che. mUrNimAM paNa zIla ane vrata judA sthAnaka che ane samAdhine pUrvanA tapa Adi kaNa sAthe joDela che. vaivastranuM varNana mUrNimAM vadhu sAruM karela che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 182 133 * niyukti-182+vivecana : pahelA ane chellA tIrthakare A sarve sthAnone vAraMvAra pRSTa karyA che, madhyama jinezvaroe eka, be, traNa ke sarva sthAno sevyA che. * niyukti-183+vivecana : te tIrthakara nAma gotrakarma kaI rIte vedAya che ? azlAna dharma dezanAdi vaDe, tene bhagavaMta tIrthakaranA bhava pUrvenA trIjA bhavamAM bAMdhe che - x - tenI sthiti utkaTathI koDAkoDI sAgaropamanI hoya che ane te prAraMbha baMdha samayathI AraMbhIne satata upayaya pAmatA yAvatu pUrvakaraNanA saMkhyAtA bhAgo vaDe baMdhAya ane kevalIkALe teno udaya thAya che. te kaI gatimAM baMdhAya te kahe che - * niyukti-184 - niyamAM manuSya gatimAM strI, puruSa ke napuMsaka zubhavecAvALo vIsA sthAnaka padamAMthI eka, be, traNa ke vIze pada sevIne bAMdhe. * vivecana-184 : niyamathI manuSyagatimAM baMdhAya che. tene koNa bAMdhe ? strI, puruSa ke napuMsaka badhAM bAMdhe? nA, zabhalezyAvALo aneka prakAre sevIne bAMdhe che - x - vIzamAMnA koIpaNa sthAna vaDe bAMdhe che. - - - zeSa kathAnaka kahe che - bAhu vaDe vaiyAvacca karaNathI cakravartInA bhoga nirvatita thayA. subAhu vaDe vIzrAmaNAthI bAhabala nivartita thayuM pAchaLanA be-pITha ane mahApITha vaDe mAyAthI strInAma gotra karma arjita thayuM. pachI teo vAyune pALIne pAMce kALA karIne savarthisiddha vimAnamAM 33sAgaropama sthitika devapaNe utpanna thayA. tyAM paNa yathA Ayu pALIne pahelo vajanAbha cyavIne A avasarpiNImAM suSama suSamA Aro vyatikrAMta thayo, suSamAM Aro paNa gayo, suSamaduSamA Aro ghaNo gayo. 84 lAkha pUrvamAM 89 pakSa bAkI rahetA, aSADha vada cothe jeiTha vada-4] uttarASADhA yoga yukta caMdra thayo tyAre IvAku bhUmimAM nAbhi kulakaranI maradevA patnInI kukSimAM garbhapaNe utpanna thayA. mAtA RSabha, hAthI Adi cauda svapno joIne jAgI. svapno nAbhi kulakarane kahyA. teNe kahyuM - tAro putra mahAt kulakara thaze. tyAre zukanuM Asana calita thayuM, jadI ahIM Avyo, bolyo he devAnupiya ! tamArA putra sakala bhuvananA maMgala AlayarUpa pahelo rAjA, pahelo dharma cakravartI thaze. to koI kahe che ke - bagIze Indroe AvIne AvuM kahyuM. pachI marudevA haSTa-tuSTa thaI garbhane vahana kare che. A ja arthano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-185+vivecana :badhAMno upayAta sarvArthasiddha thayo. pachI Ayuno kSaya thatAM pahelAM rASabhadeva 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vyA. ASADha nakSatramAM, kRSNa caturthIe AvyA. ahIM vakatavyatA kahI, have A dvAra gAyAne niyuktimAM kahe che - * niyukti -186 - arihaMtano janma, nAmakaraNa, vRddhi, jAtismaraNa, vivAha, saMtAno, abhiSeka, rAjyasaMgraha [di dvArA kahevA.] * vivecana-186 : janma viSayaka vidhinuM kathana. "caitravada-8" Adi kaheze. nAma viSayaka vidhinuM kathana, "dezona" Adi kaheze, bhagavaMtanI vRddhi - "have te bhagavaMta moTA thAya che" vagere. jAtismaraNamAM vidhinuM kathana - "jAtisara" Adi kaheze. vivAha vidhi kathana, "bhoga samartha" Adi kaheze. apatyamAM krama kahe che. rAjyasaMgraha viSaya kahevo - "azva, hasti, gAya ItyAdi. A samudAyArtha kahyo. avayavArtha pratidvAre avasara mujaba kaheze. temAM paheluM dvAra - avayavArthe jaNAve che - * niyukti-187 : zaijhavada AThama gujarAtI phAgaNavada-8] nA divase ASADhA nakSatramAM RSabhadevano janma mahotsava badho jANavo - ghoSA sudhI kahevo. * vivecana-187 - cUirNikAre dikumArI varNana vadhu vistRta karela che.] te maradevA mAtA nava mAsa bahu pratipUrNa thayA, sADA sAta ahorAtra purA vyatikAMta thayA pachI madhyarAtri kALa samayamAM caitra vada-8 uttarASADhA nakSatramAM ArogyavALI mAtAe ArogyavALA putrane janma Apyo. tIrthaMkarano janma thayo tyAre sarvalokamAM udhota thayo. tIrthakaranI mAtA prasanna garbhavALI hoya che. jara, lohI, kalamala yukta hoya che. pachI milokanA nAthano janma thatAM adholokamAM vasanArI ATha dikakumArIo - bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, suvasA, vasamikA, puSpamAlA ane aniMditA. e ATha dizAkamArInA Asano calita thayA. tyAre bhagavat RSabhasvAmIno janma thayA tema avadhijJAna vaDe joIne divya cAnavimAna vaDe jadI AvIne tIrthakara ane tIrthakaranI matAtA maradevIne vaMdana karIne bole che - [mUrNine khAsa jevI, varNana vadhu che.]. - he jagat pradIpadAyikA ! tamane amArA namaskAra thAo. he devAnupiyA ! ame adholokamAM vasanArI ATha dizAkumArIo tIrthakara bhagavaMtano janmamahimAM karIe chIe. to tame bhayabhIta na thazo. tyArapachI te pradezamAM aneka staMbha upara rahelA evA janma bhavanane vikrvane saMvartaka vAyu vikaryo che, pachI te bhagavaMtanA janma bhavanathI cotarapha eka yojanamAM vraNa, kATha, kAMTA, kAMkara, patnane laI-laIne ekAMtamAM pheMke che, pachI jadIthI ja vAyune upazAMta karI de che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta ni 183 135 pachI tIrthakara bhagavaMtane, mAtAsahita praNAma karIne ati dUra nahIM te rIte rahIne gItagAna karatI ubhI rahe che. tyArapachI urvalokamAM vasanArI ATha dizAkumArIo - meghaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, vicitrA, vArisenA ane balAhakA, A badhI paNa pUrvokta vidhithI AvIne megavAdaLane vikrvIne bhagavaMtanA janmabhavananI cotarapha eka yojanamAM ati jaLana thAya, ati mATI na thAya te rIte chUTo chUTo sparzata raja-reNu vinAzaka, sugaMdhI jaLanI varSA varasAvIne puNyanA vAdaLa vikarSe che. vikrvIne jaLa, sthala dIpatA evA ghaNAM vaMtasthAyI paMcavarNA puSpone jAnu pramANa uMcA rahe tevI puSpa varSA kare che. pUrvavat gItagAna karatI rahe che. tyArapachI pazcima rucakamAM vasanArI ATha dizAkumArIo - naMdotarA, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayA, aparAjitA te pramANe ja AvIne cAvatu tame bhayabhIta na thazo, tema kahIne tIrthakara bhagavaMtane mAtA sahita pUrvamAM hAthamAM darpaNa laI gItagAtI rahe che. e pramANe dakSiNarucakavAsinI ATha - samAhArA, supadattA, yazodharA, lakSamImatI, bhogavatI, citraguptA ane vasuMdharA e AThe pUrvavatu AvIne cAvatuM bhuvanane AnaMda ApanAne jananisahita dakSiNamAM hAthamAM mUMgAra laIne gItagAna karatI rahe che. e pramANe pazcima rucakavAsinI paNa ATha - IlAdevI, surAdevI, pRthvI, paDAvatI, kanAsA, navamikA, sItA ane bhadrA. A badhI paNa tIrthakarane mAtA sahita pazcimethI hAthamAM vIMjhaNo laI gItagAtI rahe che. e pramANe uttara gucakavAsinI paNa ATha - alaMbusA, mizrakezI, puMDarikiNI, vANI, hAsA, sarvaprabhA, zrI ane hI, te pramANe ja AvIne tIrthakarane mAtAsahita uttaramAM bahu dUra nahIM, tema hAthamAM cAmara laI gIta gAtI rahe che. pachI vidizA racakamAM vasanArI cAra vidhakumArI svAminI-citra, citrakanakA, saterA, saudAminI. te pramANe ja AvIne milokabaMdhu prabhune mAtA sahita cAre dizAmAM hAthamAM dvipIkA laIne bahu dUra nahIM tevA sthAne gItagAna karatI ubhI rahe che. tyArapachI madhyamarucakavAsI cAra dikakumArI pradhAno - rucakA, cakAMzA, surUpA, cakAvatI. te pramANe ja AvIne cAvatu uparodha rahita jaIne bhavyajanakumudapaMDa maMDana bhagavaMtanI cAra AMgaLa vajIne nAbhinALane chede che, khADo khode che, nAbhinAlane khADAmAM dATe che, ratna ane vajathI khADo pUre che, haritAlikA - duva vaDe pIThane bAMdhe che. tIrthakara bhagavaMtanA janma bhavanathI pUrva-dakSiNa-uttaramAM traNa kadalIgRho vidurve che, tenA bahu madhyadeza bhAgamAM traNa caMdrazALA vidurve che, tenA bahumadhya bhAgamAM traNa siMhAsana vikarSe che. tIrthakara bhagavaMtane hatheLImAM grahaNa karIne ane mAtAnI 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAhA pakaDIne dakSiNanA kadalIgRhanI caMdrazALAnA siMhAsane besADIne zatapAka, samrapAka tela vaDe atyaMgana kare che, sugaMdhI gaMdhavartaka vaDe udvartana kare che. pachI tIrthakara bhagavaMtane kara kamala yugalano rodha karIne ane mAtAne sArI rIte bALA vaDe grahaNa karIne pUrvanA kadalIgRhanI caMdrazALAnA siMhAsane besADe che. tyAM snAna vidhi kare che. gaMdha kASAyika vAthI aMga luMche che sarasa gozISacaMdana vaDe lepana kare che. divya devadUSyayugala paherAve che. sarva alaMkArathI vibhUSita kare che. pachI uttaranA kadalIgRhanI caMdrazALAmAM sIMhAsane besADe che. pachI Abhiyogika vaDe laghu himavaMta parvatathI sarasa gozI"caMdana kATha maMgAve che, araNI vaDe ati utpanna kare che. tenAthI gozIpacaMdana kASThano agni ujavAlita kare che, agnihoma kare che, bhUtikarma kare che, rakSApoTalI kare che, tIrthakara bhagavaMtanA karNamUla pAse be pASANavartakane be hAyanA saMpuTamAM ane tIrthakaramAtAne bAhu vaDe grahaNa karIne jyAM bhagavaMtanuM janma bhavana che, jyAM zayyA che, tyAM lAve che, tIrthakaranI mAtAne tyAM zayyAmAM besADe che, bhagavaMtane tenI pAse sthApana kare che. tyArapachI tIrSakane mAtA sahita jyAM che, tyAMthI bahu dUra nahIM tema gIgAna karatI rahe che. A ja vAtano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-188 : saMvataka vAyu, meghavRSTi, ariso, zRMgAra, vIMjhaNo, cAmara, dIpaka, rakSA e pramANe chappana dikakumArI kare che. * vivecana-188 : artha kahevAI gayo. dvAra yojanA mAtra batAve che - ukta prayojana mATe saMvartaka meghane vikaryo che. arIsA laIne ubhe che, te rIte mUMgAra, vIMjhaNo, cAmara, dIpaka paNa jANavA ane rakSA dikakumArIo kare che. tyArapachI devendra zakanuM vividha maNinA hajAro kiraNothI raMjita sIMhAsana calita thAya che. tIrthakara bhagavaMtane avadhijJAnathI jue che jaldI pAlaka vimAna vaDe Ave che. ahIM mUrNimAM A varNana ghaNuM ja suMdara ane ghaNAM ja vistArathI karela che, kharekhara / vAcavA lAyaka che.) tIrthakara bhagavaMta ane mAtAne traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, vaMdananamaskAra kare che, vaMdI-namIne A pramANe kahe che - he ratnakukSighArikA ! tamane namaskAra thAo. huM devendra zaka Adi tIrthakara bhagavaMtano janma mahimA karIza. tamArA vaDe uparodha na thAo. ema kahIne avasthApinI nidrA Ape che. tIrthaMkaranuM pratirUpaka vikarSe che. tIrthakaranI mAtA pAse rAkhe che. tIrthakara bhagavaMtane be hAthanA saMpuTamAM grahaNa kare che. tyArapachI potAnA pAMca rUpane vikarSe che - eka Indra jinendrane grahaNa kare che. be Indro baMne tarapha cAmara vIMjhe che, eka ujjavaLa Atapagane grahaNa kare che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 188 137 ane eka vajane dhAraNa kare che. tyArapachI zaka caturvidha deva nikAya sahita jadIvaritapaNe jyAM mera parvata che, paMDakavananI mera yulikA che tyAM dakSiNamAM ati pAMDukaMbalazilA upara abhiSeka sIMhAsana pAse Ave che. AvIne sIMhAsananI pUrvAbhimukha bese che. e pramANe babIze paNa Indro bhagavaMtanA pAya samIpe Ave che, vRittikAragrIe A vana ghaNuM kAvela che, mUrtimAM ghaNAM ja vistArathI ane suMdara rIte zakanuM, zaka vimAnanuM, zaka dvArA bolAvAtA devadevInuM, kevI rIte Ave che te, ItyAdi varNana che IzAne AdinuM vana paNa vistArI che.) pahelAM amyuvendra abhiSeka kare che, pachI anukamathI cAvatuM zaka sudhInA Indro abhiSeka kare che. tyA5chI amara Adi cAvatu caMdra ane sUrya kare che. tyArapachI bhagavaMtanA jamAbhiSeka mahotsavathI nivRtta thaIne zaka, tevI sarva RddhithI, caturvidha devanikAya sahita tIrthakarane grahaNa karIne pAcho Ave che, tIrthakaranA pratipane pratisaMhare che, tIrthakara bhagavaMtane mAtAnI pAse sthApana kare che, avasthApinI nidrA prati saMhare che. divya kSomayugala ane be kuMDalo tIrthakara bhagavaMtanA ozikAnI samIpe sthApe che. eka zrIdAmaiDa, tapanIya ujjavala laMbUzaka, sonAnA patarAthI maMDita, vividha maNirana hAra ahiAranA samRNI upobhita, tIelkara bhagavaMtanI uparanA uloyamAM niphope che. jethI tIrthakara bhagavaMta animeSa daSTi vaDe jotAM sukhe sukhe abhimamANa karatAM rahe che. tyArapachI zakanI AjJAthI vaizramaNa deva 3ra-hiraNyakoDI, 32-suvarNa koDI, 32-naMdAsana, 32-bhadrAsana subhaga-saubhAgya-rUpa-yauvana-guNa-lAvaNya tIrthakara bhagavaMtanA janmabhavanamAM saMhare che. tyArapachI zakanA Abhiyogika devo moTA-moTA zabdothI ghoSaNA kare che - sAMbhaLo sAMbhaLo ! ghaNAM bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika devo ane devIo ! je tIrthakara bhagavaMta ke tIrthakara mAtAnuM azubha manamAM vicAraze, tenA AMbAnI maMjarI mAphaka mastakanA sAta TukaDA thaI jaze. ghoSaNA karyA pachI bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika devo tIrthakara bhagavaMtano janma mahotsava karIne naMdIzvaradvIpa gayA. tyAM aTAlikA mahA mahotsava karIne pota-potAnA Alaye pAchA gayA. janmadvAra para thayuM. have nAmadvAra kahe che - temAM bhagavaMtanuM nAma tibaMdhana caturvizatistavamAM kahevAze. ahIM vaMza nAma nibaMdhana kahevA mATe jaNAve che - * niyukti-189 - eka varSamAM kaMIka juna samaye vaMza sthApana karavA mATe nuM Agamana thAya che, AhAra mATe devo AMgaLImAM amRta sthApe che. * vivecana-189 : bhagavaMta kaMIka jUna eka varSanA thayA, teTalAmAM pharI zakatuM Agamana thayuM. teNe bhagavaMtanI vaMza sthApanA karI. A RSabhanAya che. temane gRhAvAsamAM asaMskRta AhAra hoya. paraMtu badhAM tIrthakaro bAlabhAvamAM vartatA stanano upayoga karatAM nathI, paraMtu AhAranI IcchA thAya tyAre potAnI ja AMgaLI moDhAmAM muke che. te AhAra AMgaLImAM amRtasa samAna devoe sthApelo ane manonukULa hoya che, e pramANe bAlyabhAva atikAMta thatAM agnithI pAkelane grahaNa kare che, RSabhanAthe paNa pravajayA svIkArI na hatI tyAM sudhI devatAe lAvela AhArano ja upabhoga karyo hato. ATaluM AnuSAMgika kahyuM. have prastuta sUtra * Indrae vaMzanI sthApanA karI, te jaNAve che - te kaI rIte karI ? svAbhAvika ke pravRtti nimita pUrvikA ? pravRtti nimita pUrvikA hatI, IcchAnusArI nahIM. kaI rIte ? * niyukti-10 : d (zeraDI] khAvAnI prabhunI IcchA pANIne prabhunA vaMzanuM nAma Indra IvAkuvaMza sthApyuM. je vayamAM je yogya hoya te Indra kare che. * vivecana-10 : atIta-vartamAna-anAgata devendra zakono e AcAra che ke pahelA tIrthakaranA vaMzanI sthApanA kare. pachI Indra lokothI parIvarIne tyAM Avyo. khAlI hAthe kema javuM ? ema vicArI moTuM IkSa-zeraDI laIne Avyo. A tarapha nAbhi kulakara RSabhasvAmIne khoLAmAM laIne beThelA hatA. zaka AvatA bhagavaMte zeraDI taskR daiSTi karI. tyAre zake pUchyuM - bhagavad ! zuM Apa Izu (zeraDI] khAso ? tyAre svAmIe hAtha phelAvyo ane harSita thayA. tyAre zake Ama vicAryuM - je kAraNe tIrthakarane Izuno abhilASa thayo, te kAraNathI teno IvAku vaMza thAo. ane * * * bhagavaMtanuM gotra kasArapa hatuM. A pramANe zake vaMzanI sthApanA karI ane gayo. *x - akSaragamanikA- devarAju zaka Izu laIne Avyo. bhagavaMte hAtha phelAvatA I pUchyuM - bhagavat ! zuM Izna zeraDI] khAzo ? bhagavaMte Izu grahaNa karI. tethI IvAkA - Izu bhojI thayuM. tethI gaSabhanA vaMzajo IvAkA [IvAku vaMzanA kahevAyA. e pramANe je vastu, je prakAre, je vayamAM yogya hoya tema zake badhuM ja karyuM. pazcAImAM pAThAMtara che. "tADanA phaLathI haNAyela bhaginI patnI thaze." kharekhara bhagavaMta ane naMdA (sunaMdA] nI samAna vaya jamAvavA A pramANe pATha che. tethI bhagavaMtanA bAvabhAvamAM ja eka yugalika tADanA phaLathI mRtyu pAmatA tenI yugalinIne lAvIne kahyuM - te RSabhanI patnI jaze mATe tenI saMgopanA karavI. AgaLa paNa kahe che - "taMgha ane sumaMgalA sahita" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta ni 190 139 bIjI kahe che - A badhI ja janmadvAra vaktavyatA che. dvAragAthA paNa e rIte kahevAya che - janma ane vivRddhi have vRddhidvAra kahe che - * niyukti -191,192 - devalokathI cyavela ane anupama zobhAvALA bhagavaMta devagaNazI parivarelA ane naMdA tathA sumaMgalA sahita vRddhi pAme che. kALA bhammaravALavALA, suMdara nayanavALA, biMbaphaLa samAna hoThavALA, zvetadata paMkitavALA, zreSTha pAkamaLa jevA gauravarNavALA, vikasita kamaLanI sugaMdha jevA zAsavALa bhagavaMta hatA. - vivecana-101,192 : gAthArtha upara mujaba che. vizeSa A - azveta eTale kRSNa, mastakamAM thayelA te zirojA-vALa, zobhana nayana te sunayana, bilva phaLa samAna baMne hoThavALA. - X - X * have jAtismaraNa dvAra kahe che - * niryukti -193+vivecana : jAtismaraNa ane apatipAti traNa jJAno - mati, kRta, avadhi vaDe bhagavaMta (yukta hatA) avadhijJAna devalaukika ja bhagavaMtane aparcyuta hoya che. tathA kAMti ane buddhi vaDe te yugalika manuSyo karatAM adhika hoya che. - have vivAhadvAra vaktavyatA - * niyukti-194 - sugalikomAM paheluM akALa mRtyu thayuM, tADa phaLa paDavAthI bALaka maraNa pAmyo. bacelI kanyAne RSabhanI panIrUpe grahaNa karI. * vivecana-194 : bhagavaMtane kaMka jUna eka varSanuM Ayu hatuM. tyAre koI yugale apatyane janma Apyo. apatya yugalikane tADa vRkSanI nIce rAkhIne te krIDagRhamAM gayA. tyAre tADavRkSane pavana AvatA eka tADa phaLa nIce paDyuM tenAthI bALaka mRtyu pAmyo. to paNa te yugale te bAlikAne ucherIne, pAtaLA kaSAyathI mRtyu pAmI devaloke utpaNa thayA. te kanyA udhAnanI devI samAna utkRSTa rUpavALI ekalI ja vanamAM vicaratI hatI. tene indrANI jevI joIne mithunaka puraSo vismayathI visphArita nayane nAbhikalakarane nivedana karyuM. ekalI te kanyAne kulakare grahaNa karI ane gasSabhanI patnI thaze, tema kahyuM. bhagavaMte te baMne kanyA sAthe vicaratAM yauvanane prApta karyuM. A arasAmAM devarAja zakane ciMtA thaI - atIta, vartamAna. anAgata Indrano A AcAra che ke te pahelAM tIrthaMkaranuM vivAhakarma kare e pramo vicArIne aneka devadevI sahita tyAM Avyo. AvIne bhagavaMtanuM svayaM ja vara karma karyuM ane baMne patnInuM 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 devIoe vahakarma karyuM. Ano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-15+vivecana : bhoga samartha jANIne devendrae temanuM vakarma karyuM. devIoe baMne mahilAnuM vaDukarma karyuM. bhAvArya upara kahyo che. have saMtAna dvArA jaNAvavA kahe che - * niryukti -196 - jinezvara devane janmathI cha lAkha pUrNa thayA tyAre bharata ane brAhmI tathA suMdarI ane bAhubalI (be yugala)no janma thayo. * vivecana-196 : gAthArtha kahyo. vizeSa e ke - anuttara vimAnathI avatarIne sumaMgalAnI kakSImAM Avela bAha ane pIThane bharata ane brAhmI nAme yugalane janma Apyo, subAhu ane mahApITha sunaMdAnI kukSIrI bAhubalI ane suMdarI nAme yugalarUpe janmyA. A ja vAtane mULa bhASyakAra jaNAve che - * bhASya-4 - sumaMgalA devIe bharata ane brAhmI yugalane janma Apyo. devI sunaMdAe bAhubalI ane suMdarI yugalane janma Apyo. * vivecana-4 : sugama hovAthI vivaraNa karatAM nathI. - - zuM bhagavaMtane ATalAM ja saMtAna thayA ke bIjA paNa ? te kahe che - * niyukti-197 + vivecana : 49 5Na yugalane sumaMgalAe pharI janma ApyA. AnI madhya pUrve nirUpita hakArAdi prakRti daMDanItinuM pracura kaSAya thakI atikramaNa kasvA lAgyA. tethI nItinuM atikramaNa thatAM lokoe bhagavaMtane atyadhika jJAnAdi guNavALA jANIne nivedana karyuM - Adi tIrthakarane Ama kahyuM. e pramANe nivedana karatAM bhagavaMtane kahyuM * niyukti-18 : daMDa kare te rAjA" ema kahetA, teo bolyA ke mAre paNa tevo rAja thAo. kulakara pAse jaIne mAMgalI karo. RSabha tamAro rAja thAo. * vivecana-198 - mithunakoe nivedana karatAM bhagavaMte kahyuM - nIti atikramaNa karanArane badhAM narezaro - rAjA daMDa kare che. te amAtya, ArakSakAdi baLa yukta, abhiSeka karAyela, AjJA atikramaNa na karela hoya che. ema bhagavaMte temane kahetA te yugalo bolyA - amAre paNa tevo rAjA thAo. ahIM vartamAnakALa nirdeza badhI avasarpiNImAM samAnatA batAvavA mATe che. athavA sUtranI trikALagocaratA darzAvavA mATe che. * x * bhagavaMte kahyuM - jo ema che, to kulakara pAse rAjAnI mAMgaNI karo. teoe yAcanA karI. kulakare kahyuM - RSabha tamAro rAjA thAo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 198 pachI te yugalo rAjyAbhiSeka karavA marATe jaLa lAvavAne padminI sarovare gayA. te avasare devendranuM Asana kaMpyu. cAvat ahIM AvIne abhiSeka karyAM. A ja vAtano upasaMhAra karatAM kahe che - 141 * niyukti-199 Asana kaMpathI bhagavaMtanA rAjyAbhiSeka kALa jANI Indre tyAM AvIne abhiSeka karyo ane rAjA yogya mugaTAdi alaMkAra paherAvyA. * vivecana-199 7 upayogapUrvaka avadhijJAna vaDe jANIne zakra Avyo. bhagavaMtano rAjyAbhiSeka karyo. tathA rAjAne yogya mugaTa, kaTaka, kuMDala, keyurAdi alaMkAra paherAvyA. ahIM paNa vartamAnakALa nirdezanuM prayojana pUrvavat jANavuM. - x - eTalAmAM mithunaka puruSo pAsarovaramAM nalinI patro vaDe jaLa lAvavA bhagavaMtanI pAse AvIne temane alaMkRt - vibhUSita joIne vismayathI visphArita nayanavALA thayA. mUDha thaI vyAkuLa citte keTaloka kALa rahIne bhagavaMtanA baMne caraNe te jaLa nikSepa karyo. tenI AvI kriyA yuktatA joIne devendrae vicAryuM ke A puruSo kharekhara vinIta che tethI vaizramaNa yakSarAjane AjJA karI ke - ahIM 12-yojana lAMdhI, 9 yojana pahoLI vinItA nagarInI racanA karo. teNe AjJA pAmIne divya bhavana, prAkAra, mALathI upazobhita nagarI banAvI. upasaMhArArthe kahe che - * niyukti-200 : kamaLapatramAM pANI laI jaLane caraNamAM nAMkhatA te yugaliko vinIta hovAthI vinItA nagarI vasAvI. * vivecana-200 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - dhrumaMti - prakSepa kare che. vartamAna nirdeza pUrvavat - 4 - abhiSekadvAra kahyuM. have saMgrahadvAra kahe che - * niryukti-201+vivecana : azva, hAthI, gAya e catuSpadane rAjyanA saMgraha nimite grahaNa karIne, have kahevAnAra svarUpanA cAra prakArano saMgraha kare che. vartamAnakALa nirdezanuM prayojana pUrvavat. * niryukta-202+vivecana : ugra, bhoga, rAjanya, kSatriya AmanA samudAyarUpa saMgraha te cAra bhede thAya. A cArenuM anukrame svarUpa kahe che - ArakSaNa karanAra te ArakSaka, ugradaMDa karanArA hovAthI ugra, guru sthAnIya te guru-bhogA. mitra rUpa te rAjanya-samAna vayavAlA. ukta sivAyanA te kSatriyo. - 4 - have loka sthitinuM vaicitrya nibaMdhana jaNAvatA kahe che - * niyukti-203 thI 206 : (1 thI 11) AhAra, zilpa, karma, mamatva, vibhUSaNA, lekha, gaNita, rUpa, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 lakSaNa, mAna ane potaja... (12 thI 21) vyavahAra, nIti, yuddha, bANazAstra, upAsanA, cikitsA, arthazAstra, baMdha, ghAta, tADanA... (22 thI 30) yajJa, utsava, samavAya, maMgala, kautuka, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra... (31 thI 40) cUDA upanayana, vivAha, dattidAna, mRtaka pUjA, agni saMskAra, stubha, zabda, khelAvavuM ane pUchavuM. * vivecana-203 thI 206 H A cAre dvAra gAthA che. bhASyakAra A pratyeka dvAranI vyAkhyA karaze. to paNa kaMIka kahIe chIe - (1) AhAra viSayaka vidhi, kaI rIte kalpavRkSano AhAra saMbhave ? kaI rIte pakva AhAra thAya ? (2) zilpaviSayaka vidhi, kyAre kyAM kaI rIte keTalAM zilpo upajyAM ? (3) krama viSayaka vidhi - kRSi, vANijyAdi karma thavA ane agnimAM utpannAdi. (4) mAmaNA-tenAthI parigraha mamatva kahevuM. (5) vibhUSAmaMDananI vaktavyatA, te bhagavaMtane pahelAM devendrae karI, pachI lokamAM paNa pravRtta thaI. (6) lekha - lipIvidhAna, tenI vidhinuM kathana. te jinezvare jamaNA hAthe brAhmIne batAvI ane (7) gaNita vidhi, gaNavuM te, te prabhue DAbA hAthe suMdarIne upadezI. (8) rUpa - kASTha karmAdi, bhagavaMte bharatane kahyuM. (9) lakSaNa - puruSa lakSaNAdi, te bhagavaMte bAhubaline kahyA. (10) mAta - mAna, unmAna, avamAna, gaNima, pratimAna lakSaNa. (11) pota - AnA vaDe mAna potanI vidhi kahevI. temAM mAna be bhede che - dhAnyamAna ane rasamAna. te dhAnyamAna - be asatInI pasatI ItyAdi kahyA. rasamAna-cosaThIyA ItyAdi. usmAna - je unmAna karAya te karSa ItyAdi. avamAna - jethI avaktavya thAya te hAya ke daMDa vaDe, gaNima - je gaNAya ItyAdi. A badhuM tyAre pravRtta thayuM. - 4 - X - pAmelA. nItividhi kahevI - bIjI gAthA - vyavahAra viSayaka vidhi kahevI, rAjakula karaNa bhASA pradAnAdi rUpa vyavahAra, te tyAre pravRtta thayo. kemake loko prAyaH sva sva bhAvathI apagama hakkArAdi lakSaNa, zAma Adi upalakSama. yuddha viSayaka vidhi, temAM bAhuyuddha Adi - x - ISuzAstra-dhanurveda viSayaka vidhi, rAjadharma hovAthI tyAre je pravRtta thaI - 4 - 4 - upAsanA-nApita karma tyAre ja janmyuM kemake pUrve prANIone vyavasthita nakha ane roma hatA. athavA guru ke narendrAdinI upAsanA. cikitsA - rogaharaNa rUpa, te tyAre ja thaI arthazAstra, nigaDa Adi janya baMdha, daMDAdi vaDe tADana-ghAta, mAraNa-jIvitAdithI chuTA pADavA. A badhuM RSabha devanA kALe ja utpanna thayuM. 142 trIjI gAthA - yajJa eTale nAgAdi pUjA rUpa, utsava - zakra mahotsavAda, samavAya - goSThI Adi meLo. A tyAre pravRtta thayuM. maMgala-svastika, siddhArthakAdi. kautuka - rakSAdi maMgala - x - A bhagavaMtane pahelAM devo vaDe karAyuM. vastracInAMzukAdi, gaMdha-koSThapuTAdi, mALA-puSpadAma, alaMkAra - keza bhUSaNAdirUpa, A badhuM vastrAdi tyAre ja thayA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 203 thI 206 143 144 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cothI gAthA- bALakonuM cUDAkarma tyAre pravRtta thayuM. kanyAnuM dAna-pitA Adi vaDe paraNAvavI, e tyAre ja thayuM. bhikSAdAna, mRtakanI pUjA * maradevA pahelA siddha thayA tyAre devo vaDe karAI. agni saMskAra - bhagavaMta nirvANa pAmyA tyAre pahelAM devoe karyo, pachI lokamAM paNa A pravRtti thaI. bhagavaMta AdinA agni saMskAra sthaLe sUpa tyAre ja karAyA, lokamAM paNa pachI pravRtta thayA. zabda-dita zabdo, jyAre bhagavaMta mokSamAM gayA tyAre bharatane asAdhAraNa duHkha thayuM jANIne zaka vaDe karAyA. lokamAM paNa rUDha thayA. bAlakIDApana, pRcchA *x - kAnanA mULa pAse ghaMTikA calita thAya. pharI yakSo AvI kAnamAM kahe che - koI paNa praznanI vivakSA kare che athavA niminAdi pRcchanA, sukhazAtA Adi pRcchA. - 4 - have pahelI gAvAnuM paheluM dvAra bhASyamAM kahe che - * bhASya-pa+vivecana : kaMdAhAra, mUlAhAra, mAhAra, puSpa-phaLa khAnArA paNa hatA. kyAre ? jyAre RSabhadeva kulakara hatA. bhAvArtha spaSTa che. vizeSa e ke te yugaliko AvA prakAre thayA. jina zabda parokSa Apta AgamavAdano sUcaka che. * tathA * * bhASya-6+vivecana : IkSane khAnAra hovAthI kSatriyo IkvAku kahevAya ane zaNa vagere satara prakAranA dhAnya-zAtyAdi, apakva-nyUna ema bhojana karatA hatA. to paNa kALadoSathI te paNa jIrNavaMta na thatAM, te bhagavaMtane pUchatA, bhagavaMte kahyuM - hAthamAM ghasIne AhAra karo. A ja arthane pratipAdita karatAM bhASyakAra kahe che - * bhASya-9+vivecana - thoDo paNa AhAra karatAM ajIrNa thatAM te yugalo pahelA tIrthaMkara pAse AvyA, sarva avasarpiNI sthiti darzAvavA vartamAna nirdeza karyo. bhagavaMte be hAtha vaDe ghasIne kahyuM ke A rIte AhAra karo. * bhAga-8nuM vivecana : te yugaliko bhagavaMtanA upadezathI be hAtho vaDe ghasanArA thayA tethI pagapApamAM, ahIM ema kahe che - teo vanaspati dhAnyane be hAtho vaDe ghasI, photarA kADhI khAtA. e pramANe kALanA doSatI keTaloka kALa jatAM te paNa ajIrNa - apaco thavAM lAgyuM. pharI bhagavaMtanA upadezathI ja be pAnanI vacce mUkI thoDIvAra sakhI khAvA lAgyA. tethI tImitaidala pravAlapuTa bhojI kahevAyA. ahIM taMdala zabdathI dhAnya vanaspati ja kahevI. pharI keTaloka kALe jatAM ajIrNanA doSathI bhagavaMtanA upadezathI hastatalapuTAhArA thayA. hatheLInA saMpuTamAM AhAra rAkhI, keTalAMka kALa pachI dhAnya vanaspati khAtAM. te pramANe kAMkhamAM rAkhIne jANavuM. tyAre te yugaliko AvA prakAranA thayA pharI abhihita prakAranA saMyogo vaDe AhAra karanAra thayA. te A pramANe - hAtha vaDe ghasIne, pAMdaDAnA saMpuTamAM rAkhIne, kAMkhanA parasevAmAM rAkhIne ItyAdi kahevuM. - X - X - X - X - Ano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * bhAga-+vivecana : * uktArtha ja che. vizeSa e ke - uktA akSara yojanA A pramANe - maMDala ghasIne khAnArA, AnA dvArA pUrve kahela pratyeka bhaMgaka jaNAvyA. ghasI pravAlapuTamAM rAkhIne khAnArA, AnA dvArA bIjI yojanA - be bhAMgA batAvyA. ghasIne pravAlapuTamAM rAkhIne hAthapuTamAM keTaloka kALa rAkhIne khAnArA, AnA dvArA traNa bhAMgA batAvyA tathA kAnamAM rAkhIne khAnArA, ema kahIne anaMtara kahela traNe bhAMgA sahita cotho bhAMgo batAvyo. * bhASya-10+vivecana : prazna badhuM ja ghasIne khAvuM Adi te yugalikoe tIrthakaranA upadezatI karyuM ane te bhagavaMte jAti smaraNavALA hatA. to pachI temaNe agninA utpAdano upadeza kema na Apyo ? (uttara) tyAre kALa ekAMta snigdha ane sUkSakALa hato, tethI prayatna chatAM ati utpanna thato nathI. te vAta bhagavaMta jANatA hatAM. paraMtu snigdha rUkSakALanA anatipaNAmAM - madhyama kALamAM thAya che, tethI Adeza karyo nahIM. cotho bhAMgo batAvyA chatAM kALanA doSathI AhAranuM ajIrNa thavA lAgyuM, eTalAmAM acAnaka agninuM utthAna te kALe thayuM. kaI rIte ? vRkSanA gharSaNathI. te pravRddha jvAlA zreNIva utpanna thaI jamInamAM rahelA ghAsane bALato hato, te joIne apUrvarakta prApta thayuM mAnI buddhi vaDe grahaNa karavAM pravRtta thayA. baLI javAthI DarIne RSabhadevane kathana karyuM. *x - bhagavaMte kahyuM AjubAjunuM ghAsa chedI nAMkho. - x + agni zAMta thayo, pachI bhagavaMte kahyuM ke agnine grahaNa karI pAkane karo. teoe dhAnyane agnimAM nAMkhatA te dhAnya vanaspati badhI baLI gaI. pachI zuM thayuM te bhASyakAra svayaM batAve che - * bhANa-11+vivecana : prabhu racavADIe nIkaLyA tyAre yugalikoe nivedana karyuM ke A agni badhuM khAI jAya che. tyAre te bhagavaMte hAthInA skaMdha upara beThAM beThAM ja kahyuM ke te rIte agnimAM badhuM naMkhAya nahIM. paraMtu mATIno piMDa laI Avo. teo mATIno piMDa lAvyA. bhagavaMte hAthInA kuMbha sthaLe piMDa rAkhIne kuMbhano AkAra banAvyo ane kahyuM ke - AvA paripakava paNa banAvI, temAM anna pakAvIne khAo. teoe tema karyuM. e rIte tyAM paheluM kuMbhakArazilpa utpanna thayuM ane pakAvavAnI pravRtti zarU thaI. A ja vAtano upasaMhAra karatAM zibhadvAranI vyAkhyA kare che - * niryukti-20+vivecana : pAMca ja mULa zilA thayA, te A - ghaTa, loha, citra, vastra ane vANaMdanuM. temAM ghaTa-kuMbhakAranuM zikSa, loha-luhAranuM zilpa, citra-citrakAra zikSa, whta * A Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta ni 207 145 dezI zabda che tenAthI vA zilpa levuM. kAzyapa-vANaMdanuM zilpa levuM. A eka eka zivanA 20-20 bhedo thAya che. (ahIM pU. gijIi kRta TIkAmAM suMdara spaSTIkaraNo che, ke pAMye rizanI utpatti aa mATe thaI ? have bAkInA dvAronA pratipAdana mATe bhAgakAra kahe che - * bhAga-12 thI 30 : (12) kRSi vANiyAdi karma kahevAya, parigrahamAM mamatA te mAmaNA kahevAya, pUrve devoe bhagavaMtanI je vibhUSA karI te maMDanA kahevAya. [1] brAhIne jamaNA hAthe bhagavate liSIvidhAna zikhavyuM ane DAbA hAthe suMdarIne gaNita batAvyuM. [1] bharatane rUpakarma, bAhubalIne manuSyonA lakSaNAdi kahan. mAna, unmAna, vimAna, pramANa, gaNimAdi pAMca prakAre mAta che. [15] maNi Adine dorAmAM parovavA, samudramAM vahANo vahAvavA, vyavahAra lakhavo, kArya jANavA mATe lekhAdi mokalavA te vyavahAra jANavo. [16] hakAra Adi sAta prakAranI nIti che athavA zama Adi bhedo che. bAhu Adi yuddho ane lAvakAdi paMkhInA yuddho che. [1] bhANazAstra, dhanurveda, dADhI-vALa-nakha AdinuM chedana te upAsanA athavA gura ane rAjAdinI paryApAsanA te upAsanA che. [18] roga dUra karavA cikitsA, maI - dhana kyAMthI Ave tevI mAhitIvALA zAi, nItizAstra, kedInA niyama ane aMdha, aparAdhIne beDImAM nAMkhavA, daMDAdi vaDe ghAva karavo. [1] mAravA vaDe jIvavadha, yajJo, nAgAdinI pUja, IdrAdi mahotsavo pAya:niyata hoya che. * x - (rasaMgha-samAja bhego thayo, mitra-sagAsaMbaMdhInuM maLavuM, gAmanA mukhInuM milana, kod iNI ekaThAM thavuM, pILA sarasavAdi mAMgalika vastunI pravRtti thaI. [+] sahuthI pahelAM kautuka-rAdi, vastra, gaMdhamAlA Adi mAlya, alaMkAra, kezabhUSA vagere devoe bhagavaMtanI karI. [2] te joIne loko alaMkAra vidhimAM pravRtta thayA, cUDAkarma vidhi, bAbarI-coTImAM pravRtta thayA. [3] bALakone ra pAse bhaNavA mokalavA, pachI sAdhu pAse dharma grahaNa karI zrAvaka thavuM, keTalAMka dIne paNa grahaNa kare che.. ri] jinezcano vivAha joIne lokomAM paNa vivAhano AraMbha thayo. pitAdi e Apela kanyA paraNavAnI pravRtti thaI. [5] RSabhadevane dAna ApatAM joine dAnanI pravRtti thaI athavA jinate bhikSA letA joIne bhikSA levAnI pravRtti thaI. (ra) maradevA mAtA prathama siddha thayA. tenuM mRtaka devoe pahelAM pUryuM ane agni saMskAra karyo tyAMthI te pravRtti zarU thaI. - jinezvaranA dehAdino agnisaMskAra karyo, citAnA sthAne chUpo karyA, rUdanano sAda devoe karyo, lokamAM paNa tevI pravRtti thaI. [28] hathiI sUvuM. bAlakIDA, cIkA, ghugharIno avAja, kAryanI pRcchA aAdi athavA [29] nimittAdi pUchavA, nAdi pUchavA, sukhazAtAdi pUchavA, e badhuM RSabhadevanA kALamAM [3110] 146 Avaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 prAyaH utpanna thayeluM. [3] kaMIka bharatanA kALamAM ane kaMIka kulakaranA kALamAM paNa unna thayuM. prabhunA dazavivAthI sarve kaLA-zilaja ane karmo utpanna thayA. * vivecana-12 thI 30 : A badhuM spaSTa hovAthI vizeSa vyAkhyA karatI nathI. niyukti dIpikAmAM kodkoI bhASyanI vyAkhyA maLe che, paNa te prAyaH ahIM kahevAI gaI che.) * niyukti-208+vivecana : RSabhadevanA cami adhikAramAM ajitAdi badhAM jinezaronuM sAmAnyathI saMbodhanAdi mafka zabdathI parityAgAdi paNa levA, te kahIne ekalA RSabhadevanuM vaktavya kahIza. - niyukti-209 thI 11 - arihaMtonuM saMbodhana, tyAga, pratyeka, upadhi, anyaliMga, kuliMga, grAmyAcAra, parISaha jIvAdinuM jJAna, yutanuM jJana, pratyAkhyAna, saMyama, chAstha, tapokarma jJAnotpAda, saMgraha... vINa, gaNa, gaNaghara, dhamAya, upadezaka, pavi, aMtakriyAmAM kono keTalo tapa thayo ? A sa-ddhAro kahA.. * vivecana-209 thI 211 - (1) badhAM ja tIrthakaro svayaMbhuddha hoya che, to paNa potAno AdhAra samajIne lokAMtika devo badhAM tIrthakarone saMbodhana kare che. (2) parityAga-tyAga viSayaka vidhi kahevI. bhagavaMta rAtri svIkAra pUrve zeno tyAga kare che ? (3) pratyeka * keTalA pasviAra sahita dIkSA levA nIkaLyA ? (4) upadhiviSayaka vidhi kahevI. konA vaDe ziSyone kaI upadhinI anujJA apAI ? kaI upadhi sevI ? (5) anyaliMga - sAdhuliMga sivAyanuM ane kuliMga-tApasa Adi liMga, temAM tIrthakaro acaliMge paNa na nIkaLe ke kuliMge paNa na nIkaLe paNa tIrthakara liMga ja nIkaLe che. (6) grAmyAcAra - Indriya viSayo, (7) parISaha * bhukha, tarasa Adi, A baMnenI vidhikahevI. kumArAvasthAmAM dIkSite viSayo na bhogavyA, bAkInAe bhogavyA. parISaho badhAMe jItyA. A pahelI gAthA. have bIjI gAyA - (8) jIvopalaMbha eTale badhAM tIrthakaroe nave jIva - Adi padArtho kahyA. (9) zrutalAbha - pUrvabhavamAM pahelAM tIrthakare bAre aMgo ane bAkInA 11aMgo bhANA. (10) pratyAkhyAna - pahelAM chellA pAMca mahAvata rUpa ane madhyamanAne cAra mahAvata rUpa hatA. kemake maithuna parigrahamAM Ave. (11) saMyama paNa pahelAM-chelAne sAmAyika ane chedoSasthApanA rUpa be bhede. vayenA badhAMne sAmAyika rUpe ayavA badhAMne 17 prakArano. (12) chaThAsya - chAdana kare te kA - karma, temAM rahelAM te chaThAsya. koNa keTalo kALa cha%Asya rahyuM ? (13) tapokarma - kone keTalo tapa hato tenuM kathana. (14) jJAnotpAda, kone kayA divasamAM kevaLajJAna thayuM ? (5) saMgraha-ziSyAdi saMbaMdhI. A bIjI dvara gAthA kahI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 209 thI 211 14 dhe bIjI dvAra gAthA - (16) tIrtha-pUrve kahela che, te cAturvarNa zramaNa saMgha, temAM RSabhAdine pahelAM samosaraNamAM ja utpanna thayo. vIra bhagavaMtane bIjAmAM thayo. (1) gaNa - eka vAcanA cAra kriyA sthAnono samudAya, paNa kuLa samudAya nahIM. te RSabhAdine kone keTalo hato ? (18) gaNadharasUtranA kartA, kone keTalA thayA ? (19) dharmopAyanA dezaka, temAM durgatimAM paDatAM jIvone dhArI rAkhe te dharma, teno upAya - dvAdazAMgaravacana athavA pUrvo. te badhAM ja tIrthakaro ane gaNadharo hoya athavA bIjA paNa jene jeTalAM caudapUrvavid hoya te. (20) paryAya - kono keTalo dikSAdi paryAya che ? (21) aMtakriyA - te nirvANa lakSaNa che. te kone kayA tapathI thaI ? athavA kone karelAM parivArathI thaI ? e bIjI gAthA vakatavyatA kahI. have pahelI dvAra gAyAno avayavArya kahe che - * niyukti-212+vivecana : badhAM ja tIrthakaro svayaMbhuddha hoya che, kemake garbhasthAnamAM paNa traNa jJAna vaDe yukta hoya che. lokAMtika - sArasvatAdi, teo bodha karavAno potAno AcAra jANIne Ave tathA sthiti A che ke teo svayaMbaddha hovA chatAM bhagavaMtane bodha Ape che. badhAM bhagavaMtano tyAga ane sAMvatsArika mahAdAna have kahevAnAra lakSaNa pramANe che. * niyukti-213+vivecana : rAjyAdino parityAga paNa parityAga ja che. eka-eka - koNa keTalAMnI sAthe tyAga karanAra che, te pratyeka dvAra ane konI kaI upadhi ke konA vaDe ziSyone kaI upadhinI anujJA apAI e upadhi dvArA A baMne gAthA samAsa vyAkhyArUpe jANavI. have prapaMcathI pahelI dvAra gAthAno Adi avayava jaNAvatA kahe che - * niyukti-214 - sArasvata, Aditya, vahi, aruNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, agni ane riSTha [ nava lokAMtika devo jANavA.]