________________
૧૯૨
ચતુર્થ પ્રકાશ. અર્ગલા (ભેગળ) સરખે ક્રોધ છે. અગ્નિની માફક ઉત્પન્ન થત કાળ પહેલું તે પોતાનું સ્થાન (આત્મગુણને) બાળીજ નાખે છે, અને પછી અન્ય સ્થાનકને બીજા માણસને કાધ ઉત્પન્ન કરાવી તેને આત્મગુણને) બાળે કે ન પણ બાળે. ૯-૧૦. - વિવેચન–અપરાધી મનુષ્ય ઉપર ક્રોધ કેમ રેકી શકાય? ઉત્તર એ છે કે પરાક્રમથી અથવા ભાવનાથી. જેમકે, પિતે પાપ અંગીકાર કરી જે મને દુખ આપવા ઈચ્છે છે, તે પિતાના કર્મથીજ હણાયેલો છે, તેના ઉપર કેણ ક્રોધ કરે ? અપકારી ઉપરજ ક્રોધ કરે એવી જો તમારી મરજી હેયતે, દુઃખનાં કારણરૂપ પિતાનાં કરેલાં અશુભ કર્મો ઉપર શા માટે કોધ કરતા નથી ? શ્વાન હેય તે પિતાને પથ્થર મારનાર માણસની ઉપેક્ષા કરી પથ્થરને કરડવા દોડે છે, પણ સિંહ તે બાણની ઉપેક્ષા કરી બાણ મારનારને મારવા દેડે છે. તેમાં તમારે ખરા અપરાધીને શોધી કાઢી તેને શિક્ષા કરવી જોઈએ. પણ તમારા દૂર કર્મની પ્રેરણાથી અમુક માણસે દુખ દીધું, તે કર્મોની ઉપેક્ષા કરી તે માણસને તમે દુઃખ આપ, કેપ કરે, તે શું તમે શ્વાનનું અનુકરણ નથી કરતા? સંભળાય છે કે મહાવીર દેવ કોધ સહન કરવા માટે છદ્મસ્થપણે સ્વેચ્છ દેશમાં ગયા હતા તે આ તે વગર પ્રયત્ન તે અવસર તમને મળ્યો છે તે શા માટે તમે સહન નથી કરતા? પ્રલયથી ત્રણ લેકનું રક્ષણ કરનાર મહા પુરૂષોએ પણ આત્મગુણ માટે ક્ષમાનેજ આશ્રય કર્યો છે, તે કેળના થડ જેવા સત્વવાળા પ્રાણીઓ તમે શા માટે તે ક્ષમાને આશ્રય નથી કરતા? તમે એવું પુણ્ય શા માટે ન કર્યું કે તમને કેઈપણ બાધા ન કરે? હવે તમારા તે પ્રમાદને શોચ કરતાં તમે, હજી પણ ક્ષમાજ આશ્રય કરે. કોધથી અંધ થયેલ મુનિ અને ચંડાળમાં કાંઈ પણ અંતર નથી. એક મહાન તપસ્વી, પણ કોધી હતું. તેને મૂકીને નિરંતર ભજન કરનાર પણ ક્ષમાલીલ કુરગડુ મુનિને દેએ વંદન કર્યું. માટે તપસ્યાથી પણ ક્ષમાજ પ્રધાન છે. સર્વ ઇદ્રિને ગ્લાનિ કરનાર, અને સર્ષની માફક પ્રસરનાર કોધને, જીતવા માટે જાંગુલી મંત્ર સમાન ક્ષમા તેજ સમર્થ છો માટે હે. ભવ્યો ! તમે ક્ષમાને જ નિરંતર આદર કરે.
