________________
अथातो ब्रह्मजिज्ञासा
૧૩ દિનપ્રતિદિન જીવનનું લક્ષ્ય વધુ ને વધુ સ્પષ્ટ થતું જતું હતું. આમ તો ૧૯૧૨થી ગૃહત્યાગનો વિચાર આવતો હતો, પણ વિચારને પાકા અડીખમ નિર્ણયમાં ફેરવવા ચાર વર્ષનો વધુ સમય જવા દીધો..
આમ, જીવનની વીસી પૂરી થઈ ના થઈ, ત્યાં જીવનની દિદિગંતવ્યાપી ક્ષિતિજે વિધવિધ ફાળો ભરવા એને પોકારવા માંડી. એક બાજુ શંકરાચાર્યથી માંડીને સંત જ્ઞાનેશ્વર સુધીની સંતસંન્યાસી પરંપરા અને બ્રહ્મપ્રાપ્તિની અનેક વણખેડી ક્ષિતિજો ખેડવા ખેંચી રહી હતી, તો બીજી બાજુ તત્કાળ સાંપ્રત પરિસ્થિતિનો સ્વરાજ્ય પ્રાપ્તિનો યુગધર્મ પાર પાડવા લાલ, પાલ અને બાલ, અને શ્રી અરવિંદ પણ બોલાવી રહ્યા હતા. જીવનની ચાદરનું મૂળભૂત પોત હતું બ્રહ્મમય, પરંતુ એના પર રાષ્ટ્રભક્તિ, સ્વાતંત્ર્યપ્રાપ્તિનાં સપનાંની ભાત પણ હવે તો ઊઠવા માંડી હતી. એ બધું તો એના સ્થાને હતું જ, પરંતુ આ પણ એક નરી વાસ્તવિકતા હતી કે વિરાટના આ જીવ માટે ઘર હવે ઘણું નાનું, સાંકડું પડે તેમ હતું. ઘર તરફની કોઈ ફરિયાદને તો લવલેશ સ્થાન નહોતું. વિનાયક પોતે જ કહે છે કે, “કેટલીક ચીજોને મૂળ પર જ કુહાડો ઝીકીને તોડી નાખવી જોઈએ. ત્યાં ધીરે ધીરે’ અને ‘ક્રમશઃ' જેવા શબ્દો વાપરવા એ બરાબર નથી. ૧૯૧૬માં મેં ઘર છોડ્યું. આમ તો ઘરની પરિસ્થિતિ કાંઈ એવી નોતી કે ત્યાં મારું રહેવાનું અશક્ય થઈ પડે. મા તો મને એવી મળી હતી કે જેને હજી આજે પણ રોજ સંભારું છું. પિતાજીનું ઉદ્યમીપણું, અભ્યાસવૃત્તિ, સ્વચ્છ અને સુઘડ રહેવાની ટેવ, સજ્જનતા વગેરે ગુણો સૌ કોઈને અનુકરણીય