. * vivecana-214 - sArasvatAdi, ahIM ja anusvara alAkSaNika che. varuNamAM 2 no paNa lopa thAya che mATe araNa. - X* X - agnine saMjJAMtarathI maratu paNa kahe che. brahmalokamAM rahela riTha pratara AdhAre ATha kRSNarAji che. temAM temano nivAsa che. * x * bhagavatI sUtramAM kahela che - bhagavan! A kRNarAjio kyAM kahelI che ? gautama ! sanatakumAra ane mAhendra kalpanI upara ane brahmaloka kapanI nIye riSTha vimAna prataTamAM rahela che. A akSATaka samacaturasa saMsthAna saMsthita che. *x* A kRNAjio svabhAvathI, ja atyaMta kRSNavarNa che. - 4 - * niyukti-15+vivecana :A devaniDAyo svayaMbhuddha hovA chatAM paNa jinavara bhagavaMtane bodha Ape che. 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kemake devono AyAra che. he bhagavan! sarva jagatanA jIvonA hitane mATe tIrtha pravartAvo. saMbodhana dvAra kahyuM. have tyAgadvAra - * niyukti -216 : [lokAMtika devo bodha Ape tenA saMvatsara pachI jinavarendronuM abhiniSkramaNa thAya che. sUryodayathI pUvarNa kALa sudhI haMmezAM artha saMpadAnuM dAna Ape che. * vivecana-216 :bhAvArtha spaSTa che. pUrvasUrya-pUrvIrNa. roja keTaluM Ape? * niyukti-213 - eka karoDa ane anna ATha lAkha sonaiyA sUryodayathI laIne pAtarAza kALa sudhI bhagavaMta darzana Ape che. * vivecana-213 : pUrvArdha sugama che. kaI rIte Ape che ? te kahe che - je dAnanI AdimAM sUryodaya che, te sUryodayAdi arthAt sUryodayathI. keTalo kALa sudhI ? prAtaH kAzana te prAtarAzana eTale prAtaH bhojanakALa sudhI. [eka prahara sudhI] je rIte Ape che, tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -218,219 : zRMgATaka, ki, catuka, catvara, caturmukha, mahApatha, pathamAM, nagaranA dvAromAM, zerInA AgaLanA bhAgamAM ane vaccenA sthAnomAM. sura, asura, deva, dAnava, narendrothI pUjita evA ane bhagavaMtanA niSkramaNa kALe varivaAi ghoSaNApUrvaka je bahupakAre Icchita hoya te Apeca che. * vivecana-218,219 : * x * paNa zabda badhe joDavo. - x - nagaranA dvAre arthAtu pratolimAM, racyAmukha-zerIno praveza * * * varavarikA-"tame mAMgo, tame mAMgo' evI ghoSaNAne siddhAMtanI bhASAmAM varavakiA kahe che. koNa zuM Icche che ? je je Icche che, tene te dAna ApavuM te. eka paNa vastu svIkArIne AnI parisamApti thAya che. tethI ghaNI prakAre motI Adi devArUpa je dAnamAM che, te bahuvidhika. sura mayura zabdathI cAre prakAranA devo levA. deva-dAnava zabdathI IndranuM grahaNa jANavuM. pratyeka tIrthaMkara keTaluM dAna Ape ? * niyukti-20+vivecana : traNa abaja, 88 karoDa, 80 lAkha sonaiyA eka varSamAM Ape. 360 divasane ukta 1 karoDa, 8 lAkhathI guNatA A kama Ave. * niyukti-221 thI 223+vivecana : bhagavaMta vIra, ariSTanemi, pArzva, malli ane vAsupUjya sivAya bAkInA jino rAjAo thayA. rAjakuLamAM, vizuddhavaMza ane kSatriya kuLamAM janmyA chatAM strI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 221 thI 223 ane rAjyAbhiSeka rahita kumAra vAsamAM pravrujita thayA. zAMti-kuMyu-ara e traNe arihaMto cakravartI paNa hatA. bAkInA tIrthaMkaro mAMDalika rAjApaNe thayA. - 4 - parityAga dvAramAM AvatAM rAjyane choDIne dIkSA lIdhI, e pramANe bhAvanA karavI. have pratyeka dvAra - 149 * niryukti-224,225 -- vIra prabhue ekalA, pArzva ane mallIe 300-300nI sAthe, vAsupUjya 600 puruSonI sAthe nIkaLyA. ugra-bhoga-rAjanya-kSatriya kuLavALA 4000 sAthe RSabha ane bAkInA 1000nA parivArasaha hatA. * vivecana-224,225 - bhagavaMta vIra-chellA tIrthaMkara, - 4 - niSkrAMta-dIkSA lIdhI, - x - zeyA - ajitAdi. bAkI gAthArthamAM kahela che. ugrAdinuM svarUpa pUrve kaheluM ja che. have prasaMgathI je-je uMmare dIkSita thayA, te kahe che - * niyukti-226+vivecana bhagavaMta vIra, aSThinemi, pArzva, mallI ane vAsupUjyae pAMce prathamavayamAM pravrujita thayA,bAkInA pAchalI vayamAM thayA. - pratyeka dvAra kahyuM. have upadhidvAra kahe che - * niyukti-227 badhAM paNa - covIze jinavaro eka devadUSya vaDe dIkSita thayA arahaMto anyaliMge, gRhasthaliMge ke kuliMge dIkSita thatAM nathI. * vivecana-227 : dRSya-vastra, covIse jinavaro eka vastrathI, RSi zabdathI badhAM atIta jinavaro paNa eka vastrathI nIkaLyA. [zaMkA] temanA matAnusAra sopadhika kema na kahyA ? pachI bhagavaMta vaDe Asevita upadhi che, te sAkSAt kahela che vaLI je ziSyo vaDe sthavira kalpikAdi bheda vaDe anujJA karAyela te api zabdathI jANavI. covIzanA saMkhyA bhedathI vartamAna avasarpiNInA tIrthaMkara kahelA jANavA. upadhi dvAra kahyuM. have liMgadvAra kahe che - badhAM tIrthaMkaro tIrthaMkara liMge ja nIkaLyA, aliMge, gRhastha liMge ke kuliMge nahIM. anya liMgAdino artha pUrve kahela che. have jeo je tapathI nIkaLyA, tene kahe che - * niyukti-228+vivecana : sumatinAtha nityabhaktathI, vAsupUjya jina caturthabhaktathI, pArzva ane malli aThThama karIne, RSabhAdi chaThThu karIne dIkSita thayA. have kayA udhAnAdimAM dIkSA lIdhI, tene kahe che - * niyukti-229 thI 231+vivecana : RSabhadeva ayodhyAmAM, aSThinemi dvArikAmAM ane bAkInA tIrthaMkaro pota 150 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 potAnI janmabhUmimAM dIkSita thayA che. RSabhadeva siddhArthavanamAM, vAsupUjya vihAragRha udhAne, dharmanAtha vapraka udhAnamAM, munisuvratasvAmI nIlaguphA udhAnamAM, pArzvanAya Azramapada udhAnamAM, vIrajinendra jJAnakhaMDavanamAM, bAkInA tIrthaMkaro sahasrAma vana udhAnamAM dIkSita thayA. have nirgamanakALane jaNAve che - * niyukti-232+vivecana : bhagavaMta pArzva, ariSTanemi, zreyAMsa, sumati ane malli divasanA pUrva bhAge ane bAkInA pAchaLanA ardhabhAge dIkSita thayA. - 4 - have grAmyAcAra dvArano avasavArtha pratipAdana kare che - * niyukti-233+vivecana : grAmyAcAra-eTale viSayo. kumAra sivAyanA tIrthaMkaro vaDe tenuM sevana karAyela che. grAma, Akara AdimAM kyAM kono vihAra thayo ? te kahe che. ema gAthArtha kahyo. temAM - * niyukti-234+vivecana : magadha dezamAM rAjagRhI nagarI ItyAdi AryakSetromAM tIrthaMkaroe vihAra karyo. bhagavaMta RSabha, nemi, pArzva ane vIre anAryakSetromAM paNa vihAra karelo. - 4 - grAmyAcAra dvAra kahyuM, have parISaha dvAranI vyAkhyAne karavA mATe kahe che - * niryukti-235 udayamAM Avela parISaho sarva jinezvaro vaDe sahana karAyA. jIvAdi nava padArtho jANIne sarve tIrthaMkaro dIkSita thayA. * vivecana-235 : parISaho - zIta, uSNa Adi. Ane sarve jinavarendroe parAjita karelA che. parISaha dvAra kahyuM. pahelI dvAragAthAnI vyAkhyA karAI. have bIjI dvAra gAthAnI vyAkhyA karIe chIe - temAM paNa paheluM dvAra - nava jIvAdi padArtha, temAM ri zabdathI ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, punya, pApa, nirjarA ane mokSanuM grahaNa karavuM. jIvopalaMbha dvAra kahyuM, have zrutopalaMbhAdi dvAro kahe che - * niyukti-236,237 : pUrvajanmamAM pahelA tIrthaMkarane bAra aMgonuM, bAkInA 23-ne 11-aMgonuM zrutajJAna hatuM. pahelA ane chellA jinane pAMca yAma [mahAvata hoya ane bAkInA 22-ne cAra yAma hoya che. A pratyAkhyAna dvAra jANavuM. saMyamamAM pahelA ane chellA tIrthaMkaromAM be vikalpa che. bAkInA 22-mAM mAtra sAmAyika che. athavA badhAMne 17-prakAre saMyama hoya. * vivecana-236,237 : baMneno gAthArtha kahyo. vizeSa A - be vikalpa eTale sAmAyika ane Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 236,237 151 chedoSasthApanIya. have chaThAsyakALa ane tapokarma dvAranA avayavArthanI vyAkhyA karavA mATe kahe che - * niyukti238 thI 240 : RSabhadeva Adi covIza tIrthakarano chAWkALa A pramANe - (1) hajAra varSa, (2) bAra varSa, (3) cauda varSa, (4) aDhAra varSa, (5) vIsa varSa, (6) cha mAsa, (3) nava mAsa, (8) traNa mAsa, () cAra mAsa, (10) traNa mAsa, (11) be mAsa, (12) eka mAsa, (13) be mAsa, (14) traNa varSa, (15) be varSa, (16) eka varSa, (13) 16-varSa, (18) traNa varSa, (19) eka ahorama, (20) 11-mAsa, (21) nava mAsa, (22) 54 divasa, (3) 84 divasa ane (24) 12-varSa jinonuM chaSAtha kALa parimANa jANatuM. badhAMe ugra tapokarma karyuM paNa vardhamAnasvAmInuM vizeSa hatuM. * vivecana-238 thI 240 :A traNe gAthAo sugama che. have jJAnotpAda dvAra kahe che - * niyukti -241 thI 53 : (1) RSabhadevane phAgaNa vada-11nA uttarASADhA nakSatramAM kevaLajJAAna utpanna thayuM. (2) ajitanAthane poSa suda-11nA rohiNI nahAtramAM, (3) saMbhava jinane kArataka vada-5-nA mRgazirSa nakSatramAM thayuM. () abhinaMdana jinane poSa suda-14nA abhIji nAmamAM, (5). sumatinAthane caitrasuda-11 maghA nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. (6) pApabha jinane mIpUrNimAe citra natvmAM, (5) supAnAthane phAgaNavada-6-nA vizAkhAnA yoge, (8) caMdraprabhune phAgaNa vada-7-anurAdhAmAM. (9) suvidhi puudatane kArataka suda bIjanA mUla nAmomAM, (10) zItala jinane poSa vada-14nA pUrvASADhA nakSatramAM, (11) zreyAMsajinane mahAvada amAro zravaNa nakSatranA yoge, (12) mahAsuda-ra-nA vAsupUjya svAmIne zatabhiSA nakSatramAM, (13) vimalanAthane poSa suda-6-nA uttarA bhAdrapadamAM, (14) anaMtanAthane vaizAkhavada-14 revatI nakSatramAM.. (15) dharmanAthane poSI pUrNimAe puSya nakSatranA yoge, (16) zAMtinAthane poSa suda nome bharaNI nakSatranA yoge, (17) kuMthunAthane caitra suda-bIje kRtikA napnA yoge, (18) aranAthane kArataka suda-12nA revatI nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. (19) mallinAthane mAgasara suda-11nA abhinI naDDAnA yoge, (20) sudtajinane phAgaNa vada-12, zravaNa nakSatramAM. () namijinendrane mAgasara suda-11nA aPianI nagnanA yogamAM, (ra) nemijinendrane AsonI amAse citrA nakSamamAM. (3) pAzvanAthane catravadana cothe vizAkhA nakSatranA yoge. (24) vIrasvAmIne vaizAkha suda dazame uttarA phAgunI nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. 15ra Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 0 grevIsa tIrthakarone pUIlamAM ane vIraprabhune pazcimAkSamAM pramANa prApta carimAe kevaLajJAna thayuM. * vivecana-241 thI 253 : A tera gAthA sugama che. pUrvArNa - savAre, pazcimANahe - sAMje [bhagavaMta mallinA kevaLajJAna bAbata matabheda che.] kevaLajJAna kayA kSetramAM thayuM, te jaNAvavA mATe have kahe che - * niyukti-254+vivecana : | RSabhadevane purimatAlamAM, vIraprabhune RjuvAlikA nadInA kAMThe, bAkInA tIrthakarane je udhAnamAM pravajyA thaI, temAM ja kevaLajJAna utpanna thayela che - gAthArtha gama che. have ahIM ja jenI je tapa vaDe utpatti thaI, te tapa pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-255+vivecana : bhagavaMta pArzva, mali, ariThanemine aThThamabhaktayI, vAsupUjya svAmIne eka upavAsathI ane bAkInAne chaOM bhaktathI kevaLajJAna thayuM. jJAnotpAda dvAra kahyuM. have saMgraha dvAra kahe che - * niryukti -256 thI 264 : bhagavaMta RSabhadeva Adi covIse tIrthakaranA ziSyonA saMgraha A pramANe anukrame jANo - (1) 84,000, () eka lAkha, (3) be lAkha, (4) traNa lAkha, (5) 3,ra0,000 (6) 3,30,000, (7) traNa lAkha, (8) aDhI lAkha, (9) be lAkha, (10) eka lAkha, (11) 84,000, (12) 32,000. (13) 68,000 (14) 66,0eo, (15) 64,ooo, (16) 6ra,0eo, (17) 60,000, (18) 50,000, (19) 40,000, (20) 30,ooo, (21) 20,0eo, (22) 18,000, (23) 16,000 ane (24) 14,000. have RSabhadeva di covIze tIrthakaronA sAdI saMgrahanuM mAna anukrame kahe che, te A pramANe - (1) traNa lAkha, (2) 8,30,ooo, (3) 3,36,ooo, (4) 6,30,000, (5) 5,30,ooo, (6) 4,20,000, (3) 4,30,ooo (8) 3,80,000, (9) 1,20,ooo, (10) 1,06,000, (11) 1,03,000. (12) eka lAkha, (13) 1,00,800, (14) 62,ooo, (15) 62,400, (16) 61,600, (17) 60,600, (18) 60,000, (19) pa5,ooo, (20) pa0,000, (21) 41,000, (22) 40,000, (23) 38,ooo, (24) 36,ooo sAkhI saMgraha hato. sarve jinezvaronA ziSyo (kevalI ziSyono ane zrAvaka Adi pratyekano saMgraha prathamAnuyogamAM prasiddha che. * vivecana-256 thI 64 :A nave gAthA spaSTa hovAthI teno vistAra karatA nathI. [sAdhusAdhvInI A Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni256 thI 264 153 saMkhyAmAM AgamamAM, pravacana sAroddhArAdimAM kyAMka bheda paNa che.] saMgrahadvAra kahyuM, bIjI dvAra gAvAnI vyAkhyA paNa kAI, have trIjuM Adi dvAra pratipAdana karavAne kahe che - * niyukti-265 - sAdhu aAdi cAra bheda tIrtha che. te ja saMya kahevAya che. tenI sthApanA badhAM ja jitezare kevaLajJAna pAmIne pahelAM samosaraNamAM kare che, paNa vIra bhagavaMtane bIjI samosaraNamAM thaI. * vivecana-265 - gAthArtha kahyo. vizeSa o - vIra jinendrane jyAM kevaLa utpanna thayuM, tyAM kaya * AcArathI samosaraNa karAyu tenI apekSAthI bIjuM kahevAya che. tIrthadvAra kahevAyuM. have gaNa dvAranI vyAkhyA kare che. * niyukti-266 thI ra68 : jinendronA gaNanuM pramANa anukrame A pramANe che - (1) 84, (ra) 95, (3) 102, (4) 116, (5) 100, (6) 107, () 95, (8) 3, () 88, (10) 81, (11) 2, (12) 66 (13) 57, (14) 50, (15) 43, (16) 36, (1) 35, (18) 33, (19) 28, (20) 18, (1) 17, (2) 11, (3) 10, (24) 9 gaNo jaNavA. * vivecana-26 thI 268 : gAthArtha kahyo. eka vAranA ane AcAra kiyAnA sthAno jemanA samAna che, temano samudAya te gaNa. paNa kuLanA samudAya rUpa gaNa ahIM na kahevo, tema pUjyo kahe che. gaNa dvAra kahyuM, have gaNadhara dvAra kahe che - * niyukita-269+vivecana : vIra jinendranA 11-gaNadharo hatA. bAkInA tIrthakaromAM jenA jeTalAM gaNa hatA, teTalAM temanA gaNagharo hatA. TOTdhara * mULabhUganA kartA. gaNadhara dvAra kahyuM. have dharmopAyanA dezakanI vyAkhyA kare che - niyukti-20,271+vivecana : sarva jitezaronA gaNagharo dharmopadeza-upAya eTale pravayana athavA cauda pUrvonA kahenArA caudapUrva temaja gaNadharo hoya che, jenA je-je caudapUrvI hoya che, te badhAM dharmopadeza kahenArA che. sarve jinezvaroe sAmAyika Adi athavA vrata, jIvanikAya, bhAvatA pahelAM kahela che. A dhamoMpAya che, sarve jineroe Ama upadeza karela che. dharmopAyadezaka dvAra kahyuM, have paryAya dvAra batAve che - - niyukita-2 thI 26 : jinendrono dIkSA kALa * dIkSA pacayi anukrame A pramANe che - (1) eka lAkha pUrva (2) eka lAkha pUrvamAM eka pUvaga nyUna, () eka lAkha pUrvamAM 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cAra pUvaSa jUna, (4) eka lAkha pUrvamAM ATha pUmi jUna, () 1ra pUvaga jUna eka lAkha pUrva(6) 16 pUvaga nyUna eka lAkha pUrva, (2) ra0 pUvaga jUna eka lAkha pUrva (8) 24-pUvagi nyUna eka lAkha pUrva (9) 28 pUvaga jaina eka lAkha pUrvanA dIkALa jANavo. (10) 25,ooo pUrva (11) sa lAkha varSa (12) 54 lAkha varSa, (13) paMdara lAkha varSa (1) / lAkha varSa, (15) zI lAkha varSa, (16) 25,000 varSa, (1) 3,750 varSa, (18) 1,000 varSa, (19) 55,000 varSamAM 100 varSa jUna, (20) 05oo varSa () 500 varSa, (2) 700 varSa (3) 70 varSa, (24) 4ra varSano dIkSAkALa jANavo. vivecana-202 thI 26 : gAthArtha kahyo. sAmAnyathI pravajayA payaci kahyo. dhe bhagavaMtano kumArAvasthA Adi payaya pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -237 thI 305 : * RSabhadeva 20 lAkha pUrva kumAravasthA pALI, 63-lAkha pUrvani rAyAvasthAmAM pALIne dIkSA lIdhI. [A ja pramANe anukamathI bAkInA tIrthakaronI kumArAvasthA ane rAyAvasthAne huM kahIza | o ajitanAtha - 18 lAkha pUrva kumArapaNe, 53 lAkha pUrva 1 pUvaga rAjyamAM. * saMbhavanAtha - 15 lAkha pUrva kumArapaNe, 44 lAkha pUrva 4 pUvaga rAjyamAM. 0 abhinaMdana * 1ra lAkha pUrva kumArapaNe, 36ll lAkha pUrva 8 pUvaga rAjyamAM.. * sumatinAtha - 10 lAkha pUrva kumArapaNe, ra9 lAkha pUrva 12 pUvaga rAjyamAM. 0 paDApabha * * # lAkhapUrva kumArapaNe, sall lAkha pUrva * 16 pUvaga rAjyamAM. o supArzvanAtha * 5 lAkha pUrva kumArapaNe, 14 lAkha pUrva - 20 pUvaga rAjyamAM. * caMdraprabha * zal lAkha pUrva kumArapaNe, 6 lAkha pUrva - 24 pUvagi rAjyamAM. * suvidhinAtha * 1 lAkha pUrva kumArapaNe, 1,28,000 pUvaga rAjyamAM. dhei niyuktikara dazamAM tIrtharathI kumArasvAsa, rANAvasthA sAthe dIkSA mahine paNa kahe che. paraMtu te pUrve niyukti rara thI ra7mAM kahevAI gayela hovAthI ame tene pharI ahIM noMdhatA nathI.) * zItalanAtha - 25,ooo varSa kumArapaNe, 50,000 varSa sabhya haLI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 277 thI 305 dIkSAmAM. 7 zreyAMsanAtha - 21 lAkha varSa kumArapaNe, 42-lAkha varSa rAjyapAlana 7 vAsupUjya - 18 lAkha varSa gRhavAse. [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] 0 vimalanAtha - 15 lAkha varSa kumAraNe, 30 lAkha varSa rAjyapAlana. 0 anaMtanAtha - 7 lAkha varSa kumArapaNe, 15 lAkha varSa rAjyapAlana. 0 dharmanAtha - ra lAkha varSa kumArapaNe, 5 lAkha varSa rAjyapAlana. 0 zAMtinAtha - 25,000 varSa kumArapaNe, 25 hajAra varSa mAMDalika rAjapaNe ane 25 hajAra varSa cakravartIpaNe rAjyapAlana karI dIkSA lIdhI. 155 0 anAya - * kuMthunAtha - kumAravAsa, mAMDalikapaNuM, cakrIpaNuM dareka 23,750 varSa. kumAravAsa, mAMDalikapaNuM, cakrIpaNe dareka 21,00 varSa. 100 varSa gRhasthapaNe rahyA. [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] 7500 varSa kumArapaNe, 15,000 varSa rAjyapAlana. 2500 varSa kumArapaNe, 5000 varSa rAjyapAlana. 7 mallinAtha 0 riSThanemi - 300 varSa kumAraNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] 0 pArzvanAtha 30 varSa kumArapaNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] 0 vardhamAna svAmI - 30 varSa kumArapaNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] [niyukti-300] A niyukti, pUrve kahela niyukti-272 mujaba ja che. [A niyukti 300 ane 301 baMne zramaNya paryAya jaNAve che. ahIM vRttikAra kahe che ke - ziSyonA anugraha mATe be vakhata zramaNya paryAyanI gAthA niyuktikAre noMdhelI che, tema jANavuM. kemake pUrve gAthA 272 thI 276mAM paryAya helo ja che. * have niyuktikAra kevaLI kALane mATe sUcanA ApIne AyuSyakALa kahe che - sarve jinezvaranA dIkSA paryAyamAMthI chAsya kALa bAda karatA kevaLIkALa jANavo. [dIkSA paryAya, gAthA-272 thI 276mAM che, chAkALa, gAthA-238 thI 240mAM Apela che. tethI A rIte jANavuM - bhagavaMta RSabhadevano dIkSA paryAya eka lAkha pUrva che, chAsyakALa-1000 varSa che, to 1000 varSa nyU eka lAkha pUrva te kevalI kALa kahevAya. have anukrame covIze tIrthaMkaranuM Ayu kahe che - (1) coryAzI lAkha pUrve, (2) 72 lAkha pUrva, (3) 60 lAkha pUrva, (4) 50-lAkha pUrva, (5) 40-lAkha pUrva, (6) 30-lAkha pUrva, (7) 20-lAkha pUrva, (8) 10 lAkha pUrva, (9) be lAkha pUrva ane (10) zItalanAthanuM eka lAkha pUrva varSanuM Ayu kahela che. (11) 84 lAkha varSa, (12) 72 lAkha varSa, (13) 60 lAkha varSa, (14) 30-lAkha varSa, (15) 10 lAkha varSa, (16) 1-lAkha varSa. (17) 95,000 varSa, (18) 84,000 varSa, (19) 55,000 varSa, (20) 30,000 varSa, (21) 10,000 varSa, (22) 1000 varSa (23) 100 varSa ane (24) vardhamAnasvAmInuM AyuSyakara varSa hatuM. * munisuvrata 7 naminAtha - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-277 thI 305 : A 29 gAthA sUtra siddha ja che. paryAyAdi dvAra samApta. have aMtakriyA dvArano avasara che. temAM chellI kriyA te aMtakriyA - nirvANarUpa che. te kone kayA tapathI kyAM thaI ? vIM zabdathI keTalAM parivAra sAthe thaI, tenA pratipAdanArthe gAthA-306 tI 313 e ATha gAthA kahI che - * niyukti-306 thI 313 : takriyA eTale nirvANa, nitiSa RSabhadevane cha upavAsa hatAM, vIrajinendrane chaka ane bAkInA mAsikI tapathI nirvANa pAmyA. 156 RSabhadeva aSTApadaparvata, vAsupUjya caMpApurIe, neminAtha ujjayaMta girio, vIraprabhu pAvApurImAM ane bAkInA vIsa sammetazikhare mokSe gayA. vIra jiNaMda ekalA, pArzvaprabhu 33-sAdhu sAthe, neminAtha 536 sAthe mokSe gayA. mallinAtha 500 sAthe, zAMtinAtha 900 sAthe, dharmanAtha 108 sAdhu sAthe, vAsupUjA-600 sAdhu sAthe mokSe gayA. anaMtanAtha 7000 sAdhu sAthe, vimalanAtha 6000 sAthe, supArzvanAtha 500 sAthe, pApabha 308 sAthe, RSabhadeva 10,000 sAthe, bAkInA tIrthaMkaro 1000 sAthe mokSe gayA. kALa, tithi, nAdi prathamAnuyogathI jANavuM. ItyAdi jinezvara saMbaMdhI sarva hakIkata prathamAnuM yogathI jANavI. ahIM sthAna zUnya na rahe mATe pharIthI kahela che. tethI have huM cAlu vAtane kahIza. RSabhajinanuM samutthAna prastuta che, kemake RSabhadevathI pachI marIcinI utpatti thaI. RSabhadevathI prathama sAmAyikano nirgama che eTale "pahelA kayA puruSathI A sAmAyika nIkaLyuM" te adhikRta che. * vivecana-306 thI 313 : A AThe gAthA sugama ja che. mATe koI vRtti nathI. * niyukti-314+vivecana RSabhadeve caitra vada AThamanA divase aparASTe 4000 puruSo sAthe sudarzanA nAme zibikAmAM besI siddhArtha vanamAM chaTTha tapa sahita dIkSA lIdhI. alaMkArono tyAga karI, caturmuSTika loca karIne. [zaMkA] 4000 sAthe ema kahyuM. to temane dIkSA zuM bhagavaMta Ape ke nahIM? te kahe che - * niryukti-315+vivecana : 4000 puruSe potAnI meLe ja loca karIne A pramANe pratijJA karI ke je kriyA - anuSThAna A bhagavaMta je prakAre karaze, te pramANe ame paNa karIzuM ema gAthArya che. bhagavaMta paNa gurupaNAthI svayaM ja sAmAyika svIkArIne vicaryA, tethI kahe che * niyukti-316 : zreSTha vRSabha jevI gativALA RSabhadeva bhagavaMta parama ghora mauna abhigraha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 316 153 grahaNa karIne dehanI sArasaMbhALano tyAga karIne eka gAmathI bIje gAma vicaraNa kare che. * vivecana-316 : paramapora * parama sukhanA hetubhUtapaNAthI, ghora - sAmAnya lokothI karavA azakya hovAthI. vyagp nipratikarma zarIrapaNAthI. kahyuM che ke - AMkhane paNa pramArjana na karatA, zarIranI khajavALatA paNa nahIM tevA. divyAdi upasargone sahana karavA paDe. bAkI sugama che bhagavaMte te svajanothI parivarIne vihAra karyo. te vakhate bhiudAna pravartatuM na hatuM. kemake loka paripUrNa hato ane arthapaNAno abhAva hato. * bhAga-31 - tyAre loko jANatA na hatA ke bhikSA zuM ? bhikSAcara kevA hoya? te bhikSA prApta na thatAM cAre hajAra vanamAM tApasa thayA. * vivecana-31 - * x * bhagavaMtanA parivArarUpa te badhAMne bhikSA na maLatAM kSaghA pariSahathI pIDAtA hatA. bhagavaMta maunavratamAM rahyA hovAthI upadeza prApta na thatAM kaccha ane mahAkacchane ema kahyuM ke - amArA jevA anAthanA Apa baMne netAo cho. keTalo kALa amArA vaDe bhukha-tarasathI yukta rahevAze ? te baMnee javAba Apyo ke ame paNa nathI jAmatA. jo bhagavaMtane pUrve ja pUchyuM hota ke amAre zuM karavuM? zuM na karavuM ? to sAruM thAta. have jo ghera jaIe to bharatanI lajjAthI ghera javuM te paNa ayukta che ane AhAra vinA rahI paNa na zakIe. tethI ApaNe mATe have vanavAsa ja zreSTha che. tyAM upavAsarata paDelA pariNata prAdino upabhoga karatAM bhagavaMtanuM ja dhyAna dharatAM rahIe ema vicAryuM. vicArIne badhAM saMmata thatAM gaMgA nadInA dakSiNa kinAre ramya vanamAM valkalanA vAdhArI, AzramavAsI thaIne rahyA. A rIte teo tApasa thayA tema batAvyuM. te kaccha ane mahAkacchanA putro nami ane vinami pitAnA anurAgathI te baMnenI sAthe ja vicAravA lAgyA. kaccha ane mahAkaccha baMnene kahyuM ke - amAsa vaDe aMgIkRta vanavAsa vidhi ghaNI dArUNa che, tethI tame svagRhe jAo athavA bhagavaMta pAse ja mAMgaNI karo. teo anukaMpAvI abhilaSita phaLane denArA thaze. te baMnee paNa pota-potAnA pitAne praNAma karIne pitAnI AjJA pramANe karyuM. bhagavaMtanI samIpe AvIne pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane, jaLAzayomAMthI nalinI patramAM jaLa lAvIne cotarapha chAMTaNA karyA, pachI jAnU sudhI uMce sugaMdhI puSpono Dhagalo karyo ane namelA mastake bhUmimAM DhIMcaNa ane baMne hAtha rAkhI pratidina ubhaya saMdhyA rAjyano bhAga ApavA mATe bhagavaMtane vijJapti karatAM, pharI prabhunI baMne paDakhe hAthamAM khaga laI ubhA rahetA. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-317 :nami-vinami yAcanA karatA hatA te avasare nAgendra bhagavaMtanA vadanane 158 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 mATe Avyo. teNe vidyAnuM dAna ApIne vaitAdya parvatanI uttara-dakSiNa zreNIo yathAyogya 60 ane 50 nagaro ApyA. * vivecana-317 : koI divase dharaNendra nAgarAja bhagavaMtane vaMdanArthe Avyo. A baMne vinaMtI karatA hatA. dharaNendrae nami-vinamine e pramANe yAcanA karatAM joIne kahyuM, bhagavaMta to parigrahanA tyAgI che, emanI pAse devA lAyaka kazuM nathI, temanI pAse na mAMgo. huM bhagavaMtanI bhaktithI tamane ApuM chuM. kemake svAmInI sevA saphaLa na thAo. pATha karatAM ja siddha thAya tevI gaMdharvapajJakao. 48,000 vidhA grahaNa karo. temAM A cAra mahAvidhA che - gaurI, gAMdhArI, rohiNI, prajJapti. tyAM jaI tame vidhAdhara RddhithI svajana ane janapadane pralobhIne dakSiNa ane uttaranI vidhAdhara zreNImAM thanAra cakravAla Adi gaganavallabhapramukha 50 ane 60 vidhAdhara nagara banAvIne raho. tyAre te baMne prAsAdaprApta bhAIo puSpaka vimAnane vikuvane tIrthaMkara bhagavaMtane ane nAgarAjane vaMdana karIne puNAka vimAnamAM besIne kaccha ane mahAkacachane bhagavaMtanI kRpA dekhADI, vinItA nagarI bharata rAjA pAse jaI te arthanuM nivedana karI, potAnA svajana ane parijanane laIne vaitAdya parvata namie dakSiNa dizAnI vidhAdhara zreNImAM 50-vidhAdhara nagara ane vinamIe uttara dizAnI vidhAdhara zreNImAM 6 vidhAdhara nagara banAvIne rahevA lAgyA. * niyukti-318 : RSabhadeva bhagavaMta eka varSa sudhI adIna manathI bhojana rahita vicaratA rahyA. kanyA, vastra, AbharaNa, Asana vaDe loko prabhune nimaMgA rahyA. * vivecana-318 ; "TXT - aizvayiida lakSaNa jene che te bhagavaMta. adIta manavALA arthAt niprakaMpa yitavALA. eka varSa sudhI bhojana hita rahyA, kemake loko bhikSAnA dAna mATe ajJAna hatA. lokoe prabhune kanyA mATe, vapaTTAMzuka, AbharaNa - kaTaka, keyurAdi, Asana-siMhAsanAdi vaDe nimaMtraNA karI. *x* e pramANe vicaratA bhagavaMtane keTalAMka kALe bhikSA prApta thaI. tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -319 - lokanAtha RSabhadevane eka varSa bAda pahelI bhikSA prApta thaI bAkInA tIrthakTone bIje ja divase pahelI bhikSA maLI. * vivecana-319 : -x- lokanAtha - pahelAM tIrthakara, zeSa - ajitAdi, bharatakSetranA tIrthakarone. * x * tIrthakarone paheluM pAraNuM jenAthI thayuM tene kahe che - * niyukti-320 : prathama tIefkara RSabhadevane zeraDInA rasa vaDe pAraNuM thayuM. bAkInA tIrthakarone amRtarasa samAna khIra vaDe pAraNuM thayuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 320 159 160 * vivecana-320 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - paramAnna eTale khIra, kevI ? amRtanA sa jevI. tIrthakarane pahelAM pAraNe je thayuM te have kahe che - * niyukti-31 - ahodAna" evI uoSaNA, divya vAjiMtranAda, sonaiyAnI vRSTi jaLa ane puSya vRSTi, vastrAvRSTi. jinezvarane pAraNe thAya.] * vivecana-321 - devo AkAzamAM rahI "ahodAna" - mo zabda vimaya arthe che. aho dAnaahodAna evI udghoSaNA kare arthAta Ape sAruM dAna ApyuM tathA svarganA devo vaDe divya vAjiMtra nAda. pachI vasu-dravya tenI dhArAnI vRSTi. jiLa puSa vRSTi ke vaTavRSTino ullekha A likitAmAM efNI ke A vRttimAM paNa elii.) A pramANe sAmAnyathI pAraNAno kALa ane bhAvi kahyA. have jyAM, je rIte ane je Adi tIrthakaranuM pAraNuM thayuM te kahe che - * niyukti -322 - hastinApuramAM zreyAMsa vaDe zeraDInA rasanuM dAna, vasudhAsa, gura pIThikAnI pUja, takSazilAmAM gamana, bAhubalinuM nivedana. * vivecana-322 - [A kathA mUrNimAM vistArathI ApelI che.] kurajanapadamAM gajapura (hastinApura nagaramAM bAhubalino putra somaprabha ane teno putra zreyAMsa yuvarAja hato. teNe svapnamAM meru parvatane zyAmavarNa joyo. tethI amRtanA kaLazo vaDe teno abhiSeka karyo. tethI ati adhika zobhavAne lAgyo. nagara zreSThI subuddhie evuM svapna joyuM ke sUryanA hajAro kiraNo potAnA sthAnathI calita thayAM, zreyAMsa vaDe tene joDI devAyA ane te adhikatara tejathI saMpUrNa thayo. rAjAe svapnamAM eka puruSane moTA pramANavALA mahAt zatrusainya sAthe laDato joyo, zreyAMsa vaDe sahAya devAtA te sainyabaLa bhAMgI gayuM. - pachI te badhAM sabhA maMDapamAM ekaThAM thayAM, svapnanI carcA karI paNa jANyuM nahIM. ke zuM thavAnuM che. rAja bolyA ke zreyAMsa kumArane koI mahAna lAbha thavAno che. sabhAmaMDapathI uThIne zreyAMsa paNa potAnA bhavanamAM gayo. tyAM avalokana karato beTho che. tyAM svAmIne pravezatA joyA. te vicAre che ke - meM Avo veza kyAM joyo che, jevo paradAdAno che ? jAtismaraNa thayuM. te pUrva bhave bhagavaMtano sArathI hato. tyAM teNe vajasena tIrthakara vezamAM joyA hatA. vajanAbe dIkSA lIdhI, te paNa dIkSita thayo. tyAre teNe sAMbhaLela hato ke - A vajanAbha bharatakSetramAM pahelAM tIrthakara thaze, te ja A bhagavaMta che. teTalAmAM koI manuSya zeraDInA rasanA ghaDA bharIne Avyo. te laIne zreyAMsa bhagavaMta sAme upasthita thayo. te kaze tevA hovAthI svAmIe hAtha pasAya. hAthamAM (khobAmAM] badho sa nAMkhyo. bhagavaMta achidrapANI-chiddha vagaranA hAthavALA hatA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 zikhA upara vadhavA lAgI, paNa nIce paDatI nathI. AvI bhagavaMtanI labdhi hatI. bhagavaMte pAraNuM karyuM. tyAM divyAM pragaTa thayAM te A pramANe - (1) vasudhArA vRSTi, (2) vastra vRSTi, (3) devaduMdubhi nAda, (4) gaMdhodaka puSa varSA, (5) AkAzamAM udghoSaNA. tyAM te deva saMnipAta joIne loko zreyAMsane ghera gayA. tApasI ane bIjA rAjA paNa AvyA. tyAre zreyAMse temane kahyuM - bhikSA A pramANe devAya che. Amane dAna devAthI sadgati maLe che. tyAre te badhAMe pUchyuM ke teM kevI rIte jANyuM? zreyAMse kahyuM - jAti maraNathI, meM svAmI sAthe ATha bhavo karyA che. tyAre teo kutula utpanna thavAthI pUche che - ame Apano A ATha bhavano saMbaMdha jANavAne IcchIe chIe. tyAre zreyAMse potAnI ane bASabhadevanI ATha bhavanI kathA kahIjema vasudevahiMDimAM che. te saMkSepathI A pramANe che - [1] dhaja sAryavAha, [2] uttarakurukSetramAM yugalika, [3] pahelAM devalokamAM, [4] mahAvidehamAM mahatva sa. e mAra bhava RSabhadevanA thayA pachI pAMcamAM bhavathI 5thdeva ane zreyAMsano saMbaMdha zarU thayo che A rIte - IzAnamAM zrI prabhu vimAmAM bhagavaMta lalitAMga deva hatA ane zreyAMsa tenI svayaMprabhA devI hato ke svayaMprabhA pUrvabhave nirnAmikA hatI. pachI pUrvavidehamAM pulAvatI vijayamAM lohArbala nagaramAM bhagavaMta vajajaMgha rAjA thayA, zreyAMsa, tenI zrImatI bhAya thayo. pachI uttarakurumAM bhagavaMta yugalika, zreyAMsa sugalinI. pachI saudharma ko baMne devo thayA. pachI bhagavaMta pazcimavidehe vaidhaputra thayA ane zreyAMsa thayo jIrNa zreSThInA putra kezava, to chaThTho mitra hato. tyAMthI azruta kalAmAM te baMne devo thayA. tyAMthI puNDarIkiNI nagarImAM vajanAbha ane zreyAMsa sArathI. pachI savarthisiddha vimAnamAM baMne devo thayo. e pramANe baMneno ATha bhavano saMbaMdha thayo. pachI ahIM zreyAMsa, bhagavaMtano prapautra thayo. traNenA svapnonuM A phaLa che ke zreyAMse bhagavaMtane bhikSA ApI. e pramANe lokoe sAMbhaLIne zreyAMsane abhinaMdana ApI baghAM potAnA sthAne gayA. zreyAMse paNa jyAM rahIne bhagavaMtane pratilAbhita karelAM, te sthAne temanA caraNane koI paNa vaDe Akamita na kare te mATe bhakti vaDe tyAM ranamaya pITha karI. traNe saMdhyA tenI arcA karavA lAgyo ane parva dezakALe vizeSathI arcanA karIne bhojana karato. loko pUchatA ke A zuM che ? zreyAMsa kaheto - AdikAra maMDala che. pachI lokoe paNa jyAM jyAM bhagavaMta rahyA, tyAM tyAM pITha banAvI. kALa jatAM te Aditya pITha rUpe prasiddha thayuM. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 322 161 e pramANe bhagavaMta AdikaranI pAraNA vidhi kahI. have prasaMgathI ajitAdi bAkInA tIrthakarone je sthAnamAM paheluM pAraNuM thayuM, jeNe karAvyuM, tenI gati ItyAdi pratipAdita kare che. tenI gAthA A rIte - * niyukti gAthA-323 thI 334 : jyAM sarve (covI) jinezaroe pahelI bhikSA prApta karI, te nagarInA nAmo anukrame A pramANe che - (1) hastinApura () ayodhyA, 3) zrAvastI, (4) sAketapura, (5) vijayapura, (6) brahmasthala, (7) pATalI khaMDa, (8) pA khaMDa, (9) zreya:pura (10) sTipura, (11) siddhArthapura ane (12) mahApura (14) dhanya kara (14) vardhamAna, (15) somanasa, (16) maMdira (17). capura, (18) rAyapura, (19) mizilA, (20) rAjagRhI, (21) vIrapura, (2) dvArikA, (3) kopaTaka ane (24) kollAkagrAma e pramANe gaNavA. have covIze tIrthakaroe jene pahelI bhikSA ApI. temanA nAmo kramazaH kahuM chuM - (1) zreyAMsa, (2) brahmadatta, (3) surendradatta, (4) Indradatta, (5) pau, (6) somadeva, (5) mahendra, (8) somadatta, () puSya, (10) punarvasu. (11) pUNanaMda, (1) sunaMda, (13) jaya, (14) vijaya, (15) dharmasIha, (16) sumitra, (13) vyAdhusiMha, (18) aparAjita, (19) vizvasena, (20) bahAdad, (21) dad, (22) varadatta, (3) dhanya (24) bahula jaNAvA. A badhAMe be hAtha joDI, bhakita bahumAnathI, zubhaleyAvALA thaI, te kALe prahaSTa manathI jinavarendrone pratibhAkhyA hatA. badhAM ja jinendrone jyAM pahelI bhikSA prApta thaI, tyAM vasudhArA ane puSpavRSTi thayelI. vasudhArA utkRSTathI sADA bAra koDI suvarNa ane jaghanyathI 12ll lAkha suvarSanI hoya che. | sarve tIrthakarone jeNe prathama bhikSA ApI, teo pAtaLA rAgadveSavALA thaI divya zreSTha parAkramavALA thaze. temAMthI keTalAMka te ja bhave jinavara pAse sarva karmathI mukta thaI te ja bhave mokSe gayA. keTalAMka bAkInA] trIjA bhave mokSe jaze. * vivecana-323 thI 334 : - x * gajapura [hastinApura nagara hatuM. tyAM zreyAMsa rAjA hato. [niryuktiBraranI vRttimAM vRttikAre tene yuvarAja kahyo che, ahIM rAjA kahe che . teNe zeraDInA rasanuM dAna karI, bhagavaMtane adhikRtya pravaryo. tyAM 12 karoDa sonaiyAnI vasudhArA thaI. fa - zreyAMse jyAM bhagavaMtanuM pAraNuM karAvyuM. tyAM paga vaDe koI AkramaNa na kare te mATe ranamaya pITha karAvI. tyAM pUjA-arcA karI. eTalAmAM bhagavaMta takSazilA javA nIkaLyA. bhagavaMtanI pravRtti mATe niyukta para bAhubalIne nivedana karyuM - 4 - have kathAno zepa bhAga kahe che - bAhubalie vicAryuM ke kAle sarva baddhithI vaMdana karIza. savAre te nIkaLyo. bhagavaMta to vihAra karI gayA. bhagavaMtane na jovAthI [31/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAhubaline dhRti thaI. bhagavaMta jyAM rahelAM tyAM dharmacakranuM cihna karAvyuM. te sarva ranamaya ane eka yojana parimaMDala hatuM. temAM pAMca yojana uMco daMDa hato. bhagavaMta paNa bahalI - yonakAdi dezamAM nirUpasarga vicaratA vinItA nagarInA udhAna sthAna parimatAla nagare AvyA. tyAM IzAna khUNAmAM zakaTamukha udhAnamAM, grodha vRkSAnI nIce ama bhakatathI pavahaNa deza kALamAM phAgaNa vada-11nA uttarASADhA nakhamAM pravajyA divasathI AraMbhIne 1000 varSa vItyA pachI tribhuvananA eka ja bAMghava rUpa bhagavaMtane divya - anaMta kevaLajJAna thayuM. A ja arthane upasaMharatA cha gAthA kahe che - * niyukti -335 thI 34o : kAle sarva RddhithI pUjIza. bhagavaMtane na jotAM dharmacakra ra. bhagavaMta chaThAsthapaNe 1000 varSa bharata mAM vicaI. bahalI, aDaba, IlA, yavana dezo ane suvaNabhUmimAM bhagavaMta RSabha tapane caratA vicayI hatA. bahalI, yavana, pahaka dezomAM bhagavaMta vaDe [loko sArI rIte sparzanA pAmyA, bIja paNa heccha jAtinA loko bhadrika thayA. tIrthakaromAM prathama evA RSabha RNI nipasarga vicaryo. temanA vihAranI mukhya bhUmi aSTApada parvatanI agrabhUmi hatI. RSabhadevane 1000 varSa chAsta pacayi pALI pumitAlamAM nyagrodha vaDa nIce kevala jJAna utpanna thayuM. phAgaNavada11, aThThama bhakatapUrvaka anaMta jJAna utpanna thatAM tyAM pAMca prakAre mahAvatanI prarUpaNA karI. * vivecana-335 thI 34o : Ano bhAvArtha sugama che. vizeSa e ke- anurUpa kiyAne adhyAhAra karavI. * x * gAthArtha kahyo. devakRta samavasaraNamAM rahIne pAMca mahAvratonI prajJApanA karI, tethI kahe che - * niyukti -341 - anaMta evuM kevaLajJAna utpanna thatAM, jarA-maraNathI mukta thayelA jinendrano devendro ane dAnavendro mahotrAva kare che. * vivecana-341 - cAra ghAtikane kSaya thatAM kevaLajJAna utpanna thayuM. kharA * vayanI hAnirUpa, * x * tenAthI mukta - x * mahimA - jinavarendranI jJAna pUjA. devendranA grahaNathI vaimAnika ane jyotikanuM grahaNa karavuM. dAnavendranA grahaNathI bhavanavAsi ane baMtarendranuM grahaNa karyuM. baghAM tIrthakarone devo avasthita nakha ane roma kare che. bhagavaMta kanakavaNa zarIramAM jaTA samAna aMjanarekhAvat zobhe che. have ukta-anuktanA saMgrahane mATe saMgrahagAthA kahe che - * niyukti -34ra :vinItA nagarInA purimatAla udhAnamAM bhagavaMtane kevaLajJAna thayuM. camana Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 342 utpanna thayuM. bharatane baMne samAcAra sAthe mA. * vivecana-34ra : - x - gAthArtha kahyo.] bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayuM. te ja divase bharatarAjAnI AyughazALAmAM cakrano utpAda thayo. bharatane jJAna ane cakraratanA baMnenA samAcAra tenA niyukta puruSoe ApyA. tyAre bharate vicAryuM ke - baMnenI, pUjA karavI joIe, pahelAM konI karavI yogya che ? * niyukti-343 : tAtanI pUjAthI caka pUjAyela ja che, tAta ja pUjA yogya che. cakra to Aloka sukha Ape che, paNa tAta paralokamAM sukha ApanAra che. vivecana-343 : tAta - trilokanA guru. - x * devendrAdi paNa nAmanA hovAthI tAta pUjAne yogya varte che. * * * cakra A lokanA arthAt sAMsArika sukhanA ja heturUpa che. paNa zivasukhanA hetu hovAthI tAta paralokamAM sukha Ape. tethI cakra bhale rahyuM, trilokagunI pUjA karavI yogya che, ema vicArIne temanI pUjA karavA saMdeza Apyo. have kathAnaka kahe che - bharata sarvaRddhithI bhagavaMtane vaMdana karavAne pravRtta thayo. maradevI mAtA bhagavaMtanI pravajyA pachI bhAratanI rAjyalakSmI joIne bolyA - mArA putrane AvI rAjyalamI kyAM ? hAla te [bicAro] bhUkha-tarasathI parisvarelo, nagna, cAlato haze, e pramANe udvega kare che. bharate tIrthakaranI vibhUtine varNavI to paNa vizvAsa karatI nathI. putranA zokathI teNIne raDatAM-raDatAM cakSu ADAM paDala bajhI gayA. tyAre bhArate jatAM-jatAM kahyuM, he mAtA! cAlo, tamane huM bhagavaMtano vaibhava dekhADuM chuM. tyAre bharata hAthInA skaMdhe AgaLa besADI nIkaLyo. samosaraNa deze AkAzamaMDala devanA samUha vaDe vimAnamAM besI utaratA, virATa dhvajA, vagADAtI devadUdubhino nAda, tenA vaDe ApUrita dizAmaMDala joIne bharate kahyuM - juo mA ! AvI Rddhi tamArA putranI che.] tenA lAkhamAM bhAge paNa mArI Thaddhi nathI. pachI teNIe bhagavaMtA chatrAtichatra jotAM ja kevaLa jJAna utpanna thayuM. bIjA kahe che - bhagavaMtanI dharmakathAnA zabdo sAMbhaLIne marudevA mAtAne kevaLajJAna thayuM. temanuM Ayu takALa tuTI jatAM tyAM ja siddha thayA. A bharatanI A avasarpiNImAM pahelA siddha thayA. ema jANIne devoe tenI pUjA karI, zarIrane kSIrasamudramAM padharAvyuM ane bhagavaMte samavasaraNamAM deva-manuSya-asura sahitanI sabhAmAM dharma kahyo. tyAM RSabhasena nAme bharatano putra, je pUrva baddha gaNadhara nAma gokhavALo saMvega utapanna thatAM pravajita thayo. brAhmIe paNa dIkSA lIdhI, bhakta zrAvaka thayo. suMdarI dIkSA levA taiyAra thaI paNa strIratta thaze tema vicArI bharate nA pADI, tethI te paNa zrAvikA thaI. A caturvidha zramaNasaMgha thayo. te tApasI bhagavaMtane jJAna utpanna thatAM kaccha ane mahAkaccha sivAyanA 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhagavaMtanI pAse AvIne bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika devAdinI rmadA joIne bhagavaMta pAse pravajita thayA. A samosaraNamAM marIci Adi ghaNAM kumAroe dIkSA lIdhI. have cAra saMgrahagAthA kahe che - * niyukti -344 thI 347 : bharata maradevI mAtA sAthe nIkaLyo. dharmakathA kahI. RSabhasene pAmyA lIdhI. brAhmI, marIcie dIkSA lIdhI. suMdarI ta:purane zobhAvaze mAnI, bharatanI rokavAthI suMdarI ghera rahI... bhAratanA yaoo wo ane 900 poe eka sAthe turaMta prabhunA samosaraNamAM dIkSA lIdhI. