________________
કરાર
* દેશમ પ્રકાશે. થઈ શકે તેવી, સર્વજ્ઞની આજ્ઞાને આગળ કરી, તત્વથી (અર્થોનું) ચિંતન કરવું તે આજ્ઞા ધ્યાન કહેવાય છે. ૮.
सर्वज्ञवचनं मूक्ष्मं हन्यते यन्न हेतुभिः। તાજ્ઞાપમાન પૃષrમાપિળો જિનાઃ ૧//
સર્વરે કહેલું સૂક્ષ્મ વચન પણ હતું કે યુકિતએ કરી ખંડિત થતું નથી, તે સર્વજ્ઞનું વચન આજ્ઞારૂપે સ્વીકારવું, કેમકે જિનેશ્વરે અસત્ય બેલતા નથી. તે આજ્ઞારૂપ ધ્યાન કહેવાય છે. ૯. - વિવેચન-આત (પ્રમાણિક) પુરૂનાં વચને, તે આજ્ઞા કહે વાય છે. તે આજ્ઞા આગમ અને હેતુવાદ એમ બે પ્રકારની છે. શ
થી પદાર્થોનું અંગીકાર કરવાપણું તે આગમ, અને પ્રમાણાતની સરખામણીથી યા મદદથી પદાર્થોની સત્યતા સ્વીકારવી તે હેતવાદ કહેવાય છે. આ બેઉ નિર્દોષ હોય તે પ્રમાણુ મનાય છે. કેમકે જેનું કારણ અને પરિણામ નિર્દોષ હોય તે પ્રમાણ મનાય છે. અર્થાત તેજ પ્રમાણનું લક્ષણ છે. દષ, રાગ, દ્વેષ, મેહ અને અજ્ઞાન તે અહંતમાં સંભવતાં જ નથી. માટે આવા નિર્દોષ પુરૂષથી પેદા થએલ આગમજ પ્રમાણ હોઈ શકે છે. આ આગમ અંગ ઉપાંગ અને પ્રકરણાદિ જળથી ભરેલ સમુદ્ર જેવું છે તેમજ અનેક અતિશાયિક જ્ઞાનેથી ભરપૂર છે. દુર ભવ્યને મળવું દુર્લભ છે, પણ તેજ ઉત્તમ જીને માટે તે સુલભ છે. પદાર્થોનાં દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાય, નિત્ય, અનિત્ય, સ્વવરૂપ, પરવરૂપ, સદ્દ અસદુ, એ આદિને સ્થિર ચિત્ત કરી વિચાર કરે તે આજ્ઞાવિચય ધ્યાન કહેવાય છે. ૯.
અપાયધ્યાનનું સ્વરૂપ. रागद्वेषकषायाद्यैर्जायमानान विचिंतयेत् ॥ यत्रापायांस्तदपायविचयध्यानमिष्यते ॥ १० ॥
જે ધ્યાનમાં રાગ દ્વેષ અને ક્રોધાદિ વિષયોથી ઉત્પન્ન થતાં કષ્ટોનું ચિંતન કરવું તે અપાયવિચય નામનું ધ્યાન કહેવાય છે.૧૦
આ ધ્યાનનું કે વિચારનું ફળ શું? ऐहिकामुष्मिकापायपरिहारपरायणः ॥ ततः प्रतिनिवर्तेत समंतात्पापकर्मणः ॥ ११ ॥
