________________
૩૮.
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે એમ ત્રણ વાર બોલ્યા. સંન્યાસ તો એમણે ક્યારનોય લઈ લીધો હતો. હકીકતમાં સંન્યાસ એ કોઈ લેવાની ચીજ જ નથી. એ તો સહજ વૃત્તિ છે જેને નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્ય કહેવાય છે. આવો સહજ સંન્યાસ તો વિનોબાને જાણે જન્મસિદ્ધ હતો. ત્યાર બાદ બાર વર્ષના આશ્રમજીવનમાં એ પણ સમજાઈ ગયું હતું કે કર્તાહર્તા પરમેશ્વર છે. છતાંય કર્તવ્યની એક ધર્મપ્રેરણા ચિત્તમાં ઉત્કટ હતી, જેને પરિણામે શરીર પર બોજો પડતો હતો. અહીં શરીર સુધારવા જતા હતા એટલે આવા કર્તવ્યભાનથી પણ મુક્ત થવાની જરૂર હતી. આમેય જેલવાસના ચિંતનમાંથી એમણે એક ગાંઠ એ પણ વાળી હતી કે કોઈ પણ સંસ્થાના સભ્ય ના રહેવું. બાપુને જ્યારે કહ્યું ત્યારે બાપુએ કહેલું કે, એનો અર્થ હું એમ સમજું છું કે સંસ્થા માટે જે કાંઈ ઘસાવું પડશે તે તો તું ઘસાઈશ જ, પણ એના સભ્યોને મળતો લાભ તું નહીં લે. આમ ગૃહમુક્તિ, સંસ્થામુક્તિ એમ એકેક સોપાન સર કરતા ગયા.
જમનાલાલજીનો આ લાલ બંગલો વર્ષોથી પાંચેક માઈલ દૂર પવનાર નામના ગામમાં ધામ નદીને કાંઠે એક ઊંચી ટેકરી પર આવેલો છે. વિનોબા તો શબ્દોના સ્વામી. સાર્થક કરે તેવું જ નામાભિધાન હોય! ધામ નદીને પેલે પાર આવેલા આ સ્થાનને એમણે “પરંધામ' નામ આપ્યું. ત્યાં લગભગ બાર મહિના એમની આરોગ્યસાધના ચાલી. ચિત્ત વિકારશૂન્ય તો હતું જ. આ તબક્કે એને વિચારશૂન્ય કરવાની સાધના ચાલી. મહદંશે નિર્વિચાર ભૂમિકામાં જ રહેતા. જ્ઞાનદેવનું એક પુસ્તક પાસે રાખેલું, જેનું પાંચ-દસ મિનિટ ચિંતન કરતા. બાકી સદંતર અકર્મ અને સદંતર નિર્વિચાર! સાવ ખાલીખમ! એમના મૂળ