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikAdi sarve devo potAnA parivAra ane sajhiddhi saha AvI bhagavaMtano jJAna mahimA karyo. devoe karela mahimA joIne samyaktva pAmela buddhivALA kSatriya maricie ghama sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. * vivecana-344 thI 347 :- (bharata kathA yUrNimAM paNa jovI.] kathana - dharmakathA sAMbhaLIne athavA marudevIne bhagavaMtanI vibhUti ke kathanathI. * x * satharAda * dezI zabda che teno artha yugapa ke varita thAya. kafa - janmatAM ja marIci-kiraNo choDelA tethI marIci nAma rAkhyuM. - x * x * samyakatvathI prApta buddhivALo. bAkI sugama che. bharata paNa bhagavaMtanI pUjA karIne cakaranano TAlikA mahimA karyo. aSTAlikA mahotsava nivRta thatAM, te cakaratna pUrvAbhimukha cAlyuM. bharata sarva sainya sAthe tene anusaryo. te yojana jaIne rokAyuM. -x - pUrvamAM mAgaghatIrthe amabhakta karI, rathane samudramAM cakanAbhi sudhI avagAhI, pachI nAmathI aMkita bANa pheMkyu. te bAra yojana jaIne mAgadhatIrthakumAstA bhavanamAM paDyuM. te joI kopAyamAna thaI te deva bolyo - A koNa apArjitano prArthaka che. nAma joI jANyuM ke cakravartI utpanna thayo che. bANa ane mugaTa laI upasthita thayo. kahyuM - huM tamAro pUrvano tapAla chuM. tyAre tyAMno aSTAlikA mahAmahotsava karyo. A ja krame dakSiNamAM varadAma, pazcimamAM prabhAsa, pachI siMdhu devInI sAdhanA, pachI vaitAdya girikumAra deva, pachI tamizraguphA, kRtamAla deva, pacI suSeNa senApati sinya laI dakSiNanA siMdhu nikuTe gayo. pachI suSeNe tamisA guphAne ughADI. pachI tyAM maNiratna vaDe udhotA karIne baMne paDakhe 500 dhanuSanI laMbAI-pahoLAIvALA maMDalo evA 49 mAMDalA karyA. udhota karIne unmajJA - nimagnAmAM saMkramamAM utarIne tamisaguphATI nIkaLyo. AvelA kirAta sAthe yuddha karyuM. parAjita thayelA kirAtoe meghamukhakumAra nAmaka kuladevatAne ArAdhyA, temaNe sAta satri varasAda varasAvyo. bharata paNa carmaranamAM chAvaNI sthApIne upara chabaranA sthAya, maNiratnane chagaradananA maNe daMDamAM sthApyuM. cAcI lokamAM iMDAmAMthI nIkaLela jagata kahevAyuM. te carmaratnamAM savAre zAli vAve te sAMja pahelAM ugI jAya, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAkI bhAIoe dIkSA letA, bharate bAhubali pAse dUta mokalyo. teNe bhAIonI dIkSAnuM jANatA krodhita thayo. teNe kahyuM ke teo bAla hatA mATe dIkSA lIdhI, paNa huM yuddha mATe samartha chuM. te vAta ahIM kahe che - * niyukti-348 - bharate mANAdhAdino vijaya karyo. suMdarInI dIkSA thaI, bAra varSa abhiSeka cAlyo, bhAIone AjJAmAM AvavA kahyuM. samosaraNamAM jaIne bhAIoe bhagavaMtane pUchyuM, bhagavaMte daSTAMta ApyuM. * vivecana-348 - * * * * * [gAthArtha upara kahyo che. keTaluMka kathAnaka pUrve kahela che.] bAhubali ane bharata pota-potAnA sarva sainya sahita dezanI sarahade bhegA thayA. bAhubalie kahyuM - niraparAdhI lokone zA mATe mAravA ? ApaNe be ja laDIe. pahelAM daSTi yuddha thayuM temAM bharata hAryo. pachI vAcAyuddhamAM paNa bharata hAryo. bAhu yuddhamAM paNa hAryo, muSTi ane daMDa yuddhamAM paNa hAratA bharate vicAryuM ke zuM A cakravartI che ke huM durbaLa upoddAta ni 344 thI 347 165 tene saMdhIne jamatAM, ema sAta divaso gayA. pachI Abhiyogika devo vaDe meghamukha kamAne nirdhArita karAyA - bhagADI mUkAyA. temanA vacanathI kirAto bharatane namyA. pachI laghuhimavaMta girikumAra deva pAse AvyA. tyAM phara yojana bANa uMce gayuM. pachI RSabhakUTa nAma lakhyuM. pachI suSeNa senApati auttarIya siMdhu nikaTa gayo. bharata gaMgAmAM utaryo. pachI senApati uttara gaMgA nikUTe Avyo. bharate paNa gaMgAdevI sAthe 1000 varSa bhogo bhogavyA. pachI vaitAdya parvata nami ane vinami sAthe 12-varSa yuddha thayuM. te baMne parAjita thatAM vinami e strIratna ane nAma ratno laIne Avyo. pachI khaMDa prapAta guphAmAM nRtyamAla deva pAse AvyA, tyAMthI nIkaLyA. gaMgAkUle nava nidhi meLavyA. pachI dakSiNanA gaMgA nikUTe senApati Avyo. [ItyAdi] A kramathI 60,000 varSe bharataka jItIne bharata vinitA rAjadhAnI Avyo. bAra varSIya mahArAjAbhiSeka thayo. rAjAone vidAya karyA. pachI svajanone yAda karavA lAgyo. tyAre badhAM nijako dekhAyA. e krame suMdarIne joI. teNI karamAyelA mukhavALI joI. teNIne je divase dikSA leto rokI te divasathI AraMbhI AyaMbila karatI hatI. te joIne roSathI bharate kuTuMbIne kahyuM - kema mAre tyAM bhojana na hatuM ke jethI A AvI thaI gaI ? ke vaidho na hatA ? teoe kahyuM ke suMdarIe AyaMbila tapa karyo che. tyAre bharata teNI upara pAtaLA rAgavALo thayo. teNIne kahyuM - jo tane game to mArI sAthe bhogo bhogava athavA dIkSA le. tyAre page paDI gaI, vidAya karI ane suMdarIe dIkSA lIdhI. koI vakhate bharate tenA bhAIo pAse dUto mokalyA, mArI AjJAmAM raho. teo bolyA - amane paNa pitAe ja rAjya Apela che. tane paNa temaja che ame pitAne pUchIne te kaheze tema karIzuM. tyAre bhagavaMta aSTApade AvIne vicaratA hatA. ahIM badhAM kumAro AvyA, bhagavaMtane kahyuM - Ape Apela rAjya bhAI bharata harI levA mAMge che, to zuM karavuM ? ame yuddha karIe ke tenI AjJA pALIe ? tyAre svAmIe bhogathI nivavA mATeno temane dharma upadeza Apyo. kahyuM ke - muktisamAna sukha nathI. tyAre aMgAradAhakanuM dRSTAMta kahyuM - eka aMgAra dAhaka hato, pANInuM eka vAsaNa bharIne gayo. eka sthAne pANI rAkhyuM, upara sUrya, bAjumAM agni, vaLI parizrama, ghera jaI pANI pI mUrSita thaI svapna jue chee rIte asadbhAva sthApanAthI kUvA, taLAva, nadI, draha, samudra badhAM pI gayo, tenI tRSNA na chApI. tyAre eka jIrNa kUvAmAM ghAsano pUDo laIne pANI sIMce che, je thoDuM paDyuM tene jIbha vaDe cATyuM. e pramANe tame badhAM sarvalokamAM anutara zabda, spaziida sarvArthasiddhamAM anubhavyA paNa vRpti na thaI. e pramANe vaitAliya adhyayana kahyuM, "bodha pAmo, kema bodha nathI pAmatA ?" ema 98 vRtto vaDe 98 kumAroe dIkSA lIdhI. koI pahelAthI bodha pAmyA, koI bIjAthI. - x - ema vicArato hato tyAM devatAo AyudhamAM cakarana ApyuM tyAre bharata tene laIne doDayo. bAhabalie tene divyaratna laI Avato joyo. pahelA to thayuM ke Ane bhAMgI nAMkhu. pharI vicAryuM ke A tuccha kAmabhogothI bhraSTa pratijJa ane mAvo yogya nathI. mAre paNa bhAIonI jema anuSThAna karavuM ja yogya che. ema vicArIne bharatane kahyuM - dhikkAra che tArA puruSatvane ke A adharmayuddha karavAne taiyAra thayo che, mAre bhoganuM kaMI kAma nathI, A rAjya tuM pakaDa! huM dIkSA lauM chuM daMDa mukta thaI dIkSA lIdhI. bharate bAhubalInA putrane rAjayamAM sthApyo. bAhabalI vicAre che ke pitAjI samIpe mArA bhAIo je nAnA che, te samuN jJAnAtizayavALA che. huM atizaya vagarano tene kema jAuM? kevaLajJAna thAya tyAM sudhI ahIM rahuM. e rIte te pratimA dhyAne rahyA. mAnarUpI pavate jaIne beThA. svAmI jANavA chatAM koIne mokalatA nathI kemake tIrthakaro amUDha lAvALA hoya che. tyAre eka varSa sudhI bAhubalI kAyotsargamAM rahyA. velo vIMTaLAI vaLI. pagamAM sarpo rAphaDA banAvyA. varSa pUruM thatAM bhagavaMte brAhmI, suMdarIne mokalyA. pUrve na mokalyA kemake tyAre samyapaNe samajata nahIM. te baMne bahena sAdavIo bAhubalIne zodhe che, vela ane ghAsathI vIMTAyelA joyA, ghaNAM vALa vadhI gayA che, temane joIne vAMdhA. A pramANe kahyuM ke - pitAjI [bhagavaMta] AjJA kare che ke - hAthI upara besIne kevaLajJAna utpatta na thAya. tyAre te vicAre che ke ahIM hAthI kyAM che? bhagavaMta jUThuM bole nahIM, vicAratAM jANyuM ke mAnarUpI hAthI che, huM jauM bhagavaMtane vAMdu, sAdhune vAMdu. ema vicAratA paNa upADyo tyAM kevaLajJAna thayuM. pachI kevalInI parSadAmAM jaIne rahyA. | bharata rAjya bhogave che. marIci paNa sAmAyika Adi 11-aMgo bhaNyo. have Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodyAta ni 348 A arthane sAta gAthA vaDe batAve che - * niyukti-349 ane bhASya-32 thI 30 : ni-bAhubalIne krodha caDyo, te te vAta bharatane kahI, devatA AvyA, bAhubalInuM kathana * dharma yuddha mATe nathI karavuM. dIkSA lIdhI. pratimA dhyAna svIkAra karyo. bhao * pahelAM STiyuddha, pachI anukrame vAyuddha, bAhu yuddha, muSTi yuddha, daMDayuddha thayuM badhAMmAM bharatano parAjaya thayo. parAjita thayelo narapati zoka pAmI vicAre che ke kharekhara cakravartI e che ke pachI huM atyAre dubaLa thayelo chuM. varSa vItyA pachI amUDhalakSyavALA arihaMte putrIone briAhI, suMdarIne) mokalI, "hAthI uparathI utaro" ema kahyuM, bAhubalI vicAre che ke hAthI kyAM ? paga upaDatAM kevaLa jJAna pAmyA. ItyAdi * * * * * badhuM pUrve niyukti ane vivecanamAM kahevAI gayuM che, te ja marIci 11-aMga bhasyA sudhI jANavuM. * vivecana-349 + bhA. 32 thI 39 - Ano artha to kahevAyelo ja che, chatAM asaMmohArye akSara gamanikA batAve che - bharatano saMdezo sAMbhaLIne bAhubaline kopa thavo. te nivedana cakravartI bharatane dUte karyuM. yuddhamAM parAjita thayela bharatane vicAra Avyo ke zuM A cakravartI che ke huM ? tyAre deva AvyA. bAhubali vaDe pariNAme dAruNa evA bhogonI vicAraNA karI kathana karAyuM ke mAre rAjyanuM prayojana nathI, huM adharmathI yuddha nahIM karuM. teNe dIkSA lIdhI, jJAnotpatti vinA huM moTo bhAI, nAnA bhAIo pAse kema jAuM ? tethI pratimA svIkArI pratijJA karI ke huM jJAnotpatti thayA vinA jaIza nahIM. A niyukti gAthA kahI, have bAkInI bhASya gAthA che. [bhASya gAthAnI vRtti, arthamAM ane pUrvanI vRttimAM kahelI che mATe pharI kahetAM nathI] bAhabalI kevalI thaIne kevalInI parSadAmAM beThA, bharata paNa bhuvanane eka chaga karI vipula bhogo bhogave che. marIci paNa svAmI pAse tapa ane saMyamapUrvaka vicAre che. te paNa sAmAyika Adi agiyAra aMgonuM adhyayana kiyAmAM uMdhukata rahI bhagavaMtanA zrutamAM bhaktivaMta thaI, guru pAse bhaNyo. * niyukti-350 + vivecana : have anya koI divase unALAmAM uNa pariSahathI (tApathI] vyApta zarIravALo snAna vaDe na rahevAtA saMyama tyajIne have kahevAnAra kuliMganI vicAraNA kare che. * niyukti-351 + vivecana : [marIci vicAre che - meru giri jevA bhAravALo (saMyama huM muhUrta mAtra paNa vahevAne samartha nathI. tethI zramaNa guNamAM guNarahita te saMsAranI abhilASAvALo thayo. te guNo kyA? kSAMti Adi, huM dhRti Adi guNa rahita atui saMsArano anukAMkSI che. to have mAre zuM karavuM joIe ? zramaNaguNAnupAlana zakya nathI, gRhasthatva paNa ucita nathI, to zuM karavuM ? * niryukti -35ra + vivecana : e pramANe ciMtavatA marIcie tenI potAnI kalAnA buddhi utpanna thatA vicAryuM ke mane upAya jaDyo, A mArI zAzvata buddhi janmI che - thaI che. - A mati paropadezathI thayela na hatI. tene thayuM ke mane vartamAna kAlocita upAya maLI gayo. zAzvata eTale AkAlikI kemake prAyaH vivadha jIvikA hetupaNe che. have kevuM kuliMgava vicAryuM. te batAvatA kahe che - * niyukti-353 : zramaNo tridaMDathI virata che. te bhagavaMto nizcala ane saMkucita gajhavALA che, paNa huM to Indriyo ane daMDane jItyA vinAno chuM. mATe mAre "daMDanuM cihna thAo. * vivecana-353 : gidaMDa - mana, vacana, kAyA lakSaNavALA. bhagavaMta-aizvarya Adi bhaganA yogathI. nimRta - aMtaHkaraNanA azubha vyApAranA ciMtanano tyAga karelA, saMkucita - zubhakAya vyApAranA tyAgavALA jenA aMgo che tevA, ajitendriya - cakSu Adi Indriya na jItelo. tethI mane gidaMDa cihna thAo, jethI huM visarI na jAuM. * niyukti-354 + vivecana : - muMDa be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. A zramaNo baMne rIte muMDa che, kaI rIte ? loca vaDe ane IndriyothI muMDa, saMyata paNa che paNa huM IndriyathI muMDa nathI, tethI A dravyamuMDapaNuM paNa zA kAmanuM ? huM charAthI muMDita mastaka ane coTalIvALo thaIza. tathA zramaNo badhAM prANivadhathI virata hoya che, huM tevo nathI. tethI huM sthaLaprANAtipAtathI sadA viramaNa vratavALo thaIza. * niryukti-355 + vivecana : kiMcana - suvarNAdi parigraha cAlyo gayo hovAthI nikiMcana evA zramaNo che, tathA jemane alA paNa parigraha nathI tevA jinakalikAdi che. paNa huM tevo nathI. tethI have mArganI avismRti arthe mane sonAnI janoI Adi parigraha thAo. zIla vaDe zobhana gaMdhavALA zramaNo che. huM to zIlathI durgandhayukta chuM, tethI mane gaMdha caMdana grahaNayukta thAo. * niryukti-356 + vivecana : jenAmAMthI moha cAlI gayela che te vyapaNatamohavALA, evA zramaNo che. huM tevo nathI. tethI mohathI AcchAdita evA mane chama ho. zramaNo upAnaha rahita hoya che, paNa mAre upAnaha thAo. * niryukti-353 + vivecana : jene zeta vastro che te jotAMbara zramaNo che. je vArahita che te nirvastra che, jevA ke jinakalpikAdi. SSaa - mane, A zabdathI takALa utpanna tapAsa ane zramaNono viccheda karyo. mane dhAtukta [ge raMganA] vao thAo. kemake kaSAyathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 357 kaluSita mativALA mane te ja yogya che. * niyukti-358+vivecana : 169 pApabhIru sAdhuo ghaNAM jIvothI vyApta jaLanA AraMbhane varte che kemake tyAM ja vanaspatinuM avasthAna hoya che. paraMtu mAre to parimita jaLathI snAna ane pAna baMne ho. kemake huM tevo nathI. vadya - pApa. * niryukti-359 : e pramANe teNe sva rucikamatithI ane potAnI matinI vikalpanAthI tene hitakArI hetuthI yukta Avo parivrAjaka veza rahyo. * vivecana-359 : sthULa mRSAvAdAdithI nivRtta. e pramANe AnI rucitAmati, tethI nija mati vaDe vikalpita, AvuM cihna-veza racyo. - 4 - 4 - 4 - bhagavaMta sAthe vicaratA, sAdhu vacce vijAtika jevo joIne kautukathI loko tene pUchatA, te kahe che - * niyukti-360 A tenuM pragaTa [navuM] rUpa joIne ghaNAM loko dharma pUchatA hatA. Avo dharma kema grahaNa karyopUche to pUrva kathita badhuM kahetA. * vivecana-360 H pragaTarUpa-vijAtiyapaNuM. - 4 - marIci sAdhuono kSAMti Adi dharma ja kahetA. tyAre loko pUchatA ke sAdhudharma zreSTha che to tame kema svIkAratA nathI ? tyAre "zramaNo traNa daMDathI vista hoya" ItyAdi pakithana karyu. - 4 - ema gAthArtha kahyo. * niyukti-361 : dharmakathA kahevAthI - pratibodha pAmI dIkSArthe upasthitane marIci, bhagavaMtane ziSyapaNe arpaNa kare che. pote gAma, nagarAdimAM svAmI [bhagavaMta sAthe vicare che. * vivecana-361 : gAcArya kahyo. koI divase vicaratA bhagavaMta aSTApade pahoMcyA, tyAM samosaryA. bharata paNa bhAIonI dIkSAthI manamAM janmela saMtApathI adhRti karato hato. tethI kadAca bhogo ApavAthI pharI grahaNa kare to sAruM ema vicArI bhagavaMta pAse AvIne potAnA bhAIone pharI nimaMtraNA karI, temane bhogathI nirAkRt jANIne vicAre - have A badhAM saMgane tyajelAne AhAra dAna vaDe huM dharmanuM anuSThAna karyuM. tethI 500 gADAmAM vividha AhAra lAvIne nimaMtraNA karI, paNa sAdhune AdhAkarmI ane AhRdaya AhArAdi na khape. tethI pratiSedha karyo. akRt - akArita anna vaDe nimaMtrita karyA. paNa rAjapiMDa na ka2e mATe niSedha karyo. huM bhagavaMta vaDe sarvathA tyajAyela chuM ema jANI purepUro duHkhI duHkhI thaI gayo. tene duHkhI thaI gayelo jANIne Indrae tenA kopanI upazAMti mATe bhagavaMtane avagraha pUchyo - - bhagavaMta ! avagraha keTalAM bhede che ? bhagavaMte kahyuM - pAMca bhede che. devendra, 170 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 rAjA, gRhapati, sAmAki ane sAdharmikano avagraha. rAnA - bharatano adhipati, gRhapati-mAMDalika rAjA, sAgArika-sajjAtara, sAdharmika-saMyata. temAM uttara uttathI pUrva-pUrvano avagraha bAdhita che. devendrae kahyuM - bhagavan ! A je zramaNo mArA avagrahamAM che, tene huM avagrahanI anujJA Apu chuM. bharate - 4 - potAnA avagrahanI anujJA ApI. bharate pUchyuM ke A lAvelA anna-pAnanuM zuM karavuM? devendrae kahyuM ke guNottarane pUjA. bharate vicAratA kahyuM ke zrAvako dezavirata che mATe guNottara che, tene Apo. bharate devendranuM mULarUpa jANavA pUchyuM - x - x - Indre kahyuM - manuSya na joI zake. bharate kautukathI AkRti mAtra jANavA pUchyuM, Indre kahyuM - tuM uttama puruSa cho mATe eka avayava darzAvu chuM pachI mAtra teNe AMgaLInuM bhAvara rUpa dekhADyuM. joIne bharata atIva khuza thayo. zakranI AMgaLI sthApI mahotsava karyo. - 4 - bharate zrAvakone bolAvI kahyuM - tamAre roja mAre tyAM bhojana karavuM. khetI Adi na karavI, svAdhyAyAdimAM ta rahevuM jamanAre mane kahevuM - "Apa jitAyelA cho, bhaya vadhe che, tethI koIne haNo nahIM - haNo nahIM. teoe te pramANe karyu. bharata ratinA sAgaramAM DUbela hovAthI ane pramAdatvathI te zabdo sAMbhaLI uttara kAle vicArato - huM konA vaDe jItAyo chuM ? kaSAyo vaDe. tenAthI ja bhaya vadhI rahyo che, ema vicArI saMvega pAmato. e avasare ghaNAM lokone kAraNe rasoIyA rasoI karavA asamartha thayA. bharatane nivedana karyu - ame jANatAM nathI ke zrAvaka koNa che ane koNa nathI ? bharate kahyuM - pUchIne ApavuM. tyAre teo pUchatA ke tame koNa cho ? zrAvaka. zrAvakone keTalAM vrata hoya ? zrAvakone vrata na hoya, paNa amane pAMca aNuvrata hoya. keTalAM zikSAvrato hoya? teo kahetA ke sAta zikSAvrato hoya. AvA prakAranA je hoya te zrAvakone kAkiNI ratnathI lAMchita karyA. pharI cha mAse je bIjA thatAM temane paNa lAMchita karatA hatA. - 4 - e pramANe brAhmaNo thayA. teoe potAnA putrone sAdhuone soMpyA, temaNe dIkSA lIdhI, teo parISahathI DaratA hovAthI zrAvako ja hatA. A bharatanA rAjyanI sthiti hatI. AdityayazA pAse kAkiNI ratna na hatuM. tethI teNe sonAnI janoI karAvI. mahAyazA vagere rAjAmAMthI keTalAMke rUpAnI, keTalAMke vicitra sutaramaya paTTanI janoI banAvI. e pramANe janoI prasiddha thaI. have upasaMhArArthe samosaraNAdi gAthA vaDe kahe che - * niyukti-362 + vivecana : bhagavaMtanuM samosaraNa aSTApade thayuM. bharata vaDe bhojana lavAyuM. tene grahaNa na karAtA vyathita thayelA bharatane joIne devendrae avagraha pUchyo. bhagavaMte tenuM pratipAdana karyu. bharatarAjAe devalokavAsInA rUpanI pRcchA karI, Indre AMgaLI batAvI. tyArathI dhvajotsava pravarto. bharate AhAranuM zuM karavuM te pUchyuM ItyAdi badhuM upara kahevAI gayuM che A rIte ATha puruSa sudhI athavA ATha tIrthaMkara sudhI dharma Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 362 pravaryo. tyArapachI AgaLa mithyAtva pravartana thayuM. * niryukti -363,364 + vivecana : rAjA AdityayazA, mahAyazA, atibala, balabhadra, balavIrya, kRtavIrya, jalavIrya ane daMDavIrya (e ATha rAjA thayA.) A badhA vaDe sakala ardhabharata bhogavyuM ane jinendranA mugaTane mastake dhAraNa karyo ke je mugaTa devendrae bheTa dharelo. pachInA narapati tene dhAraNa karI na zakyA kemake te mugaTa ghaNo moTo hato. * niyukti-36pa : zrAvaka pratiSedha karAyo, cha-cha mAse parIkSA thaI, kALa jadf jinanA aMtaramAM mithyAtva pAmyA. sAdhuno viccheda thayo. * vivecana-365 - zrAvakone janoI karIne azrAvakono pratiSedha karAyo. AgaLa paNa cha-cha mahine parIkSA karAtI hatI. kALa jatAM mithyAtva pAmyA. kyAre ? navamAM jina pachInA aMtaramAM, kemake tyAre sAdhuno viccheda thayelo. have ukta-anukta arthane jaNAvavAne saMgrahagAyA kahe che - * niyukti-366 - mAhaNone dAna, vedonI anA, pRcchA, nivaNi, kuMDo, sUpa, jinagRha, kapila, bharatanI dIkSA e nava dvAro kahe che - * vivecana-366 : (1) bharate pUjela hovAthI loko brAhmaNone dAna devAmAM pravRtta thayA. (2) tIrthakaranI stutirUpa ane zravaka dharma pratipAdaka evA AvidonI bharate te zrAvakonA svAdhyAya nimite canA karI. sulasA ane yAjJavalkayAdithI anAraMvedo thayA. (3) aSTApade bhagavaMta samosa kyAre bharate pUchyuM ke jevA tIrthakara tame cho tevA koI ahIM thanAra che ? (4) aSTApade bhagavaMtanuM nirvANa pAmavuM. (5) devo vaDe agnikuMDa canA, (6) stUpa nimaNa, () bharata jinagRha karAvyuM, (8) kapilanI marIci pAse dIkSA, (9) bharatanI dIkSA. pahelAM be dvAra kahyA. trIjA pRcchA' dvAranI gAthA kahe che - * niyukti -367 : bharata cakavatIe pharI bhagavaMta samosA tyAre pUchyuM ke bharatamAM keTalA tIrthakara thaze ane dazAhadi vize na pUchayuM. * vivecana-367 : pharI paNa samosaraNamAM bharata cakravartIe RSabhajinane pUchyuM. * * * * * bhagavaMte te kahyuM. dazAha vize na pUchyuM. tathA A parSadAmAM koI tIrthakara (jIva) che tema paNa pUchyuM. bhagavaMte kahyuM "marIci' tathA niryuktikAra kahe che - * niyukti-368mavivecana :jina, cakI, dazAIno (1) varNa, (2) pramANa, (3) nAma, (4) gotra, (5) 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 Ayu, (6) nagara, (9) mAtA, (8) pitA, (9) payaya, (10) gati kahyA. ane 'va' zabdathI jinezvaronA aMtaro paNa kahyA. A dvAra gAyAno saMkSepArtha che. vavayArtha AgaLa kaheze. temAM prazna avayavane AzrIne bhASyakAra kahe che - * bhAga-38+vivecana : bhAratavarSamAM jevA prakAranA lokaguru kevalI Apa cho, he tAtA evA prakAre koI anya ahIM tIrthakara thanAra che ? * niyukti-369 + vivecana : jinavarendra bolyA - bharatakSetramAM jevo huM chuM. tevA 23-bIjA tIrthakaro bhAvimAM thaze. * * te A pramANe che - * niyukti -380,391 - ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, supabha, supArza, caMdra, puSpadaMta, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMtha, ara, mallI, munisuvata, nami, nemi, pArza, vardhamAna. * vivecana-30,331 - * ajitAdi vevIza tIrthakaro bhAvimAM ahIM thaze. * niryukti-372 thI 375 - pachI naravarendra bharate pUchyuM - bharatakSetramAM jevo huM chuM tevA bIjA keTalA he tAtA rAjAo thaze? tyAre jinavarendrae kahyuM ke jevo tuM che tevA narendra zArdula rAja bIja-11-thaze. [te A pramANe -]. sagara, maghavA, sanakumAra, zAMti, kuMtha, aru, subhama, mahApaw, haripeNa, jaya ane brahmadatta e 11-zArdUlarAjAo thaze. - vivecana-32 thI 305 - zAlasiMha, (siMhasamAna parAkramI), kairava-kuruvaMzanA. have na pUchelA evA dazAhaMta bhagavaMte kahyA, te bhAgakAra batAve che - * bhASya-39 : nava baLadeva ane nava vAsudevo thaze. baLadeva nIlavaavALA, tAlatvAvALA, haLa ane muLa vastrAvALA haze. jyAre vAsudeva pILA vAvALA, riDa vAvALA, cakanA zawvAlA haze ane A baMne sAthe ja hoya che. * vivecana-39 : na kahevAyelA evA baLadevo paNa thaze. kemake vAsudeva ane baladeva sahacArIpaNe hoya che. * x - kazeya-vA, -x - A baMne sAthe-sAthe thAya che. temAM vAsudevo A pramANe - * bhASya-40 thI 4ra : nava vAsudevo A che - tripRSTha, dvipRSTha, svayaMbhU, puraSottama, puraSasIMha, purapuMDarIka, dad, nArAyaNa ane kRSNa. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 372 thI 35 133 nava baladevo A che - Acala, vijaya, bhadra, supabha, sudarzana, AnaMda, naMdana, pA, rAma e chellA baLadeva thaze. nava prativAsudevo A che - azvagrIva tAka, meska, madhukaiAbha, nizuMbha, baliprahalAda, rAvaNa ane navamo jarAsaMgha. * vivecana-40 thI 4ra :vAsudeva kahIne baladevo kahyA. pachI vAsudevanA zatrue prativAsudevanuM pratipAdana karela che. * bhAga-43 : nipuNa vAsudevanA nize A pratizatruo che. badhAM ja cakacodhI che ane badhAM ja potAnA cakro vaDe haNAyelAM che. * vivecana-43 : te rAtuM - A ja. a7 zabda avadhAraNArthe che, bIjA nahIM, konA ? kIrtipuraSa vAsudevanA. - x* svacaka vaDe, teo vAsudevane haNavA mATe je caka pheMke che, te puNyanA udayathI vAsudevane praNAma karIne tene ja [prativAsudevane ja haNe che. e pramANe pUrve kahela gAthAnA varNAdi dvArane choDIne saMmoha na thAya te mATe ulkamazI jinezvarAdinA nAma dvArA kahyA. pAbhavika AnA varNa, nAma, nagara, mAtA, pitA Adi prathamAnuM yogathI jANavA. ahIM vistAranA bhayathI kahyAM nathI. have tIrthakaranA varNa kahe che - * niyukita-336,399 - pApabha ane vAsupUjya baMne lAla varNavALA, caMdraprabha ane puSpadaMta (suvidhi) baMne gauravarNavALA, suuta ane nemi kALA vaNanA, pArtha ane mali baMne piyagu-nIlavarNavALA, bAkInA 16-tIrthakya tapAvelA suvarNa jevA vaNavALA jANavA. 24 jinavarono Avo varNa vibhAga kahelo che. * vivecana-396,339 - baMne gAvA sugama che. have tIrthakaranI uMcAI kahe che - * niyukti -308 thI 380 : cauvIze tIrthakaronI uMcAI kramazaH A pramANe (1) 500 dhanuSa, (2) 450 dhanuSa, (3) 400 dhanuSa, (4) 35o dhanuSa, (5) 300 dhana, (6) 50 hanuSa, (2) ra00 dhanuSa, (8) 15o dhanuSa, (9) 100 dhanuSa, (10) 90 dhanuSa, (11) 80 dhanuSa, (12) 90 dhanuSa, (13) 60 dhanuSa, (14) 50 dhanuSa, (15) 45 dhanuSa, (16) 40 dhanuSa, (17) 35 dhanuSa, (18) 30 dhanuSa, (19) 5 dInuNa, (20) ra0 dhanuSa, (21) 15 dhanuNa, (22) 10 dhanuSa, (3) 9 hAtha, (24) bhagavatavIranI sAta hAtha uMcAI hatI, nAmo pUrve kahelAM che. * vivecana-338 thI 380 :A traNe gAthA sugama che. have bhagavaMtanA gotrane kahe che - 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti-381 - arahaMta munisuvrata ane ariSTanemi baMne gauma gomanA hatA. bAkInA badhAM tIrthakaro niSe kAzyapa gotranA jANavA. * vivecana-381 - gAthA sugama che, AyuSya pUrve kahevAyela che. bhagavaMtanA nagaro jaNAvavA traNa gAyA kahe che - * niyukti-382 thI 384 + vivecana : bhagavaMta RSabhAdinI janmabhUmi anukrame A pramANe - (1) IkvAku, (2) ayodhyA, (3) zrAvati, (4) vinitA, (5) kaizalapura, (6) kosAMbI, (9) vANArasI, (8) caMdrAyaNa, (9) kAkaMdI, (10) bhaddhilapura, (11) zIhapura, (12) caMpA, (13) kAMpica, (14) ayodhyA, (15) ratnapura, (16 thI 18) gajapura, (19) mithilA, (20) rAjagRhI, (21) mithilA, (22) zauryapura, (23) vANArasI, (24) kuDapura, o gAthA sugama che. have bhagavatInI mAtAnA nAma kahe che - * niryukti-385,386 : (1) maradevI, (2) vijyA, (3) senA, (4) siddhAtha, (5) maMgalA, (6) suzImA, (2) pRvI, (8) lakSmaNA, () camA, (10) naMdA, (11) vitNu, (12) jayA, (13) rAmA, (1) suyazA, (15) suvatA, (16) acira, (17) zrI, (18) devI, (19) prabhAvatI, (20) pAvatI, (21) vapA, (2) zivA, (3) vAmAM, (ra4) trizalA, e covIza anukrame covIza tIrthanA mAtAnA nAmo che. * vivecana-385,386 :baMne gAthA sugama che, have bhagavaMtanA pitAnA nAmo kahe che - * niryukti-387 thI 389 : (1) nAbhi, (2) jitaLu, (3) jitArI, (4) saMvara, (5) megha, (6) ghara, () pratiSThA, (8) mahAsena, (9) sugrIva, (10) Dharatha, (11) viSNu, (12) vAsupUjya, (13) kRtavamAM, (14) sIharona, (15) bhAtu, (16) vizvasena, (17) sUTa (18) sudani, (19) kuMbha, (20) sumitra, (21) vijaya, (2) samudra vijaya, (23) azvasena, (24) siddhArtha * vivecana-387 thI 389 : gAthA sugama che, bhagavaMtano gRhasthAdiparyAya kahyo che. have bhagavaMtanI gati jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-390 : janma, janma, maraNathI vimukta badhAM paNa tIrthakya bhagavaMto zAzvata ane nirAbAdha sukhavALA mokSane pAmyA. * vivecana-390 :e pramANe tIrthakarane AzrIne pratidvAra gAthA kahI. have cakavartIne AzrIne Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 390 15 kahe che. AmanI pUrvabhavAdi vakatavyatA pramAnuyogathI jANavI. have cakravartInA varSanA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti -391 thI 394 - badalAM cakravartI eka varNavALA nirmaLa sonA jevI kAMtivALA jANavA. bharatanA cha khaMDanA svAmI thayA. have temanI uMcAI kahe che - (1) 5eo, () 450, (3) 4rAM, (4) 41, (5) 40, (6) 35, (7) 30, (8) 28, (9) 20, (10) 15, (11) 1ra ane chellAnI sAta dhananI kAyA jANavI. badhAM kAracaya gotrIya ane cauda ratananA adhipati hatA. evuM devendrothI vaMdAyelA ane rAgadveSane jitelA jinezvaroe kahela che. - vivecana-31 thI 394 :cakravartInA nAmo kahyA ja che, pachI gotra kahyA. have Ayu - niyatti-35 thI 39 - bAre cakavartInA Ayu anukrame A pramANe - (1) 84 lAkha pUrva, (2) 72 lAkha pUrva, (3) pa-lAkha varSa, (4) 3-lAkha varSa, (5) 1-lAkha varSa, (6) 95,000 varSa, (9) 84,000 varSa, (8) 60,000 varSa, (9) 30,000 varSa, (10) 10,000 varSa, (11) 3,000 varSa, (12) chellAnuM 300 varSa. bAre cakravartInI janmanagarI kramazaH A pramANe - (1) vinItA, (2) ayodhyA, (3) zrAvastI, (4 thI 8) hastinApura, (9) vANArasI, (10) kaMpilapura, (11) rAjagRhI, (12) kaeNpilapura, * vivecana-35 thI 397 :AyuSya ane janma nagarI kahyA, have mAtA-pitAnA nAmo - * niyukti -398 thI 400 : bhAre cakrInI mAtAnA nAma kramazaH A pramANe - (1) sumaMgalA, (2) cazaravatI, (3) bhadrA, (4) sahadevI, (5) cirA, (6) zrI, () devI, (8) tArA, (9) javAlA, (10) merA, (11) vavA, (1) cUlanI. bhArenA pitAnA nAmo kramazaH A che - (1) RSabha, (2) sumivijaya, (3) samudra vijaya (4) sena, (5) vIzvasena, (6) sUra () sudarzana. (8) kAvI, (9) pasottara, (1) mahAhari (11) vijayarAja ane (1) brahA. avasarpiNImAM A nAmo che. * vivecana-398 thI 4oo - cakravartInA mAtA, pitAnA nAmo kahyA. keTalAMkano dIkSAparyAya che te prathamAnayogathI jANavo. keTalAMkane pravajyA abhAve dIkSAparyAya nathI. have cakavartInI gatine kahe che - * niyukti -401 - ATha cakravartI mokSe gayA. subhUma ane bahAdad ne sAtamI narake gayA. mAvA ane sanakumAra baMne sanatakumAbhe gayA. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-401 : cakavartIne AzrIne vyAkhyAna karyuM. have vAsudeva ane baladevane AzrIne kahe che - AmanI pUrvabhava vakatavyatA, cyavanAdi prayamAnuyogathI jANavA. have vAsudevAdinI varNa vagere kahe che - * niyukti -402 thI 413 - - varSa - badhAM vAsudeva nIlavarNavALA ane badhAM baladeva zota vaNavALA che. have temanA zarIranI uMcAI anukrame A pramANe - - uMcAI - (1) 80, (2) 70, (3) 60, (4) 50, (5) 45, (6) ra9, () 26, (8) 16 ane (6) 10 dhanuSa uMcAI che. - gojha-ATha baLadeva, vAsudeva gautama gogavALA che, navamA baLadeva, vAsudeva kAzyapagonIya che. 'A' - vAsudevanuM Ayu kramazaH A rIte - (1) 84 lAkha varSa (2) 9 lAkha, (3) 60 lAkha, (4) 30 lAkha, (5) 10 lAkha, (6) 65,000, (). 56,ooo, (8) 1ra,ooo ane () 1ooo varSa che. jayAre baladevanuM ANu kramaza: (1) 85 lAkha varSa, (2) 35 lAkha, (3) 65 lAkha, (4) 55 lAkha, (5) 17 lAkha, (6) 85,000, () 65,000, (8) 15,000, (9) 1ra00 varSa Ayu jANavuM. nagarI' - (1) potanapura, (2 thI 4) dvArikA (5) azvapura, (6) cakapura, () vANArasI, (8) rAjagRhI, (9) chellAnI janmabhUmi mathurA. mAtA' - vAsudevanI mAtAnA nAmo kramazaH- (1) mRgAvatI, () umA, (3) pRvI, (4) sItA, (5) amakA, (6) lazrImatI, (7) zeSa matI, (8) kegamatI, (9) devakI. baladevanI mAtAnA nAmo kramazaH- (1) bhadrA, (2) subhadrA, (3) subhA, (4) suda nA, (5) vijayA, (6) vaijayaMtI, () jayaMtI, (8). aparAjitA ane (6) rohiNI. -0-0- pitA vAsudeva ane baladevanA pitAnA nAmo A pramANe - (1) prajApati, (2) brahma, (3) rudra, (4) soma, (5) ziva, (6) mahAziva, (5) anizikha, (8) dazaratha ane (6) vasudeva hatA. 'dIuparyAya' - vAsudevanI dIkSA thatI ja nathI, tethI tene dIkSAno pathayi na hoya. baLadevano payaraya prathamAnuyogathI jANavo. 'gati' . eka sAtamImAM, pAMca chaThThImAM, eka pAMcamImAM, eka cothImAM ane kRSNa zrIjI narakamRedImAM gayA. * vivecana-402 thI 413 : vAsudevano varNa, uMcAI, gotra, Ayu, janmanagarI, mAtA-pitAnA nAmo, dIkSApayayi, gati kahyA. baLadevatA paNa vaNadi kahyA. baLadevanI gatinuM pratipAdana karatAM have kahe che - * niyukti-414 - ATha baladeve mokSe gayA, eka brahmaloka kalyuM gayo. te tyAMthI cyavIne bharatotramAM janma laIne mokSe jaze.. