________________
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે
બાળદયમાં અથાગ પ્રભુપ્રીતિ ભરી દીધી. દાદા પાસેથી જ ગણેશોત્સવમાં ઘડાતી ગણપતિની મૂર્તિ અને પાછી એ જ મૂર્તિ પાણીમાં પધરાવી દેવાના રિવાજ પાછળ રહેલી અનાસક્તિ કેળવવાની દૃષ્ટિ પણ દાદા પાસેથી જ લાધી.
દાદાની પ્રભુપરાયણતાનેય ચાર ચાંદ લગાડે તેવી તો વળી હતી મા. રખુમાઈ (રુકિમણીદેવી) દેખાવે સુંદર, વર્ણ ગોરો, મોટી મોટી આંખો, નમણો અને ઘાટીલો બાંધો. ભણેલી તો નહોતી, પણ દાદાએ ઘરની દીવાલો પર મોટા મોટા અક્ષરે શ્લોકો લખી રાખેલા તે વાંચી વાંચી જીવન સાર્થક કરી શકાય તેટલું અક્ષરજ્ઞાન મેળવી લીધેલું. બુદ્ધિ અત્યંત ધારદાર. મા-બેટાના સંવાદો તો જાણે જીવતાં વેદ-ઉપનિષદ! રખુમાઈ એ નોખી માટીની નારી હતી. એનામાં રહેલાં અનાસક્તિ, વૈરાગ્ય, બ્રહ્મનિષ્ઠા, વ્યાપક પ્રેમ વગેરે તત્ત્વો પ્રગટ થયાં વિનોબા દ્વારા; પરંતુ વિનોબાની આ બધી સંપદા જાણે માના જ વારસામાંથી સીધી ઊતરી આવી હોય તેવું લાગે છે. આખો દિવસ એના હોઠ ઉપર ભગવાન આવીને હસતા-ખેલતા હોય. વહેલા પરોઢિયે ઊઠી ઘંટીના ઘરર અવાજ સાથે સંતોનાં અભંગો ગાતી. રસોઈ કરતી વખતે પણ ભજનની કોઈક ને કોઈક કડી ગણગણવાનું ચાલુ જ હોય! વળી આ ભક્તિ કોઈ કૃતિ વગરની ઘેલી શાબ્દિક ભક્તિ નહોતી. સેવા સાથે નિરહંકારીપણું જીવનમાં પ્રગટાવવા મથતી આ ભક્તિ હતી. આખો દિવસ કામ ચાલ્યા કરતું. બપોરે સૌને ખવડાવી– પીવડાવી બારેક વાગ્યે ખૂણામાં સ્થાપેલા દેવઘરમાં પહોંચી જતી અને મૂર્તિ સામે બેસીને કાંઈક શ્લોક – ભજન બોલતી અને પછી પોતાના કાન પકડીને કહેતી, ‘“હે અનંતકોટિ બ્રહ્માંડ-નાયક, તું
ર
