________________
૩૨.
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે પ્રકાંડ વિદ્વત્તા, તપશ્ચર્યા અને આત્મનિયમનની અદ્વિતીય શક્તિ અને એ સઘળાંના નવનીતરૂપે નીપજી હોય તેવી વિરલ વિનમ્રતા. આપણે બાળક ધ્રુવના ઈશ્વરપ્રાપ્તિ માટેના અફર નિર્ધારની વાત સાંભળીએ છીએ. હજારો આફતો સામે અણનમ રહી મૂઝનારા પ્રલાદની સરળ શ્રદ્ધાની કથા પણ સાંભળીએ છીએ અને યમદેવને દરવાજે ભરખાઈ જવાના કોડથી દોટ મૂકનારા બાળક નચિકેતાનું અદ્દભુત પરાક્રમ પણ વાંચીએ છીએ. વાંચીને વિસ્મય થાય કે આવા આધ્યાત્મિક ચમત્કારોથી ભરેલાં એ બાળકો તે કેવાંય હશે! પણ તમે વિનોબાને જુઓ, પછી તમને આ બાળકોના પરાક્રમની કલ્પના કરવાનું અઘરું નહીં લાગે.''
આમ જે અંદર સુધી પહોંચી શક્યું તે તો તેમની પાસેથી અઢળક પામીને જ પાછું ગયું. ભલે એ પોતાને જંગલી જાનવર' કહે, પણ વાસ્તવમાં તો એ હતા ભારતીય આરણ્યક સંસ્કૃતિની ઉત્તમ નીપજ. એમના ચિત્તના અરણ્યમાં તપ અને શ્રદ્ધાની લીલીછમ ઘેરી વનરાઈઓ હતી; તો વળી હતા પ્રાચીન ત્રાષિમુનિઓના આકાશગામી ટહુકાર. નાનકડા સાડા ત્રણ હાથના વિસ્તારમાં વસતો આ જીવ નહોતો, આ જીવનો સ્વદેશ તો હતો – ત્રિભુવન!
બાર વર્ષના આ તપોમય પ્રયોગ-જીવનમાં અધ્યયનઅધ્યાપન, રાષ્ટ્રીય કાર્યો, ગ્રામસેવા વગેરે પ્રવૃત્તિઓની સાથોસાથ વિનોબાના અંતરતમે ઘૂમતી બ્રહ્મપ્રાપ્તિની ઝંખનાની ધરી પણ એકધારી ગતિએ ચાલતી જ રહી. આ અંતર્યાત્રાની વિગતો વિનોબા પાસેથી મળે તેવી તો ક૯૫નાય ના થઈ શકે. જે કોઈએ તે વેળાએ એમનો સંગ સેવ્યો હોય તે જ થોડુંઘણું કહી