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 414 17 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-414 : aMtakRta - jJAnAvaraNIyAdi karmano aMta karanAra arthAt moho gayA. * * * prazna badhAM vAsudevo adhogAmI ane baladevo urdhvagAmI che ? * niyukti-415 - baladeva niyANA rahita hoya ane vAsudevo badhAM niyANA karelA hoya che. baladeva udagamI hoya ane vAsudeva adhogAmI hoya che. * vivecana-415 - sama eTale baladeva, kezava-vAsadeva. - X - X - e pramANe "jina-cakIdazAha"nI vyAkhyA karI. have cakavartI ke vAsudeva je je jinanA kALamAM ke aMtaramAM thayA, te kahe che. e saMbaMdhathI be jina madhyenuM aMtara Ave. tethI prasaMgathI ane kALathI jinanA AMtarA kahe che - * jina aMtara gAthA-1 thI 13 - bIja ArAnA aMtakALamAM, bharatakSetramAM zreSTha vRSabhagatika kaSabhadeva, bharatanA pitA ane prathama jina hatA te mukitamAM utpanna thayA bhadevathI 50 lAkha karoDa sAgaropame ajitanAtha mokSe gayA. ajita nAthathI 30 lAkha karoDa sAgaropame saMbhavanAtha mokSe gayA. saMbhavanAthathI daza lAkha karoDa sAgaropame abhinaMdana svAmI mokSe gayA. abhinaMdanathI 90,000 karoDa sAgaropame pApabhasvAmI mokSe gayA. pApabhathI 9000 karoDa sAgaropame supArzvanAtha mokSe gayA. supArzanAthathI 900 karoDa sAgaropame caMdraprabha mokSe gayA. caMdraprabhathI cha karoDa sAgaropame suvidhinAtha moho gayA. suvidhinAthathI 9 karoDa sAgaropame zItalanAtha moTo gayA. zItalanAthathI 100 sAgaropama ane 66,26,000 varSa jUna evA eka karoDa sAgaropame zreyAMsanAtha mokSe gayA. zreyAMsanAthathI 54 sAgaropame vAsupUjya mokSe gayA. | vAsupUjyathI 30 sAgaropame vimalanAtha, vimalanAthathI 9 sAgaropame anaMtanAtha, anaMtanAthathI 4nsAgaropame dharmanAtha, dharmanAthathI 3/4 palyopama jUna -sAgaropame zAMtinAtha, zAMtinAthathI AI palyopame kuMthunAtha, kuMthunAthathI 1000 karoDa varSa jUna palyopamanA caturtha bhAge aranAtha, aranAthathI kroDa hajAra varSe mallinAtha, mallinAthathI pa4 lAkha varSe munisuvrata, munisuvatathI 6 lAkha varSe naminAtha, naminAthathI pAMca lAkha varSe ariSTanemi, ariSTanemilI 50 varSe pAzva jina, pazvajinathI ra50 varSe camajina vIraprabhu mokSe gayA. * vivecana gAthA-1 thI 13 : gAcArya mujaba ja che, mAtra sthApanAnI rIta vRttikAre batAvI che. jinanI aMtara kahyA. have cakavartIne AzrIne A aMtara kahe che. [28/12] * niyukti -416 thI 418 : bhagavaMta RSabhamAM bharata, ajitanAthamAM sagara, dhamajina ane zAMti jinanA aMtamAM madhavA ane sanakumAra e be cakI, zAMti, kuMtha ane ara gaNe arahaMto pote cakravartI hatA, aranAtha ane mallinAthanA aMtaramAM kIraNa subhrama, munisatata ane naminA AMtarAmAM pAnAbha ane haripeNa be, nami ane nemi jinanA AMtaraDAmAM jaya nAme cakI ane ariSTanemi ane prArthanA aMtaramAM brahmadatta cakI thayo. * vivecana-416 thI 418 : ahIM asaMmohane mATe - badhAM ja jina, cakravartI, vAsudevonuM jenuM je jinanA kALamAM aMtara ke cakravartI - vAsudeva thayA, tenI pachI varNavela pramANa, Ayu yukta sakhaparijJAnArthe A upAya-gIza ubhI rekhA karavI, pAMca ADI rekhA karavI ItyAdi [ ahIM koTho banAvavA mATenI rIta ane koThAmAM kema noMdha #vI te jaNAvela che. vizeSa kaMI nathI jemake - pahelA khAnAmAM tIrthakaranuM nAma, bIjA khAnAmAM cakavartI hoya to tenuM nAma, bIjA khAnAmAM vAsudeva hoya to tenuM nAma ityAdi. gAthArtha kahyo, temAM vizeSa A pramANe - ahIM bhaviSyakALamAM noMdha che, te tIrthakare kahela vAtano anuvAda che, bhUtakALano artha karo to paNa temAM doSa nathI, jemake RSabhadevanA kALe bharata cakravartI thayA." * x - zAMti, kaMtha ane ara, e traNe paNa zokAdi ATha mahApAtihArtha Adipa pUjAne yogya arahaMta ane cakvatna baMne padane pAmyA. ara ane mali arahaMtanA aMtaramAM subhama cakI thayo. ahIM gAthAmAM rahela 'tu' zabda 'aMtara' zabdanuM vizeSaNa che. mAtra jina AMtaruM nahIM, paNa puruSa puMDarIka ane datta be vAsudevanI madhye subUma cakI thayo che. -x - aSTa zabdathI 'ariSTanemi' levA. 'pAsa' zabdamI pArzva svAmI levA. have je tIrthakaranA kALa ke aMtaramAM vAsudeva thayA te kahe che - * niyukti-419,420 : pAMca vAsudeva pAMca arahaMtane vaMde che, Athati temanA kALamAM thayA che) anukrame - zreyAMsanAthamAM tripRSTha tyAMthI laIne dharmanAthamAM puruSasaha thayo. bhagavata ra ane mallInA aMtaramAM be vAsudeva thayA purapuMDarIka ane dad, munisuvata ane naminA AMtarAmAM nArAyaNa [lakSmaNa ane neminAthamAM paNa vAsudeva thayo. * vivecana-419,420 : pAMca vAsudeva arahaMtane vaMde che, ahIM ya e samyakatva jaNAvavA mATe che. keTalAM arahaMta? eka, be ke traNa ? nA, pAMca. te paNa paripATI kamathI. zreyAMsa Adi pAMcamAM bipRSTha Adi pAMca. * * * * - zeSavRtti gAthArtha mujaba ja che. chello vAsudeva kRSNa thayo. e rIte cakravartI ane vAsudeva je jenA AMtarAmAM ke kALamAM thayA, te Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 419,420 kahA. have cakavartI ane vAsudevanuM aMtara batAvavA kahe che - * niyukti -421 - be cakavatI, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakI. pachI vAsudeva, cakravartI, vAsudeva, cakavata, vAsudeva, pachI be cakravartI, pachI vAsudeva ane pachI cakravartI e krame thayA. * vivecana-421 - pahelA kahevAyelA lakSaNa kALamAM be cavartI thayA, pachI bipRSTha Adi pAMca vAsudeva thayA, pharI maghavA Adi pAMca cakravartI thayA. pachI purapuMDarIka vAsudeva, pachI subhUma nAme cakI, pachI datta nAme vAsudeva, pharI paDAnAbha cakI, pachI nArAyaNa vAsudeva, pachI haripeNa ane jaya nAme be cakravartI, pachI kRSNa vAsudeva, chelle brahmadatta nAme cakravartI thayo. -- AnuSaMgika kahI have pharI mULa kathana kare che - * bhASya-44+vivecana : eTalAmAM naravarendra bharate pUchyuM ke he tAta ! A ATalI parSadAmAM bharatogamAM thanAra bIjA koI tIrthakarano jIva che ? * niyukti -422 thI 424 : Adha parivrAjaka, bhagavaMta RSabhano patra, svAdhyAya ane dhyAna yukta che, ekAMtamAM te mahAtmA dhyAna dhare che... tyAre narendra bharate pUchatAM jinendra RSabha kahe che ke A - dharmavara cakravatI chellA "dhIra' nAme tIra thaze... A marIci vAsudevomAM pahelo tripRSTha nAme vAsudeva ane potAnapura adhipati thaze. videha kSetramAM mUkA nagarImAM piyamitra nAme cakravartI thaze. * vivecana-422 thI 4ra4 - gAthArtha kahyo, te sivAya vizeSa A - parivrAjakad pravartAvAthI Adi - pahelo. natA - patra. svAdhyAya e ja dhyAna te svAdhyAyayAta * * * * * potAnAdhipati-potA nAme nagarIno adhipati - 4 - * niyukti-45 thI 432 : bhagavaMtane te vacana sAMbhaLIne bharata rAja ubhA thayelAM rUMvATAvALA zarIrayukta thayo, pitA-RSabhane vaMdana karIne marIcine vaMdana karavA gayo. te vinayapUrvaka tyAM jaI marIcine traNavAra pradakSiNA karIne vAMde che, AvA madhura, vacano vaDe stavanA karatAM kahe che - jeTalAM sArA lAbho che, te tame prApta karyA che, tamo dharmacakravartI athati 'vIra' nAme chellA a4i covIzamAM tIkra thazo ItyAdi gAthA-4ra4 mujaba badhuM kahevuM. huM tArA A janmane ke paritAjakapaNAMne vaMdana karato nathI, paraMtu tame chellA tIra thazo, tethI taMdana karuM chuM. e pramANe stavanA karI, traNa pradakSiNA karI, pitA-RSabhadevane pUchIne vinItAnagarImAM gayo. bharatarAjAnA vacanone sAMbhaLIne tripadIne traNavAra pachADIne, utpanna 180 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 thayelAM hAvALo marIci Ama bole che - huM pahelo vAsudeva thaIza, mahAvidehamAM mUkA nagarImAM cakava thaIza ane chello tIrthakara thaIza, mAre ATaluM to bahu thayuM. vAsudevomAM huM pahelo, mArA pitA pahelAM cakravartI ane mArA dAdA pahelAM tI , kharekhara ! mAruM kuLa ghaNuM uttama che. * vivecana-45 thI 432 - gAthArtha badho kahela hovAthI, have mAtra vizeSavRti ja noMdhela che - tarvavana * tIrthakaranA mukhathI nIkaLela vacana. pitA-tIrthakara, marIcine abhinaMdanArthe gayo. vinA - karavA yogya, tivaNu - traNa vakhata, yaMtra - vANI, nA[ - amyudaya prAptirUpa - YkAra arthe che. rAvaturvaram - covIzamAM. ekAMta sabhya darzanAturaMjita hRdayathI bhAvi tIrthakaranI bhakti mATe, tenA vaMdanArthe udhata thayo - x *x - *' - nipAtArthe avayava che, pitat - pitA RSabhadevane, vinItA - ayodhyA, pripadI - raMga madhye gayelA mallanI jema, faa - traNa vakhata. pRcchAdvAra kahyuM, have nirvANa dvArane kahe che - niyukti -433,434 - have bhavanuM mathana karanAra RSabhadeva bhagavaMta arjuna eka lAkha pUrva sAdhupaNAmAM vicarIne, anukrame aSTApada parvata pahoMcyA. tyAM cauda bhakata athati che upavAsathI 10,000 sAdhuo sAthe anuttara evA nivaNi-mokSa sukhane pAmyA. * vivecana-433,434 - - x - bhAvArya sugama che. vizeSa e ke - cauda bhakta eTale cha upavAsa. bhagavaMtane aSTApada parvate mokSe gayA sAMbhaLIne bharata du:khathI saMtapta mAnasathI, page cAlIne aSTApade gayo. devo paNa bhagavaMtane mokSe gayelA jANIne aSTApada parvata divya vimAmAM ArUDha thaIne AvyA. kahyuM che ke - bhagavaMtanuM mokSagamana thatAM devo devAvAsathI sAva aSTApada parvate AvavA udhata thayA. avirahitapaNe devo ane devI tyAM saMcare che. - x - have nirvANa gamana vidhi kahe che - * niyukti -435 - (1) nivaNa, (2) citikA canA - jinanI, IkvAkunI ane bAkI muninI, (3) dADhA, (4) sUpa ane jinagRha, (5) yAcaka (6) hitAni zaEUR. * vivecana-435 - mUirNimAM paNa A varNana jovuM (1) nivaNa-bhagavaMta 10,000 muni sAthe nirvANa pAmyA. -x-(2) citikA racanA - goLa, trikoNa ane corasa traNa citA cI. eka pUrvamAM, bIjI dakSiNamAM, trIjI pazcimamAM. pUrvamAM tIrthakaranI, dakSiNamAM IkvAkunI, pazcimamAM bAkInAnI. pachI agnikamAroe mukhamAMthI agni pheMkayo. - x * vAyukumAra pavana vahevaDAvyo, mAMsa ane lohI baLI gayA pachI meghakumAra devoe sugaMdhI kSIrodajaLathI tene zAMta karyo. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 435 181 HkathA - dADhA. temAM bhagavaMtanI dakSiNanI dADhA zakae lIdhI, DAbI IzAnendra, nIcenI jamaNI amarendrae, nIcenI uttaranI balIndrae lIdhI. bAkInA devoe bAkInA aMgo grahaNa karyA ane cakravartI Adie bhasma lIdhI. bAkInA lokoe te bhasma vaDe paMDraka-tilako karyo. pachI te prasiddha thayA. stUpa ane jinagRha * bharate bhagavaMtane AzrIne, vardhakInane kahIne eka yojana lAMbo, traNa gAu uMco, siMha niSadhAkAre jinagRha karAvyuM. temAM sva-sva vaNI pramANayukta ane jIvAbhigamamAM kahelA parivArayukta 4-tIrthaMkara pratimA tathA 100 bhAIonI ane potAnI pratimA karAvI. 100 phUpa koI AkramaNa na kare te mATe cAvyA. temAM eka bhagavaMtano ane 9-bhAIonA hatA. loDhAno caMdra puraSa tyAM bApAla rUpe mUkyo. daMDavattathI aSTApadane cotaraphathI cholI nAMkhyo, yojane yojane evA ATha pagathIyA karyA. gara cakravartInA putroe potAnA vaMzanA anurAgAdithI khAI karAvIne temAM gaMgA nadInuM avataraNa karAvyuM. vizeSa bIjA graMthathI jANavuM. devo vaDe bhagavaMtanI dADhA grahaNa karAtA zrAvakoe devo pAse atizaya bhakitathI yAcanA karI. devo paNa temanA prayurapaNAthI mahA prayatnathI yAcanA vaDe dravita thaI kahe che "aho yAcako aho yAcako" pachI yAcaka zabda rUDha thayo. pachI agnine grahaNa karIne potAnA gharamAM sthApyo. te kAraNe teo 'hitAgni prasiddha thayA. te agninA paraspara kuMDamAM saMkrAMtamAM A vidhi che - bhagavaMta saMbaMdhI agni badhAM kuMDomAM saMcare che, IkvAku kuMDano agni bAkInA kuMDomAM saMcare che, paNa bhagavaMtanA kuMDamAM eke saMcarato nathI. * x * have patihad dvAra - * bhANa-45+vivecana : bharate 100 bhAIonA rastUpo karAvyA. tathA covIza jinagRha karAvyuM ItyAdi. have bharatavaktavyatA saMbaMdhI saMgrahagAthA - * niyukti -436 - bharatano AdarzagRhamAM praveza, vIMTInuM AMgaLIthI paDyuM, bAkInA AbharaNo utaravA, saMvega pAmavo, jJAna prApti ane dIkSA. * vivecana-436 : bhagavaMta nirvANa pAmyA. bharata jinAyatana karAvIne ayodhyA pAcho Avyo. samaya jatAM zokarahita thayo. tyAre pharI paNa bhoga bhogavavAmAM pravRtta thayo. e pramANe tene pAMca lAkha pUrvo bhoga bhogavatA vItyA. anya koI divase badhAM alaMkArathI vibhUSita thaI AdarzagRhamAM Avyo. tyAM puraSa savagika dekhAya che. tyAM potAne nikhato hato tyAre vIMTI paDI gaI. paNa tene khabara na paDI ke kyAre paDI. e pramANe potAne joto hato tyAre jyAM vIMTI paDela AMgaLI joI, tyAre zobhArahita lAgI. pachI kaTakane utAryA, e rIte eka eka karatA badhAM AbharaNo utAya. te vakhate kamaLo kADhI lIdhAM pachInA pA sarovara mAphaka potAne zobhArahita 182 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 joIne saMvega pAmyo. vicAravA lAgyo ke AgaMtuka dravyo vaDe mArA zarIranI vibhUSA che, svabhAvika suMdara nathI. ema ciMtavatA apUrvakaraNa dhyAnamAM upasthita rahI kevaLajJAnane pAmyo. tyAre devarAja zake AvIne kahyuM ke - dravyaliMgane svIkAro, jethI nikamaNa mahimA karuM. tyAre teNe paMcamuTTI loca karyo. devatA vaDe joharaNa ane pAdi upakaraNo apAyA. 10,000 rAjAo sAthe dIkSA lIdhI. bAkInA nava cakI 1000nA parivAra sAthe nIkaLyA. zako vAMdhA, eka lAkha pUrvano paryAya pALIne nirvANa pAmyA. AdityayazAno zakae rAjApaNe abhiSeka karyo. e pramANe ATha yugapuruSa sadhI abhiSeka karAyo. bhAvArtha kahyo. akSaragamanikA mATe gAyArya jovo. AnuSAMgika kahyuM. have marIci vakatavatA kahe che - * niyukti-433 : marIci pUchanArane zuddha dharma kahe che. taiyAra thayela ziSya sAdhune Ape che, te bimAra thatAM sAdhuo saMbhALa letA nathI. kapilane kahyuM ke dharma ahIM paNa che ane tyAM paNa che. * vivecana-437 : pUrve varNita svarUpavALo marIyi bhagavaMtanA nirvANa pachI sAdhuo sAthe vicarato ane loko pUche tyAre jinapaNita dharma ja kaheto. dharma sAMbhaLI taiyAra thayela ziSyo sAdhune soMpato hato. koI divase te bimAra thayo. sAdhuoe tene asaMyata jANI tenI saMbhALa na lIdhI. marIci vicAre che ke A badhAM to niSThikArya che, asaMyatanI sevA na kare. mane paNa tema karAvavuM kapatuM nathI, tethI koI bodha pAme to huM tene dIkSA ApuM. rogamukta thayA pachI kapila nAme koI rAjaputra dharma zravaNa mATe tenI pAse Avyo, tene sAdhu dharma kahyo. teNe pUchyuM ke - jo A mArga che, to tame kema Avo [vicitra veza svIkAryo che ? marIcie kahyuM "huM pApI chuM." loyAdi kathana pUrvavat kahyuM. kapila paNa karmanA udayathI sAdhudharma prati abhimukha na thayo. teNe pUchyuM ke - zuM tamArA darzanamAM dharma nathI. marIci paNa vicAre che ke - A bhAre karyAM che, tIrthakarokata dharma tene gamato nathI. mAre mATe yogya sahAyaka che. ema vicArI kahyuM "kapila ! ahIM paNa dharma che ja. * x* kapile te sAMbhaLIne tenI pAse dIkSA lIdhI. marIcie paNa A vacanathI saMsAra vadhAryo ane paga pachADatAM nIca gotra karma bAMdhyuM. * niyukti-438,439 : eka ja dubhASiNathI marIcie duHkhasAgara prApta karyo. eka koDAkoDI saMsAra sAgaramAM bhamyo. te prarUpaNA saMsAranuM mULa banyuM, paNa pachADatAM [ahaMkAra vaDe nIcagotra bAMdhyuM. tene pratikrakhyA vinA jahA devaloke gayo. kapila paNa ahiMta kathana karI brahma devaloke gayo. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 438,439 183 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-438,439 : niyukti-433nI vRtti mujaba dubhASita ekavacanathI marIcie du:kha sAgara prApta karyo. sAgaranI upamAvALA koDAkoDI sAgaropama bhamyo. A dubhASita e saMsAranuM mULa thayuM. tathA pUrve kahyA mujaba nIcagotra bAMdhyuM. te marIci 84 lAkha pUrvanuM savayui pALIne te dubhASita ane garvathI nivaryA vinA brahmaloke 10 sAgaropamAM sthitika deva thayo. kapila paNa jhabhyArthanA parijJAna hita ja te dazarvila kriyAmAM ta thaI vicaryo. Asuri nAme ziSyane dIkSA ApI. tene potAnA ja AcAra zIkhavyA. bIjA paNa ziyo teNe karyA. ziSyane pravacananA anurAgamAM tatpara te marIne brahmaloke gayo. tyAM utpanna thayA pachI avadhijJAna prayojI vicAryuM ke - meM zuM ISTa karyuM ke dAna dIdhuM. jethI AvI divya devaRddhi pAmyo. potAno pUrvabhava jANIne vicAryuM ke - mArA ziSyone tava upadeza karuM. AkAzamAM paMcavarNa maMDalamAM rahIne tava kahyuM * x * avyaktathI vyakta utpanna thAya che. pachI SaSThitaMganI utpatti thaI. tenA matAnusAra kahe che - prakRti mahAnuM che, tenAthI ahaMkAra, tenAthI traNa SoDazaka, tenAthI pAMya bhUto pragaTe che ItyAdi - X - * niyukti -440,441 - IvAku kuLamAM marIci thayo, 84 lAkha pUvayu bhogavIne bahAlokamAM gayo kollAsa saMnivezamAM kauzika nAme brAhmaNa thayo, 80 lAkha pUrva AyuuLI, pachI saMsAramAM ghaNuM bhamyo. pachI yUNA nagarImAM puSpamitra nAme brAhANa thayo. tyAM 2 lAkha pUrva Ayu pALI saudharma kahyuM gayo. pachI caitya saMnivezamAM 64 lAkha pUvayuvALo anidhota nAme brAhmaNa thayo. tyAMthI marIne IzAnakatAmAM deva thayo. * vivecana-440,441 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - brahmaloka ko AyuSyano kSaya thatAM cyavIne kauzika brAhANa. pachI tiryaca, naka, devanI anubhUti rUpa saMsAramAM ghaNuM bhamyo. saMsAramAM keTaloka kALa bhamyA pachI cUNAnagarImAM brAhmaNa thayo tyAM parivrAjaka darzanamAM pravajyA grahaNa karI, pALI, marIne saudharmako gayo. * niyukita-442,443 - IzAnakothI avIne marIci maMdira saMniveze anibhUti nAme pa6 lAkha pUrvanA AyuvALo brAhmaNa thayo. tyAMthI marIne sanatakumAra ko deva, tyAMthI vI zetAMbikAmAM 44 lAkha pUvayuvALo bhAradvAja brAhmaNa, marIne mAhendra kaje deva. tyAMthI cyavI keTaloka kALa saMsAramAM bhamI, rAjagRhamAM sthAvara nAme brAhmaNa ane 34 lAkha pUvaya, marIne brahmalokamAM deva thayo. cha vakhata e rIte paskiAjakapaNuM pAmI pharI saMsAramAM bhamyo. * vivecana-442,443 : gAthArtha kahyo, vizeSa kRti A pramANe - agnibhUti brAmaNa thayo tyAre paNa parivrAjakapaNuM svIkAryuM. sanakumArako vimadhya sthitika deva. bhAradvAja brAhmaNanA bhave paNa parivrAjaka thayo. *x - mAhendra kalAthI cyavI keTaloka kALa saMsAre bhamyA pachI sthAvara brAhmaNa thayo. badhuM maLI kula cha vakhata pAijakapaNuM svIkAryuM. brahmalokethI cyavIne paNa ghaNo ja kALa saMsAramAM bhramaNa karyuM. * niryukti-444,445 : rAjagRhImAM vizvanaMdI rAja, vizAkhAbhUmi tenA yuvarAja, te yuvarAjane vizvabhuti nAme paNa ane vizanadIne vizAkhAnadI putra thayo. rAjagRhImAM vizvabhUti e vizAkhAbhUtino kSatriyaputra karoDa varSAyuvALo thayo. saMbhUti muni pAse 1ooo varSanI dIkSA pALI. * vivecana-444,44pa : rAjagRha nagaramAM vizvanaMdI rAjA hato, teno bhAI vizAkhA bhUti yuvarAja hato. te yuvarAjane dhAriNI nAme rANI hatI. tene vizvabhUti nAme putra thayo. rAjAne paNa vizAkhAnaMdI nAme putra hato. vizvabhUtinuM karoDa varSanuM Ayu hatuM. tyAM puSpa karaMDaka nAme udhAna hatuM. tyAM vizvabhUti potAnA zreSTha aMtaHpura sAthe svacaMda sukhe vicarato hato. vizAkhAnaMdinI mAtA tenI dAsI sAthe udhAnamAM kUla-patrAdi levA AvI vizvabhUtine krIDA karato joI teNIne IrSyA thaI. teNIe vicAryuM ke huM evuM kaMIka karuM ke jethI mAro kumAra vilAsa kare. A rAjya ke baLa zuM kAmanuM - jo vizAkhAnaMdI AvA bhogo na bhogave ? mAre nAmanuM rAjya che. kharekhara to A yuvarAja putra ja vilAsa kare che. te rANI kopagRhamAM cAlI gaI. hajI to rAja jIve che, tyAM A dazA che, to rAjAnA mRtyu pachI amane koNa gaNaze ? rAja gayo, teNIe bhojana na karyu ItyAdi - 4 - amAtyae rAjAne kahyuM - devInA vacananuM atikramaNa na karo. potAnAne nA mAro. rAjIe pUchayuM - zo upAya karavo ? ApaNA kuLamAM koI eka udhAnamAM jAya tyAre bIjo na jAya tevo paraMparA che * x - amAtye kahyuM ke - koI ajJAta parathane khoTo lekha lakhIne mokalo. tyAre rAjAe khoTo lekha karI mokalyo. tyAre rAjAe yAtrA javA AraMbha karyo. vizvabhatie te jANIne kahyuM ke mArA jIvatA tame zA mATe jAo cho ? pote gayo. tene gayelo jANI vizAkhAnaMdI udhAnamAM cAlyo gayo. vizvabhUtie jyAre bahAra koI upadrava na joyo tyAre pAcho Avyo. pharI puSa karaMDaka udhAnamAM pravezavA gayo tyAre dvArapALoe potAnA hAthamAM daMDa laIne kahyuM ke - aMdara jazo nahIM. vizvabhUtie pUchyuM kayA kAraNe ? ahIM vizAkhAnaMdI kumAra kIDA karI rahela che. A sAMbhaLIne vizvabhUti kopAyamAna thayo. tene khyAla AvI gayo ke mane kapaTathI ahIMthI kaDhAyela che. tyAM koThAnA phaLanuM eka vRkSa hatuM. muThThInA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 444,445 prahArathI badhAM phaLa jamIna upara pADI dIdhA vizAkhAnaMdIne kahyuM ke - je rIte A pADI dIdhA, te ja rIte huM tAruM mAthuM paNa pADI dauM, jo huM kAkAnuM bahumAna na karato hota. huM tArA chaoLane lIdhe dUra karAyo chuM. have A bhogo basa che. apamAnane lIdhe te bhoga choDIne nIkaLI gayo. Arya saMbhUta sthavira pAse dIkSA lIdhI. tene dIkSA lIdhI jANI, rAjA aMtApura ane parivArajana sahita yuvarAja sAthe nIkaLyo. temanI kSamA mAMgI, paNa vizvabhUtie tenI vinaMtI na svIkArI. tyArapachI ghaNAM cha, ama Adi vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicare che. e rIte vicatAM mathurA gayo. A bAju vizAkhAnaMdI kumAra tyAM mathurAmAM paNa tyAM gayela, tene rAjamArgamAM AvAsa Apelo. vizvabhUti sAdhu mAsakSamaNanA pAraNe cAlatA te sthaLe AvyA. jyAM vizAkhAnaMdIkumAra rahelo. tyAre tenA nokare kumArane kahyuM - tame Ane jANatA nathI. vizAkhAnaMdI bolyo- nA, nathI jANato, teNe kahyuM ke - A vizvabhUtikumAra che. tene joIne roSa caDyo. eTalAmAM prasUtA gAyanA dhakkAthI vizvabhUtimuni paDI gayA. tyAre vizAkhAnaMdIe utkRSTa hAsya karyuM. pachI bolyo ke - tamAruM koThAnA phaLa pADI denAruM baLa kayAM gayuM ? tyAre vizvabhUti aNagAre tene joyo. tene joIne roSathI te gAyanA zIMgaDAno agrabhAga pakaDIne uMce AkAzamAM uchALI. siMha durbaLa hoya to paNa zuM ziyALanA baLathI hArI jAya? vizvabhUtine thayuM - A durAtmA hajI paNa mArA pratye roSa dharAve che ? tyAre teNe niyANuM karyuM ke- jo mArA tapa, niyama ane brahmacaryanuM phaLa hoya to huM AvatA bhave aparimitabaLavALo thauM. tenI AlocanA karyA vinA marIne vizvabhUti mahAzuka kaye deva thayo. tyAM utkRSTa sthiti pAmyo. tyAMthI cyavIne potanapura nagaramAM prajApati rAjAnI mRgAvatI rANInI kukSimAM utpanna thayo. tenuM prajApati nAma kaI rIte hatuM ? pUrve tenuM nAma ripatizabu hatuM. tene bhadrA nAme jANIthI asala nAme putra thayo. te asalanI bahena mRgAvatI nAme kanyA ati rUpavatI hatI. te bAlabhAvathI mukta thaI, savaliMkArathI vibhUSita thaI, pitAnA page paDavA AvI. teNIne potAnA khoLAmAM besADI, te rAjA tenA rUpa, cauvana ane aMga sArzamAM mUcha pAmyo. teNIne vidAya ApI nagarajanone pUchyuM - je koI rana rAjamAM utpanna thAya, te konuM? badhAM bolyA- tamAruM. e pramANe traNa vakhata pUchIne te pugIne bolAvI. badhAM lajjA pAmI nIkaLI gayA. rAjAe jAte gAMdharva vivAha karI, putrIne panIrUpe sthApI dIdhI. bhadrA saNI putra ayalanI sAthe dakSiNApaye mAhezvarIpurI jaIne rahyA. mahA Izvara vaDe banAvelI hovAthI mAhezvarI. acala mAtAne tyAM rAkhIne pitA pAse Avyo. tyAre lokoe prajApati evuM nAma te rAjAnuM karI dIdhela. kemake ApaNe prajAne aMgIkAra karelI. tyAre mahAzukathI cyavIne te marIcino jIva mRgAvatInI kukSImAM 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 utpanna thayo. mAtAe sAta svapno joyA. ravaM pAThakoe kahyuM - pahelo vAsudeva thaze. janma thayo. tyAre tenI pIThamAM gaNa karaMDaka hovAthI tripRSTha nAma thayuM. anukrame yuvAna thayo. A tarapha mahAmAMDalika azvagrIva rAjAe naimittikane pUchyuM - mane konAthI bhaya che ? teNe kahyuM - je caMdameghadUtane AgharSita karaze, tamArA mahAbalI sIMhane mArI nAMkhaze tenAthI bhaya che. teNe vicAryu ke - prajApatinA baMne putro mahAbalI che, tyAM dUtane mokalyo. dUta Avyo, rAjA ubho thayo. nATaka-pekSaNamAM bhaMga paDyo. baMne kumAre pUchyuM - A koNa che? teNe kahyuM ke - azvagrIvarAjAno dUta che. te baMne bolyA ke - jyAre A pAcho jAya tyAre kahejo. jyAre dUtane vidAya ApI, * x * mArgamAM jaIne aDadhA mArge te baMne bhAIoe tene mAryo temanA je sahAyaka hatA, te badhAM cAre dizAmAM bhAgI gayA. rAjAe sAMbhaLyuM ke - mArA dUtane AgharSita karyo, tyAre rAjAe te dUtane bamaNuM - gaNagaNuM bheTamuM ApIne kahyuM ke - tArA mA aghaNIvane na kaheto ke baMne kumAroe Ama karyuM che. dUte kahyuM - sAruM. paNa jeo nagare pahoMcI gayA, teNe rAjAne kahI dIdhuM. tyAre azvagrIva kopAyamAna thayo. pachI bIjA dUtane mokalI prajApati rAjAne kahyuM ke- mArA zAlinA khetaranI rakSA karo. rAjAe baMne kumArone bolAvIne kahyuM ke - kema akALe mRtyune notaro cho ? * x * pachI rAjA javAne nIkaLyo. bipRSTha ane acale kahyuM - ame baMne jaIe chIe. temane rokyA to paNa dharAra gayA. jaIne kSetrikone kahyuM - bIjA rAjAo kaI rIte kSetranI rakSA karatA hatA ? teoe kahyuM - ghoDA, hAthI, ratha, sainyo vaDe. prAkAra karIne. keTalAM kALa sudhI ? khetI thAya tyAM sudhI. bipRSThae kahyuM ke - badhAMne mAranAra te sIMha kyAM rahe che ? mane te pradeza batAvo. teo bolyA ke- A guphAmAM rahe che. tyAre kumAra laIne te guphAmAM pravezyo. lokoe baMne paDakhe kakaLATa karI mUkyo. te siMha bagAsu khAto nIkaLyo. kumAre vicAryuM ke A paga vaDe Ave che ane huM stha vaDe jauM, te yuddha visadeza kahevAya. hAthamAM talavAra ane khaga laIne thI utarI gayo. pharI vicAryuM ke - A siMha dADha ane nakha vaDe laDe che, huM talavAra ane khaga vaDe laDu A paNa barAbara nathI. tyAre talavAra ane khagnano paNa tyAga karyo. sIMhane roSa utpanna thayo. A ekalo rathamAM guphAmAM Avyo, bIjuM jamIna upara utaryo, bIjuM hathiyAro choDI dIdhA. have huM ane mArI ja nAMkhyuM. ema viArI moTuM kALI, garjanA karato Avyo. tyAre kumAre eka hAthe uparano hoTha (jaDabu), bIjA hAthe nIcenuM jaDabuM pakaDI lIdhuM. pachI tenA jIrNa varu mAphaka be phADIyA karI dIdhA. tyAre lokoe utkaTa klikilATa karyo. nIkaTanA devoe tyAM AbharaNa ane puSponI vRSTi karI. tyAre sIMha roSathI kaMpato hato. huM AvA kumAranA hAthe marAyo. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 444,44pa 183 tyAre gautamasvAmIno jIva rathano sArathI hato. teNe kahyuM - tuM roSa na karaA narasIMha che, tuM mRgAdhipati che, to jyAre sIMha siMha vaDe marAya, to temAM apamAna kyAM thayuM ? tenA vacanone madhunI jema pIto te siMha marIne nakamAM utpanna thayo. te kumAra, siMhyama laIne potAnA nagaramAM cAlyo gayo. tyAre tyAMnA grAmajanone kahyuM ke - tame azvagrIvane jaIne kaho, jethI tene vizvAsa bese. te grAmajanoe jaIne kahyuM - roSa pAmIne tane turaMta vidAya karyo ane azvagIvarAjAe prajApatirAjAne kahevaDAvyuM ke A baMne putrone mAre tyAM mokalI do. tame vRddha thayA cho, huM temane joIza, sakArIza ane rAjya paNa ApIza. paNa mone na mokalatAM azvaprIve kahevaDAvyuM ke - kema mokalatA nathI, have yuddha mATe taiyAra thaI jAo. teNe dUtane mArIne kADhI mUkyo. tyAre azvagrIva rAjA potAnA sarva sainya sAthe upasthita thayo. prajApati paNa dezanI sImAe ubho rahyo. lAMbA gALA sudhI yuddha cAlyuM. ghoDA, hAthI, ratha, manuSyAdino kSaya joIne gipRSThakumAre dUtane mokalyo. jo huM ane tame, be yuddha karIe to kema ? ATalA badhAM lokone mAravAthI zo lAbha? azvagrIve kahyuM - bhale tema thAo. bIje divase ratha vaDo baMnee yuddha karyuM. jyAre zo khalAsa thaI gayA tyAre azvagrIve caka mUkyuM. te tripRSThanA mAthe thaIne khoLAmAM paDyuM. te cakra vaDe ja pRSTha e teno ziraccheda karyo. devoe udghoSaNA karI ke- A bipRSTha pahelo vAsudeva utpanna thayo che. pachI badhA rAjA, tene namIne gayA. pachI gipRSTho adha bharatane jItI lIdhuM. daMDa-bAhu vaDe koTIzilAne upADI. e pramANe racAvata parvatanI samIpe yuddha thayuM. e pacI ghaTatAM jatAM baLathI kRSNa vAsudeva vaDe jAnu sadhI keme karIne upADI. bipRSTha vAsudeva 84 lAkha varSa savayui pALIne, marIne, sAtamI nakke apatiSThAna narakAvAse 33sAgaropama sthitika tairayikapaNe utpanna thayo. A gAthAno bhAvArtha kahyo. gAcArya to upara alaga kahela ja che, mATe ahIM pharI noMdhatA nathI. * niryukti-446,447 + vivecana : mathurAmAM pAraNe gayA tyAre gAya vaDe trAsita thayA. niyANuM karyuM. niyANA sahita ane tenA AlocanA, pratikramaNa karyA vinA mAsabhakta anazana karIne mahAzuka ko utkRSTa sthitika deva thayA. mahAzukrathI cyavIne potanapura nagaramAM prajApati rAjAnI rANI mRgAvatInI kukSimAM utpanna thayA. pRSTha nAma rakhAyuM, pahelAM vAsudeva thayA, 84 lAkha varSa Ayu pALIne adhaHsaptamI narakamRthvImAM pratiSThAna narake 33-sAgaropama sthitika nAka thayA. A ja arthane kahe che - - niyukti-448 : 84 lAkha ya, marIne ApatiSThAna naDe, tyAMthI sIMha, tyAMthI nakamAM, keTalAMka bhava tici ane manuSyomAM upajIne mahAvidehamAM mUkA nagarImAM piyamix 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cakravartI, 84 lAkha pUrva Ayu. * vivecana-448 - vAsudevanA bhavamAM 84 lAkha varSanuM Ayu hatuM. te bhogavIne pratiSThAna nahe utpanna thayA. tyAMthI udvartIne sIMha thayA. marIne pharI paNa narakamAM utpanna thayA. tyAMthI keTalAMka bhavo tiryaMca ane manuSyamAM utpanna thaIne pachI videhamAM piyamitra nAme cakravartI thayA. tyAM dhanaMjaya rAjAnI dhAriNI rANInI kukSimAM upajelA. tyAM 84 lAkha pUrva Ayu thayuM. * niyukti-449 - dhanaMjayano patra, poulAcArya pAse dIkSA, koDa vAIno paryAya, savartha vimAne deva, chagakApurImAM "naMdana' nAme thayo, 5 lAkha vayui. * vivecana-449 - dhanaMjaya ane dhAriNI rANIno putra thaI, cakavartInA bhogo bhogavIne kaMIka saMvega utpanna thatAM proSThilAcArya pAse dIkSA lIdhI. eka karoDa varSano pravajyA payayA pALIne marIne mahAzuka kalAmAM sarvArtha vimAnamAM 17-sAgaropama sthitika deva thayo. tyAMthI cyavIne chaTAgrA nagarImAM jitazatru rAjA ane bhadrA gaNIno naMdana nAme putra thayo. tyAM 25-lAkha varSanuM Ayu pALyuM. tyAM 24 lAkha varSa rAjyAdimAM gayA. * niyukti-450 : mhilAcArya pAse dIkSA, eka lAkha varSa pazi, badhAM varSo mAsakSamaNa, puSottara vimAne utpatti. tyAM AvIne brAhmaNa kuLamAM. * vivecana-45o : naMdanakumAre rAjya choDIne dIkSA lIdhI. poThilAcAryanA ziSya thayA, lAkha varSa dIkSA pALI. kaI rIte ? niraMtara mahinA-mahinAnA upavAsathI. A bhavamAM vIsa kAraNo vaDe [sthAnaka vaDe tIrthakara nAma gotra karma nikAcIta karI, mAsikI saMlekhanA vaDe AtmAne sAdhIne 60 bhakta-bhojana choDIne AlocanA ane pratikramaNa karI, marIne prANata kalAmAM puSpotarAvataMsaka vimAnamAM 20-sAgaropama sthitika deva thayo. tyAMthI vI brAhmaNakuMDa grAma nagaramAM RSabhadata brAhmaNanI devAnaMdA panInI kukSimAM utpanna thayA, te 20 kAraNo [sthAnako kyAM che ? jenA vaDe tIrthakara nAma gotra karma teNe bAMdhyuM, te kahe che - * niryukti-451 thI 456 + vivecana : arihaMta, siddha ItyAdi cha gAthA pUrve RSabhadevAdhikAramAM niryukita-179 thI 184mAM vyAkhyAyita thayelI che. * niyukti-457 : mahAkuMDa gAma nagaramAM koDAla gogavALo brAhmaNa hato, tenA ghera devAnaMdAnI kukSimAM utpanna thayo. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 453 189 * vivecana-453 : (naMdanamunino jIva) puSottarathI cyavIne, RSabhadatta brAhmaNa have vadhamAnasvAmI vaktavyatA nibaddha dvAragAthA kahe che - * niyukti -458 : svata, apahAra, abhigraha, janma, abhiSeka, vRddhi, maraNa, bhISaNa, vivAha, apatya, dAna, saMbodha, niSkramaNa. * vivecana-458 : (1) tIrthakaranI mAtA jue che te mahAsvapta kathana, je devAnaMdAe pravezatA ane nIkaLatA joyA, trizalA pravezatA joyA. (2) bhagavaMtanuM garbha-apaharaNa, (3) bhagavaMta garbhamAM rahIne grahaNa karela abhigraha kathana, (4) janmavidhi kathana, (5) abhiSeka - je rIte devo kare che. (6) vRddhi - je rIte bhagavaMta vRddhi pAmyA. (9) jAtismaraNa kathana, (8) deve bIvaDAvyA che. (9) vivAha vidhi kathana, (10) apatya-putrAdi, (11) dAna-dIkSA kALe Apela che. (12) saMbodhana vidhi kathana, jema lokAMtika kare. (13) tikramaNa vidhi. bhASyakAra svayaM badhAM dvAranA avayavArtha mATe kahe che - * bhASya-46,4s : hAthI, vRSabha, sIMha, abhiSeka, mALA, caMdra, sUrya, vaja, kuMbha, padma sarovara, sAgara, vimAna bhavana, ranarAzi, sIMha... A cauda svapnone sukhe sutelI devAnaMdA brAhamaNI, je rAtrie mahAyazavALA vIrapabhu teNInI kuNImAM utpanna thayA tyAre jue che. * vivecana-46,4s : gAthArtha kahyo. vizeSa A - 3 zabdathI "zrI devI grahaNa karavI. rAma - puSpanI mALA, vimAnabhavana - vimAna evuM te bhavana arthAtu vaimAnika devano nivAsa athavA vaimAnika deva ayyata thatAM vimAnane jue che. adholokathI udvarte to bhavana jue paNa baMne na jue. A cauda mahAsvapnone te brAhmaNI jue che. * bhANa-48 thI 50 - tyAM brAhmaNInI kukSimAM 8ra-divasa rahyA tyAre saudharmapati ciMtave che, jinezvarane saMharavAno kALa thaI gayo che... arahaMta, cakravartI, baladeva ane vAsudeva A uttamaparo tuccha kuLomAM janmatA nathI. paNa ugakuLa, bhogakuLa, kSatriyakuLamAM, IzvAku jJAta, kauravyamAM ane harivaMzakuLamAM A purapasiMho AvA vizALa kuLamAM utpanna thAya che. * vivecana-48 thI 50 : gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - 'ne' - pAda pUraNArthe che. zA mATe garbhanuM saMkaraNa karavuM ? te kahyuM. temAM tucchakuLa - asArakuLa. to pachI kevA kuLomAM 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 janme ? te kahyuM. temAM Ave che arthAta utpanna thAya che. purapasiMha - tIrthakara Adi. jo e pramANe che, to bhuvanagurunI bhaktithI prerAIne zaka e hariNegameSI devane bolAvIne kahyuM - A bharatakSetramAM chellA tIrthakara, pUrvopArjita bAkI karmanI pariNati vaza tuccha kuLamAM janmyA che, to tyAMthI saMgharIne kSatriyakuLamAM sthApo. teNe paNa AdezAnusAra karyuM. bhASyakAra A arthane kahe che - * bhASya-51 thI 53 : have Indra haribhegamepI devane kahe che - A lokamAM uttama ane mahAtmA tIrthakara bAhakuLamAM utpanna thayela che.. kSatriyakuMDamAM siddhArtha nAme kSatriya che. te siddhArthanI patnI trizalAnI kukSimAM saMhara... "Na huM karIza" ema huM kAra karIne varSa ramanA pAMcamAM pakSamAM (Aso vadamAM uttarA phAlganI nAmAM terasanA divase madhyarAtrie saMharyo. * vivecana-51 thI 53 : (gAthArtha kahA, vizeSa vRtti A -] fSa - haribhegamelI. brAhmaNa kuLamAM utpanna thayA, te ayogya che mATe Ama karo - trizalAnI kukSimAM saMharo. vAya atyartha, huM Adeza mujaba karIza ja. svAmIno Adeza mastake caDAvuM chuM. pUrvajatra - pahelAM be praharane aMte. * * bhANa-54 thI 53 + vivecana : gaja, vRSabha, gAyA. pUrvavatu. te brAhmaNIe A cauda svano pAchA pharatA joyA. [kyAre ?] je rAtrimAM mahAyazavALA vIra prabhu teNInI kukSiAmAMthI saMharAyA, pharI gaja, vRSabha gAthA pUrvavatu. pachI trizalAne AzrIne kahela che ke - bhagavaMta mahAvIra saMharAyA tyAre sukhe sutela trizalAe A cauda svapno joyA. apahAra dvAra kahyuM, have abhigraha dvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - * bhASya-58,59 - vIra prabhu trizalA devanI kakSimAM saMpUrNa traNa jJAnavALA hatA. tyAM saMjJI evA garbharUpe 6II mAsa rahyA. have garbhavAsathI sAtame mahine teoe abhigraha karyo ke mAtA-pitA jIvatA hoya, tyAM sudhI huM zramaNa thaIza nahIM. * vivecana-58,59 - (gAthArtha kahyo, vizeSa A -] apahAra karAyA pacI ahIM saMjJI garbha vase che, kyAM - trizalAnI kukSimAM. [zaMkA] badhAM garbhastha saMjJI ja hoya, mATe vizeSaNa nakAmuM che ? (samAdhAna nA, daSTivAdanA upadezathI vizeSaNa che, te be jJAnavALo paNa hoya, ahIM traNa jJAnayukta kahyA che. keTalo kALa ? ll mAsa. garbhathI AraMbhI sAtamA mAse tenA mAtA-pitAno garbhamAM atyaMta sneha jANIne "aho ! mArA upara Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 458 191 Amane ati sneha che, "huM AmanA jIvatA dIkSA laIza nahIM' ema garbhamAM rahIne ja abhigraha grahaNa kare che, kemake traNa jJAnathI yukata hatA. - 4 - * bhANa-60 + vivecana : be strIonA garbhamAM rahIne garbhamAM sukumAra te 'garbhasukumAra' prAyaH du:khane prApta na thayela evA. keTalo kALa rahyA ? pratipUrNa nava mAsa ane samadhika sAta divasa. * bhANa-61 thI 31 - have bhagavaMta mahAvIra caitrasuda 13nA madhyarAtrie utarAphAgunI nakSamAM phaMDAme jamyA. tIrthakara janme tyAre AbharaNa, ratna ane varunI vRddhi thAya che. devarAja zaka Avyo, nidhio AvI. traNa lokane sukha ApanAra bhagavaMta vartamAnano janma thatAM devIo saMtuSTa thaI ane parSadA sahita devo AnaMda pAmyA. