________________
વિચારવૃત્તિને નિવૃત્ત કેમ કરવી?
વિચારવૃત્તિને નિવૃત્ત કેમ કરવી ?
વિચારવૃત્તિને નિવૃત્ત કરવી, આ કાર્ય સરલ નથી. વિચાર ક્રિયા કરતાં તે અધિક કઠીણુ છે. જ્યાં સુધી તેના અભ્યાસ સંપૂર્ણ દૃઢ ન થાય ત્યાં સુધી ઘેાડા થાડા વખત ચાલુ રાખવા.
પ્રારંભમાં મનને શાંત રાખવામાં પણ શક્તિના વ્યય થાય છે. જ્યારે અભ્યાસી પૂર્વે કહી આવ્યા તેવા સ્થિર મનન કરવાના કામાં વ્યાવૃત હોય ત્યારે તેવામાં તે વિચારને મૂકી દેવા. અને જો મનમાં અન્ય વિચાર ઉત્પન્ન થાય તા તરતજ તેમાંથો પેતાનું મન નિવૃત્ત કરવું ( ખેંચી લેવું. ) કાઈ પણ વિચાર બળાત્કારે મનમાં આવે તે તેનાથી આગ્રહસહિત પાછુ ફરવુ. અર્થાત પ્રત્યુત્તર નહિ વાળતાં તે વિચારને મૂકી દેવા, કાઢી નાખવા. જરૂર જણાય તે શાંતિ પ્રાપ્ત કરવાના કારણરૂપ શુન્યની (આકાશની) કલ્પના કરવી. કેવળ શાંતતા તથા અંધકારના અનુભવ કરવાનો યત્ન કરવા. આ પ્રમાણે આગ્રહસહિત અભ્યાસ કરવામાં આવશે તે નિવૃત્તિ અધિકાધિક સુગમ થશે. સ્વસ્થતા તથા શાંતિ મળશે
૩૫૭
બાહ્ય ભાવની પ્રવૃત્તિઓમાંથી મનને વ્યાવૃત કરવું એ ઉત્તમ ભૂમિકાના પ્રારં’ભની નિશાની યા પ્રસ્તાવના કરવા જેવુ છે. મનને શાંતિ આપવાના સરલ મા.
મનને અથવા મગજને વિશ્રાંતિ આપવાના અન્ય માર્ગ અને તે વળી ચિત્તવૃત્તિની નિવૃત્તિ કરતા ઘણા સહેલા મા વિચારના પરાવર્તન કરવાના છે.
એકજ શ્રેણીને અનુસરીને જે મનુષ્ય નિરંતર આગ્રહસહિત વિચાર કરતા હોય તેણે અને તેટલી તેનાથી કેવળ ભિન્ન પ્રકારની એક અન્ય વિચાર શ્રેણિ રાખવી જોઈએ કે તે શ્રેણ ઉપર તે પેાતાનું મન વિશ્રાંતિ માટે પરાવર્ત્તન કરી શકે. જેમ કે,દ્રવ્યાનુયાગના વિચાર કરનારે, મગજ અથવા મનની વિશ્રાંતિ માટે તે વિચાર શ્રેણિ મૂકી દઇ, થાડા વખત કથાનુયાગ (મહાપુરૂષાનાં રિત્રા) ના વિચારની શ્રેણીને અંગીકાર કરવી; અથવા ધ્યાન સમાપ્ત કર્યો પછી જેમ બાર ભાવના સંબંધી શ્રેણિ સાધકો અંગીકાર કરે છે, તેવીજ રીતે તે વિષયથી જુદા પ્રકારની શ્રેણિ લેવી, આથી થાકેલ કે કટાળેલ
