________________
૩૬૨
દ્વાદશ પ્રકાશ, પણ ફસાયા છે અને તે એવી રીતે કે, આત્મજ્ઞાન થઈ ગયું છે, હવે મન વિષયમાં જાય છે તે તેને થકાવીને ઠેકાણે લાવીશું, એમ ધારી મનની કલ્પના પ્રમાણે શરીરને પ્રવર્તાવતાં, મન પાછું ન વળતાં નવા નવા વિષયો તરફ જવાનું ચાલુ રાખે છે, અને આમ થવાથી એક પરમ તત્વ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાવાળા છતાં મનની ઈચ્છાનુસાર વર્તન કરવાથી લોકોમાં નિંદાનું ભાજન થયા છે, એટલું જ નહિ પણ તવપ્રાપ્તિને બદલે દુર્ગતિપ્રાપ્તિનાં સાધન, આવાં વર્તનથી મેળવતાં દેખાય છે. માટે મુનિજનોને સાવધ રહેવા આ વિ. જ્ઞપ્તિ છે. મનના સ્વભાવ માટે એક આધુનિક કવિની ઉક્તિ ડીક લાગ વાથી નીચે લખી છે – દે જતે હોય દડે દહાણે, રોક ન રોકાય કદી પરાણે; તેને કદી ઠોકાર ડીક મારો, તે કેમ બંધ પડે બીચારો. તેવી રીતે નીચ પંથે જનારું, સદાય છે અંતર આ તમારું ; તેને કદી જો અનુકૂળ થાશે, તે ખેલમાં આખર ખોટ ખાશે.
માટે મનને ઈચ્છિત વિષયે ભેગવવા દઈ તેને થકાવીને લાવીશું એ પ્રવેગ કરતાં ઘણાજ સાવધ રહેવાની જરૂર છે. વિ. મા. જે.
| મન સ્થિરતા ઉપાય. यहि यथा यत्र यतः स्थिरोभवति योगिनश्चलं चेतः। तर्हि तथा तत्र ततः कथंचिदपि चालयेन्नैव ।। २९ ॥ अनया युक्त्याभ्यासं विदधानस्यातिलोलमपि चेतः। अंगुल्यग्रस्थापितदंड इव स्थैर्यमाश्रयति ॥३०॥
જ્યારે જેમ, જે ઠેકાણે, જેનાથી, લેગીનું ચપળ ચિત્ત સ્થિર થાય ત્યારે, તેમ, તે ઠેકાણે, તેનાથી, જરા પણ ચલાવવું નહિ. આ યુક્તિએ અભ્યાસ કરનારનું મન ઘણું ચપળ હોય તે પણ આંગુલીના અગ્ર ભાગ ઉપર સ્થાપન કરેલા દંડની માફક સ્થિરતાને આશ્રય કરે છે, સ્થિર થાય છે. ૨૯–૩૦.
દૃષ્ટિજય ઉપાય. निःसृत्यादौ दृष्टिः संलीना यत्र कुत्रचित्स्थाने । तत्रासाद्य स्थैर्य शनैः शनैर्धिलयमामोति ॥ ३१ ॥