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika e cAre prakAranA devo saparivAra ane Rddhi sahita tyAM AvyA devothI parivarelA Indra tIrthakarane kasaMpuTamAM grahaNa karIne meru parvata upara laI jaIne abhiSeka karyo. devo ane dAnavo sahita devendrae prabhuno janmAbhiSeka karIne, prabhune mAtAne samarpita karyA ane janma mahotsava karyo. zao rezamI vastra, be kuMDala, puNAnI mALa ApI ane jaMbhaka devoe maNi, ratna, kanaka ane vastronI vRSTi karI. kuberanA vacanathI prerita jaMbhagadevo koTI pramANa hiraNya ane ratnone lAve che. devalokathI cyavelA ane anupama zobhAvALA pIThamako ane dAsadAsIthI parivarelA bhagavaMta vRddhi pAme che. te bhagavaMta kALA bhammara vALa vALA ItyAdi ane jAtismaraNAdi jJAnavALA vagere varNana pUrve RSabhadevanA adhikAramAM niyukita-12 ane 193 pramANe jANavuM. * vivecana-61 thI 31 - caitrasuda-13nA saginA be praharane aMte, uttarAphAlyunI nakSatramAM kuMDagrAmamAM prabhu mahAvIra janmyA. dikakumArI vaDe jAta karma karAyuM. pachI - kaTaka, keyurAdi ane IndranIlAdinI vRSTi, tIrthakarano janma thatAM karAI * x * x * kailokyane sukhAvaha bhagavaMta vardhamAnano janma thatAM deva-devI Adi parivAra AnaMdita thayo. have abhiSeka dvAramAM kahe che - bhavanapati Adi cAre tikAyanA devo AvyA. devothI parIvarelo devendrae tIrthakarane laIne meru parvate abhiSeka karyo. ahIM deva - zabdathI jyotiSa ane vaimAnika levA ane rAnava zabdathI vyaMtara ane bhavanapati levA * x * naMdIzvara dvIpe janmamahotsava karyo. have je Indra Adi bhuvananA pratyenI bhakitathI Ape che, te dazavi che - 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 deva vastra, kAnanuM Abhama, aneka ratnothI khacita ane bhagavaMtane subhaga darzana ApatuM zrI dAma Ape che. *x - vaizramaNanA vacanathI prerAIne te tiryarjubhaka devo koTi parimANathI na ghaDelA suvarNa ane ratnone tyAM lAve che. have vRddhi dvArane kahe che - gAthArthamAM jovuM. have meSaNa - "bhaya pamADavo" dvAra kahe che - * bhASya-02 thI 35 - have bhagavana ATha varSathI kaMIka nyUna vayanA thayA tyAre saudharmako suravaro maLe kendra bhagavaMta vidhamAna guNonI stuti kare che. bhagavata mahAvIra bhAla hovA chatAM AbAla bhAvavALA ane abAla parAkramI che, Indra sahita devo paNa tene bhaya pamADavAne samartha nathI. have te vacana sAMbhaLIne zraddhA karato eka deva temane bhaya pamADavAne zIgha jinezvara samIpe Ave che. sarSa rUpa le che. te vakhate vIra prabhu bALako sAthe vRkSanI krIDAthI mI rahelAM che. tyAre te devane pIThamAM mukI mArIne hasyo. te deva zraddhALuM thaI vIrAbhane vAMdIne cAlyo gayo. * vivecana-72 thI 3pa : (gAthArtha kaho, vizeSa A - kIrtana - stuti, sudhamAM - A nAmanI sabhAmAM. abAlabhAva - bAlabhAva sahita, parAkrama - ceSTA-x* kaSAyAdi zatruno jaya karavAmAM vikrAMta-vIra, mahA evA vIrane mahAvIra. - x* tenA vacana sAMbhaLIne eka deva temAM azraddhA karato varita jina samIpe Ave che. meghaT * bhaya pamADavo che. AvIne zuM karyuM? deva bhagavaMta pAse Avyo. bhagavaMta bALarUpe-bALako sAthe vRkSanI krIDA ramI rahyA hatA. je pahelAM vRkSa upara caDe ane pahelAM utare tene bIjo bALaka upADe. te deve AvIne vRkSa nIce sarpanuM rUpa vikubU, svAmIe amUDhapaNe DAbA hAthethI tene ghaNo dUra pheMkI dIdho. tyAre deve vicAryuM ke - A chaLAyo nahIM. pachI svAmI daDA vaDe ramatA hatA. te deve bALarUpa vikavyuM, svAmI sAthe ramavA lAgyo. bhagavaMta te devane jItI gayA, tenI pITha upara beThA. te pizAca rU5 vikurtIne vRddhi pAmavA lAgyo. tyAre tene bhagavaMte DaryA vinA [pIThamAM jorathI muThThI mArI) tala prahAra karyo, tyAM ja paDI gayo ane chaLa karavA te deva samartha na rahyo. pachI vAMdIne gayo. anya koI divase bhagavaMta sAdhika ATha varSanA thayA, temane kalA grahaNa yogya jANIne mAtA-pitA lekhAcArya pAse lAvyA. * bhANa-6 : have bhagavaMtanA mAtApitA, temane sAdhika ATha varSano jANIne kautukAdi karI, alaMkAra paherAvI lekhacArya pAse lAvyA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 457 193 * vivecana-76 : bhagavaMtanA mAtApitA, bhagavaMtane sAdhika ATha varSanA thayA jANIne rakSA Adi kautuka karI tathA keyurAdi alaMkAro paherAvIne temane upAdhyAya pAse lAvyA. - x - tyAre devarAjanuM Asana kaMpyu. avadhi vaDe prayojana jANyuM, aho ! saMtAnanA snehamAM vilasita mAtApitAne juo ke je bhagavaMtane paNa upAdhyAya pAse laI javA udhata thayAM che, tema vicArIne Indra Avyo. upAdhyAya mATenA uMcA Asane besADIne bhagavaMtane zabda lakSaNo pUchyA. te ja bhASyakAra kahe che. . bhASya-9 zakrae te bhagavaMtane Asane besADyA. zabdanA lakSaNo pUchyA. [bhagavaMte tenA javAbo ApyA] aindra vyAkaraNanI racanA thaI. * vivecana-77 : zakrae upAdhyAyanI sanmukha tIrthaMkarane uMcA Asano besADI zabdanA lakSaNo pUche che. - x - bhagavaMte paNa vyAkaraNa [tenA uttaro] ApyA. A vyAkaraNa eTale zabda zAstra, temAMthI keTalIka vAta upAdhyAye grahaNa karI, tenAthI aindra vyAkaraNa sarjAyu. have vivAha dvAra kahe che - bhASya-38,39 - bAlyabhAvathI mukta thaI, anukrame yauvanane prApta thayA. bhagavaMta vIrane mAtApitAe bhoga samartha jANIne - prazasta tithi ane nakSatramAM moTA sAmaMta kuLamAM janmela zreSTha rAjakanyA yazodA sAthe vivAha karyA. * vivecana-78,79 : e pramANe bAlyabhAva choDI, ukta prakAre vaya vizeSa arthAt yauvana pAramyA - bALa Adi bhAva pachInI vaya pAmyA. ahIM bhogavAya te bhoga-zabdAdi. temAM samartha te bhoga samartha. - x - kSa - nakSatra. prazasta-zobhana, - x - yazodA sAthe pANi grahaNa karAvyuM. 'vararAjakanyA' zabda vaDe te kALe rAjyasaMpatti yuktatAne jaNAvI. have apatya dvAra kahe che - . bhASya-80 : yazodA sAthe pAMca prakAranA mAnuSI bhogo bhogavatA bhagavaMtane teja vaDe lakSmI jevI surUpavALI piyadarzanAne janma Apyo. * vivecana-80 : pAMca prakAranA - zabda Adi, manuSyonA te mAnuSI. tejanI lakSmI samAna, priyadarzanA nAme putrIne janma Apyo. A kALamAM bhagavaMtanA mAtA-pitA mRtyu pAmyA. bhagavaMta paNa tIrNapratijJa thavAthI pravrajyA grahaNa karavAnI mativALA thayA. bhAI naMdivardhana saha svajanone dIkSA mATe pUchyuM. naMdivardhane kahyuM - ghA upara mIThuM na nAMkho, keTaloka kALa rahI 31/13 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 jAo. bhagavaMte pUchyuM - keTalo kALa ? tyAre svajanoe kahyuM - be varSa. bhagavaMte kahyuM - mArA mATe bhojanAdi pravRtti na karavI. teo saMmata thatAM bhagavaMta sAdhika be varSa prAsuka ane eSaNIya AhAra laI, sacitta jaLa paNa na pItA tyAM rahyA. A aMtaramAM ja mahAdAna dIdhuM. lokAMtikoe pratibodha karyo. avadhi purI thatAM bhagavaMte dIkSA grahaNa karI. A ja vAta kahe che - 194 * niyukti-459,460 : jAta kSatriya, vaRSabha saMghayaNavALA, devothI parisevita bhavyajana pratibodhaka prabhuvIra kuMDagrAmamAM kula 30 varSa gRhavAsamAM rahyA. temanA mAtApitA devatva pAmyA pachI. uttarA phAlgunI nakSatramAM dIkSA lIdhI. * vivecana-459,460 hastotara - uttarA phAlgunI. khAta - utkRSTa. - 4 - 4 - 30 varSa gRhavAsamAM vasyA. have bhASyakArazrI pratidvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - bhASya-81 thI 85 + vivecana : saMvatsarathI, eka hiraNya, zrRMgATaka, vavarikA, tIrNa. A pAMca bhASyo che. je pUrve RSabhadeva bhagavaMtanA adhikAramAM niryukti gAthA-216 thI gAthA-220mAM AvI gayela che. tethI tenI ahIM pharI vyAkhyA ke gAthArthanuM vivaraNa karatAM nathI. have saMbodhana dvAra kahe che - bhASya-86 thI 88 : sArasvata, Aditya, A devanikAyo [baMne gAthA pUrvavat e pramANe kuMDagrAmamAM lokAMtika devo vaDe abhistavAyelA vikasita kamaLa jevA mukhavALA prabhu mahAvIra sArI rIte baudha pAmyA. * vivecana-86 thI 8 : pahelI be gAyA RSabhadevanA adhikAramAM niryukti-214 ane 215mAM kahevAI gayela che. trIjI gAthA paNa vyAkhyA hovAthI ahIM vistAra karela nathI. saMbodhana pachInA kALamAM parityAga dvAra kahyuM ane mULabhASyakRta vyAkhyA karAI. ItyAdi - X - ahIM dAna dvArane saMbodhana dvAranI pUrve kahela che, tyAM saMbodhana dvAra pachI parityAgadvAra che te viruddha nathI ? nA, badhAM tIrthaMkaro mATe A niyama che ke - saMbodhananA pachInA kALamAM ja mahAdAna pravRtti thAya. - 4 - niyama chatAM A dAna dvAra bahutara vaktavyatvathI saMbodhana dvAranI pUrve kahevAyela che, te nyAyanA dekhADavA mATe hovAthI aviruddha ja che. adhikRta dvAra gAthA vyatyanA parihAra mATe che - alpavaktavyatA hovAthI saMbodhana dvAranI pUrve kahI che. A AvA saMbhavita pakSo che. paNa tattva to viziSTa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upoddAta ni 453 zrutavido ja jANe. he tikamaNa dvArane kahevA mATe batAve che - * bhASya-89 : jinavarendra mahAvIrane dIkSA levAnA mano pariNAma thayA, tyAre cAre bAjunuM AkAza devo ane devIo vaDe vyApta thaI gayuM. * vivecana-89 :abhiniSkramaNa - dIkSA levAne mATe, ucchayaM-vyApta, gagana-AkAza. * bhASya-0 - bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo gaganatalathI pRedItala upara AvatA zigha vidhodhota karyo. * vivecana-60 : je devo vaDe gaganatala vyApta thayuM te A - bhavanapati, vyaMtara, jyotiryAsI ane vimAnavAsI. "jyoti" zabdathI ahIM temano nivAsa kahe che. vidhuta samAna udhota te vidhodhota. - 4 - * bhASya-91 - devonA avirahita saMcaraNa vaDe kuMDayura nagara sudhI ane devonA bhavana ane AvAsa sudhI vyApta thaI gayuM. * vivecana-6 : kaMDagrAma ane devonA bhavanAvAsanA aMtaramAM bhUmitala ane gaganatala devadavIo vaDe saMcaraNa karAtA vyApta thayuM eTalAmAM devo vaDe ja bhagavaMtanI zibikA lavAI, temAM besIne bhagavat siddhArthavanamAM gayA. A ja arthane jaNAve che - * bhASa-92 - jaLa ane sthaLamAM utpanna divya puSpo vaDe ane phUlanI mALAthI zaNagArAyela caMdraprabhA zibikA janmasmaraNamukta prabhu mATe lAvyA. * vivecana-92 : caMdraprabhA nAmanI zibikA lAvyA. konA mATe ? jarA ane maraNathI mukta vardhamAnasvAmI mATe. - x * have zibikAnuM mApa dazavi che - * bhASya-93,94 : 85 dhanuSa lAMbI, 5 dhanuSa pahoLI, 3ra dhanuSa uMcI evI caMdraprabhA zibikA kahelI che. te zibikAnI madhye devo nirmita maNi, kanaka, ranathI khacita mahAe, sapAdapITha, jinavaranuM sIMhAsana che. vivecana-93,94 : mAvaE - laMbAI, fkanIf , pahoLAI, fbadva - uMcAI - X * tIrthakara ane gaNadharoe tene caMdraprabhA nAme jaNAvela che. Ama kahIne zAstra paratvenI parataMtratA jaNAvelI che. zibikAnI madhyamAM ja, tri - devo nirmita, mA - caMdramaMta Adi, nevI * deva kaMcana, ratna - marakata Adi, 'ciMcaI' dezI vacana che, tenAthI khacita artha thAya che. sIMhapradhAna Asana te sIMhAsana, mahAMta-bhuvananA gurune yogya. * bhAga-W,96 - mALA ane mugaTa dhAraNa karelA, suMdara zarIravALA, laTakatI puSamALAthI yukta, zveta vastrone dhAraNa karanAra ke je lAkha mUlyavALA che tevA, chaThTha bhakta tapavALA, zubha adhyavasAyavALA, vizuddha vaizyAvALA evA zobhatA jinezvara uttama zibiA upara ArUDha thayA. * vivecana-5,96 - mAna. dhAraNa karela. mALA - aneka deva puSpothI gracita. - x - bhAskara * chAyA vaDe yukta, boMdi-zarIra. - x - niyatna-paherelA. * * * * - zveta vastro dhAraNa karelA che. jenuM mUlya lAkha dInAra che. AvA prakAranA bhagavaMta mAgasara vada-10nA uttaraphAgunI nAmanA yogamAM chano vapa-ple upavArathI. adhyavasAna-aMtaHkaraNa sabhapekSa vijJAna, tenA zobhatA. lezyA-mana, vacana, kAyApUrvaka kRSNAdi dravyanA saMbaMdhathI janita evA Atma pariNAmo, je sphaTika jevA hoya che te. AvI vizuddha thatI vezyA. uttama-pradhAna zibikAmAM bhagavaMta Arohe che - bese che. * bhAga-93 - bhagavaMta sIMhAsane beThelA che, zaka ane IzAna baMne paDakhe maNi-suvarNavijhi daMDa vaDe banela cAmarane vIMjhI rahyA che. * vivecana-97 - temAM bhagavaMta sIMhAsanamAM beThA tyAre zakrendra ane IzAnendra baMne paDakhe rahyA. kaI rIte? vIMjhatA. zenA vaDe ? cAmaro vaDe. cAmara kevI ? maNi-ratna cita daMDavALI. e pramANe bhagavaMta beThA tyArapachI zibikAne siddhArtha udyAne laI javAne mATe uMcakI konA vaDe ? * bhAga-98 - harSathI vivara romarAjIvALA manuSyoe pahelAM zibikAne upADI, pachI asurendra, surendra ane nAgendra zibikAne vahe che. * vivecana-98 : pUrva * pahelAM. ueiAtA-uMcakI, bAkI gAcArya mujaba jANavuM. have asura AdinA svarUpane varNavatA kahe che - * bhASya-9 :cala, capaLa AbhuSaNane ghAraNa karanAra, svachaMda vikurvita AbharaNadhArI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 457 evA devendro ane dAnavendra jinendranI zibikAne vahe che. * vivecana-99 : cala - gamanakriyAnA yogathI. svacchaMda - svAbhiprAyathI, vikurvita-devazakti vaDe karela, AbharaNa - kuMDala Adi. zuM teo paranirmita AbhuSaNone dhAraNa kare che ? tevA vikalpano viccheda karavAne kahyuM ke - sva mati anusAra vikurvita AbharaNadhArI, koNa ? devendra, dAnavendra. = bhASya-100 : paMcavartI puSponI dRSTi karatAM, devaduMdubhi vagADatA khuza thayelA, devonA samUhathI AkAza cotaraphathI vyApta thayuM. * vivecana-100 : 197 bhagavaMta zibikAmAM ArUDha thaIne jatA hatA tyAre AkAza sthaLamAM rahelAM, zuklAdi paMcavartI puSpone veratA Adi koNa ? deva samUha. prahaSTa-prakarSathI harSita thayelA. bhagavaMtanI ja stuti karatA. e pramANe stavatA devo vaDe badhI dizAmAM AkAza vyApta thayuM. * bhASya-101 : jema zaradaRtumAM kusumita vanakhaMDa ke padmasarovara - kamaLa puSpanA samUhathI zobhe che. tema devagaNothI AkAzatala zobhe che. * vivecana-101 - vanakhaMDanI jema kusumita - x - kusumabhareNa-hetubhUta thakI. 7 bhAvya-102 - jema siddhArthavana, Asanavana, zaNana, azokavana, cUtavana navA puSpothI zobhe che, tema AkAzatala devasamUhathI zobhe che. * vivecana-102 : asana eTale bIjaka, bAkI gAthArtha mujaba che. bhASya-103 : atIvana, kaNavIvana, caMpakavana, tilakavana jema puSpita thayela zobhe che, tema A AkAzatala devasamUhathI zobhe che. * vivecana-103 : pratI - mAlavadezamAM prasiddha che. - 4 - zobhe che Adi pUrvavat * bhASya-104 : zreSTha paTaha, bherI, jhallarI, duMdubhi, zaMkha sahita vAjiMtro vaDe AkAzatala ane pRthvItalamAM vAjiMtranAda ghaNo ramaNIya banyo. * vivecana-104 -- gAcArya mujaba che. vizeSa A - ninAd - nirdoSa, vAjiMtranAda. 198 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * bhASya-105 : e pramANe deva, manuSyanI paryAdAmAM parivarelA, madhura vANIthI stavAtA bhagavaMta jJAtakhaMDa vanamAM AvyA. * vivecana-105 : ukta vidhithI deva, manuSya, asura sahita, gIrA-vANI. * bhASya-106 : udhAnamAM AvelA bhagavaMta uttama zibikAthI uttare che, svayaM ja loya kare che. zaka te kezane grahaNa kare che. * vivecana-106 : zakra eTale devarAjA vRtta anuvAdathI ane granthAkAranA vacanathI badhe ja vartamAnakALano nirdeza aviruddha ja che. - bhASya-107 : jinezvaranI AjJA laIne Indra, te aMjana, megha, rucaka jevA nirmaLa camakavALA kezone kSaNamAM kSIra samudramAM padharAve che. * vivecana-107 : jinavanI anujJA pAmIne zakra vaDe - 4 - dhana-megha, ruk-dIpta, tevA. saMkAzachAyA vizeSa. athavA jana dhanarucaka vimalavat chAyAvALA, sucaka - kALo maNi vizeSa ja. evA keza [vALa] kSaNamAM laIne, kSIra jevo samudra te kSIrodadhi. A samaye cAstri svIkAravA IcchatA bhagavaMtane lIdhe, zakanA AdezathI suraasura-manuSyanA vRMdano udbhavela avAja ane vAjiMtranAda rokAI gayo. A ja arthane jaNAvavA kahe che - . bhASya-108 * zakranA vacanathI divya ane manuSyano avAja, vAjiMtrono nAda turaMta ja baMdha thayA, jyAre bhagavaMta cAstri grahaNa kare che. * vivecana-108 : divya-devono, - 4 - kSIpa-jaldIthI, nilukA-aTakyA. have bhagavaMta je rIte cAstri grahaNa kare che, te varNavatA kahe che - A bhASya-109 - siddhone namaskAra karIne, cAtri ArUDha bhagavaMte "sarve pApa mAre akaraNIya che" e pramANe abhigraha grahaNa karyo. * vivecana-109 : bhagavaMta '" mayaMta' zabda rahita sAmAyika uccare che. - 4 - cAstrinA svIkAra kALe ane svabhAvathI bhuvananA bhuSaNarUpa paNa svayaM AbhuSaNa rahita thayelA bhagavaMtane Indra devaSyavastra Ape che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 453 19 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ahIM A kathA che - eka ja devaduSya vaDe dIkSA le che. * x* pitAno mitra dhigujAtiya Avyo. te dAna avasare kyAMka gayelo hato. Avyo tyAre patnIe tataDAvyo. svAmIe Avo parityAga karyo. have tame vanamAM jAo ane temanI pAse mAMgo to kadAca kaMIka paNa maLaze. te brAhmaNe kahyuM - bhagavaMta! tame mane kaMI Apela nathI, to hajI paNa kaMIka Apo. tyAre svAmIe te devadUSyanuM aDadhuM ApyuM. kemake bAkIno parityAga na karyo. pachI taMtuvAra pAse Avyo. AnI dazI bAMdhI Apa. vaNakare pUchyuM ke A kyAMthI, prApta thayuM ? brAhmaNe jaNAvyuM ke- bhagavaMte ApyuM che. vaNakare kahyuM - tenuM bAkInuM aDadhuM laI Ava. jyAre bhagavaMtanA khaMbhethI paDe tyAre lAvaje, huM tane vaNI ApIza. te vakhate tenA lAkha mUlya upajaze, te ApaNe baMne aDadhA-aDadhA laI laIzuM. bAkI AgaLa kahIzuM. te bhagavaMtane cAritra svIkAranA bIjA ja samaye mana:paryava jJAna utpanna thayuM. badhAM ja tIrthakarane A krama che - * bhAga-110 : tIrthakaro jyAM sudhI gRhavAsamAM hoya che, tyAM sudhI traNa jJAnathI yukata hoya che, cAai svIkAre pachI chAstha rahe tyAM sudhI teo cAra jJAnavALA rahe che. - vivecana-110 : traNa jJAna - mati, zrata, avadhi. tIrthaMkara - tIrtha svAnA AcAra vALA. zuM sarvakALa ? nA, jyAM sudhI gRhavAsamAM rahe tyAM sudhI. *x - chAsthAvasthA sudhI cAra jJAnavALA rahe che. e pramANe A bhagavaMte paNa yAtri svIkArIne mana:paryava jJAna prApta karyuM. jJAtakhaMDathI svajanone pUchIne kamaragAme gayA. * bhASya-111 - kuMDa5thI bahAra jJAtakhaMDa udhAnamAM, sarve jJAtakone pUchIne muhUrta pramANa divasa bAkI raho tyAre bhagavata pahoMcyA. * vivecana-111 - kaMDapurathI bahAra ItyAdi. temAM jJAtaka-svajana, baghAM - jeo nIkaTa hatA te. tyAMthI kamagAma javAne mATe nIkaLyA. temAM be mArga hatA. eka jaLamArga, bIjo sthaLamArga. bhagavaMta sthaLa mArge gayA. muharta zepa divasa rahetA teo. kamarigrAma pahoMcyA. tyAM pratimA yAne sthita thayA. eTalAmAM - tyAM eka govALa te divase be baLadonuM vahana karato gAma najIka Avyo, tyAre vicAre che ke A baMne gAmanI najIka care che, teTalAmAM huM gAyane dohIne AvuM. te paNa ghera kAma patAvIne Avyo. baMne baLado paNa caratA-caratA aTavImAM pravezI gayA. te govALe AvIne bhagavaMtane pUchyuM ke - A baMne baLada kyAM gayA ? tyAre bhagavaMta mauna ja rahyA. govALane thayuM ke A jAmatA nathI. tyAre baLadone zodhavA lAgyo. AkhI rAtri tapAsa karI. te baMne baLado paNa ghaNe lAMbe bhaTakIne gAmanI najIka AvI gayA ane mANasane joIne khuza thaI tyAM ubhA rahyA. tyAre govALe AvIne baLadane joyA. tyAre krodhita thaI te govALa doraDuM laIne bhagavaMtane mAravA doDyo. ANe ja baLadane chUpAvyA hatA, jethI savAre laI jaI zake. te vakhate devarAja zaka vicAre che : bhagavaMta, Aje pahelAM divase zuM kare che ? jouM. jyAM joyuM tyAM govALane mAsvA doDato joyo. tyAre tene khaMbhita karI dIdho. pachI AvIne tenI tarjanA karI - he durAtmA ! tuM jANato nathI ke siddhArtha rAjAno putra che ane dIkSA lIdhI che. A avasare bhagavaMtanI mAsIno putra siddhArtha, ke je bAlatapa karma vaDe marIne vyaMtara thayelo, te Avyo. tyAre zakae kahyuM- bhagavat ! ApanuM zrAmANya upasarganI bahulatAvALuM che. huM bAra varSa ApanI vaiyAvacca karIza tyAre bhagavaMte tene uttara Apyo - he devendra ! evuM thayuM nathI, thatuM nathI ke thaze paNa nahIM ke arahaMto koI devendra ke asurendranI nizrA karIne kevaLajJAna utpanna kare. athavA siddhi gatimAM jAya arahaMto potAnA ja utthAna, baLa, vIrya, purakSakAra parAkramathI kevaLajJAnane utpanna kare che . pAme che. tyAre zakrendrae siddhArtha vyaMtaraste kahyuM ke - A tArA svajana che. vaLI A mArI AjJA che - jo bhagavaMtane koI mAraNAMtika upasarga kare, to tAre tene rokavo. siddhArthe te vAta svIkArI, zaka pAcho gayo. te divase bhagavaMtane chanuM pAraNuM hatuM. pachI bhagavat vihAra karatAM kollAma saMnivezamAM gayA, tyAM bhikSArthe praveza karyo. bahala brAhmaNanA ghera gayA. tyAM kollAka saMnivezamAM bahula brAhmaNe khAMDa-ghIthI saMyukta paramAnna-khIra vaDe pratilAbhita karyA. tyAM paMca divya pragaTa thayA. A ja kathanano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-461 - govALanA nimite Avelo devendra zaka bhagavaMta pAse rahevA vinaMtI kare che. kollAnamAM bahulane tyAM chaEnuM pAraNuM, khIra vahorAvI. vasudhArA-dhananI vRSTi thaI. * vivecana-461 - mAravAne mATe ughata thayela govALanA nimite, avadhijJAnane prayuktala evo Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 461 devarAja zaka tyAM Avyo. govALane nivAryo. pachI devendrae bhagavaMtane vaMdana karIne kahyuM - vinaMtI karI. he bhagavan! huM ApanI bAra varSa vaiyAvacca karIza, pachI - X - tatkALa vyaMtaratvane pAmela siddhArthane kahyuM ke - tAre bhagavaMtane choDIne kyAMya javuM nahIM. 201 devarAjanA gayA pachI bhagavaMte paNa kollAka saMnivezamAM bahula nAme brAhmaNane tyAM chaTTha tapavizeSanA pAraNA mATe praveza karyo. teNe khIra vahorAvI. tenA gharamAM dhananI vRSTi thaI, e gAthArtha che. kathAnaka - pachI svAmI vicaratA morAka saMniveze gayA. tyAM morAkamAM 'Ijjata' nAmano pAkhaMDI gRhastha hato. tyAM teno AvAsa hato. teno kulapati bhagavaMtanA pitAno mitra hato. tyAre te svAmInA svAgata mATe Avyo. tyAre svAmIe paNa pUrva paricitatAthI hAtha phelAvyA. teNe bhagavaMtane kahyuM - ghara che, he kumAra zreSTha ! ahIM raho. tyAM bhagavaMta eka rAtri rahI, pachI nIkaLI gayA. vicaratA hatA. dUIjjate kahyuM - vasati vivikta che. jo varSAvAsa karavo hoya to padhArajo, amArA upara anugraha thaze. tyAre bhagavaMta ATha Rtubaddha mAsa vicarIne te ja duIjjatanA gAmamAM AvyA. tyAM eka jhuMpaDImAM comAsu rahyA. pahelAM varasAdamAM gAyone cAro na maLavAthI jIrNa ghAsa khAya che. tenA gharane ukheDavA lAgI. pachI te gRhapatie tene vArI, paNa bhagavaMta vAratA nathI. pachI dUIjjatage te kulapatine kahyuM ke A gAyone nivArato nathI. tyAre te kulapatie zikSA ApIne kahyuM - he zreSThakumAra ! pakSIo paNa potAnA mALAnI rakSA kare che. to tame vAratA kema nathI ? A pramANe zeSa pUrvaka kahyuM. tyAre bhagavaMte A vasati aprItika che. ema samajI tyAMthI nIkaLI gayA, pachI bhagavaMte pAMca abhigraho grahaNa karyA. (1) prItika avagrahamAM vasavuM nahIM. (2) nitya kAyotsargamAM rahevuM, (3) haMmezAM mauna pALavuM. (4) be hAthamAM ja bhojana karavuM. (5) gRhasthAno vaMdana - abhyutthAnAdi vinaya na karavo. e pAMca abhigraha. tyAM bhagavaMta ardhamAsa rahIne pachI asthikagrAme gayA. vaLI te asthikagrAmanuM pahelAM vardhamAnaka nAma hatuM. to pachI asthika grAma kaI rIte thaI gayuM ? dhanadeva nAme eka vaNika hato. te 500 gADAmAM gaNima, dharima, meya, bhRta karIyANuM Adi laIne mArgathI Avato hato. tenI samIpamAM vegavatI nAme nadI AvI. temAM gADA utAryA. tyAre eka baLadane te mULadhurimAM joDyo. tenA vIrya-zaktithI gADA pAra utAryA. paNa pAchaLathI te baLadanA sAMdhA bhAMgI gayA. te vaNika, tyAM ghArA pANI Adi rAkhI, te baLadane choDIne gayo te paNa tyAM retImAM jeThamAAnA atIva uSNa tApathI tarasa ane bhukhathI pIDAvA lAgyo. vardhamAnaka Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nagaranA loko te ja mArgethI ghAsa ane pANIne vahana karatA hatA, paNa koI te baLadane kaMI ApatuM na hatuM. te baLadane grAmajano prati dveSa thayo akAma tRSA ane bhukhathI marIne te ja gAmanA agra udhAnamAM te zUlapANi nAme yakSa rUpe utpanna thayo. yakSe upayoga mUkIne joyuM to baLadanA zarIrane paDeluM joyuM. tyAre roSathI mArI-maskIne virdI. te grAmajano maravA lAgyA. tyAre adhRti pAmelA loko seMkaDo kautuko karavA lAgyA, to paNa maravAnuM aTakyuM nahIM. tyAre teo bIje gAma javA lAgyA. tyAM paNa yakSe temane na choDyA. tyAre teo vicaravA lAgyA ke ame paNa hajI jANatAM nathI ke koIpaNa deva athavA dAnavane ame kyAre virAdhela che ? te tyAM jaIe. 202 pachI grAmajanoe AvIne nagaradevatA pAse vipula azana, pAna, khAdima, svAdimano upahAra dharyo. balinA bheMTaNA karyA. cotapha ane urdhva mukha tema karIne "zaraNa-zaraNa" ema pokAra kare che. amArA vaDe je samyak AcaraNa na thayela hoya, tenI amane kSamA karo. tyAre aMtarIkSamAM rahelA deve kahyuM - tame durAtmA ane anukaMpA vagaranA cho, mArgamAM ja AvatA ke jatAM te baLadane ghAsa ke pANI ApatA na hatA. have tamane AmAMthI chuTakAro nahIM maLe. tyAre grAmajanoe snAna karI, hAthamAM puSpabali laIne kahyuM - kopane choDI do, amArA upara kRpA karo. tyAre te yakSe kahyuM - A mANasonA asthi che, teno Dhagalo karIne tenA upara devakula karAvo. temAM zUlapANI yakSane ane eka paDakhAmAM baLadanI tame sthApanA karo. [cakSa maMdira banAvo.] bIjA AcArya kahe che - baLadanuM rUpa karavAnuM kahyuM. pachI tenI nIce tenA hADakAMne sthApita karo. teoe jaldIthI cakSanI AjJAnuM pAlana karyu ane tyAM IndrazAM nAme sevaka mUkyo. tyAre loko musAphara Adine joIne pAMDura asthika grAma ane devakuLane vize pUchatAM - 4 - athavA kahetAM ke jyAM te asthi che. e rIte 'asthikagrAma' evuM nAma paDI gayuM. tyAM vyaMtaragRhamAM je rAtrinA vasatA, tene te zUlapANI yakSa laI jaIne pachI rAtrinA mArI nAMkhato. tethI tyAM divasanA loko rahetA paNa pachI bIje jatAM rahetA. IndrazarmA paNa dhUpa ane dIpa karIne divasanA ja tyAMthI bIje cAlyo jato. A taskru bhagavaMta duIjjatanA gAmathI tyAM padhAryA. tyAM badhAM loko ekaThA thaIne rahelA hatA. bhagavaMte te devakUlikAmAM rahevAthI AjJA mAMgI. teNe kahyuM gAmano mukhI jANe. bhagavaMte grAmamukhIne maLIne AjJA mAMgI tyAre mukhIe kahyuM - ahIM rahevuM zakya nathI. bhagavaMte kahyuM - paNa mane tame anujJA Apo. tyAre teNe rahevAnI AjJA ApI, paNa ekaiMka vasatine dekhADI, bhagavaMte te vasatimAM rahevAnI anicchA jaNAvI. jemake bhagavaMta jANatA hatA ke A zUlapANI yakSa bodha pAmaze. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 461 203 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pachI bhagavaMta eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. tyAre te IndrazarmA surya hato tyAM ja dhUpa ane puNya pUjA karIne kApeTika, kAroTikAdi badhAMne joIne bole che - ahIMthI jAo, jethI vinAza na pAmo. teNe devAryane paNa kahyuM - tame paNa nIkaLI jAo, jethI tamane mArI na nAMkhe, tyAre paNa bhagavaMta mauna thaIne rahyA. tyAre te vyaMtara vicAre che ke- devakulike ane grAmamukhIe kahevA chatAM A jato nathI, juo ! tenA zuM hAla karuM chuM. tyAre saMdhyA thatAM bhayaMkara aTTahAsya mukato bIvaDAve che. ukata kathanano upasaMhAra karatA A be gAthA kahelI che - * niyukti -462,463 - dUIjjataka prabhunA pitAno mitra hato. bhagavaMte tIvra pAMca abhigraho karAI. Apatika vasatimAM na rahevuM kAyA vosirAvavI, mauna pALavuM, hAthane ja pAtra karavuM, gRhIne vaMdana na karavuM. tyAMthI vegavatI nadIne kAMThe vardhamAnapura hatuM. dhanadeva, zUlapANI yakSa, Indrazama, asthika gAme gamana. * vivecana-462,463 - vicaratA bhagavaMta morAka saMniveza pahoMcyA. tyAMno nivAsI dUIjjataka nAme pAkhaMDI tijjataka ja kahevAto. pitA siddhArthano mitra. teNe bhagavaMtane vasati ApavAnuM kahyuM. bIje vicArIne bhagavaMta varSa kALa AvatA pharI tyAM ja AvyA. kulapatino abhiprAya jAyo. bhagavaMte pAMca raudra abhigraho grahaNa karyA. te A pramANe che - vetta - prIti. bhagavaMta prati je avagrahamAM prIti na hoya te prItika avagraha, mAre te vasatimAM rahevuM nahIM. haMmezA kAyAne vosirAvIne ane maunapUrvaka rahevuM. hAtha e ja paNa ema svIkArI hAthamAM ja bhojana karavuM. gRhasthane vaMdana ke sAmA javuM ItyAdi kartavya na karavA. AvA abhigraho laIne tathA tyAMthI nIkaLIne varSAkALamAM asthika grAmamAM rahyA. te asthigrAma pUrve vardhamAnapura nAme hatuM. pachI A rIte tenuM nAma asthigrAma thaI gayuM. tyAM vegavatI nadI hatI. dhanadeva nAme eka sArthavAha hato. te mukhya baLada vaDe aneka gADA sahita utaryo. te baLadane aneka gADAMne utAratA hadaya cheda thaI gayo. sArthavAha tene tyAM ja tyajIne cAlyo gayo. te vardhamAna nivAsI lokoe te baLadanI darakAra na karI, tenAthI marIne te baLada tyAM ja zulapANI yakSa thayo. bhaya pAmIne lokoe eka Ayatana banAvIne, te yakSanI tyAM pratiSThA karI. tyAM Indrazama nAmano prati jANaka - sAra saMbhALa lenAro mUkyo. e rIte bIjI gAthAnI akSara gamanikA svabuddhithI karavI. zeSa kathAnaka - jyAre zUlapANI yakSa aTTahAsya vaDe bhagavaMtane kSobhAyamAna karavA pravRta thayo, tyAre badhAM loko tenA zabdo sAMbhaLIne DarI gayA. hamaNAM te devAyane mArI nAMkhaze. tyAM utpala nAme dIkSA choDela pArzvanAtha paraMparAno sAdhu pachI padhriAjaka ane aSTAMga nimita jANanAra thayelo loko pAsethI te sAMbhaLIne A kyAMka tIrthakara nA hoya ema avRti karavA lAgyo. kemake rAtrinA jatAM te Darato hato. bhagavaMta jyAre hAsyathI na DaryA, tyAre pakSe hAthInuM rUpa laI upasarga AraMbhyA. pachI pizAcanuM rUpa, nAganuM rUpa vikuvyuM. A badhAMthI jayAre bhagavaMtane kSobha pamADavA samartha na thayo tyAre sAta prakAranI vedanAnI udIraNA karI. te A pramANe - mastakanI vedanA, karNavedanA, cakSuvedanA, nAsikA vedanA, daMta vedanA, nakha vedanA ane pIThanI vedanA. eka eka vedanA sAmAnya lokonA jIvitanuM saMkramaNa karavAne mATe samartha hatI. to sAte vedanA sAthe kevI trAsadAyI thAya ? bhagavaMte AvI vedanA paNa sahana karI. tyAre paNa te deva jyAre bhagavaMtane calAyamAna karavA ke kSobha pamADavA samartha na thayo. tyAre thAkIne bhagavaMtane page paDI gayo. he bhaTTAka ! mane kSamA karo. tyAre siddhArtha vyaMtara doDato AvIne bolyo - he zUlapANI ! pAyitanA prAciMka ! zuM tuM jANato nathI ke A siddhArtharAjAnA putra evA bhagavaMta tIrthakara che. jo A zaka jANaze to te tAro dezanikAla karI deze, tyAre te yakSa DarIne bamaNI kSamAyAcanA kare che. siddhArtha tene dharma kahe che. tyAM upazAMta thaI te yakSa svAmIno mahimA kare che. tyAre loko vicAre che ke - te yakSa devAIne mArI nAMkhIne have krIDA kare che, tyAM svAmI dezona cAra prahara ati paritApa pAmyA. prabhAtakALe muharta mAtra nidrApramAdamAM saryA. tyAre A daza mahA svapno joIne jAgRta thayA. te A pramANe - (1) tAla pizAcanuM haNAvuM, (2) zeta pakSI, (3) cimakokIla, bIjA ane trIjA baMne paryApAsanA karatA joyA. (4) be puSpanI mALA, sugaMdhI phUlathI yukta, (5) paryApAsanA karato gAyono varga, (6) paDA sarovara, (7) mArA vaDe sAgara tarI javAvo, (8) sUryanA prakIrNa razmi maMDalanuM uMce javuM. (9) AMtaraDA vaDe mArAthI mAnuNottara parvatane vIMTavo, (10) mera parvata caDhI javuM. prabhAte loko, utpala ane IndrazarmA AvyA. teoe pUjA, divyagaMdha cUrNa, puSpa varSA joyA, bhaTTAraka bhagavaMtane sarvAga akSata joyA. tyAre te badhAM loko utkRSTa sIMhanAda karatAM page paDIne kahe che - devAryae devane upazamita karyo, mahimA thayo. utpale paNa bhagavaMtane joIne, vAMdIne kahyuM - he svAmI ! Ape aMtima rAtrimAM dasa svapno joyA. tenuM phaLa A pramANe che - (1) je tAla pizAca haNyo tethI thoDo ja kALamAM tame mohanIyane mULathI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 462,463 205 ukheDI nAMkhazo. (2) je zveta pakSI - tethI zukladhyAna karazo. (3) je vicitra kokIla - tenAthI dvAdazAMgInI prajJApanA karazo. (4) AgaLa kaheze. (5) gAyonA varganuM phaLa - Apane zramama, zramaNI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMgha thaze. (6) pA sarovarathI caturvidha deva saMghAta thaze. (3) je Apa sAgara tarI gayA, tethI, saMsArathI pAra utarazo. (8) je sUrya joyo tethI jaldI kevaLajJAna pAmazo. (9) AMtaraDA vaDe je mAnuSottara parvatane vIMTyo, tenAthI Apano nirmaLa yaza ane kIrtino pratApa sakala traNa bhuvanamAM vistaraze. (10) je meru upara ArUDha thayA tenAthI Apa siMhAsanamAM besIne deva-manuSya-asuranI "dAmAM dharma kahezo. paraMtu he bhagavan! cothA svapnamAM phUlanI be mALA joI, teno artha che jANato nathI. tyAre bhagavaMte kahyuM - he utpala ! je tuM nathI jANato te A che - huM sAgArika ane anagArika ema be prakAre dharmanI prarUpaNA karIza. pachI utpala vAdIne gayo. bhagavaMte ardhamAsakSamaNa karyuM. A paheluM comAsuM thayuM. pachI zaradaRtamAM nIkaLIne morAka saMniveze gayA. tyAM svAmI bahAranA ughAnamAM rahyA. tyAM morAka saMnivezamAM yathA chaMdA nAme pAkhaMDIo hatA. temAMno eka cavAchaMdaka te saMnivezamAM kAmaNa, vazIkaraNAdi vaDe jIvato hato ane bhagavaMtanI bahu samudita pUjA joIne ekalo du:khe rahyo hato. tyAre jatAM govALane joIne kahyuM - tuM jyAM jAya, jyAM jame, je pacikane jue, badhAMne A pramANe kaheje. te Avarjita thaI gAmamAM jaIne mitra-paricitone kahe che, badhAM gAme jaIne kahI dIdhuM ke - A devArya che te bhUta-vartamAna-bhAvi badhuM ja jANe che. tyAre bIjA paNa loko AvyA. te badhAMne paNa kahyuM. e rIte badhAMne AvajIne mahimA vadhAryo, lokothI avirahita raheto hato. pachI loko jyAre pUchatA ke ahIM koI yayAchaMdaka nAme jANakAra che ? siddhArthe kahyuM - te kaMI ja jANato nathI. tyAre lokoe jaIne kahyuM ke - tuM kaMI ja jANato nathI. devArya [bhagavaMta jANe che. tyAre te achaMdake lokamaye potAnA AtmAne sthApavAnI IcchAthI kahyuM ke je Aje mArI AgaLa bhagavaMta jANe che tema sAbita thAya to huM mAnuM ke te jANe che. pachI te bhagavaMta AgaLa gayo. hAthamAM vraNa lIdhuM ane pUchyuM ke zuM A tRNa chedAze ke nahIM. teNe vicAreluM ke jo "chedAze' tema kaheze to nahIM cheduM ane "nahIM chedAya" ema kaheze to huM chedI nAMkhIza. tyAre siddhArthe kahyuM - nahIM chedAya. chaMdake chedavAnI zarUAta karI. te vakhate zakano upayoga gayo teNe turaMta vaja pheMkayuM. yathAchaMdakanI daze AMgaLI kapAIne bhUmi upara paDI gaI. tyAre lokomAM helaNA pAmyo. A ja vAta saMkSepamAM kahesvA mATe batAve che - 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti-464 : sAta raudra vedanA, stuti, daza hapta, utpala, dhamAsaNAmaNa, morAkamAM sakAra, zakra, acchedaka, kopAyamAna. * vivecana-464 - yo sAta raudra vedanA karI, teNe ja stuti paNa karI. bhagavaMte daza svapno joyA. utpale phaLa kathana karyuM. ardhamAsanA upavAsa prabhue karyA. morAka saMnivezamAM lokoe satkAra karyo. acchedake tIrthakaranI helanA karatAM zaka tenA upara kopAyamAna thayAM. A niyukti che, A kathana mUla bhASyakAra gAthA kahe che - * bhASya-112 thI 114 - bhayaMkara aTTahAsya, hAtha-pizAca-nAgarUpe upasarga, sAta vedanAo - zira, karNa, nAka, dAMta, nakha, AMkha ane pRSTha. tAlapizAca, be kokilo ane be phUlamALA, gAyono samUha, sarovara, sAgara, sUrya, caMdra, meru e daza stanonA phaLa utpale kaII. mohanIya, dhyAna, pravacana, dharma, saMgha, devaloka, saMsAra, jJAna, yaza, dharma varSA maLe tenA phaLa che. * vivecana-112 thI 114 - bhIma aTTahAsya, hAthI, pizAca ane nAga, sAta vedanA A badhuM vyaMtare karyuM. tAla pizAyAdi svapno bhagavate joyA ane utpale A svapnonA phaLanuM kathana karyuM. je moha, dayAna ItyAdi che temAM devaloka eTale devajananI ItyAdi artho pUrve kahelA che. morAka saMnivezanI bahAra, siddhArtha dvArA atItAdi kathana, achaMde lokone sAdhyA, pradveSa, chedana, zaka. 0 A gAthAno artha kathAnakamAM kahyA mujaba jANavo. A gAthA badhuM pustakomAM nathI. paNa upayogI che. zeSa kathAnaka - tyArapachI siddhArthane acchedaka pratye prasveSa thayo. te lokone kahe che ke - A cora che. AnA vaDe konuM zuM corAyuM te kaho. teNe kahyuM ke ahIM eka vIraghoSa nAme karmakara hato ? te karmakara page paDIne bolyo - hA, te huM chuM. tArI pAse amuka kALe dazapalanA pramANavALI vATakI hatI te nAza pAmelI ? teNe kahyuM - hA, te khovAI che. siddhArthe kahyuM - AnA gharanI AgaLa khajUrInA vRkSanI pUrvamAM hAtha mAmA jaIne tyAM khADo khodI laI lo. loko gayA. vATakI pAchI laIne kalakala karatAM AvyA. bIjuM paNa sAMbhaLo - zuM ahIM Indrazama nAme gRhaspati che ? tyAre kahe che Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 462,463 - hA, che. tyAre te svayaM ja hAjara thayone bolyo ke te huM chuM, Apa AjJA karo. siddhArthe pUchyuM - tAro gheTo amuka kALe khovAyo che ? teNe kahyuM - hA, te A achaMdake mArIne khAI gayo che tenA hADakAM A boraDInI dakSiNa bAjue ukaraDAmAM dATelAM che. loko gayA, tyAM joyuM utkRSTa kalakala karatA AvyA kemake hADakAM tyAM hatA. A bIjI corI. have A ja kathanane pratipAdita 201 - tyAre siddhArthe kahyuM ke katarAM niryuktikAra kahe che - = * niyukti-465 : vRkSa, aMguli cheda, kAra, vIraghoSa, mahio, dazapalika, bIjI IndrazamAM, gheTuM badarIvRkSa, dakSiNI ukaraDo. * vivecana-465 : achaMdake tRNa lIdhuM ItyAdi pUrvavat jANavuM. karmakara vIraghoSa saMbaMdhI dazapalano karoTaka laIne mahiondu vRkSanI nIce sthApelo che. te A eka corI [achaMdanI che.] bIjI - IndrazamAMno gheTo A khAI gayo che. tenA hADakAM hajI paNa boranA vRkSanI nIce - boranI nIce dakSiNanA ukaraDAmAM che. = tenI trIjI vAta kahevA yogya nathI - te na kahevAmAM ja sAra che. lokoe ghaNo Agraha karyo tyAre siddhArtha kahe che - jAe, te tenI patnI ja kaheze. teNI pachI tenA chidro zodhatI rahI. teNIe sAMbhaLyuM ke - te kaI rIte viDaMbanA pAmyo, tenI AMgaLIo chedAI, achaMdaka vaDe teNIne te divase mAra mAravAmAM Avyo. teNI vicAre che ke - gAma AvavA do, tyAre huM kahIza. gAma AvI gayuM, teo pUche che ke zuM che ? chaMdakanI patnI bolI - tenuM nAma paNa na lezo. te tenI ja bahenano pati che, mArI te IcchA karato nathI. te badhAM hAhAkAra karatA bolyA A pApa che - pApa che. e rIte tenI udAharaNa thaI. A pApane kAraNe tene koI bhikSA paNa ApatuM nathI. tyAre te alpa sAgArika AvIne kahe che - bhagavan ! tame to bIje paNa pUjAzo, huM kyAM jaIza ? tyAre A aprItika avagraha che, ema jANIne bhagavaMta tyAMthI nIkaLI gayA. tyAMthI jatA mArgamAM be vAcAla AvyA - uttaravAcAla ane dakSiNavAcAla. te baMnenA mArgamAM be nadI hatI - suvarNavAlukA, rUpyavAlukA. tyAre svAmI dakSiNa vAcAlanA saMnivezathI utavAcAla tarpha gayA. temAM suvarNavAlukA nadImA raste kAMTAmAM temanuM vastra bharAyuM. bhagavaMte pharIne tenuM avalokana karyu ke kyAM bharAyuM ? kyAM kAraNe joyuM - koI kahe che - mamatvathI ane koI kahe che - sthaMDila Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhUmimAM paDyuM ke asthaMDila bhUmimAM, koI kahe che sahasAkArathI joyuM. koI kahe che - ziSyone vastra, pAtra sulabha thaze ke nahIM ? mATe joyuM. - pe'lA dhik jAtiya brAhmaNo te laI lIdhuM. vaNakara pAro te lAvyo. tenA lAkha mUlya upajyA. baMnee pacAza-pacAza hajAra laI lIdhA. A ja kathanane jaNAvavA mATe kahe che - 208 * niyukti-466 trIjuM to avAya che. tenI patnI kaheze, huM nahIM kahuM. pachI pitAno mitra, dakSiNa vAcAle suvarNa tAlukA nadImAM kAMTAmAM vastra. * vivecana-466 : [ukta padonI kathA pUrve niryukti-465mAM kahelI che.] zeSa kathAnaka - pachI svAmI uttaravAcAla tapha jAya che. tyAM mArgamAM kanakakhala = nAme Azrama che. tyAM be mArgo che - Rju ane vakra. je Rju mArga che, te kanakakhala madhye jaIne jAya che, je vakra che tene choDIne bhagavaMta Rju mArgethI cAlyA. tyAM govALoe vAryA. bhagavan ! A mArge dRSTiviSa sarpa che, A mArge Apa jazo nahIM. bhagavaMta jANatA hatA ke A sarpa bhavya che ane te bodha pAmavAno che. tyAM jatAM yakSagRhamaMDapikA madhye bhagavaMta pratimA dhyAne sthira rahyA. te sarpa pUrvabhave koNa hato? sAdhu hatA. pAraNe vahoravA gayela. paryApita bhojanArthe jatAM tenA vaDe deDakI marI gaI. bALa sAdhue te pAtakane yAda karAvyuM tyAre te kahe che - zuM meM tene mArI nAMkhelI, lokoe mArI nAMkhI hoya tema jaNAya che. tyAre bALa sAdhue jANyuM ke saMdhyAkALe kadAya te sAdhu AlocanA karI leze. te tapasvI AlocanA karIne AvazyakamAM upasthita thayA. bALa sAdhu vicAre che - nakkI A bhUlI gayela che, tema jANI pharI yAda karAvyuM, tapasvI roSathI te bALasAdhune mAravAne mATe doDyA. tyAM mArgamAM staMbha hato. te staMbhamAM athaDAIne mRtyu pAmyA. zrAmaNyanI virAdhanAne lIdhe teo jyotiSkamAM utpanna thayA, tyAMthI cavIne kanakakhalamAM 500 tApasanA kulapati hatA. tApasI tyAM garbhavatI thatAM tenA putrarUpe janmyA. tyAM tenuM kauzika nAma rAkhyuM. teo svabhAvathI atyaMta krodhI hatA. tyAM AzramamAM bIjA paNa kauzika nAmavALA sAdhuo hatA, tethI AnuM nAma caMDakauzika paDI gayuM. te kulapati mRtyu pAmyA. tyArapachI A caMDakauzika kulapati thayo. te tyAM vanakhaMDamAM mUrchita banyo. te tApaso dvArA phaLo apAtA na hatA. te prApta na thatAM cAre dizAmAM bALako doDAdoDa karatA. tyAre tyAM je govALAdi AvatA tene te caMDakauzika mArI haTAvato hato. tenI najIka zvetAMbikA nAme nagarI hatI. tyAM rAjaputra AvIne bhUlo paDelo. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoAta ni 466 209 govALoe tene Azramano mArga batAvyo. te kAMTALA mArge tyAM javA lAgyo. tene joI hAthamAM parasu laI te dhamadhamato doDyo. kumAre tene Avato joyo. joIne kumAra tyAMthI bhAgI gayo. caMDakauzika paNa hAthamAM kuhADo laI doDatAM khADAmAM paDyo. te kuhADo sanmukha rahI gayo, tenAthI caMDakauzikanA mastakamAM be phADacA thaI gayA. tyAM marIne te ja vanakhaMDamAM dRSTiviSa sarpa thayo. daSTiviSa sarSa ropathI ane lobhathI te vanakhaMDanuM rakSaNa kare che. pachI tyAMnA tApasone baghAMne bALI nAMkhyA, je baLyA na hatA, teo nAzI gayA. te sarpa traNe saMdhyAe vanakhaMDamAM pharIne je koI pakSIne paNa jue, tene bALI nAMkhato hato. te avasare teNe bhagavaMtane joyA, joIne kuddha thayo. zuM tuM mane jANato nathI ? sUryanI sanmukha joI, pachI bhagavaMtane joyA, paNa te dRSTiviSa sarpathI svAmI baLyA nahIM. e pramANe be, traNa vakhata joyuM, to paNa svAmIne kaMI na thayuM. tyAre jaIne bhagavaMtane DaMsa dIdho. DaMsa daIne pAcho bhAgyo, rakhene! mArI upara paDe to? e pramANe paNa traNa vakhata DaMsa dIdho, chatAM svAmInuM mRtyu na thayuM. tyAre khUba roSathI bhagavaMta samA joto ubho rahyo. te bhagavaMtanA rUpane jotA, te viSathI bharelI dRSTithI dhyAna karatA svAmInI saumya kAMti te sarve joI. tyArapachI svAmIe tene kahyuM, are o, caMDakauzika ! tuM upazAMta thA ! tyAre sani IhApoha-mArgaNA-gaveSaNA karatAM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyArapachI teNe traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karIne manathI bhojananA pratyAkhyAnA karyA. jo ke tIrthakara te jANe che. pachI te bilamAM mukha rAkhIne rahyo. teNe vicAryuM ke - "mArA ropathI koI loka marI na jAo." bhagavaMta tenI anukaMpAthI tyAM ubhA rahyA. bhagavaMtane joIne govALa, vasapAlo AvI gayA. pachI pote vRkSa pAchaLa chupAIne te gopAlAdi te sarpanI upara pattharo pheMke che. paNa sapane calita thato na joIne lAMkaDA vaDe kaMIka ghase che. to paNa spaMdita na thato joIne teoe lokone bolAvyA. loko tyAM AvyA. bhagavaMtane vaMdana karIne pachI te sapanI paNa pUjA kare che. bIjA vaLI dudha, ghI, lAvIne te sapane copaDe che, sparze che. pariNAma e AvyuM ke sapanI upara te kAraNe kIDIo caDavA lAgI. te vedanAne sahana karato sarpa ardhamAsa pachI marIne sahasAra nAme AThamAM devalokamAM utpanna thayo. A ja kathanano upasaMhAra karatAM kahe che - * niryukti -467 : utaravAyAlanA mArge vanakhaMDamAM caMDakauzika sarpa, bALI na zakyo, ciMtA, [31/14 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 jAtismaraNa, jyotika, huM krodhathI sarSa thayo. * vivecana-467 : utaravAyAlanA mArganA vanakhaMDamAM caMDakauzika sarpa hato vagere badhI ghaTanA upara kathAnakamAM kahevAI gayela che. have anukta arthanA pratipAdanArthe kahe che - * niyukti -468 - uttara vAcalamAM bhagavaMtane nAgasene khIra vaDe bhojana karAvyuM. divyo pragaTa thayA. zvetAMbImAM pradezI, paMrathomAM, nijaka aithati naiyaka rAjA athavA sagotrIya artha karela che.] * vivecana-48 :* gAthArtha kahyo che. bAkIno bhAvArtha kathAnakathI jANavo. o kathAnaka A pramANe - tyArapachI bhagavaMta uttara vAcale gayA. tyAM paMdara divasanA pAraNe gayA. tyAM nAgasena nAme gAlApatie kSIranA bhojana vaDe pratilAbhita karyA. pAMca divyo pragaTa thayA. tyAMthI zvetAMbI gayA. tyAM pradeza rAjA zramaNopAsaka hato. teNe bhagavaMtano mahimA karyo. pachI bhagavaMta surabhipura gayA. mArgamAM taiyaka nAme rAjA hato. te pradezI rAjA pAse pAMca ratho vaDe Avato hato. teNe tyAM bhagavaMtane vaMdanA karI, pUjA karI. tyAMthI svAmI surabhipura gayA. tyAM gaMgA nadI uttaravAnI hatI. tyAM siddha mAtra nAme nAvika hato. kSemila nAme zakunano jJAtA hato. tyAM nAvamAM loko vaLagyA. te kauzika mahAzakunathI vAsita hato. kauzika nAme ulUka (ghuvaLa] pachI phemile kahyuM ke - jevA prakAranA zakuna dekhAya che, te prakAre ApaNane mAraNAMtika upasarga thaze. pachI zuM ? A maharSinA prabhAvathI bacI jaIzuM. te nAva cAlI. sudaSTra nAgakumAra rAjAe bhagavaMtane nAvamAM beThelA joyA. tene krodha utpanna thayo. te kharekhara je siMhane tripRSTha vAsudeva vaDe mArI naMkhAyelo te jIva hato. saMsAra bhamatAM bhamAtAM sudaSTra nAme nAgarAja thayelo. te saMvataka vAyu vikarvIne nAvane DUbADavA Icchato hato. A tarapha kaMbala ane zaMbala devanuM Asana calita thayuM. vaLI A kaMbala ane zaMbalanI utpatti zuM che? mathurA nagarImAM jinadAsa nAme zrAvaka vaNik hato. somadAsI nAme tenI patnI zrAvikA hatI. baMne pati-patnI jIvAdi jJAnanA jJAtA ane kRta pariNAmI hatA. te baMne e capadano parigrahane karavo tevA paccakakhANa karelA hatA. teo rojeroja gorasa letA. tyAM AbhIrI gorasa laIne AvI. teNIne te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 468 zrAvikAe kahyuM - tuM bIje kyAMya bhamIza nahIM. tuM jeTaluM gorasa lAvIza, te badhuM huM laI laIza. e pramANe te baMnenI saMgati-maitrI thaI. 211 zrAvikA teNIne gaMdhayuTikA Adi ApatI. AbhIrI paNa tene kUcika Adi ke dUdha, dahIM ApatI hatI. e pramANe temane dRDha maitrI thaI. koI divase AbhIrInA gopano vivAha nakkI thayo. tyAre teNIe zrAvakazrAvikA baMnene nimaMtryA. teoe kahyuM ke ame kAmamAM hovAthI AvI zakIzuM nahIM. paNa jo tamAre upayogamAM hoya to bhojana mATe vAsaNa, kaDAyA, vastro, AbharaNo, dhUpa, puSpa, gaMdha, mALAAdi va-vahu mATe je joIe te laI jajo. paNa te pramANe ApyuM. tenA vaDe AbhIrIne tyAM ghaNI zobhA vadhI. lokoe paNa prasaMsA karI, te AbhIra-AbhIrIe khuza thaIne be-traNa varSanA baLado, je haSTazarIrI hatA tene lAvIne bheTa ApyA. tenA kaMbala ane zaMbala nAma pADyA, zrAvaka-zrAvikA to levA IcchatA na hatA, paNa AbhIra daMpati dharAra baLadone bAMdhIne gayA. tyAre te zrAvake vicAryu - jo Ane choDI mUkazuM, to loko tenuM vahana karaze. tenA karatAM bhale ahIM ja rahetA. prAsuka cAro kharIdIne ApatA hatA. e pramANe tenuM poSaNa karatA hatA. te zrAvaka AThama, caudazAdi divase upavAsa karatAM ane pustaka vAMcana karatA hatA. baMne baLada paNa te sAMbhaLIne bhadrika thaI gayA. je divase zrAvaka na jamatA, te divase te baMne paNa jamatA na hatA. te zrAvakane evo bhAva janmyo ke - A baMne baLada bhavya ane upazAMta jIvo che tenA pratye abhyadhika sneha thayo. te baMne baLada rUpavaMta - sohAmaNA lAgatA hatA. te zrAvakane eka mitra hato. tyAM bhaMDIramaNa yAtrA nIkaLavAnI hatI. A be baLada jevA bIjA koI ja baLado tyAM na hatA. tyAre te mitrae zrAvakane pUchyA vinA ja te baMne baLadane laI jaIne te bhaMDI yAtrAmAM joDI dIdhA - [gADA AdimAM lagADyA] tyAM bIjA-bIjAo vaDe paNa sArI rIte doDa karAvAI, tyAre te baMne baLadone sAMdhA bhAMgI gayA. te mitra baMne baLadane lAvIne cupacApa tyAM bAMdhIne pAcho cAlyo gayo. tyArapachI te baMne baLado caratA na hatA, pANI pItA na hatA. jyAre sarvathA bhojana-pANInI IcchA na karI tyAre te zrAvake te baMne baLadane bhojananA pratyAkhyAna karAvI dIdhA. pachI navakAra saMbhaLAvyA. te baMne kALa karI nAgakumAra devamAM utpanna thayelA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 baMne devo hajI avadhijJAnano prayoga karIne jue che, teTalAmAM tIrthaMkara bhagavaMtane upasarga karAto joyo. 212 tyAre te baMnee vicAryu ke, bIjA kAryothI saryu, pahelAM to bhagavaMtane A upasargamAMthI mukta karAvIe. baMne deva nIce AvyA. eka deva nAvane grahaNa karI, bIjo deva suSTra sAthe yuddhe caDyo. A deva mahARddhivALo hato. jyAre sudRSTra to cyavanakALa hato, vaLI A deva hamaNAM ja utpanna thayelo. te deva kaMbala-zaMbala deva vaDe parAjaya pAmyo. tyAre te baMne nAgakumAradevoe tIrthaMkara bhagavaMtanA satva ane rUpanI stuti karI, lokoe paNa tema karyu. pachI svAmI gaMgA nadI pAra utaryA. tyAre devo vaDe tyAM sugaMdhI gaMdhodakanI ane puSpanI vRSTi karAI kaMbala-zaMbala baMne devo paNa pAchA nAgakumArabhavane gayA. A ja kathAno upasaMhAra karatA kahe che - * niyukti-469 thI 471 : surabhipura, siddhayAtra, gaMgAnadI, kauzika, vidvAn kSemalika, nAgakumAra surdaSTa, siMha, bala-zaMbala ane nimahimA, mathurAmAM jinadAsa, AbhIra, vivAha, baLada, upavAsa, bhaMDIrayAtrA, mitra, apatya, bhakata, nAgalokamAM, Agamana. vIravara bhagavaMta, nAvamAM ArUDha, uparArga karyo, mithyAdaSTi, bhagavaMtane vikSepa, kaMbala-zaMbala, nAva pAra utAravI. [A traNa niyuktimAM ATalA zabdo nodhAyelA che. * vivecana-469 thI 471 : vRttikAre paNa zabdonI noMdha karIne jaNAvI dIdhuM che ke akSara gamanikA sva buddhie karI levI. ame gAthArthamAM zabdo noMdhela ja che ane kaMbala-zaMbalanI kathA uparanI niyuktinA vivecanamAM kahela che.] tyArapachI bhagavaMta nadI kinAre IpithikI pratikrame che tyAMthI AgaLa cAlatA bhagavaMtanA pagalAM nadInI retImAM paDe che tyAre puSpa nAme sAmudrika bhagavaMtanA paganA lakSaNo kAdavamAM jAmelA joIne te lakSaNo uparathI vicAre che ke - A koI cakravartI ekalA jaI rahyA che, huM tenI pAchaLa jaIne anusaruM. tenAthI mane AvA bhogo prApta thaze. tethI huM tenI kumArapaNAmAM ja sevanA karuM. bhagavaMta paNa sthUNA saMnivezanA bahAranA bhAgamAM pratimA dhyAne sthita rahyA. tyAM jaIne bhagavaMtane joIne te puSpa sAmudrika vicAre che ke - aho! huM ghAsanA pULA ja bhaNyo. AvA lakSaNothI yukta che. AnA vaDe sAdhupaNuM to bhAvita thatuM nathI. A tarapha devendra devarAja zakrae avadhijJAna vaDe joyuM ke - hAla bhagavaMta Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 469 thI 401 213 kayAM vicarI rahyA che ? tyAre bhagavaMtane joyA ane puSa sAmudriko paNa joyo. tyAM AvI, zakrae bhagavaMtane vaMdana karIne pupane kahyuM - o puSa ! tuM lakSaNone jANato nathI. A to aparimita lakSaNa mahAtmA che. tyAre atyaMtara lakSaNone varNave che - gAyanA dUdha jevuM prazasta ane gauravarNIya lohI. zAstra kadApI asatya hotA nathI. A dharmavara cAturaMta cakravartI che, devendro-narendro vaDe pUjAyelA che. bhavyajana rUpI kumudane AnaMdakAraka thavAnA che. tyArapachI bhagavaMta rAgRhI gayA. tyAM nAlaMdA nAmanA zAkhApuramAM taMtuvAya zALAmAM eka bhAgamAM yathApratipa avagrahanI anujJA yAcanA karIne rahyA. tyAM paheluM mAsakSamaNa tapa aMgIkAra karIne vicaravA lAgyA. - te kALe, te samaye maMkhali nAme maMkha hato, tenI patnI bhadrA garbhavatI hatI. zaravaNa nAmanA saMnivezamAM gobahula brAhmaNanI je gozALA hatI, tyAM teNIe bALakane janma Apyo. tenuM gauNa nAma "gouLo' karavAmAM AvyuM kramazaH te moTo thayo. teNe maMkhali zipano abhyAsa karyo. citraphalaka kare che. pacI ekalo ja vicarato rAjagRhImAM taMtuvAyazALAmAM rahyo ke jyAM bhagavaMta mahAvIra rahelAM hatA. tyAM teNe comAsu karyuM. bhagavaMta mAsakSamaNanA pANe atyaMtaskiAmAM vijayanA ghera vipula bhojanavidhi vaDe putilAbhita karyA, pAMca divyo pragaTa thayA. | gozALo te sAMbhaLIne Avyo. pAMca divyo joIne bolyo - bhagavana ! huM tamAro ziSya. bhagavaMta mauna rahI, nIkaLI gayA. pachI bIjuM mAsaNAmaNa karyuM. bIjA mAsakSamaNamAM AnaMdanA ghera khAdhakavidhi - khAjA vaDe pAraNuM karyuM. pachI trIjuM mAsakSamaNa karyuM temAM sarva kAmaguNitathI sunaMda gAthApatine ghera pAraNuM thayuM. tyArapachI cothuM mAsakSamaNa svIkArIne vicAre che. abhihita arthanA saMgraha mATe A kahe che - * niyukti -472,473 - khUNA saMniveza bahAra, puSpanimittaka, abhyatara lakSaNo devendrae kahyA. rAjagRhInI taMtuzALAmAM mAsakSamaNa ane gozALo. saMkhali maMkha, subhadrA, zaravaNa gAma, gobhahulabAhaee, gozALo, vijaya, AnaMda, sunaMdane tyAM bhojana khAna ane kAmaguNita. * vivecana-432,473 :[baMne niyuktimAM pado batAvyA che, vRttikAra zrI paNa A padone ja dazavi che. temAM je vizeSavRtti che, te A pramANe -] kharavA - gozALAnuM utpatti sthAna. bAkI svabuddhithI akSara gamanikA vicArI levI. [kathAnaka pUrvanI vRttimAM che ja.] zeSa kathAnaka - gozALo kArtika pUrNimAnA divase pUche che - zuM have Aje mane bhojana prApta thaze ? siddhArthe kahyuM - kodarA, cokhA, khATo stra ane dakSiNAmAM khoTo rUpiyo maLaze. te nagarImAM sarva AdarathI cAlyo. jema gADAMnA azvo hoya, koIe paNa bhAga na Apyo. tyAre bapora pachI eka karma kare khATa bhAta ApyA, tyAre jAmyo. teNe eka rUpiyo dakSiNA ApI, rUpiyAnI parIkSA karI yAvata te khoTo rUpiyo hato. tyAre gozALo bolyo - "je jyAre thavAnuM hoya te ja thAya che, tenAthI anyathA catuM nathI. lajjA pAmI pAcho Avyo. pachI bhagavaMta cothA mAsakSamaNanA pAraNe nAlaMdAyI nIkaLyA. kollAka saMniveza gayA. tyAM bahula brAhmaNa ghaNAM brAhmaNone ghI-khAMDayukata khIra vaDe bhojana karAvato hato. tyAre teNe bhagavaMtane pratilAbhita karyA. tyAre tyAM pAMca divya pragaTa thayA. gozALo paNa taMtuvAya zALAmAM svAmIne na jotAM rAjagRhanI aMdara ane bahAra gaveSaNA karavA lAgyo. jyAre kyAMya na joyA tyAre potAnA kopane karato, jAtane dhikkAra Apato dADhI-mUMcha sahita mastakanuM muMDana karIne kollAka saMniveze gayo. tyAM bhagavaMta maLyA. pachI bhagavaMta gozALAnI sAthe savarNakhala javA nIkaLyA. tyAM mArgamAM govALo gAyothI dudha laIne moTI thALImAM navA cokhA vaDe khIra saMghatA hatA. tyAre gozALo bolyo - bhagavatu cAlo. ApaNe ahIM jaIe. siddhArtha bolyo - A khIranuM nirmANa ja thavAnuM nathI. AnuM vAsaNa bhAMgI javAnuM che. tyAre tene zraddhA thaI nahIM. tethI teNe govALone kahyuM - A devArya che. te bhUta ane bhAvinA jANakAra che. teo kahe che - A hAMDalI bhAgI javAnI che, mATe prayatnapUrvaka tenuM rakSaNa kajo. tyAre govALo prayatna kare che. te hAMDalI vAMsanA phADIyA vaDe baMdhAyela hatI. govALoe ghaNAM ja cokhA nAMkhelA hatA tene kAraNe te hAMDalI phUTI gaI. pachI govALoe je mAMsa saMghelane gosALo jo. bIjuM kaMI tene prApta na thayuM. tyAre sArI rIte niyativAdane pakaDyo. A ja kathAno upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-434 : kollAka, bahala, khIra, divya, gozALo, joIne pravajyA, suvarNa khalanI bahAra, khIranI thALI, niyativAdano svIkAra Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 474 215 * vivecana-474 :vRttikArazrIe paNa ahIM pado ja noMdhela che. kathA pUrve kahI che. * niyukti-475 brAhmaNa gAmamAM naMda ane upanaMda, teja, patyaI, caMpA, prabhuno bhemAsIno tapa, comAsu, muni khare che. * vivecana-475 : pado kahyA. AnA padono artha kathAnaka vaDe jANavo. te A - tyArapachI bhagavaMta brAhmaNagrAme gayA. tyAM naMda ane upanaMda be bhAIo hatA. gAmamAM be pALA hatA. eka naMdano ane bIjo upAnaMdano. tyAre bhagavaMta naMdanA pALAmAM pravezyA. naMdanA ghera gayA. tyAM naMde payuSita anna vaDe pratilAbhita karyA. gozALo upanaMdanA ghera gayo. teNe upanaMdane kahyuM ke - bhikSA Apo. tyAre tyAM bhikSAnI veLA na hatI. tethI ThaMDA bhAta lAvyA. te gozALAne ThaMDA bhAtanI IcchA na hatI. pachI teNIne dAsI kahIne gozALAe tenA upara te bhAtane pheMkyA ane aprItithI bolyo ke - jo mArA dharmAcAryanuM kaMI tapa-teja hoya to AnuM ghara baLI jAo, tyAre tyAM nIkaTamAM rahelAM vyaMtaroe bhagavaMtanuM vacana khoTuM na thAya, tema samajI teoe te ghara bALI nAMkhyu. pachI bhagavaMta caMpA nagarI gayA, tyAM comAsu rahyA. tyAM bemAsakSamaNa [be mAsI] nuM tapa karyu. vicitra tapokarma karyA. sthAna Adi pratimA-kAyotsarga kare che. utkruTuka sthAnAdi kare che. A pramANe trIjuM comAsuM thayuM. * niyukti-476 : kAlAya saMnivezamAM zUnyagRhamAM, sIMha, vidhunmatI goSThIdAsI, skaMda, daMtilikA, pAtrAlaka, zUnyAgAramAM. [A pado che.] * vivecana-476 : = vRttikArazrI paNa A rIte ja pado noMdhIne kahe che ke - akSara gamanikA kriyA adhyAhAthI sva buddhithI karI levI ane padArthanI jANakArI kathAnakathI prApta thaI zake che - pachI chellI bemAsI tapanA pAraNuM bahAra karIne kAlAka nAme saMnivezamAM gozALAnI sAthe bhagavaMta gayA. tyAM bhagavaMta zunyagRhamAM pratimA dhyAne rahyA. gozALo paNa tenA dvAra mArge rahyo. tyAM sIMha nAme grAmakUTa-koTavALano putra hato. te vidhutsatI nAme goSThI dAsInA sAthe te ja zUnya gRhamAM pravezyo. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tyAM AvIne te bolyo - jo ahIM koI zramaNa ke brAhmaNa ke parthika athavA anya koI rahelA hoya ane te sAdhanA karatA hoya to ahIMthI bIje cAlyA jAya. bhagavaMta to maunapUrvaka rahyA. gozALo paNa mauna rahyo. te baMne (yugala) tyAM rahI [krIDA karI] nIkaLI gayA. gozALA vaDe te strIno sparza thayo. dAsI bolI - ahIM koI che sIMha grAmakUTe tene pakaDIne mAryo. A dhUrta amane anAcAra karatA joIne rahelo hato. tyAre gauzALAe bhagavaMtane kahyuM - mane ekalAne mAra paDyo, tame kema nivAravA na AvyA. tyAre tyAM rahelA siddhArthe kahyuM - zA mATe tArA zIlanI rakSA karato nathI. zuM amAre paNa mAra khAvo ? aMdara kema raheto nathI ? pachI dvAramAM rahyo. tyAMthI nIkaLI bhagavaMta pAtrAlake gayA. tyAM paNa zUnyagRhamAM rahyA, gozALo paNa bhayathI aMdara rahyo. tyAM skaMdaka nAme grAmakUTa-koTavALano putra hato. potAnI dAsI daMtilikAnI sAthe lajjAne kAraNe te ja zUnyagRhamAM gayo. te baMnee paNa sIMha koTavAlaputra mAphaka ja pUchyuM. te pramo ja bhagavaMta ane gozALo baMne mauna rahyA. 216 jyAre skaMdaka ane daMtilikA krIDA karIne nIkaLyA tyAre gozALo hasyo - upahAsa karyo. tyAre pharI paNa mAra khAdho. tyAre bhagavaMtanI jugupsA karatAM bolyo. mane mAra paDe che, to paNa tame tene aTakAvatA nathI. - x - tyAre siddhArthe gozALAne kahyuM - tuM tArI potAnA doSathI mAra khAya che, zA mATe moTuM ThekANe rAkhato nathI ? pachI bhagavaMta kumAraka saMniveza gayA. tyAM caMparamaNIya udhAnamAM pratimA dhyAne bhagavaMta rahyA. A tarapha pArsthApatya municaMdra nAmanA sthavira, bahuzruta ane ghaNAM ziSyanA parivAravALA hatA, te tyAM saMnivezamAM kUpanaya kuMbhAranI zALAmAM rahyA. te jinakalpapratimA karatA hatA. tethI ziSyane gacchamAM agraNIrUpe sthApIne nIkaLelA. A ja kathAne jaNAvatA niryuktikAra kahe che - * niryukti-477 : municaMdra sUri, kumAra saMniveza, kUpanaya, saMparamaNIya udhAna, caurAka saMniveza, guptacara, kUvamAM nAMkhavA, somA ane jayaMtI upazAMta karyA. * vivecana-477 : pado to vRttikArazrIe upara mujaba ja kahyAM che. padArthanA jJAna mATe kathAnaka dvArA jANakArI rajU karI che. te A - kumAra saMnivezamAM kUpanaya kuMbhAranI zALAmAM municaMdrasUri satvabhAvanA vaDe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 477 rA 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 potAnA AtmAne bhAvita karatA hatA, jinakAnI tulanA tapa vaDe, sava vaDe, sUtra vaDe, ekavavI ane baLathI e pAMca rIte kahevAyela che. A bhAvanAo kahI. temAM municaMdrasUri sava bhAvanA vaDe bhAvita karatA hatA. temAM pahelI upAzrayamAM, bIjI bahAra, bIjI cAra raste, cothI zUnya gRhamAM ane pAMcamI zamazAnamAM bhAvavAmAM Ave che. temAM te bIjI bhAve che. gozALo bhagavaMtane kahe che - A dezakALa che, cAlo ApaNe bhiArthe nIkaLIe (bhagavaMtavatI) siddhArtha kahe che - hajI amAre upavAsa che. pachI gozALo ekalo nIkaLyo. teNe pArzvanAthanA saMtAnIya ziSyo joIne pUchyuM- tame koNa cho ? teoe uttara Apyo - ame zramaNa nirmaLyo chIe. gozALAe kahyuM - aho nirNanyo ! Apano Avo graMza-parIgraha che, to Apa nigraMtho kaI rIte cho ? teNe potAnA AcAryanuM varNana karIne kahyuM ke - mahAtmA AvA hoya, tame evA kyAM cho ? tyAre teo bolyA ke- jevo tuM che, tevo tAro dharmAcArya haze? tArI jemaja svayaM vezadhArI ja haze ! tyAre gozALAe roSathI kahyuM - mArA dharmAcAryanI sogaMda che, jo mArA dharmAcAryanuM tapa haze, to tamArI vasati baLI jAo. municaMdrasUrinA ziSyoe kahyuM ke- tamArA kahevAthI kaMI amArI vasati baLI na jAya. tyAre gozALAe jaIne bhagavaMtane kahyuM ke - meM hamaNAM sAraMbhI ane saparigrahI zramaNo joyA. ItyAdi badhuM kahyuM. tyAre siddhArthe kahyuM - teo bhagavaMta pArsanA saMtAnIya sAdhu che, te na baLe. tyArapachI rAtri thaI. te municaMdra AcArya upAzrayanI bahAra pratimA dhyAne rahyA. te kapanaka te divase zreNI pIne vikAle unmatta thaIne Avela hato. jeTalAmAM te municaMdra AcAryane jue che, te vicAre che ke - A cora lAge che, ema vicArI tene gaLethI pakaDyA. temano zvAsa rUMdhI nAMkhyo to paNa AcArya bhagavaMta dhyAnathI calita thayA nahIM. teone avadhijJAna utpanna thayuM, A samApta thayuM ane devaloke gayA. ' tyAre tyAM AsapAsa rahelA vyaMtara devoe mahimA karyo. tyAre gozALo bahAra rahIne joyA karato hato. tyAre te tyAM gayo. eTalAmAM devo mahimA karIne pAchA gayA. tyAre tyAM gaMdhodakanI vRSTi ane puSponI vRSTi thaI. te joIne abhyadhika varSa thayo. pachI gozALAe te sAdhuone uThADyA ane kahyuM - are ! tame jANatA nathI. AvA prakAranA muMDakA cAlatA hatA. uTho-uTho, tamArA AcArya kALadharma pAmyA ane tame jANatA paNa nathI. AkhI rAtri sutA ja paDyA cho? tyAre teoe vicAryu ke satya che. pizAco rame ja cAle che. tyAre teo paNa gozALAnA zabdothI uThI gayA. AcArya pAse gayA. eTalAmAM kALadharma pAmelA joyA, teTalAmAM temane adhRti thaI. arere ame jANyuM paNa nahIM ke AcAryae kALa karyo. gozALo paNa tiraskAra karIne gayo. tyArapachI bhagavaMta corAka saMniveze gayA. tyAM temane jAsusa che, tema samajIne koTavALe kUvAmAM pheMkI dIdhA. pachI temane bahAra kADhyA tyAre pahelAM gozALAne bahAra kADhayo, paNa bhagavaMtane nahIM. teTalAmAM somA ane jayaMtI, e be utpalanI baheno, je bhagavaMta pArzanI ziyAo hatI, saMyama pALavA zaktimAna na hovAthI baMne bahenoe parivrAjikApaNuM svIkArela hatuM. te baMnee sAMbhaLyuM ke AvA prakAranA koI be jaNAne koTavALe kUvAmAM pheMkyA che. teoe pharI vicAryuM ke chellA tIrthakara dIkSA lIdhI che. te jANIne tyAM gayA, jevA bhagavaMtane joyA ke turaMta temane choDAvyA. koTavA bano tiraskAra karatA kahyuM - aho ! vinAzA pAmavAnI IcchAvALA! te sAMbhaLI temaNe paNa bhaya pAmI bhagavaMtanI kSamAyAcanA karI. * niyukti-478 - pRSTha caMpAmAM comAsu, tyAM cAramAsI tapa karyo. kRtAMgalAmAM devakuLa, daridra sthaviro, gopAlaka dvArA upahAsa. * vivecana-438 :pachI bhagavaMta pRSThacaMpAmAM gayA. tyAM cothuM comAsuM karyuM. tyAM comAsAmAM bhagavaMte cAramAsI tapa karatA, vicitra kAyotsargAdipUrvaka comAsu karyuM. puru karIne kRtAMgalA gayA. tyAM daridra sthavira nAmanA pAkhaMDIo sAbhI, parigrahayukta ane strIo sahita rahetA hatA. tenA vATaka madhya devakuLa hatuM. bhagavaMtane devakuLamAM pratimAdhyAne rahelA hatA. te divase svapabiMdu pramANa ThaMDI paDI. te sthavira pAkhaMDIne te divase jAgaraNa hatuM. teo strIo sahita gAtA hatA. tyAM gozALo bolyo - AnuM nAma te ja 'pAkhaMDa' kahevAya che. AraMbha sahita ane strIo sahita badhAM eksa gAya che ane vagADe che. tyAre teoe gozALAne tyAMthI kADhI mUkyo. gozALo tyAre mAghamAsamAM tevI ThaMDImAM, varasatA varasAdamAM rahelo hato, dhrujato hato. tyAre te pAkhaMDIoe anukaMpAthI pAcho bolAvI lIdho. pharI gozALAo temane upahAsa karyo, pharI paNa kADhI mUkyo. e pramANe traNa vakhata tyAMthI bahAra kADhI mUkyo ane pAcho bolAvyo. tyArapachI kahe che - have jo amane kaMI kahyuM to ame tene kADhI mUkaze. tyAre Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 478 219 O bIjAoe paNa kahyuM - A devAryano [bhagavaMtano koI pIThamaIka ke chaghara che. pachI mauna rahyo. badhAM vAdho e rIte vAgatA hatA ke teno koI ja zabda saMbhaLAto na hato. * niryukti-439 : zrAvatI nagarI, zrIbhadrA, niMdu, pitRdad, khIra, zivadatta dvAre agni, nakha, vALa, harindra, pratimA, agni, pathiko. * vivecana-439 :vRittikArazrIe A rIte pado ja mUkyA che, artha kathA vaDe jANavo.] tyArapachI bhagavaMta zrAvatI gayA. bhagavaMta tyAM bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM gozALo pUche che ke - Apa bhikSArge cAlo cho ? [bhagavaMtane badale siddhArtha vyaMtare kahyuM - Aje amAre abhaktArtha atha [upavAsa che] bhojana levAnuM nathI. gozALo bolyo - Aje mane AhAramAM zuM maLaze? tyAre siddhArthe kahyuM - tuM Aje manuSyanuM mAMsa khAIza. gozALo bolyo - to huM evA sthAne jamIza ke jyAM mAMsano saMbhava ja na hoya, pachI manuSyanA mAMsano to prazna ja kyAM rahe ? pachI gozALo bhikSArthe nIkaLyo. te zrAvatI nagarImAM pitRdatta nAme gRhastha hato. tene zrImatI nAme panI hatI. te niMdu hatI eTale tene marelA bALako ja avataratA hatA. teNIe zivadad nAmanA naimitikane pUchyuM - mArA putro kaI rIte jIve ? zivadate jaNAvyuM ke - jo koI sutapasvI hoya, tene tuM garbhane sArI rIte zodhIne, saMskArIne, saMdhIne, khIra banAvIne Apa. te gharanuM dvAra paNa bIjI dizAmAM karI nAMkhaje, jethI te tapasvI jANI jAya to tane mArI na nAMkhe, e pramANe tane sthiraprajA thaze. teNIe te pramANe ja karyuM. gozALo bhamaNa karato teNInA gharamAM pravezyo. tene te khIra khAMDa-ghI Adi nAMkhIne bhikSAmAM AhArDe ApI. gozALAe vicAryuM ke ahIM mAMsano saMbhava kaI rIte rahe ? tethI teNe maLela AhAra saMtoSapUrvaka khAdho. jaIne bolyo ke - tamArA naimittikapaNuM Aja sudhI cAlu, Aje tuTI gayuM. siddhArtha vyaMtare kahyuM - nimita kathanamAM kyAMya visaMvAda thayo nathI. jo tane vizvAsa na hoya to vamana kara. gozALAe vamana karIne joyuM to nakha, vikharAyelA manuSya-avayavo Adi joyA. tyAre roSAyamAna thaI. teNInuM ghara zodhavA lAgyo. jo ke zrImatI ane pitRdo gharanuM dvAra pheravI nAMkhela hatuM. tethI gozALo jANI na zakyo ke tenuM ghara 220 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kayu hatuM. gozALo tyAre bumo pADavA lAgyo. to paNa tene te ghara na maLyuM. tyAre te bolyo - jo mArA dharmAcAryanuM tapa ane teja hoya to A bAhirikA AkhI baLI jAo. badhuM baLI gayuM. tyArapachI bhagavaMta haridvA nAmanA gAme gayA. tyAM ghaNAM badhAM pramANamAM haridraka nAmanA vRkSo hatA. tyAM zrAvatI nagarIthI nIkaLI ane tyAM vasatimAM pravezatA jAnapada hatuM, sArthano niveza hato. bhagavaMta tyAM pratimA dhyAne sthita rahyA. te sAthiMkoe saginA zItakALamAM agni pragaTAvelo hato. te ughaDatA prabhAte uThIne gayA. te agni teoe bajhAvyo nahIM. te baLato baLato bhagavaMtanI pAse pahoMcyo ane bhagavaMtane tuM agni paritApa pahoMcADavA lAgyo. tyAre gozALo bolyo - nAzo, A agni AvI rahyo che tyAre bhagavaMtanA baMne paga baLA, gozALo nAzI gayo. * niyukti-480 : tyArapachI baMgalA gAme bALako hatA. gozALa dvAra AMkhanI vikRta ceSTA karavI. AvaI, mukhatrAsa, pizAca, bahirbaladeva. * vivecana-480 - vRittimAM A rIte pado ja ApelA che, padArtha jJAna kathA vaDe -]. zeSa kathAnaka - tyArapachI bhagavaMta naMgalA nAmanA gAme gayA. tyAM vAsudevanA gRhamAM (maMdiramAM pratimA dhyAne rahyA. tyAM gozALo paNa rahyo. tyAM bALako ramatA hatA. gozALAe paNa kAMdarSika rUpe te bALakone AMkho bihAmaNI karI DarAvavA lAgyo. tyAre bALako doDavA lAgyA. doDatAM paDavA lAgyA, ghUMTaNa bhAMgavA lAgyA. hADakAM vagere eka eka bhAMgavA lAgyA. pachI temanA mAtApitA AvyA ane temaNe gozALAne mAryo. pachI bolyA ke- A devArya bhagavaMta no dAsa che, te sthAne sarakho raheto nathI, bIjAoe rokyA ane devAryane khamAvyA. pachI gozALAe bhagavaMtane kahyuM - mane mAratA hatA, to paNa tame temane kema na vAya ? tyAM rahela] siddhArtha vyaMtare kahyuM - tuM ekalo kyAMya raheto ja nahIM, nahIM to avazya mAra khAIza. tyAMthI bhagavaMta Avarta nAmanA gAme gayA. tyAM paNa bhagavaMta baladevanA maMdiramAM pratimAthAne rahyA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 480 221 tyAM gozALAe vAMdarA jevuM mukha karIne bALakone vhIvaDAvyA. tyAM paNa mAra khAdho. pachI te bALakoe rotArotA jaIne mAtA-pitAne kahyuM. teoe paNa jaIne mAryo pizAya che ema mAnIne choDI dIdho. loko bolyA ke - Ane mAsvAmI zo phAyado ? tenA karatAM tenA svAmIne mAse ke je Ane rokatA nathI. tyAre te baLadeva pratimA hAthamAM haLa laIne ubhI thaI gaI. tyAre lokoe page paDIne bhagavaMtanI kSamA mAMgI. * niyukita-481 - corAka, maMDapa, bhoya, gozALo, hanana, teja, dAha, megha, kAlahasti, kadbukAmAM upasarga. * vivecana-481 ? vRittikArazrIe paNa A rIte pado ja mUkelA che. kathAnaka A rIte tyArapachI bhagavaMta corAka nAmanA saMnivezamAM gayA. tyAM goThI saMbaMdhI bhojana raMdhAtu ane pakAvAtuM hatuM. tyAM vIra bhagavaMta pratimA yiAne sthita-rahyA. gauzALo bolyo - have ahIM vicArIe. (tyAM rahelo siddhArtha vyaMtara bolyo - ame ahIM ja rahIzuM. gozALo paNa tyAM nikRtyane utkaTatAthI avaloke che ke dezakALa che ke nahIM ? te sthAne costo bhaya hato. tyAre te goThIkoe vicAryuM ke - A vAraMvAra avaloke che, kadAca A [gozALo] cora hoya. tyAre tene pakaDIne atyaMta mAryo. bhagavaMtano pracchanna rahelA hatA. tyAre gozALo bolyo ke - jo mArA dhamaciAryanuM je tapa hoya to A maMDapa baLI jAo. tenA zrApathI - x * maMDapa baLI gayo - 4 - pachI bhagavaMta kalaMbuDA nAmanA saMniveze gayA. tyAM pratyanika evA be bhAIo - megha ane kAlahastI hatA. te kALahastIe conI jema pakaDavA doDyo. methe bhagavaMtane pUrve joyelA hatA. kAlahastIe pUchyuM - tame baMne koNa cho ? bhagavaMta mauna ja rahyA tyAM te baMnene kAlahastIne mAryA. to paNa bhagavaMta kaMI bolyA. tyAre te bAMdhIne moTAbhAI megha pAse mokalyA. bhagavaMtane joIne megha ubho thaI gayo. bhagavaMtane pUjyA, khamAvyA. kemake teNe pahelA kuMDagAmamAM bhagavaMta vIrane joyelA hatA. * niyukti-482 : vATa dezamAM ghora upasargo, pUrNa ane kaLaza be coro, zae vajathI hasyA. bhadrikA, cAtumati, comAsI tA. * vivecana-48ra :vRittikAzrIe A pramANe pado ja noMdhyA che. arya kayA mujaba) 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 zeSa kacAnaka A pramANe che - pachI bhagavaMta vicAre che ke- ghamAM kamanI nirjarA karavAnI che, lADha dezamAM huM jauM. tyAM te anArya loko che tyAM huM nirjarA karIza. te viSayamAM lAvakanuM daSTAMta yAda kare che. duniyukita dIpikAmAM ja eid ApanuM che, tyAM joI zakAya) pachI bhagavaMta varita karma nirjasa mATe lADha dezamAM pravezyA. tyAM hIlanA, niMdanA vaDe ghaNAM karmonI nirbhara kare che. pachI tyAMthI nIkaLe che. tyAM pUrNa kaLaza nAme anArya gAma hatuM. tenA mArgamAM be coro vADha dezamAM pravezavAne IcchatA hatA. sAdhune joIne apazukana thayA jANIne bhagavaMtanA vadhane mATe vicArI talavAra kheMcIne mAthuM vADhI nAMkhavA doDyA. devarAja zakae avadhijJAnanA upayogathI te jANIne vaja vaDe te baMnene haNI nAMkhyA. e pramANe viyatA bhadrikA nagarI pahoMcyA. tyAM pAMcamuM comAsu karyuM. tyAM comAsI tapa vaDe rahyA ane sthAnAdi vicitra tapokarma karyA. * sUtra-483 : kadali samAgama, bhojana, saMpati, dahIM-bhAta, bhagavaMtanuM pratimA dhyAna, jaMbUNDa, goSThI bhojana, bhagavaMtanI pratimA. * vivecana-483 - [vRttikArazrIe A pado ja mUkelA che, artha kathAnaka AghAre -. tyAMthI pAraNuM karIne bhagavaMta bahAra vicaratA kadalI samAgad nAme gAme AvyA. tyAM zaradakALamAM lAvaka-bhojanamAM dahIM-bhAta ghaNAM apAtA hatA. tyAre gozALAe kahyuM - cAlo jaIe. (tyAM rahelA) siddhArtha vyaMtare kahyuM - amAre abhaktArtha athatuM bhojana tyAga ke upavAsa che. gozALo tyAM gayo. teNe dahIM-bhAta khAdhA. paNa nAnuM hatuM ane upadhinA phoTapaNAthI dhAraNa karI zakAtuM na hatuM. teoe kahyuM - moTuM bhAjana karavuM joIe ItyAdi tyAre te dahIM-bhAta tenI upara pheMkyA. pachI bhagavaMta jaMbUkhaMDa nAmanA gAme gayA. tyAM paNa lAvaka bhojana hatuM. te badhuM pUrvavatuM. vizeSa tyAM dudha ane bhAta kUiriyA) hatA. teoe paNa te ja rIte gozALAne karyuM. * niyukti -484 - taMbAkamAM naMdipeza AcArya pratimA, ArakSaka , hanana, bhaya, dahana, kUvo, jayusa, mukti, vijayA ane pragabhA, pratyeka. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 484 * vivecana-484 - vRittikAzrIe A rIte ja pado ApyA che. padArtha kathA vaDe -]. tyArapachI bhagavaMta taMbAka nAmanA gAme AvyA. tyAM naMdipeNa nAme sthavira, bahuzruta, ghaNAM parivAravALA, bhagavaMta pAnA saMtAnIya sAdhu (AcArya hatA. teo paNa jinakAnuM parikarma karatA hatA. bhagavaMta paNa bahAra pratimA dhyAne rahelA hatA. gozALo pUrvavat naMdipeNa AcAryanA ziSyo pAse jAya che, pUche che ane khiMsA [tiraskArAdi] kare che. te AcArya bhagavaMta te divase cAra raste pratimA vaDe sthira rahelA hatA. pachIthI tyAMnA koTavALanA putra vaDe AcAryane cora che tema mAnIne bhAlA vaDe hasyA. bAkI municaMdrasUrizvatu jANavuM. cAvatu gozALo temanA ziSyone jagADIne Avyo. pachI bhagavaMta kUpikA saMniveza gayA tyAM te lokoe bhagavaMtane (ane gozALAne jAsusa mAnIne pakaDyA, bAMdhyA ane mAryA. tyAM loko bolavA lAgyA ke aho ! devArya rUpa ane cauvanathI apratima che, temane jAsusa mAnIne pakaDelA che. tyAM vijayA ane pragabhA baMne bhagavaMta pArzvanI aMtevAsinI hatI, jemaNe pachIthI parivAjikApaNuM svIkArela hatuM. teoe ko pAse sAMbhaLeluM ke - tIrthakaranI dIkSA thaI che, to ApaNe jaIe ane tyAM joIe. koNa jANe ? kadAca bhagavaMta paNa hoya. tyAM jaIne bhagavaMtane mukta karAvyA ane kahyuM - he durAtmAo ! zuM tame jANatA nathI ke A chellA tIrthakara che ane rAjA siddhArthanA putra che ? have tamane baMnene zaka upAlaMbha Apaze. tyAre teoe bhagavaMtane mukta karI dIdhA ane temanI kSamAyAcanA karI. 'pratyeka' eTale pRthak - pRthaka, svAmI ane gozALo. te baMne AgaLa cAlatA be mArgo AvyA. tyAre gozALo kahe che ke - huM ApanI sAthe AvIza nahIM. kemake tame, mane mAranArane rokatA ke nivAratA nathI. vaLI ApanI sAthe ghaNAM upasargo thAya che ane bIjAe pahelAM mane mAre che. tethI huM ekalo ja vicarIza. tyiAM rahelAM siddhArtha vyaMtare [bhagavaMtane badale javAba Apyo ke tuM jANa. tyAre bhagavaMta vizAlAmukha tarapha cAlyA. gozALo bhagavaMtane choDIne bIje cAlyo. mArgamAM bhAMgela rato Avyo. tyAM coro vRkSa vaLagIne avalokatA hatA. temaNe joyA ane bolyA ke koI eka nagna zramaNa Ave che. teo bolyA ke- A bIto nathI, kaMI haraNa karavA yogya paNa nathI, tethI 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tene pIDavo nahIM ItyAdi * niyukti-485 - coTa vaDe mAmiAM goLo pakaDAyo. mAmA-mAmo karIne mAryo. bhagavaMta vaizAlImAM, karmakAra, ghaNa vaDe doDavuM, devendranuM AvavuM. * vivecana-485 - vRittikArazrIe A rIte pado ja mUkyA che, padArtha kathAnusAra jANavo.] mArgamAM 500 coro maLyA, gozALAne mAryo. "A to mAmo che . mAmo" ema kahIne cIDavyo. tyAre gozALo vicAre che ke- AnA karatA to bhagavaMta sAthe ja vicaravuM sAruM. kemake bhagavaMtane to koIka paNa choDAvaze. tyAM nize mukti thaze * koIka choDAvaze. tyAre bhagavaMtane zodhavAnuM teNe AraMbha karyo - zaruM karI dIdhuM. bhagavaMta paNa vaizAlI gayA. tyAM karmakarazALAmAM anujJA laIne pratimA dayAne rahyA. te zALA jana sAdhAraNanI svAdhIna hatI. tyAM temane rahevA mATenI anujJA prApta thaI hatI. koI divase tyAM koI karmakara cha mAsathI bimAra hato. te sAjo thaIne Avyo. prazasta tithi ane karaNamAM Ayudho laIne Avelo, teNe bhagavaMtane jovA tethI amaMgala thaze ema mAnIne bhagavaMtane ghaNa laIne mAravA doDyo. te vakhate devendra zakae avadhijJAnano prayoga karyo. eTalAmAM zaka jue che, teTalAmAM te luhAra ghaNI najIka AvI gayo. zako turaMta je tenA upara ghaNane sAbu, luhAra turaMta ja mRtyu pAmya. tyArapachI zakra bhagavaMtane vAMdIne gayo. * niyukti-486 : grAmaka, bibhelakayA, tApasI, upazama thatA stuti, cha8 vaDe zAliza, vizuddhayamAna vezyAthI lokAvadhi jJAna. * vivecana-486 : tyArapachI bhagavaMta grAmIka nAmanA saMniveze gayA. tyAM bibhitaka nAmanA udhAnamAM bibhelaka nAme yakSa hato. teNe pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane mahimA karyo pUijAdi ki.]. tyAMthI bhagavaMta zAlizI" nAmanA gAme gayA. tyAM udhAnamAM pratimA sthAne rahyA. tyAre mAgha mahino vartato hato. tyAM kaTapUtanA nAme vyaMtarI hatI. teNIe bhagavaMtane joyA. bhagavaMtanA tejane sahana na karatI evI te pachI tApasI rUpa vikrvIne AvI. valkalanA vastro dhAraNA karyA. jaTAmAM bharelA pANI vaDe bhagavaMtanA samagra zarIra upara pANIno chaMTakAva kare che, pachI tyAM rahIne vAyu vikarve che te ThaMDA vAyu ane ThaMDA pANIthI bIjo koI hota to bhAgI gayo ke thIjI gayo hota. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 486 225 bhagavaMta te vedanAne sahana karatA-karatA vikasita avadhi mAphaka lokane jovAno AraMbha karyo. bAkInA kALamAM garbhathI AraMbhIne AvalizIrSa sudhI, agiyAra aMga ane suraloka pramANa mAtra avadhi hatuM ItyAdi * x * paNa have lokAvadhijJAna pragaTa thayuM. tyArapachI te vAMtarI paNa hArI-thAkIne pachI upazAMta thaIne bhagavaMtanI pUjA ane mahimA kare che. * niyukti-487 : pharI paNa bhadrikA nagaramAM vicitra tapa ane chaThThuM comAsuM magadhamAM nirUpasarga munie Rtubaddha vihAra karyo * vivecana-483 - tyArapachI bhagavaMta bhadrikA nAmanI nagarIe gayA. tyAM chaOM varSAvAsa arthAt comAsu karyuM. tyAM comAsAmAM gozALA sAthe samAgama thayo. bhagavaMtane cha mAsa pachI gozALo tyAM bhego thayo hato. bhagavaMte tyAM comAsI tapa ane vicitra abhigraho karyA tathA snAnAdi Asane bhagavaMta rahyA. pAraNuM karyA pachI bahAra magaghadezamAM vicaratA upasarga rahitapaNe RtubaddhikamAsa mAsa vihAro karyA. vicArIne - * niryukti -488 : AlabhikAmAM comAsu, kuMDAgamAM, devakuLamAM parAMcamukha, madanagAma, devakuLasAska, mukhamUle, baMne paNa muni. * vivecana-488 - AlaMbhikA nagarI hatI. tyAM bhagavaMta sAtamuM comAsu rahyA. tyAM bhagavaMte comAsI tapa vaDe tapa karyo. pAraNuM karyA pachI bahAra kuMDAka nAmanA koI saMniveza hatuM, tyAM gayA. tyAM vAsudevanA maMdiramAM bhagavaMta, eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. gozALo paNa vAsudeva pratimAnA mukhamAM liMga rAkhIne rahyo. tyAM maMdiranA parisAka-sevako AvyA. tene te svarUpe rahelo joyo. tyAre teo vicAre che, rAgadveSavAnuM dhArmika hovAthI kaMI bolyA nahIM. paNa gAmamAM jaIne kahe che - juo A rAgavALAne juo. gAmaloko maMdire AvyA. gozALAne te svarUpe joyo, tene mAryo. pachI bAMdhI dIdho. koIe kahyuM - A pizAya che. eTale choDI dIdho. tyAMthI nIkaLIne te baMne mardanA nAmaka gAme gayA. tyAM baLadevanuM maMdira hatuM. bhagavaMta tyAM eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. [31/15] 226 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 gozALo pUrvavat tenuM liMga nAkhIne rahyo. tyAM paNa tene te ja rIte mAra paDyo. muNita [118] che ema samajI choDI dIdho. * niyukti-489 : bahuzAlaka vana, kaTapUtanA, pratimA, vidana karaNa,pazama, lohAlamAM jasusa, jitazatru utpala, mokSa. * vivecana-489 - tyArapachI bhagavaMta bahuzAlaka nAme gAmamAM gayA. tyAM zAlavana nAme uMdhAnA hato. tyAM zAlArma vatarI hatI. te bhagavananI pUjA kare che. bIjA AcAryo kahe che - jema te kaTapUtanA vyaMtarIe pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane upasarga karyo hato, tema zAlAe paNa karyo. teNI upazAMta thatA bhagavaMtano mahimA kare che. tyAMthI nIkaLIne bhagavaMta lohArmelA rAjadhAnIe gayA. tyAM jitazatru nAme sajA hatA. te bIjA rAjA sAthe viruddhamAM hato. temanA cara puruSoe bhagavaMtane jAsusa mAnI pakaDyA. teoe koNa cho ? tema pUchavA chatAM bhagavaMte kaMI uttara na Apyo. tyAre temane jAsusa mAnatA rAjAe bhagavaMta ane gAzALAne baMnene kedakhAnAmAM nAMkhI dIdhA. tyAM utpala, asthika gAmathI Avyo. te pahelAMthI bhagavaMtano parIcita hato. teNe bhaNavaMta ane gozALAne bAMdhIne lavAyelA joIne ubho thayo. traNa vakhata vaMdanA karI, pachI te kahe che - A jAsusa nathI. A siddhArtha rAjAnA putra ane dharmavara cakravartI evA bhagavaMta che, AmanA lakSaNo to juo. tyAra lohA"le satkAra karIne temane choDI mUkyA. * niyukti-490 : tyArapachI pumitAlamAM, valvara zeTha, IzAnendra, pratimAnI pUja, mallIjinanuM jinAlaya, pratimA, uwnka saMniveza, bahugoSThI. * vivecana-40 : tyArapachI bhagavaMta purimatAlamAM gayA. tyAM vaghura nAme eka zreSThI hato. tene bhadrA nAme panI hatI. te vaMdhyA hovAthI koI bALakane teNIe prasava Apelo na hato, te ma potAnA ghUMTaNa ane koNInI ja mAtA hatI. ghaNAM devo pAse yAcanA karIne thAkyA hatA. anya koI divase zakaTamukha udhAnamAM te baMne daMpatI udhAnikA mATe gayA. tyAM teoe jIrNa devakuLane joyuM, je saDela-paDela jevI sthitimAM hatuM. tyAM mallinAtha svAmInI pratimA hatI. tyAM baMnee namaskAra karI yAcanA karatA kahyuM ke - jo amone koI paNa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 490 223 228 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke putrIno janma thaze to ame A devakulane navInI karaNa karAvIzuM. ahIMnA bhakta banIzuM. e pramANe namIne gayA. tyAM nIkaTamAM rahenArA vyaMtara devatAe prAtihArya karatAM teNIne garbha utpanna thayo. jevA garbhanI utpattinA samAcAra jANyA ke turaMta devakuLa kasvAnuM zarU karyuM. traNe saMdhyA khUba ja pUjA kare che. parva trikamAM paNa vizeSa Azraya kare che. e pramANe te zrAvaka thayA. A tarapha bhagavaMta nagaranA zakaTa mukha udhAnanI mathe pratimAthAne rahyA. te vagura snAna karI, bhInuM vastra paherI, parijano sahita, moTI Daddhi sahita, hAthamAM vividha puSpo laIne, te mallInAtha prabhunA Ayatane pUjA karavAne mATe kAThathI jaI rahyo che. devendra IzAna paNa pUrve AvIne bhagavaMta mahAvIranI paryApAsanA karI rahyo che. valgara tyAMthI pasAra thato jue che. tyAre kahe che - o vagura! tuM pratyakSa tIrthakarano mahimA-pUjAdi karato nathI ane pratimAnI pUjA karavA jaI rahyo che ? A bhagavaMta mahAvIra vardhamAnasvAmI ahIM sAkSAtu ubhA che. tyAre valgara tyAM Avyo. "micchA mi dukkaDaM" daI, kSamA yAcanA karI, bhagavaMto mahimA kare che. tyArapachI bhagavaMta uNaka gAme gayA. A vakhate mArgamAM koI vara-vahu sAmethI AvatA hatA. vaLI te baMne virUpabahAra nIkaLela dAMtavALA hatA. temane joIne gozALo bolyo - aho! A to kharekhara saMyoga che - vidhirAja paNa kevo kuzaLa che ke dUradUra rahetA hoya tene paNa jANe che. je jene mATe yogya hoya te tene ApI de che. hajI to ATaluM kahyuM teTalAmAM te pITAyo. tene mArIne vAsanA kuDaMkamAM nAMkhI dIdho. tyAM paDela koI zaraNa ke rakSaNa vinAno rahyo. bhagavaMta tenI rAha jotA ubhA rahyA, tyAre te tyAM paDyo paDyo) bhagavaMtane sAda kare che. te vakhate siddhArtha vyaMtara kahe che - A pIDA te jAte ja vahorelI che. svAmI dUra tenI rAha jotA hovAthI. pachI te loko vicAre che ke- nakkI A devAryano pIThikAvAhaka athavA chagaghara hovo joIe, tethI ja A devAya tenI sahajatAM ubhA rahyA che. tethI Ane choDI mUko. ema vicArI tene mukta karyo - choDI mUkyo. bIjA AcAryo kahe che - bhagavaMtane saha jotA ubhelAM joIne tyAM mArgamAM jatA musApharo ane tene vAMsa kuMDakathI bahAra kADhyo. * niryukti-41 : gobhumi, vajalA, gopano kopa, vaMzI, jinopazama, rAjagRhImAM AThamuM comAsu, vajabhUmimAM ghaNAM upasagoM. * vivecana-491 - [vRttikArazrIe A rIte ja pado mUkyA che, padArtha kathAnusAra jANavA.] tyArapachI bhagavaMta gobhUmi jatA hatA. tyAre mArgamAM ghana aTavI AvI. tyAM sadA gAyo caratI hatI tethI tene gobhUmi - gocarabhUmi kahe che. tyAre gozALo govALone kahe che - are vajalADhA! A mArga kyAM jAya che ? vajalADha eTale mleccho. tyAre te govALo kahe che - zA mATe tuM Akroza kare che ? tyAre gozALo kahe che - o asUyaputro !, kSaura putro ! huM yogya rIte Akroza karuM chuM. tyAre te govALoe bhegA thaIne gozALAne mAryo ane pachI bAMdhIne vAMsanI jALImAM pheMkI dIdho. tyAre bhagavaMtano upazamabhAva joIne tyAM bIjAoe pharI paNa tyAMthI choDAvyo. tyAMthI bhagavaMta ane gozALo rAjagRhImAM gayA. tyAM bhagavaMte AThamuM comAsu karyuM. tyAM comAsI tapa karyo. vividha abhigraho karyA. pachI pAraNuM karIne tyAMthI zaradaRtumAM bahAra vihAra karyo. 'asuyaputra' zabdano eka artha jenA pitAnI khabara nathI tevAnA putro karela che. [A eka halako zabda che.) svamatithI dRSTAMta kare che - eka kauTuMbikane ghaNAM zAli thayA. tyAre te parikone kahe che - Apane IcchA pramANenuM bhojana huM ApIza. paNa mane tame A zAlI laNavAmAM madada karo. e pramANenA upAyathI laNaNI kare che. e pramANe mAre paNa ghaNAM karmo bAkI che. tethI A lAkonI madada vaDe huM nirjarA karuM. [ema vicArI bhagavaMto pachI te anArya dezamAM lADhA vajabhUmi ane zuddha bhUmi hatI, tyAM vicaryA. te anAryo e tenI ghaNI ja hIlaNA ane niMdA karI. jemake - kutarAne cha-chu karIne zramaNane karaDAvatA ItyAdi. tyAM navamuM comAsu karyuM. te comAsu asthira hatuM. vasati paNa maLatI na hatI. tyAM cha mAsa sudhI anitya jAgarikAthI vicaryA. e pramANe navamuM comAsu. * niryukti-492 - aniyata vAsa, siddhArthapura, talano choDa, pRcchA, niSpatti, te anArya gozALA dvArA choDa ukheDI nAMkhavo, bahulAmAM comAsu. * vivecana-492 - [vRttikArazrIe Ama ja pado mUkyA che. padArtha kathAnakathI jANavo.] tyAMthI nIkaLI bhagavaMta pahelI zaradaRtumAM siddhArthapura gayA. te siddhArthapurathI baMne kUrma grAma javA nIkaLyA. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 492 229 tyAM mArgamAM eka talano choDa hato. te joIne gozALAe pUchyuM - bhagavat ! A talano choDa ugaze ke nahIM uge ? bhagavaMte kahyuM - te jarUra ugaze - nipanna thaze. AmAM talapupanA sAta jIvo che, te upadravIne eka ja talanA sAThAmAM pharI utpanna thaze. tyAre gozALAne te vAtanI zraddhA na thaI. tethI teNe te choDane mULa sahita jamInamAMthI kheMcI laIne ekAMtamAM pheMkI dIdho.. te vakhate tyAM AsapAsamAM rahelA vyaMtara devoe bhagavaMta mRSAvAdI na thAo, ema vicArIne te sthAne varasAda varasAvyo. bhUmi Azcata karI. tyAM ghaNI ja gAyo AvI gaI, te gAyanI khUra vaDe, te pheMkAyelA choDa pharI jamInamAM sthApita thaI gayo. puSpo paNa AvyA. * niyukti -493 : magadha gobaragAma, gozaMkhI, vaizika, pANAmA, kumagAma, AtApanA, gozALo, govana, paDheSa thayo. * vivecana-493 - vRittikAzrI A rIte ja pado noMdhe che, padano artha kathAthI jANavo.] tyArapachI bhagavaMta ane gozALo kUrma grAme pahoMcyA. tyAM bahAra vaizyAyana nAmano koI bAla tapasvI AtApanA laI rahyo hato. A vaizyAyananI utpatti zuM che ? caMpA nagarImAM ane rAjagRhanA aMtarAlamAM gobara grAma hatuM. tyAM gozaMkhI nAme eka kauTuMbika vasato hato. te tyAMnA AbhIrono adhipati hato. tene baMdhumati nAme patnI hatI. teNe bALakane prasavyo. A tarapha tenI najIka coroe gAma bhAMgya, tyAM koI puruSane mArIne baMdI banAvIne tyAMthI coro anyatra bhAgI gayA. eka turaMtanI prasUtA, patine mArIne bALaka sahita pakaDI lIdhI. teNIe te bALaka tajI dIdho. - te bALaka, te gozaMkhIe jatAM-jatAM joyo, pakaDIne potAnI strIne ApI dIdho. tyAM evuM jAhera karyuM ke - mArI strI gUDha gabha hatI. tyAM koI chagalakabokaDAne mArIne lohI baMdha karIne prasUtino dekhAva karyo. tene yogya je kaMI kartavyo karavA joIe te karyA. tyArapachI te bALakha moTo thavA lAgyo. tenI mAtAne paNa koIe caMpAmAM veMcI dIdhI. teNIne koI sthavirA vaizyAe kharIdI lIdhI. A mArI putrI che, ema batAvIne rAkhI. tyArapachI je gaNikAnA upacAra hoya, te badhAM te strIne zIkhavI dIdhA. teNI tyAM nirgata nAme gaNikA thaI. te gozaMkhIpukha taraNa thayo. ghInA gADAM bharIne caMpA nagarImAM gayo mitro Adi sAthe hatA. teNe tyAM joyuM ke nagarajano tyAM IcchA mujaba abhiramaNa karatAM 230 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 hatA. tene paNa evI IcchA thaI ke - huM paNa tema ramaNa karuM. te tyAM vaiyAnA pALAmAM gayo. tyAM te ja potAnI mAtAne ucita mUlyA ApI, saMdhyAkALe snAnAdi karI jAya che. te tarapha jatAM mArgamAM vISThA vaDe teno paNa lepAyo. te jANato na hato ke konA vaDe paNa lepAyo che. paraMtu A avasare tenA kuLadevatAne thayuM ke A yuvAna akRtya na AcarI bese mATe tene bodha pamADuM. tyAre kuladevatAne tyAM vAcharaDA sahitanI gAyanI vidurvaNA karI ane tyAM rahyA. tyAre te gozaMkhIputrae tevA paga vaDe vAcharaDAne sparza karyo. tyAre te vAcharaDo bolyo ke - he mAtA ! A kema mane vIThA vaDe lepAyelA gaMdA pagathI sparza kare che ? tyAre te gAye manuSyanI vANImAM javAba Apyo ke - he putra ! tuM zA mATe adhRti kare che ? A atyAra tenI potAnI mAtAne ja bhogavavA jaI rahyo che. tethI tenuM AvA prakAranuM kRtya kSamAne yogya che. je potAnI mAtAne bhogave te bIjA kayA kayA pApo ke akRtyo na kare ? tyAre te sAMbhaLIne tene ciMtA utpanna thaI ke "jaIne huM puchuM." pachI te vaizyAnA ghera jaIne teNIne tenI utpatti pUche che ? tyAre te vaizyA gozaMkhIputrane pUche che tArI utpatti bolane. ema kahIne strInA hAvabhAvone pragaTa kare che. tyAre gozaMkhIputra kahe che - huM tane bIjA ATalA ja mUlyo ApIza. tethI je sAcuM hoya te mane jaNAva. sogaMda ApIne badhuM kahyuM. tyAre te yuvAna tyAMthI nIkaLIne potAnA gAme gayo. mAtApitAne pUche che ke satya zuM che ?] mAtA-pitA kaMI uttara ApatA nathI. tyAre teNe mAtApitA na kahe tyAM sudhI khAvAnuM choDI dIdhuM. tyArapachI te potAnI mAtAne vaizyA pAsethI choDAvI lAvyo. pachI tene vairAgya jamyo ke viSayarAganI AvI avasthA che. tethI prANAmI pravajyAno svIkAra karIne rahelo che. A tenI utpatti. - vicarato evo te, te kALe karma grAmamAM AtApanA laI rahyo che tenI jaTAmAM ghaNI zuM hatI, sUryanA tApathI tapIne paDatI hatI. jIvanA rakSaNane mATe te paDelI jUne potAnA mAthAmAM mUkI deto hato. gozALAe jyAre joyuM, tyAre tyAMthI sakIne turaMta vaizyAyana pAse pahoMcyo. tyAM jaIne tene pUchayuM ke - "jUnI pathArI jevA tame zuM muni cho, dIkSita cho ke pachI pIzAca cho? athavA zuM tame strI cho ke purUSa ? A pramANe be, traNa vakhata vaizyAyanane Ama pUchyuM. tyAre ropAyamAna thayelA vaizyAyane teja [tejolezyA mUkI. te vakhate gozALAnI anukaMpAne mATe vaizyAyana tApasanI uSNa tejolezyAnA prati saMharaNane mATe teTalAmAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 493 21 ja bhagavaMte zItala tejolezyA mUkI. te tejolesyA jaMbUdvIpane aMdarathI vaTe ce, jyAre zItalA tejolezyA te tejolesyAne bahArathI vITe che. te uNa tejolezyA tyAM ja zItalA tejolezyA vaDe olavAI gaI. tyAre bhagavaMtanI AvI Rddhi [labdhi joIne vaizyAyana bolyo he bhagavana! meM ApanI haddhi jANI, bhagavan! meM ApanI Rddhi jANI. mane khabara nahIM ke A Apano ziSya che, Apa mane kSamA karo. tyAre gozALAe bhagavaMtane pUchayuM ke he svAmI ! A "jU' no sajAtara zuM kahe che ? bhagavaMte badhI vAta kahI, tyAre DarI gayelA teNe pUchyuM - A saMkSipta vipula tejalezyA kaI rIte thAya ? bhagavaMte kahyuM - he gozALA ! niraMtara chane pAraNe chaThTha karI, AtApanA levAmAM Ave, pAraNAmAM nakhe caDe teTalA aDadanA bAkaLA khAvAmAM Ave ane eka kholo prANuka pANI laIne nirvAha karavAthI cha mAsamAM te saMkSipta vipula tejolezyAnI prApti thAya che. anyadA bhagavaMta kUrmagrAmathI siddhArthapura javA nIkaLyA. pharI paNa talano choDa najIkamAM ja jatAM-jatAM joyo. gozALAe bhagavaMtane pUchyuM ke A kaMI rIte niSpanna thayo ? bhagavaMte jaNAvyuM ke - te kaI rIte tipanna thayo. A pramANe vanaspati jIvono parAvarya parihAra-zarIramAM utpatti thAya. gozALAne te vAtanI zraddhAna thatAM jaIne te talanA choDIne toDIne vidAryo, hAthamAM tala lIdhA, gaNIne sAta tala ja thatAM bolyo - A pramANe badhAM jIvo paNa parAvarta thaIne parisvarte che. pote mAnelA niyativAdane gADhapaNe avalaMbita kare che. bhagavaMte je upadeza karelo ke je rIte saMkSipta vipula tejolezyA utpanna thAya che, te mATe pachI bhagavaMtathI chUTo paDIne zrAvastImAM kuMbhAranI zALAmAM rahIne tejolezyA mATe AtApanAdi vidhi kare che. cha mAsa thatAM tene tejalezyAnI utpatti thaI. kUvA kAMThe dAsIne bALI nAMkhI. tyArapachI gozALA pAse cha dizAyaro AvyA. teo nimitta joIne kathana karI zakatA hatA. e pramANe te gozALo ajita hovA chatAM potAne "jina' kahIne vicavA lAgyo. A tenI vibhUti thaI. * niyukti-494 - vaizAlImAM pratimAdayAna, zaMkha gaNarAja tenA pitAno mix. caMDikAnaMdI pAra utaravI, citranuM nAvathI gamana rAjAnI benano pux. * vivecana-494 - [tikArazrIe A rIte ja pado noMdhyA che, teno artha kathA vaDe -]. bhagavaMta paNa vaizAlI nagarI gayA. tyAM pratimA dhyAne rahyA. pizAcaspa karI 232 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 Dime khalanA karI. tyAM zaMkha nAme gaNarAjA hatA. te siddhArthanA mitra hatA. teNe bhagavaMtane pUjelA. pachI bhagavaMta vANijyagrAma gayA. tyAM mArgamAM gaMDikA nadI AvI. te bhagavaMta nAva vaDe utaryA. te nAvike bhagavaMta pAse bhADu mAMgyuM. e pramANe pIDA karavA lAgyo. tyAM zaMkharAjAno bhANe ja citra nAme hato, te dUta kArya mATe jato hato. bhAva laIne tyAMthI nIkaLyo. tyAre teNe bhagavaMtane choDAvyA ane temanI pUjA paNa karI. pachI bhagavaMta vANijayagrAma gayA. * niyukti-45 - vANijyagrAma gayA, AnaMdazrAvaka, avadhijJAnI, parISaha sahevA, zrAvastImAM vAsa, vicitra tapa, sAnuSTinI bahAra, * vivecana-495 - bhagavaMta vANijyagrAmanI bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM AnaMda nAme zrAvaka hato. cha-chano tapa karI AtApanA leto hato. tene avadhijJAna utpanna thayuM. jevA tIrthakara bhagavaMtane joyA ke turaMta vaMdanA karIne kahyuM - aho ! bhagavaMta ! Ape ghaNAM parISaho sahana karyA. ATalA kALamAM Apane kevaLajJAna utpanna thaze, pachI pUjA karI. tyApachI bhagavaMta zrAvastI gayA. tyAM dazamuM comAsu karyuM ane sthAnAdi vicitra tapokarma karyA. tyAMthI sAnulaSThI gAme gayA. tyAM bhadra pratimA ArAdhI. A bhadra pratimA kevI ? divasanA pUrvamukha thaIne rahe, pachI samimAM dakSiNamukha thaIne, divasanA pazcima mukha ane rAtrinA uttaramukha thaIne rahe. e pramANe chaOM tapa vaDe pUrNa kare. pachI paNa pAratA nathI. pAryA vinA ja mahAbhadra pratimA kare che. temAM pUrva dizAmAM ahorama dhyAna kare, e pramANe cAre paNa dizAmAM karatA, cAra ahorAtra thAya. e pramANe te cAra upavAsa vaDe pUrNa thAya che. tyAspachI pAraNuM karyA vinA ja sarvatobhadrA pratimA kare che, te A - | sarvato bhadrAmAM aindI dizAmAM ahorAtra, e pramANe ApnImAM, cAmImAM, taimatImAM, vAraNImAM, vAyabImAM, somAmAM, zAnImAM e AThe dizAomAM tathA vimalAmAM arthAta urvalokikamAM je dravyo che, tenuM dhyAna kare, tamAmAM eTale adhastananIcenI dizAmAM, e pramANe A daza dizAmAM ahorAtra dhyAna kare ane te bAvIza bhakta arthAt daza upavAsa vaDe pUrNa thAya. pahelI cAra e pramANe pUrva dizAmAM cAra cAma, dakSiNa dizAmAM cAra yAma, pazcima dizAmAM cAra cAma, uttara dizAmAM cAra yAma. bIjImAM ATha eTale pUrvamAM ATha cAma, e pramANe dakSiNa, uttaramAM paNa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 upoddAta ni 45 ATha-ATha, bIjImAM vIza, pUrvamAM ATha rAma cAvat adho dizAmAM ATha cAma. e pramANe che. [vizeSa vidhi granthAMtarathI jANavI. * niyukti-496 : bhaddha pratimA, mahAbhava pratimA, sarvatobhadra pratimA. temAM pahelImAM cAra, pachI ATha, pachI vIsa, AnaMda, bahulA, ujhita, divyo. vivecana-496 : pratimAdi varNana karyuM, zeSa kathA A pramANe - pachI pratimA pUrNa thatAM AnaMda gAthApatine tyAM bahalA dAsIe rasoDAmAM vAsaNo dhotAM paryuSita ane tajavA yogya bhojana hatuM. bhagavaMta pravezatA, teNIe pUchyuM - bhagavan! zuM prayojana che ? bhagavaMte hAtha phelAvyA. teNIe parama zraddhAthI ukta bhojana ApyuM, pAMca divyo pragaTa thayA. niyukti-497 : DhabhUmithI bahAra, peDhAla nAme udhAna, polANa caityamAM, ekarAmikI mahApatimAe bhagavaMta rahA. * vivecana-497 :tyArapachI bhagavaMta deDhabhUmimAM gayA. tyAM bahAra peDhAla nAme udhAna hatuM. tyAM polIsa nAme caitya hatuM. tyAM amabhakta vaDe eka rAgikI pratimA rahyA. eka pudgala upara niruddha dRSTithI animeSa nayane jovAnuM. temAM paNa je acitta pudgala hoya temAM dRSTine sthira rAkhavI ane sacita pudgalathI daSTi khaseDI levI te rIte dhyAna kare. yathAsaMbhava bAkInI paNa kahevI joIe. ISat prAgabhAra gata ane ISat kiMIka namelI kAyA vaDe. pudgalane jue che. * niyukti-48 : devarAja zaka, sabhAmAM rahelo ane akhAto vacana bole che - traNe paNa lokamAM vIra jinezvarane manathI calita karavA koI samartha nathI. * vivecana-498 : A tarapha devarAja zaka bhagavaMtane avadhijJAnathI avalokato sudhamasibhAmAM zreSTha sthAne besIne, harSita thaIne, svAmIne namaskAra karIne bole che - aho ! bhagavana zailokyane abhibhUta karIne rahyA che. koI deva ke dAnava vaDe temane calita karavAnuM zakya nathI. * niyukti-499 thI 501 - * saudharma kalpavAsI, Indra virodhI, sAmAnika evo saMgama nAmano deva ISyathI zakane A pramANe kahe che - 234 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 0 traNa lokamAM paNa bhagavate calAyamAna karavAne koI samartha nathI. ema te mAne ce, have je Aje ja ane (bhagavaMtane) tapa yogathI bhraSTa ane mane vaza thayelo tame badhAM jojo. o mithyArdaSTi ane pratyenIka zatru evo te zakrendrano sAmAnika deva turata ja Avyo ane IrSyAthI bhagavaMtane upasarga karavA lAgyo. * vivecana-49 thI 501 - A tarapha saMgama nAmano saudharmakAvAsI deva je zakano sAmAnika che, abhavasiddhika che te kahe che - devarAja kevA rAgathI baLabaLATa kare che. zuM manuSyane deva calita na karI zake ? huM calita karI daIza. te vakhate zaka tene aTakAvato nathI kemake zakane thayuM ke saMgama evuM vicAraze ke bhagavaMta bIjAnI nizrAmAM rahIne tapokarma kare che. e pramANe saMgama Avyo. have upasargo kahe che - * niyukti-502 thI 506 : 1- dhUlI, rU kIDIo, 3- DAMsa, 4- dhImela, 5- vIMchI, 6- nakula, - sarpa, 8- uMdara [e ATha tathA 9- hAthI, 10- hAthaNI, 11- pizAcanuM ghora rUpa, 1ra- vAgha, 13tira, 14- nirI, 15- soIyo tyAM AvIne rAMdhe che, 16- pI. 1- kharavAta, 18- kalaMkalikA, 19- kAlacakra, 20- prabhAta vikuvavuM. te vIsamo anukULa upasarga. sAmAnika detraddhi vimAnamAM rahIne te deva batAve che ane kahe che - maharSi varga ane mokSarUpa A nipattine varo. bhagavaMta vIrane lalakAre sAdhavAne haNAyela che mativijJAna jemanuM, tevo saMgama deva bhagavaMtanA manane virbhAgajJAnathI jue che, paNa prabhu cha avanikAyanA hitanI ja ciMtavanA karI rahyA che. * vivecana-502 thI 506 : tyAre bhagavaMtanI upara dhULanI vani varasAve che. jenA vaDe AMkha, kAna vagerenA badhAM zroto-chidro pUrAI jAya che ane bhagavaMtano zvAsa rUMdhAvA lAge che, tenA vaDe bhagavaMta tala-tuSanA mibhAga mAtra paNa dhyAnathI calita thayA nahIM. tyAre saMgama thAkI gayo. tyArapachI teNe kIDIo vikarvI, je vaja jevA mukhavALI hatI. te kIDIo cotarakathI vaLagIne khAvA lAgI, bIjA-bIjA zrotothI zarIramAM pravezIne koI anya zrota vaDe bahAra nIkaLavA lAgI. bhagavaMtanuM zarIra cAlaNI jevuM karI dIdhuM. to paNa bhagavaMta calita na thayA. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 500 thI pa06 235 tyAre DAMsane vikuvya, jenuM mukha vaja jevuM hatuM. bhagavaMtanA zarIrane teo khAvA lAgyA. eka prahAra vaDe lohIne bahAra kADhI de che. jyAre te pramANe paNa calita na karI zakyo, tyAre saMgama deve dhImelo vikarvI. - x - te dhImelo tenI tIkSNa tuMDa vaDe atIva DaratI hatI. jema jema saMgama upagoM kare che, tema tema bhagavaMta tIva dhyAnathI AtmAne bhAvita kare che. saMgama te rIte paNa samartha na thayo tyAre noLIyAone vikuLaM. te tINa dADho vaDe khAvA-DasavA lAgyA. khaMDa-khaMDa kare che. pachI viSa ane roSapUrNa evA ugra viSavALA ane dAha jvarane karanArA evA sapane vidurgA (ane upasarga karyo. teo paNa bhagavaMtane calita na karI zakyA, tyAre uMdarone vikRrve che. te zarIrane baTakA bharI, tyAM mugAdinuM visarjana karavA lAgyA. tenAthI atula vedanA thavA lAgI. te rIte paNa calita na karI zakatA pachI hAthInuM rUpa vikavyuM. te hAthIrUpa vaDe bhagavaMtane zuMDhathI grahaNa karIne sAta-ATha tADa AkAzamAM uchALIne pachI daMtakuzalo vaDe jhIle che. pachI bhUmimAM pachADe che, caraNa tala vaDe mardana bhagavaMtanA zarIranuM mardanA kare che. - jyAre te pramANe paNa bhagavaMtane calita karI na zakyo tyAre saMgama deva hAthaNIne vikarve che, jema kAmadevazrAvakamAM kahevAyuM che, tema tenAthI upasarga kare che. juo upAsakadazAmAM kAmadeva) te pramANe paNa bhagavaMtane calAyamAna na karI zakyo, tyAre vAghanA rUpane vikarSe che. te vAgha dADha ane nakha vaDe zarIrane phADe che. kSAravALA mUgathI sIMce che. [atyaMta pIDita kare che.] te rIte paNa bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo tyAre saMgama deve rAjA siddhArthanuM rUpa vikavyuM. teo karuNa kaTathI vilApa karatA kahe che - he putra ! cAla, amAro tyAga na kara. e pramANe mohamayI vANI bole che. tyArapachI trizalA vaDe tevI vANI bolAya che. [arthAt saMgama deva tevI vidurvaNA kare che.]. tyArapachI rasoIyo vikarSe che. kaI rIte ? te pachI chAvaNI vikarSe che. te cotaraphathI vIMTaLAyela hatI. tyAM soIyo pratara Adi prApta na thatAM bhagavaMtanA baMne paNa maLe agni saLagAve che. temanA baMne paga upara piTharikA karIne rasoI pakAvavAno AraMbha kare che.. jyAre AnA vaDe paNa bhagavaMtane calAyamAna na karI zakyo tyAre cAMDAlane vikarSe che, te tevA pAMjarAne bAhAmAM, gaLAmAM, baMne kAnoe lagADe che, te pakSIo 236 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cAMca vaDe bhagavaMtane khAya che, viMdhe che, tyAM viTA AdinuM visarjana kare che. [to paNa calita na thayA.] tyArapachI kharaghAta vidurve che, tenA vaDe meru paNa calita thaI jAya. to paNa tenAthI bhagavaMta calita na thayA tenA vaDe uDADI-uDADIne bhagavaMtane nIce pADe che. tyArapachI kalaMkalikA nAmano vAyu vikarSe che. jenA vaDe cakaraDAne jema bhamADAya tema bhamADe che athavA naMdhAvata pheravAya che. te pramANe bhagavaMtane calita na karI zakyo tyAre saMgame tyArapachI kALacakanI vidurvaNA karI upasarga karyo. kALacakane grahaNa karIne uMce AkAzataLamAM jaI, hamaNAM huM tamane mArI nAMkha chuM ema kahIne kALacaka mUkyuM. A kALacaka vaja samAna meru parvatano paNa cUro karI zake che, tenA prahAra vaDe bhagavaMta baMne hAthanA agra nakho sudhI DUbI gayA. to paNa bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo, tyAre vicAre che ke - Amane mAravA zakya nathI. to have anukULa upasarga karuM. tyAre saMgamadeva prabhAta vidurte che. loko badhAM bhramaNa karavAne pravRtta thayA. he devArya ! hajI ubhA cho ? [prabhAta thaI gayuM bhagavaMta jJAna vaDe jANe che - tyAM sudhI prabhAta na gaNAya, jyAM sudhI svAbhAvika prabhAta thayela na hoya. A vIsamo upasarga. bIjA AcArya kahe che - huM ApanAthI saMtuSTa thayo chuM. bhagavad ! bolo, Apane zuM ApuM ? tamArA zarIrane svargamAM laI javuM ke mokSamAM laI javuM ? traNe loka tamArA pagamAM pADI dauM. e eka paNa prakAre bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo tyAre sArI rIte pAcho gayo. have kAle upasarga karIza. - x - * niyukti-507 : tAlukAnA mArge jatAM cora maLyA. mAmo-mAmo kahevuM pAraNuM tyAM AMkha marAvatI, pachI subhoma gAme, aMjali, sukSetramAme, viTarUpa. * vivecana-507 : tyArapachI bhagavaMta vAlukA nAmanA gAma tarapha gayA. tyAM mArgamAM 500 coro saMgame vikavya. mArgamAM retI pAtharI dIdhI. pachI te coroe temane "mAmo Avyo * mAmo Avyo" ema karIne mazkarI karI, pachI bhagavaMtanA khabhe caDI beThAM vaja jevuM zarIra karavA lAgyA, jenAthI parvato paNa phUTavA mAMDe. [to paNa bhagavaMta dhyAnathI calita na thayA.]. tyArapachI bhagavaMta vAlukA gayA. tyAM bhikSArthe nIkaLyA. tyAM deve temane AvarIne pIo sAme AMkha mIcakArasvI Adi kare che tyAM taruNI strIo bhagavaMtane mAre che. tethI nIkaLI gayA. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 507 233 tyArapachI bhagavaMta sabhauma jAya che. tyAM paNa bhikSAyayarthei nIkaLyA tyAre deve tene AvarIne - zarIramAM pravezIne strIone aMjali kare che pachI tyAM paNa strIo vaDe mAra khAya che. bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. pachI sukSetra nAmaka gAma che, tyAM jAya che. jyAre svAmI bhikSAne mATe nIkaLyA. tyAre saMgama deve temanAmAM praveza karIne viSakanuM rUpa vikavyuM. tyAM hase che, gAya che ane aTTahAsya kare che. strIo sAme AMkha mIMcakAre che. viduSaka jevA cALA kare che. aziSTa bole che. tyAM paNa bhagavaMtane mAra paDyo. tyAMthI paNa bhagavaMta nIkaLI gayA. pachI malaya gAme gayA. tene niyuktikAra jaNAvatA kahe che - * niyukti -508 - malayagAme, pizAcarUpa ane zivarUpa hastielSa gAme karyuM. oghasaMjJA, pratimA, smazAna, zaka, yamAmRcchA. [eTalA pado che.] * vivecana-508 : tyAMthI malaya gAme gayA tyAM saMgama deve zarIramAM pravezIne pizAyanuM rUpa vikavyuM. bhagavaMtanuM unmatta rUpa vikuvyuM. aviratikapaNuM dekhAtAM lokoe pakaDIne trAsa gujAryo. 238 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tyAre zaka Avyo ane pUche che - bhagavatu Apane saMyama yAtrA varte che, yApanIya avyAbAdha che ? vihAra prAsuka che ? vAMdIne gayo - * niyukti-509 : tosalImAM, kuziSyarUpa, saMdhi cheda karato, mane bahArathI gae mokalela che, vadhya che, mahAbhUtila IndrAliyAe mUkAvyA. * vivecana-509 - tyArapachI bhagavaMta tosalI saMniveze gayA. bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAre te saMgamadeva vicAre che ke A gAmamAM jato nathI, have A ahIM rahelAne upasarga karuM. pachI bALakarUpa vikavIne saMdhi cheda kare che, upakaraNo laI le che Adi. jo koI mAre to kahe che ke mane na mAro, huM zuM jANuM, mArA AcAryae mane mokalelo che. teo pUche che ke te AcArya kyAM che? ahIM bahAra amuka udhAnamAM che. tyAM jaI bhagavaMtane mAre che ane bAMdhI de che. mAratA-mAratA laI jAya che. tyAM bhUtila nAme IndrajAlika hato. teNe svAtine kuMDagrAme joyelA hatA, tyAre te choDAve che ane kahe che - A siddhArtha rAjAnA putra che. tyAre tene mukta karIne pamAve che. pachI bALa sAdhune zodhe che, paNa kyAMya dekhAto nathI tyAre khabara paDI ke A koI devano upasarga hato. * niyukti-510 : mosahi, saMdhi, samAgadha, choDAve che, saSTika, pitAno mitra, tosalI, sAta doraDA, tuTI javA, toralI, mukta. [ATalA pado che.] * vivecana-510 - tyArapachI bhagavaMta mosalI gayA. tyAM paNa bahAra pratimA dayAne rahyA. tyAM paNa saMgama deve bALa sAdhunuM rUpa lIdhuM, saMdhimAgane zodhe che ane pratilekha kare che. bhagavaMta pAse badhAM upakaraNo vikarSe che tyAre loko bALasAdhune pakaDe che ane pUche che - tuM ahIM zuM zodhe che ? tyAre bALasAdhu utare Ape che ke - mArA dhamaciAryane saginA kAMTA na lAge zodhuM chuM jethI ro khAtara pADavAmAM temane takalIpha na paDe. te tAro AcArya kayAM che ? ema pUchIne bhagavaMta pAse jAya che. tenI pharate badhuM jue che. bhagavaMtane pakaDIne lAve che. tyAM sumAgadha nAmano caNika che, je bhagavaMtanA pitAno mitra hato, te bhagavaMtane choDAve che. tyAMthI bhagavaMta toralI jAya che. tyAM paNa te pramANe ja pakaDe che. vizeSa e ke- doraDA vaDe bAMdhavAno prayatna kare che. tyAM temanuM doraDuM tuTI jAya che. e pramANe sAta vakhata doraDuM bAMdhavA chatAM tuTI gayuM. tyAre tosalikAya kSatriyo pAse laI jAya che. te kahe che ke - Ane choDI do, A cora nathI, nirdoSa che. pachI te bALa sAdhune zodhe che, zodhavA chatAM dekhAto pachI saMgamadeve tyAM bALakone bIvaDAvyA, DhephA vagerecI mAryA. ItyAdi vaDe bALako paDatAM-AkhaDatA nAcavA lAgyA. jaIne gAmamAM kahyuM. tethI lokoe AvIne bhagavaMtane mAryo. pachI bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. hatizIrSa gAme gayA. tyAM bhikSAne mATe nIkaLyA. tyAre deve bhagavaMtane ziva rUpe vikavyAM. pachI temanuM pracila-liMgane stabdha karyuM. [kaThaNa karI, ubhuM karyuM e pramANe jyAre aviratika joyA, tyAre uThThANA karIne pITAvyA. bhagavaMta vicAre che ke - A mArI ati gADha apabhAjanA karAve che ane AhAra paNa aneSaNaya karI de che. tethI have huM gAmanA praveza karIza ja nahIM, gAmanI bahAra ja rahIza. bIjA AcAryo kahe che - paMcAla devanA rUpe vikuLaM. tyAre kharekhara ! paMcAla utpanna thayo. pachI gAmathI bahAra nIkaLyo. jyAM mahilA varga hato tyAM vikRta liMga karIne ubho rahyo. tyAre saMgama deve bhagavaMtanI ghaNI ja helanA karavI. je kAraNe zaka vaDe pUjAyo, te rIte sthita rahyA. arthAt lokamAM liMgapUjA pravartI. tyArapachI bhagavaMta ekAMtamAM rahe che. tyAre saMgamadeva mazkarI kare che tamane sthAnathI calita karavAnuM zakya nathI. have gAma Ave eTale joje. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 510 240 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nathI. tyAre khabara paDe che ke A koI devamAyA hatI. - niyukti-511 : siddhApura gayA, cora mAnyA, azvavaNika kauzike choDAvyA, vajagAma, cAlyA. aneSaNA jAmI, bIje dine jANuM, upazAMta che. * vivecana-511 - [ATalA pado che, padano artha A kathAthI jANavo-] pachI bhagavaMta siddhArthapura gayA. tyAM paNa deve temane cora paNe karAvyAM. loko cora samajI bhagavaMtane pakaDI gayA. tyAM keMzika nAme ghoDAno vyApArI hato. teNe kuMDapure bhagavaMtane joyelA hatA. teNe choDAvyA. ne tyAMthI bhagavaMta vagAmamAM gayA, gokuLamAM te divase kSaNa hovAthI badhe ja khIra banAvelI hatI. te saMgama deve ghaNAM ja upasargo karIne rahyo. bhagavaMte vicAryuM ke - cha mAsa gayA. te deva gayo lAge che ama mAnIne bhikSArthe cAlyA. paNa deva jevI aneSaNA kare che, tyAre svAmI upayogavALA thaIne jue che. tethI bhagavaMta aDadhuM cAlIne pAchA Ave che ane bahAra ja pratimA dhyAne rahI jAya che. saMgama deva paNa svAmIne avadhi [vibhaMga ?] jJAna vaDe avaloke che. zuM te bhagna pariNAmI thayA ke nahIM ? tyAre bhagavaMtane pUrvavat ja zuddha pariNAmavALA joyA. tyAre tevA joIne saMgamadeva vicAre che ke Amane kSobhita ke calita karavA zakya nathI. je cha mAse calita na thayA, te dIrdha kALe paNa calita karavA zakya nathI. tyAre bhagavaMtane page paDIne kahe che - je zakae kahyuM hatuM te satya che. bhagavan! mane badhAM mATe kSamA karo. huM bhagna pratijJa thayo chuM ane Apa samApta pratijJAvALA thayA cho. * niyukti -pa12,513 : jAo, bhikSA mATe cAlo, huM kaMI nahIM karuM. mane kaMI kahevAnI jarUra nathI, tyAM ja gharaDI govAlaNe khIra vahorAvI, vasudhArA thaI. cha mAsano anubaddha deve karyo, upasargo karyA. vaja gAmamAM pracalita joIne, vIra bhagavaMtane vAMdIne pAcho pharyo. * vivecana-512,513 - jyAre saMgame kahyuM ke have Apa vicaro, have huM upasarga nahIM karuM, tyAre bhagavaMta kahe che ke - o saMgama! huM koInA kahevAthI ke IcchAthI bhramaNa karato nathI ke rokAto paNa nathI. tyArapachI bIje divase tyAM ja gokuLamAM cAlatA, koI vRddha govAlaNe paSita [vAsI khIra vaDe pratilAbhita karyA. tyAM paMca divo pragaTa thayA. koI kahe che - te divase khIra vaDe lAbha prApta na thayo, tethI bIje divase maLaze ema dhArIne taiyAra karIne pratilAbhita karyA. A tarapha saudharmakAmAM badhAM devo, te divasa sudhI udvigamanathI rahetA hatA. saMgamadeva saudharma karbhe gayo. tyAM zakae tene joIne avaLu mukha karI lIdhuM ane bolyo ke- o devo ! sAMbhaLo. A durAtmA [saMgama deva) che. teNe amArA ke anya devonA cittanI zAMti rAkhI nathI. kAraNa ke teNe tIrthakaranI AzAtanA karI che, tenuM amAre koI kAma nathI. tenI sAthe koIe vAta karavI nahIM, tene tatkALa dezanikAla karo. tyAre kADhI mUkAyelo saMgamadeva devInI sAthe meru parvatanI cUDAe yAnaka vimAna vaDe AvIne rahyo. bAkInA devone Indrae rokI lIdhA. tenI sAgaropamanI sthiti che. te niyuktikAra kahe che - * niryukti-514 + vivecana : - deve nikAla karela te mahartika, Indrano sAmAnika deva devalokathI bhraSTa thaIne mera parvatanI calikAe vimAna vaDe AvIne potAnI strI sAthe parivarIne tyAM rahyo. bAkInuM sAgaropama AyuSya tyAM puruM karaze. IndranA dvArA niSedha karavAthI tenA bhakata devo devalokamAM ja rahyA. * niyukti-515,516 : AlabhikAmAM vidhutakamarendra jinezvaranI bhaktithI vAMdIne jAya che, bhagavaMtanI sAtA pUche che, bole che ke - he prabhu ! Ape ghaNAM upasargo jItI lIdhA che, have thoDAM ja bAkI che. tAMbikAmAM harisaha, zrAvastImAM kaMda pratimAne zaka prabhu pratye namAve che, lokone pratimA avataraNa dvArA vaMdana karAve che. * vivecana-515,516 :tyArapachI bhagavaMta vihAra karI AlaMbhikAe gayA. tyAM vidhutakumArendra tarI Avyo. tyAre teNe vaMdana karIne bhagavaMtano mahimA karyo. pachI kahyuM ke- he bhagavana! huM ApanI zAtA pUchuM chuM. upasargo ghaNA badhA purA. thayA, have thoDAM ja bAkI che. Apane have thoDA kALamAM kevaLajJAna utpanna thavAnuM che. tyAMthI bhagavaMta zvetAMbI nagarI gayA. tyAM vidhukumArendra harissaha bhagavaMtane zAtA pUchavAne Avyo. tyAMthI bhagavaMta zrAvastI gayA. bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM skaMda pratimAno lokamAM ghaNo ja mahimA hato. zako avadhi jJAna prayojya teTalAmAM chaMda pratimAne pUjA karatA ane bhagavaMtano Adara na karatAM lokone jue che. tethI nIce Avyo. te pratimA alaMkRta hatI, rathamAM vaLagI gaI. tyAre zakae te pratimAmAM pravezIne bhagavaMta hatA te mArge prasthAna karyuM. loko saMtuSTa thaIne kahe che - deva svayaM ja cAlyA che. jyAM svAmI hatA tyAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni pa15516 41 jaIne vaMdana kare che. tyAre loko AvarmayA. A devanA paNa deva che ema samajIne bhagavaMtano mahimA karatAM tyAM rahyA. * niyukti-513 - kauzAMbImAM caMdra ane sUryanuM avataraNa vANArasImAM zaka, rAjagRhamAM IzAna mithilAmAM rAja janaka ane dharaNa. * vivecana-517 : tyArapachI bhagavaMta kauzAMbI gayA. tyAM sUrya ane caMdrae vimAna sahita AvIne bhagavaMtano mahimA karyo ane sAta pUchI. vANAsImAM zakrae sAtA pUchI, rAjagRhamAM IzAne sAtA pUchI. mithilAmAM janaka rAjAe pUjA karI ane dharaNendrae priya pRcchA karI. * niyukti-518 : vailimAM bhUtAnaMda, saMsamArapuramAM camarano utpAta, bhogapurAmAM khajUrInA kAMTA vaDe mahendra kSatriye pIDA karI. * vivecana-518 : tyArapachI bhagavaMta vizAlA nagarIe gayA. tyAM bhagavaMte agiyAramuM vaparAtra comAsuM karyuM. tyAM bhUtAnaMde sukhazAtA pUchI, jJAnane vyAkRta karyuM. tyAMthI bhagavaMta suMsumApure gayA. tyAM camarano utpAta thAya che te camaranuM urvaloke gamana jema bhagavatImAM kahyuM che tema jANavuM. tyAMthI bhagavaMta bhogapura gayA. tyAM mAhendra nAmanA kSatriye bhagavaMtane joIne khajurInA kAMTA vaDe huM mAruM" ema vicArI doDyo. A samaye sanakumArendra Avyo. te kahe che - * niyukti-pa19 : sanakumAre vAyoM, naMdigrAme pitAnA mitro vAMghA, meBka gAme govALe mAratA Indra tene trAsa pahoMcADyo. - vivecana-519 : satakumAre AvIne mAhendra kSatriyane trAsa ApI bhagADI dIdho, bhagavaMtanI sukhazAtA AdinI pRcchA karI. tyAMthI bhagavaMta naMdIgrAma gayA tyAM naMdI nAme bhagavaMtanA pitAno mitra hato, teNe bhagavaMtanI pUjA karI. tyAMthI bhagavaMta meMDhikA gAme gayA, tyAM govALe kumarigrAmamAM thayelo tevo upasarga AraMbhatA zakae AvI, tene trAsita karI bhagADyo. * niyukti-520,521 : kauzAMbImAM zatAnika, abhigraha, poSavada ekama, cAtumati, mRgAvatI,. [31/16] 242 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vijaya, sagapta ane naMdA, tavavAdI, caMpA, dadhivAhana, vasumati, vijaya, dhanAvaha, mUlAzekANI, locana, saMpula, dAna, padjyA ATalAM pado che.J. * vivecana-para0,521 - tyArapachI bhagavaMta kauzAMbImAM gayA, tyAM zatAnika nAme rAja hato. mRgAvatI rANI hatI. tavavAdI nAme dharmapAThaka hato. sugupta nAme amAtya hato. tenI patnInuM nAma naMdA hatuM. teNI zramaNopAsikA hatI. te paNa zrAvikA hovAthI mRgAvatInI sakhI hatI. te ja nagaramAM dhanAvaha nAme zreSThI hato, tene mUlA nAme panI hatI. e pramANe teo svakarmamAM joDAIne rahelA hatA. tyAM svAmIe poSavada ekame Avo adabhuta, AvA prakArano abhigraha grahaNa karyo - je dravyAdithI cAra prakAre hato - dravyathI - sUpaDAMnA khUNAmAM rahelAM bAphelA aDada, phogathI DahelI - uMbarAnI pahoLAI. kALathI - bhikSAyaro cAlI gayA pachIno samaya, bhAvathI - rAjaputrI hoya, dAsatvane pAmelI hoya, beDImAM bAMdhelI hoya, mastake muMDita hoya, rotI hoya ane ATha bhaktanI tyAgI - traNa divasanI bhUkhI hoya cUirNimAM * bhojana na karelI eTaluM ja kahyuM che te vahorave, to mAre pAraNuM karavuM kaze, anyathA na kaho. evo abhigraha laI kauzAMbI rahyA. rojero bhikSAcarcA mATe nIkaLe che. zA mATe ? bAvIze parISaho bhikSAyamAM udIrAya che. e pramANe cAra mAsa kauzAMbImAM gayA. tyArapachI naMdAne ghera pravezyA, tyAre bhagavaMta che tema teNIe jANyuM. tyAre te parama AdarathI bhikSA lAvI bhagavaMta nIkaLI gayA. teNIne adhRti thaI. teNIne dAsIe kahyuM - A devArya rojeroja ahIM Ave che. tyAre naMdAe jANyuM ke nakkI bhagavaMtane koI abhigraha che. tyArapachI tene satata AvI adhRti thavA lAgI (ke have zuM karavuM ? teTalAmAM sugupta amAtya Avyo. tyAre te kahe che - kema avRti karo cho ? teNI bolI, amAtyane kahyuM - tamArA amAtyapaNAnuM zuM mahatva, jo ATalA kALamAM svAmIne bhikSA prApta na thAya. tamArA vijJAnanuM zuM, je Amano abhigraha tame ne jANI zako ? teNe naMdAne AzvAsana ApyuM - kALe divasa thayA pachI je kaMI thAya, te badhuM banatuM karI chuTIza. A kathA pravartatI hatI. teTalAmAM vijayA nAme prAtihAriNI aTavI. teNIe mRgAvatIne kahyuM - te koI kAraNathI AvelI che. teNIe te vAta sAMbhaLIne mRgAvatIne kahI. mRgAvatI paNa te sAMbhaLIne ghaNI duHkhI thaI te ceTaka rAjAnI putrI ghaNI ja adhRti karavA lAgI. rAjA Avyo ane pUche che, tyAre kahe che - tamArA rAjyathI mAre zuM lAbha ? Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni pa20,521 243 A pramANe bhagavaMta ATalA kALathI bhramaNa kare che, paNa temane bhikSAmAM zo abhigraha che, te jANatA nathI. ahIM bhagavaMta vicare che, te paNa tame jANatAM nathI. teNe paNa AzvAsana ApyuM ke - huM kAle evuM kaMIka karIza jevuM thaI zake. pachI sugupta amAtyane bolAvIne kahyuM - bhagavaMta padhAryA che, te zuM tame jANatA nathI. A cothA mAsa bhagavaMtane AvyAne thayo che. tyArapachI tatvavAdIne bolAvIne zatAnIka rAjAe pUchyuM- tamArA gharmazAstramAM badhAM pAkhaMDanA AcAro Ave che, te kaho * x - teoe kahyuM - ghaNAM abhigraho hoya che, jANatA nathI ke zo abhigraha hoya. kemake dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI abhigraho hoya che, vatI picaiSaNAo sAta che, pAnaiSaNAo sAta che, [zI khabara paDe ?]. tyAre rAjAe badhe ja lokone AjJA karI, temaNe paNa paraloka kAMkSAthI karyuM. bhagavaMta padhAryA. teo te eke prakAre grahaNa karatAM nathI. * x- A tarapha zatAnIka rAjA caMpAmAM dadhivAhana rAjAne pakaDavA - jitavA nIkaLelo. eka rAtrinA naukaTaka vaDe gayelo. ociMtI nagarIne gherI lIdhI. tyAMthI dadhivAhana rAjA nAsI gayo. zatAnIka rAjAe 'cakjhaho' - jene je levuM hoya te laI le - evI ghoSaNA karI. e pramANenA cad grahamAM dadhivAhana rAjAnI rANI dhAriNI ane tenI putrI, vasumatIne koI nAvike grahaNa karelI, paNa rAjA nIkaLI gayelo. te nAvika kahe che - A mArI patnI thaze. paNa A bAlikAnuM huM vecANa karIza. dhAriNI te mano mAnasika du:khathI vicAre che - A mArI putrIne na jANe kevuM bhaviSya prApta thaze, evA duHkhamAM ja teNI mRtyu pAmI. pachI te nAvikane ciMtA thaI ke meM A khoTuM kahI dIdhuM ke - A mArI prI thaze. AnI putrIne tema kahIza nahIM. kyAMka e chokarI paNa marI jaze. to mane kaMI mUlya maLaze nahIM. tyAre te nAvika te vasumatI [caMdanA ne hATamAM lAvyo ane teNIne vecavA mATe ubhI karI. dhanAvaha zreSThIe teNIne joI. alaMkAra rahita chatAM ATaluM lAvaNya che. teNI avazya rAjA ke IzvaranI putrI hovI joIe. teNIne koI Apatti na thAya, te jouM. jeTaluM mUlya nAvike kahyuM, teTaluM ApIne laI lIdhI. zeThe vicAryuM ke tenI sAthe mAre nagaramAM javuM - AvavuM sAru paDaze. laIne potAne ghera gayo. teNIne putrIrUpe svIkArI, tene snAna karAvaDAvyuM. mUlAne paNa teNe kahyuM - A tArI putrI che. e rIte teNI potAnA gharamAM hoya tema sukhe sukhe rahevA lAgI. caMdanAe paNa tyAMnA dAsa-parijanAdi lokane zIla ane vinaya vaDe badhAMne potAnA karI lIdhA. te badhAM manuSyo kahevA lAgyA aho ! A zIlavaMdanA che. teNInuM bIjuM nAma e rIte caMdanA thaI gayuM. e pramANe kALa jAya che. tyAMnI gRhiNIne apamAna lAgatuM hatuM teNI IrSyA 244 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paNa karatI hatI. te mUlA vicAratI hatI ke koNa jANe ? zeTha Ano svIkAra karI leze to ? tyAre huM gRhanI asvAmInI thaI jaIza. caMdanAnA vALa atIva dIdha ane ramaNIya tathA kALA hatA te zreSThI madhyAhai janavirahita kALe Avyo. tyAre koI ja na hatuM ke je zeThanA baMne paga dhoI Ape. tyAre caMdanA pANI laIne nIkaLI. zeThe tene rokI, to paNa teNI dharAra pANI lAvI, tyAre zeThanA paga dhotA-dhotA vALa chuTI gayA. te vakhate caMdanAnA vALa nIce kAdavamAM na paDe e hetuthI zeThanA hAcamuM bhInuM kASTha hatuM tenA vaDe dhAraNa karyA ane pharI caMdanAnA vALane bAMdhI dIdhA [aMboLo laI lIdho. mUlA zeThANI A badhuM avalokana jALImAM rahIne jotI hatI. teNIe vicAryuM ke have kArya bagaDaze. zeTha Ane game te rIte paraNaze. tyAre mArI koI kiMmata nahIM rahe. "vyAdhi ugatI hoya tyAM ja DAmI devI sArI." ema vicArIne jevA zreSThI bahAra gayA ke turaMta ja mUlA zeThANIe vANaMdane bolAvIne caMdanAnuM muMDana karAvI dIdhuM. beDImAM baMdha karAvIne khUba mArI. tyAre bIjA parijane tene rokI. * x * mUlA zeThANIe DarIne teNIne koI gharamAM nAMkhI daI, koThArane mudrita karI dIdho. tyArapachI zeThe anukrame pAchA AvatA teNe pUchyuM ke - vaMdanA kyAM che ? koIpaNa kaMIpaNa DarathI kahetA nathI. zeThe vicAryuM ke kadAca upara ramatI haze. e pramANa rAtre paNa pUchyuM, javAba na maLatAM zeThane thayuM ke - nakkI sutI haze. bIje divase paNa teNI jovAmAM na AvI. trIje divase dabANa karIne zeThe pUchyuM - have mane jaldI kahe, nahIM to huM tane mArIza. tyAre eka vRddha dAsI hatI, te vicAre che ke - have mAre jIvIne paNa zuM kAma che ? te bicArI caMdanA jIve to sAruM teNIe zeThane kahI dIdhuM ke - caMdanA amuka gRhamAM baMdha che. zeThe jaIne te ghara kholI nAMkhyuM. caMdanAne bhUkhathI haNAyelI joI. bhAta mATe zodha karI, paNa te gharamAM rAMdhelA na hatA tyAM teNe bAphelA aDada joyA. teNIne te supaDAnA khUNAmAM laIne ApyA. tyArapachI zeTha luhAranA ghera gayo. teNInI beDI chedI nAMkhu. tyAre te caMdanA potAnA kuLanuM smaraNa karavA lAgI. DahelI - uMbarA upara beThI. tenA hRdayamAM A vicArothI teNI raDavA lAgI. bhagavaMta tyAM padhAryA. teNIne vicAra Avyo ke bhagavaMtane huM kaMIka ApuM. mArA A adharmanuM phaLa che. pachI bhagavaMtane pUchyuM ke - Apane A bAkuLA, kahyuM che ? bhagavaMte turaMta hAtha phelAvyA. kemake bhagavaMtanA cAre abhigraho pUrNa hatA. tyAM pAMca divyo pragaTa thayA. caMdanAnA vALa pUrvavat ja lAMbA-kALA-suMvALA thaI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni para0,521 45 gayA. teNInI beDIo paNa ApoApa tuTI gaI. tenA pagamAM sonAnA jhajhA thaI gayA. devoe caMdanAne tyAre sarva alaMkAro vaDe alaMkRta karI dIdhI. te vakhate tyAM devarAja zaka Avyo. sADA bAra karoDa suvarNanI vasughArA paDI arthAt dhananI vRSTi tyAM thaI. kauzAMbImAM sarvatra udghoSa thaI gayo ke kaMI puNyavaMtIe Aje bhagavaMtane pratibaMbhita karyA? tyA rAje aMtaHpura sahita Avyo. tyAre tyAM saMpula nAme dadhivAhana rAjAno kaMcuDI paNa Avyo. tene bAMdhIne lavAyo tyAre caMdanAe oLakhyo. tyAre te page paDIne ghaNuM ja rUdana kasvA lAgyo. rAjAe pUchyuM ke A koNa che ? tyAre saMpule kahyuM ke - A dadhivAhana rAjAnI putrI che. mRgAvatI bolI uThI, are ! mArI bahenanI putrI-bhANeja che ? amAtya paNa potAnI patnI sAthe Avyo. vaMdana kare che. bhagavaMta mahAvIra paNa tyAMthI nIkaLI gayA. tyAre te rAjA te vasudhArAne grahaNa karavA gayo, tyAM devarAja zako tene rokyo. A dhana caMdanAne Apo, kemake caMdanAnuM ja che. jyAre caMdanAne pUchyuM, tyAre teNI kahe che - mArA pitAne A dhana Apo. tyAre zreSThIe te dhana grahaNa karyuM. tyArapachI devarAja zake zatAnIkane kahyuM - A caMdanA carama zarIrI che, mATe ane saMgopana karIne rAkhaje, bhagavaMtane kevaLajJAna upaje tyAM sudhI saMrakSaNa karaje. A bhagavaMtanI pahelA ziSyA che. tyAre sAme te kanyAne aMtaHpuramAM rAkhI, moTI thavA lAgI. bhagavaMtane cha mAsamAM pAMca divasa bAkI hatA tyAre bhikSA prApta thaI. te mUlA lokamAM tiraskAra ane helaNA pAmI. * niyukti-522 : pachI sumaMgala gAme, sanatakumAra, sukSetra gayA, mahendra, pAlaka gAme vAtila vaNika amaMgala mAnI potAnI talavAra laI doDyo. * vivecana-pa22 :- bhagavaMta tyAMthI nIkaLIne sumaMgala nAme gAmamAM gayA. tyAM sanakumAra Ave che, vAMde che, sukhazAtA pUche che. - bhagavaMta tyAMthI sukSetramAM gayA. tyAM mAhendra sukhazAtA pUchavAne Avyo. - tyAMthI bhagavataM pAlaka nAmanA gAme gayA. tyAM vAta bala nAme vaNika yAtrAne mATe jato hato. amaMgala thayuM ema mAnIne talavAra laIne doDyo. te joIne tyAM rahelA siddhArtha vyaMtare potAnA hAthe 46 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ja te vaNinuM mAthuM chedI nAMkhyuM. * niyukti-pa23 : caMpAmAM vaSaravAsa, yakSendronuM AvavuM, svAdidatta dvArA pRcchA, uttara Apavo, be prakAre upadeza, be bhede pratyAkhyAna. * vivecana-pa23 : tyArapachI bhagavaMta caMpAnagarI gayA. tyAM svAti dad zAhmaNanI agnihoma zALAmAM vasati meLavI, bAramuM comAsuM karyuM. tyAM caumAsI tapane ArAdhyo. tyAM pUrNabhadra ane mANibhadra baMne pakSo saginA paryApAse che. cAra mahinA pUjA kare che. te pUjA joIne svAtidatta vicAre che ke - A evuM zuM jANe che ke - be devo temanI pUjA kare che ? tyAre vivAdanI IcchAthI pUche che - "AtmA vaLI koNa che ?" bhagavaMte kahyuM - "huM chuM" ema je kahe che, te AtmA che. te AtmA kevo che ? te sUma che. huM tema mAnato nathI. kemake - zabda, gaMdha ItyAdi A AtmAmAM dekhAtA nathI. te Indriya vaDe grAhya nathI. nA, tema nathI, sUma hovAthI Indri vaDe grAhya nathI. Indriyone atikrAMta karyA pachI dekhAya che. cakSu vaDe dekhAto nathI. bhagavad ! pradezanA zuM che ? pratyAkhyAna zuM che ? bhagavaMte kahyuM- he svAtidatta ! pradezanA be prakAre che - dhArmika ane adhArmika. pradezana eTale upadeza. pratyAkhyAna paNa be bhede che - mUlaguNa ane utaguNa. A-A pado vaDe svAtidare temane jJAnI jAmyA. tyArapachI bhagavaMte tyAMthI nIkaLIne vihAra karyo. * niyukti -pa24 : jaMbhika gAma, jJAna utpatti Indra batAvI, mejhika gAme amarendrae vAMgha ane sukhazAtA pUchI. * vivecana-para4 : bhagavaMta jaMbhika gAme gayA. tyAM zaka Avyo. vaMdana karI, nATya vidhi dazaviIne jaNAve che ke - ATalAM divasomAM kevalajJAna upajaze. tyAMthI bhagavaMta meMTikagAma gayA. tyAM camane vaMdana karI, sukha zAtA pUchI vadaMna tathA pRcchA karIne gayo. * niyukti-pa5 :chamANI, govALa, kAnamAM sIsuM nAMkheluM. madhyama pApAnagarI, khaka vaidha, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni para5 24 248 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 siddhArtha vaNipha, khIlA kheMcyA. * vivecana-pa5 : tyArapachI bhagavat chammANI nAmaka gAme gayA. tyAM bahAranA sthAne pratimAM dhyAne rahyA. tyAre bhagavaMtanI pAse koI govALa be baLada choDIne gAmamAM gayo. gAyo dohIne nIkaLyo. te baMne baLado aTavImAM caravAnA mATe cAlyA gayA. tyArapachI te govALe AvIne pUchayuM, he devAryaka!te baMne baLada kyAM gayA ? bhagavaMta mauna ja rahyA. tyAre te parikupita thayelA govALe bhagavaMtanA kAnamAM vAMsanA khIlAo nAkhI dIdhA. eka eka kAnamAM nAMkhyo ane bIjo khIlo bIjA kAnamAM nAMkhyo. jyAre te baMne khIlA kAnamAM ebIjAne coMTI gayA, tyAre bahAranA bhAganA khIlA kApI nAkhyA. jethI bIjo koI te khIlAne bahAra kheMcIne kADhI na zake. keTalAMka kahe che - eka ja khIlo hato, je bIjA kAnathI nIkaLyo tyAre bIjI bAjuthI tene bhAMgI nAMkhelo hato bipRSTha rAjAe baMne kAnamAM tapeluM sIsuM reDAveluM te kAraNe bhagavaMta mahAvIranA kAnamAM kaTazalAkikA - coranA khIlA naMkhAyA. bhagavaMte tenA dvArA vedanIya karma udIrNa thayA. tyAMthI bhagavaMta madhyamA pApAmAM gayA. tyAM siddhArtha nAme vaNika hato. tenI ghera bhaNavaMta gayA, teno mitra kharaka nAme vaidha hato. te baMne siddhArcanA ghera hatA. bhagavaMta bhikSArthe gayA. vaNike vaMdanA ane stuti karI. vaidhae tIrthakarane joIne kahyuM - aho! A bhagavat sarva lakSaNathI saMpUrNa che, to sazalya kema jaNAya che. tyAre te vaNike saMbhrAMta thaIne kahyuM - jone kyAM zakya che ? vaidhe nirakhatA kAnamAM zalya jaNAyuM. te vaNike mitrane kahyuM ke - A zalya dUra karavuM joIe. te mahAtapasvI hovAthI ApaNane punya thaze. bhagavaMta nipati kama hovAthI cikitsAne IcchatA nathI. tyAre bhagavaMtane jyAre udhAnamAM pratimA dhyAne rahelA joyA, te baMne mitro padhi laIne gayA. tyAM bhagavaMtane taila vaDe mAlIza karyo - mardana karyuM. pachI ghaNAM manuSyo vaDe caMtrita karIne, AkAMta karyA. pachI sANasIthI pakaDIne khIlA kheMcyA. tyAre lohI sahita zalAkA kheMcAI. te baMne khIlA kheMcavAthI bhagavaMtanI rADa phATI gaI. te rADa vaDe manuSyo uchaLI paDyA. te udhAna mahAbhayaMkara thaI gayuM. devakuLa paNa bhayaMkara thaI gayuM. tyArapachI saMrohaNI auSadhI vaDe ghA rujhAvI dIdhAM ane tyAM ja bhagavaMtane guNakArI thayuM. pachI vaMdana karI, kSamA mAMgIne baMne gayA. badhAM upasargomAM keTalAM upasargo duSita hatA ? kaTapUtanA vaDe karAyelo sIta upasarga, kALacaka ane A zalyane bahAra kheMcavA te durviSaha hatA athavA jaghanyamAM utkRSTa upasarga kaTapUtanAno zIta upasarga hato, madhyamomAM utkRSTa te saMgame mUkela kAlacaka hatuM ane utkRSTomAM utkRSTa te A zacanuM uddharaNa hatuM. A pramANe govALathI upasarga zarU thayA, govALa vaDe pUrA thayA. khIlA ThokanAra govALa sAtamI naDe gayo. khaka vaidha ane siddhArtha vaNika baMne devaloke gayA. jo ke temaNe tIvra vedanA udarela hatI, paNa zuddha bhAva hovAthI sva gayA. * niryukti-526 - jaMbhika gAmanI bahAra, juvAlikAnA kinAre, yAma kheDUta, zAlavRkSa nIce, jIrNa caMtya najIka, cha tapa, ukuTuka Asane, kevaLajJAna thayuM. * vivecana-para6 : tyAMthI bhagavaMta jaMbhika gAme gayA. tyAMthI bahAra koI jIrNa caityanI samIpe, * x * bAju vAlikA nadInA kinAre, uttarIya kULe, cAmAka gRhapatinA kASThakaraNa kSetramAM, zAlavRkSanI nIce, ukaTaka niSadhA vaDe, godohika Asane AtApanA vaDe AtApanA letA, nirjaLa cha bhakta vaDe. vaizAkha suda-10nA divase hatotara napsmAM caMdrAMno yoga thatA prAcInagAminI chAyA abhinivRtA pauruSInA pramANa prAptimAM dhyAnAMtarikAmAM vartatA bhagavaMtane ekaQvitarka vyatikrAMta thaI ane sUkSma kriyA anivRtti prApta na thayela tyAre zreSTha evA kevaLajJAna ane darzana utpanna thayAM. have tapa vaDe kevaLajJAna thayuM, te kAraNe bhagavaMte je tapanI sevanA karI - je tapo AdaryA, tene jaNAve che. * niyukti-527 : vIravara mahAnubhAva vaDe je tapa chAzukALamAM AcarAyA, tene yathAkrame huM varNavIza. * vivecana-para3 - vIvara mahAnubhAve je tapa chAkALamAM AcarelA che, jene nityasaMbaMdhathI anukrame - je kramathI bhagavaMte AyaryA - ArAdhyA che te kramathI huM kahIza. te A pramANe - * niyukti -528 thI pa33 : - nava caumAsI, cha be mAsI upavAsa karyo. bhara mAsa kSamaNa, borapaMdara upavAsa [AdhamAsa kSamaNa karyA. - eka chamAsI, be traNa mAsI, be aDhImAsI, be doDha mAsInA upavAsa bhagavate karyA hatA. - bhaddhA ane mahAbhadrA patimAM, tyArapachI savato bhadra pratimA anukrame be, cAra ane daza divase pAraNA vinA satata ArAdhI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni pa28 thI pa33 249 - vatsA nagarImAM gaucarInA abhigrahayukta cha mAsamAM pAMca divasa ocho tapa pIDA pAkhyA vinA karyo. - bAra upavAsa sahita mahAtmA evA maunI bhagavate eka bikI pratimA aThThamabhakta vaDe ekaika chellI rAtrie karI. - bhagavaMte rara9 chaThTha karyA. tathA cotha bhakata tapa ke nitya bhakta [ekAsaNu bhagavaMte kadApI karyuM nahIM * vivecana-pa28 thI pa33 - - nize nava caumAsI tapa, tathA cha bemAsItapa upavAsa karyo. viAna zabda parokSa-Ata Agama vAdanA sUcaka che. bAra mAsakSamaNo ane 32 ardhamAsakSamaNanA upavAsa bhagavaMte karyA. - nize eka chamAsI, be trimAsInA upavAsa karyo. tathA aDhI mAsathI niSpakSa evo tapa-upavAsa athavA aDhI mAsI be vakhata karI. ahIM tra zabda kriyAnA anukarSaNArthe kahyo che ane be ja doDhamAsI athati sArdhamAsI tapasvI rahyA. - bhadrA ane mahAbhadra pratimA ane pachI sarvato bhadrA pratimAe bhagavaMta rahyA. 'anubaddha' ema joDavuM. A traNe pratimAnuM anukrame divasa pramANa A pramANe - be, cAra ane daza divasa haya. anubaddha - satata. - gaucarI saMbaMdhI abhigraha, tenA vaDe yukta tapa te pAMca divasa nyUna chA mAsa karyo, temAM apIDita rahyA. vasA eTale kauzAMbImAM rahIne. - daza ane be arthAt bAra saMkhyAthI A mahAtmA mauna rahIne eka samikI pratimA - X * ArAdhI. kaI rIte ? amabhakta ati traNa rAtrinA upavAsa vaDe. yata - prayanavALA, ekaika caramarAtri nipajJa. - 229 vakhata cha tapa karyo. te bhagavaMte kayAreya nitya bhakata soya bhakta karelo na hato. e pramANe jANavuM. * niyukti-534 thI 536 : - bAra varSathI adhika tapakALa, jaghanya tapa chano hato ane vIra bhagavaMtanA badhAM tapakarma nirjaLa hatA. - bhagavaMtano pAraNAkALa 349 divasano hato. ukuTukAsane rahIne bhagavaMte seMkaDo pratimA vahana karI. - pravajyAno eka divasa, tene umerIne, sarva saMkalanA karatAM je prApta thAya, te mArI pAsethI sAbhaLo. * vivecana-pa34 thI pa36 : - bAra varSathI adhika, bhagavaMtano dAkALa hato tyAre cha bhakta ati be ahoraNa upavAsa lakSaNa rUpa te jaghanya tapa hato tathA badho ja tapakarma bhagavaMtavIre nirjaLa-pANI pIdhA vinAno karelo. 25o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ema kahevAya che ke - kSIra Adi drava AhAra bhojana kAle prApta hoya te sivAya pANIno paribhoga karyo nahIM. pAraNAnuM kAlamAna pratipAdita karavA kahe che - - 349 divasano bhagavaMtano pAraNAkALa hato tathA ukuTuka niSadhA - sthiti pratimA seMkaDo vahana karI. - pravajyA saMbaMdhI evo divasa te pahelo. ahIM ukata lakSaNa divasagaNamAM umerIne saMkalita karatAM je prApta thAya, te sAMbhaLo. * niyukti -537,538 :- - bAra varSa ane sADA cha mAsa bhagavaMta vIravarano A chaThastha paryAyi hato. [tema gAthArtha kahyo.] - e pramANe tamoguNamAM te muni mahAvIre anukrame vicaraNa karatAM ghora parISahanI senAne AdhyAsita-sahana karI. * vivecana-537,538 :- (niyukti dIpikAmAM vistRta vivecana che.] - gAthArtha mujaba niryuktinuM vivecana dhRtikAre karela che. - ukata prakAre tapoguNomAM sta, kramathI, trikAlAvasthAmAM jagatu che, tema mAnatA hovAthI muni, vicaratA-vicaratA, rauddha evI parISahonI senAne mahAvIre sahana karI. * niyukti-pa39 : anaMta jJAna uw thayuM, chAzasthika jJAna naSTa thaI. saMinA saMpAd, mahArona vana udhAnamAM gayA. * vivecana-539 : - utpanna * pragaTa thayuM, 3naMta - zeyanA anaMtapaNAthI ane saMpUrNa Droya viSayapaNAthI kevaLa eTale anaMta. - chADAsthika jJAna [matyAdi cAra] naSTa thatAM. - satrimAM mahasenavana udhAnamAM pahoMcyA. kema ? te kahe che - bhagavaMtane jJAnarananI utpatti pachI turaMta ja cAre prakAranA devo paNa AvI gayA hatA. tyAM pravajyA svIkAranAra koI vidhamAna na hatuM. e pramANe bhagavaMte jANIne viziSTa dharmakathanane mATe pravRta na thayA. tyArapachI tyAMthI bAra yojanamAM madhyamA nAme nagarI hatI, tyAM somilArya nAme brAhmaNa hato. te yajJa karavAne udhata thayelo ane temAM agiyAra upAdhyAyo nizce AvelA hatA. te agiyAre caramazarIrI hatA. tethI tene jANIne jJAnotpatti sthAnamAM mahattva mAtra devapUjA e AcAra che, tema samajIne anubhUta dezanA mAtra karIne asaMkhyAta karoDa devo vaDe parIvarIne, devodhotI saMpUrNa paMtha-mArgane udhota karatAM ane devo dvArA parikalpita kamaLo upara caraNone mUkatA-mUkatA A mayamAM nagarInA mahAsenavana udhAnamAM padhAryA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 539 raspara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 [ahIM nave kamaLomAM kaI rIte paga mUke be sivAyanI kamaLo kaI rIte dekhAya, kamaLa kevA hatA ? ItyAdi varNana mUrNimAM khAsa jovuM.). * niyukti-54o : deva ane manuSyonA rAja vaDe pUjita, prApta dharmavira cakavatAMva, bIju samosaraNa madhyamA pApA nagarImAM thayuM. * vivecana-540 : te ja bhagavaMta deva ane manuSyonA rAjA vaDe pUjAne prApta thayA. kema ? zreSTha dharmanuM cakravartItva arthAtu prabhutva pAmyA. pharI bIjuM samosaraNa cAyuM. - x * kyAM ? madhyamA pApA nagarImAM, ahIM jJAnotpatti sthAnakRta pUjAnI apekSAthI bIjuM, ema jANavuM. * niyukti -pa41 - tyAM somila AI brAhANa, tenA vAkAle, payura jana ane jAnapada yajJapaTamAM AvelA hatA. * vivecana-541 : madhyamA pApAmAM somilArya brAhmaNa hato. tenA dIkSA kALamAM arthAt yAga kALamAM viziSTa nagaravAsI loka samudAya ane sAmAnya loko, janapadamAM thanAra che jAnapadA arthAt dezanA loko yajJa pATe AvelA. * niryukti -pa42 + vivecana : yajJapATakanI uttara bAjue ekAMtamAM ane alaga, pachI devo ane dAnavendroe jinendrano mahimA karyo. athavA karatA hatA. A ja arthane kaMIka vizeSatAthI bhASyakAra kahe che - * bhASya-115 + vivecana : bhavanapati, vyaMtara, jyotika ane vimAnavAsIoe sarva Rddhi vaDe. hetubhUtapaNe parSadA sahita jJAnotpatti mahimA karyA. have samosaraNa vaktavyatAne prapaMcathI kahe che - * niyukti -543 - (1) samosaraNamAM, (ra) keTalA, (3) rU5, (4) pRcchA, (5) uttara, (6). zrotAnA pariNAma, (9) dAna, (8) devamAlya, () mAlyAnayana tIrthamAM. A pramANe dvAra gAthA kahI che. * vivecana-pa43 - (1) samosaraNa vidhinuM kathana - je devo je prAkArAdi, jevA prakAre kare che te. (2) bhagavaMta keTalI sAmAyika kahe che ane manuSyAdi svIkAre che te. athavA kayA bhU bhAgathI apUrva ke ardaSTa samosaraNamAM sAdhu vaDe avAya che (3) bhagavaMtanuM rUpa, (4) kayA utkRSTa rUpANAthI bhagavaMtane prayojana che e pramANe pRcchA ane kAryottara vaktavya. athavA eka sAthe keTalAM loko hRdayagata saMzayane pUche che. (5) vyAkaraNa * bhagavaMtanuM vaktavya, eka sAthe saMkhyAtIta loko pUche to paNa bhagavaMta uttara Ape che te athavA prasta-uttara e eka ja dvAra che. (6) zrotAmAM pariNAmanuM vakatavya. jemake - sarve zrotAne bhagavaMtanI vANI potAnI bhASAmAM pariName che. (3) dAna-vRttidAna ane prItidAna cakravartI Adi keTaluM Ape che - tIrthaMkaranI pravRttinuM kathana karanArane, tenI vaktavyatA (8) devamAlya - gaMdha prakSepathI devo saMbaMdhI je mAlya - balI Adi. koNa kare ? keTaluM parimANa ? (9) mAlyAnayananI je vidhi che, tenI vaktavyatA ane paurUSI atikAMta thatA tIrtha - gaNadhara dezanA kare che. - gAthA samudAyArtha kahyo, have pratidvAre avayavArtha kaheze - * * * * * A samosaraNamAM, zuM bhagavaMta jyAM dharma kahe, tyAM ja niyamI thAya ke na tAya, te zaMkA nivAravA paheluM dvAra varNave che - * niyukti-pa44 - jyAM apUrva samosaraNa, jyAM mahahika devo jAya, vAyu-udaka-yuSa vAdaLa, traNa prakAro ane abhiyogika devo. * vivecana-544 : je kSetramAM apUrva samosaraNa hoya tathA jyAM bhUta samosaraNa phogamAM mahartika devo Ave, tyAM reNu Adi nivAravA vAyu, bhAvi reNunA saMtApane nivAravA jaLanA vAdaLa, pRthvInI vibhUSArthe puSa vAdaLa, traNa gaDho te badhuM Abhiyogika devo kare che. pasInA samosaraNamAM niyama nathI. e rIte sAmAnya samosaraNa karaNa vidhi kahI, have vizeSa vidhi kahe che - * niyukti -pa45 - maNi, suvarNa, ratanathI cikita bhUmibhAga, cotarapha sugaMdhI, eka yojananA aMtaramAM devo vividha anAmaya kare che. * vivecana-pa4pa : caMdrakAMtAdi maNi, deva kaMcana, IndranIlAdi rano ke sthaLathI utpanna maNI, jaLathI utpanna rano vaDe citrita, bhUbhAga badhI dizAmAM sugaMdhI gaMdhayukta, devo yojanA parimANamAM vividharUpe kare che. - x * x - * niryukti-546+vivecana : biMTa sahita, sugaMdhI, jalaja-sthalaja divya puSponI jema atIva prasaratI gaMdhavALA, paMcavarNA puSponI varSA kare che. *x - * niryukti -pa40 thI pa50 : maNi kanaka ranothI jaDela toraNo cAre bAjuthI vimurte che. te toraNo cho, putalIo, magaramukha, dhajA, svastikAdi sahita jANavA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 540 thI 550 ra3 nathI jaDela traNa pAkAra sura gaNendro vipharve che, te traNe gaDha maNi ane kaMcananA kAMgarAthI zobhita hoya che. abhyatara madhyama ane bahAra ema traNa gaDha anukrame vaimAnika, jyotiSa ane bhavanapati kare che. je rana, kaMcana ane rUpAnA hoya che. maNi-rana-suvarNanA kapizIrSako sarva ratanayukta dvAro, sarva ratnamaya vaja, patAkA, toraNAdi ce che. * vivecana-543 thI 550 : maNi-kanaka-ranathI cikita cAre dizAmAM toraNo vikarSe che. chama, khaMbhanI putaLI, magaramukhopalakSANa, dhvajA, svastikAdi saMsthAnanI canA vizeSa, te badhuM tyAM zobhe che. A badhuM vyaMtara devo kare che. traNa zreSTha prAkArane ranothI cikita tyAM suragaNanA Indro maNi, suvarNanA kapizIrSakathI vibhUSita vikarSe che. te A rIte - atyaMtara, madhya ane bAhya, te. anukrame vaimAnika, jyotika, bhavanapati vaDe traNa prakAro vidurvAya che. rananogaDha vaimAnika kare, suvarNano jyotiko kare ane rUpAno gaDha bhavanapati kare che. karizirSako maNi-ratna-hemamaya hoya che. temAM pahelA prAkAramAM paMcavarNI maNImaya vaimAniko kare. bIje vividha ranamaya jyotiko kare, trIje hemamaya bhavanapati kare tathA sarva ratanamaya dhAro kare che. ItyAdi gAcAryavata - x * x - jANavuM. * niyukti-pa51 + vivecana : tyArapachI cotarapha kRNa agaru, kuMkuruka mizra gaMdha vaDe manahara evI dhUpaghaTikAne devo vidurve che. * niyukti-pa52 + vivecana : tIrthakaranA pAdamUlamAM paDatA evA devo utkRSTa siMhanAda kare che. utkRSTa-harSa vizeSa prerita dhvani. vaLI kalakala zabdathI badhI dizAmAM yukta ane saMpUrNa evo kalakala kare che. * niyukti-553 : caityavRkSa, pITha, chaMdaka, Asana, chatra, cAmara te sivAya bIjuM je kaMI karavA yogya hoya te vANavyaMtara devo kare che. * vivecana-papa3 : bhagavaMtanI uMcAIthI bAra gaNuM azoka vRkSa, tenI nIce ranamaya pITha, tenI upara deva chaMdaka, tenI madhyamAM siMhAsana, tenI upara chatrAtichama. yAmAM hAthamAM rahela be cAmara, pA saMsthita dharmacaka ane ja bIjA vAyu-udakAdi karmavya che, tene vyaMtara devo kare che. prazna - zuM jyAM je samosaraNa hoya, tyAM A Avo niyoga che ke nathI ? te kahe che - * niyukti -pa54 :sAdhAraNa samosaraNamAM A pramANe, RddhimAna hoya te deva ekalo 254 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paNa samosaraNa e, alpaBddhika deva mATe bhajanA jaNAvI. * vivecana-papa4 : sAdhAraNa samosaraNamAM jyAM devendro Ave che, tyAM A ja niyoga che, jayAM AddhimAna samosare che - koI Indra, sAmAnikAdi. tyAM ekalo ja te prAkArAdi badhuM kare che. mUla TIkAkAre paNa kahela che ke - jayAM Indro AvatA nathI, tyAM bhavanavAsI Adi samosaraNa kare ke na paNa kare te bhajanA. * niryukti -555 - sUryodaye ane pazcimamAM prabhu pUrvadvArethI praveza kare che. be pauo upara caraNo ane anya sAta mArgamAM hoya che. * vivecana-555 - deva tipAdita samosaraNamAM pahelI ane chellI parisimAM pUrva dvArethI AvIne bhagavaMta praveza kare che. kaI rIte ? devatA racita baMne sahasa kamaLa upara baMne pagane sthApe che. mArgathI ane pAchaLa sAta bIjA kamaLa bhagavaMtane cAle che. pachIpachInA kamaLa upara paga mUkIne bhagavaMta AgaLa-AgaLa cAle che. * niyukti -pa56 - pradakSiNA karI pUrvamukha rahI, traNa dizAmAM devakRta pratirUpako, yeSTha gaNadhara ke bIja gaNadharo agni khUNAmAM nITa bese. vivecana-papa6 - bhagavaMta pUrva dvArethI pravezIne azoka vRkSane pradakSiNA karIne, pUrvAbhimukha bese che. zeSa traNa dizAmAM siMhAsanayukta tIrthakara AkRti devakRta hoya che - 4 - bhagavaMtanA pAdamUle eka gaNadhara vaDe avirahita hoya che. te jyeSTha ke anya hoya. prAya:jayeSTha hoya te jayeSThagaNi ke bIjA agni khUNAmAM bhagavaMtanI nIkaTa bhagavaMtane praNAma karIne bese. bAkInA gaNadharo bhagavaMtane vAMdhIne, prabhunI nIkaTa bese che. bhuvanaguranuM rUpa kailokyagata rUpanA suMdaratarapaNAthI devoe cela pratikRtinA rUpamAM zuM sAmya hoya ke asAmya, te kahe che - * niryukti-papa7 + vivecana : je te devo vaDe karAyela traNa dizAmAM jinavaranI pratikRtio te paNa tIrthakaranA prabhAvathI tIrthakarane anurUpa ja hoya che. * niryukti-558 + vivecana : tIrtha-gaNadhara, temanA hovAthI atizayavALA saMyato tathA vaimAnikonI devI ane zramaNIo tathA bhavanapatyAdi traNenI devIo. A gAthArtha kahyo, have avayavArtha kahe che - * niyukti -pa59 - kevalIo traNa vakhata jinAvarane, tIrtha praNAma, tenA mANiI, mana:paryAya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 559 papa 56. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 mahaddhikane praName che. mahaddhika beThA hoya to pachI AvelA apaddhika temane praNamIne jAya che. tyAM pIDAdi nathI. virodhI jIvone paNa paraspara IrSyA ke bhaya nathI. tevo bhagavaMtano anubhAva che. pahelA gaDhamAM manuSyAdi ja kahyA, tethI kahe che - bIjA gaDhamAM tiryayo hoya che, trIjAmAM vAhano che. prAkAra bahAra tiryaMco sAthe manuSyo ane devo paNa hoya, te badhAM pratyeka ke mizra paNa hoya. Avazyaka niryukti-1 thI pa63no muni dIparatnasAgara kRtu saTIka anuvAda pUrNa bhAga-31-mo samApta ghanI Adine namatA, svasthana-svasthAne jAya che. * vivecana-papa9 : kevalIo tIrthakarane traNa pradakSiNA karIne ane tamane praNAma karIne, tIrtha ane gaNadharanI pAse bese. mana:paryavajJAnI paNa bhagavaMtane vAMdhIne, tIrtha ane kevalIne vAMdIne kevalInI pAchaLa bese che. mArA zabdathI atizaya vagastA sayato paNa tIrthakarane vAMdIne mana:paryavajJAnInI pAchaLa bese che. vaimAnika devIo paNa tIrSaka dine vAMdIne vaimAnika devInI pAchaLa ubhI rahe che, paNa besatI nathI. bhavanapatyAdi traNenI devIo paNa tIrthaMkarAdine vAMdIne naiRtya dizAmAM bhavanapatinI, pachI jayotikanI, pachI vyaMtaranI devI ubhI rahe che e pramANe mana:paryava jJAni Adi paNa namIne sva-sva sthAne jAya che. * niyukti-pa60 + vivecana : bhavanapati, jyotika, vyaMtara devo bhagavaMtane vAMdIne, sAdhune vAMdane, anukrame vAyavya pArve rahe che tema jANavuM. vaimAnika, manuSyo ane mAnuSI strI cAkarmI IzAnamAM rahe che. kaI rIte? pradakSiNA karIne, tIrthakara Adine vaMdanA karIne anukrame rahe che - x * x * pUrvAcAryoe kahyuM che ke - koI devI besatI nathI, devo, paraSo, strIo bese che. je parivAra jenI nizrA karIne Ave, te tenI paDakhe ja rahe che. have bhASyakArano mata - * bhAga-116 thI 11luM vivecana : sAdhu, vaimAnika devI, sALI pUrva dvArethI pravezI prabhune pradakSiNA daIne agni khUNe rahe che. jyotika, bhavanapati, vyaMtaranI devIo dakSiNa dvArethI pravezI maitrAtya khUNAmAM pUrvavat rahe che. bhavanapati, vyaMtara, jyotika devo pazcima dvArethI AvIne vAyavya khUNAmAM pUrvavat rahe che. mahendra saha kalpa devo, manuSya, manuSya strI uttara dvArethI AvIne IzAna khUNAmAM aMjalI joDIne rahe che. have upasaMhAra gAthA - * niyukti -pa61 thI pa63 - ekaiMka dizAmAM dAnI trika-kinI beThako hoya. pahelI-chellI dizAmAM vimizrI , paraSo bAkInI dizAmAM pratyeka hoya che. pahelAM beThelA sAmAnya loko AvelA RddhivALAne praNAma kare che, beThelA mahaddhikane paNa sAmAnya loko pAme che. tyAM pIDA-vikathA-paraspara Ima ke bhaya nathI. bIjI gaDhamAM tiyaca, trIza gaDhamAM cAna hoya. prakAranI bahAra tiraMgo paNa pratyeka ane mizra hoya che. * vivecana-561 thI pa63 : pUrva Adi ekaika dizAmAM ukta lakSaNa saMyata Adi trika hoya che. agni ane IzAna dizAmAM strIpuruSo baMne hoya, bAkInI be dizAmAM pratyeka ja hoya che. temAM rahelAM deva-manuSya sthiti kahe che - aA Rddhika pUrve rahela hoya te AvanArA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.