________________
अथातो ब्रह्मजिज्ञासा
૧૫
પિરસાય, મંત્ર બોલાય ત્યાં વિનાયકનું દોઢ કલાકી ગીતાપારાયણ પૂરું પણ થઈ જતું. અર્જુનની એકાગ્રતા એમને વરેલી હતી. આ અન્નક્ષેત્રમાં એક ટંક જમવાનું અને દક્ષિણામાં બબ્બે પૈસા મળતા. સાંજે એક પૈસાનું દહીં અને એક પૈસાનાં બાફેલાં શક્કરિયાં લઈને વાળુ કરી લેતા. રોજ રાતે ગંગાકિનારે અસીમ આકાશની નીચે જઈને બેસતા. દિવસભર જ્ઞાનયજ્ઞ ચાલતો, એની તેજકણીઓ બનીને રાત્રે કવિતાઓ ફૂટતી. જ્યોતિષીઓ કહે છે કે વિનોબાના હાથમાં હૃદયની રેખા જ નહોતી, પણ ગંગાતટે રાત્રિની નિસ્તબ્ધ નિરવતામાં વિનાયકના હૃદયની સમૃદ્ધિ ઊછળતી. વિનાયક એ સ્ફુરેલા કાવ્યને કાગળ પર ટાંકી લેતો, ફરી ફરી વાંચતો, સુધારતો અને અંતે જ્યારે સર્વાંગસુંદર પરિપૂર્ણ કૃતિ બન્યાનો સંતોષ અનુભવતો ત્યારે એ જ કાગળનો પડિયો બનાવી તેમાં કવિતાદીપ પ્રગટાવી પ્રસન્ન ચિત્તે ગંગામૈયાને ખોળે એ વહાવી દેતો. સુન્દરતાનું જન્મવું એ જ એની સાર્થકતા. સૌંદર્ય જન્મે તે માટેના સંજોગો ઊભા કરી દેવા તે જ સાધના. વિનાયક માટે કાવ્યસર્જન તે દિવસ આખાની સાધનાની ફલશ્રુતિ હતું. ફળ પ્રભુચરણે સમર્પિત ન થાય તો એ ગીતામાતાનો લાડલો બેટો કેવો?
કાશીમાં રહે અને પંડિતો સાથે ભેટો ન થાય તે તો કેમ બને? પણ જોયું કે જીવનલક્ષી જ્ઞાનોપાસના વિરલ પંડિતોમાં છે. શબ્દોની આતશબાજી તો ઘણી ઊડતી. હિંદું તત્ત્વજ્ઞાન એટલે ‘આત્મા પરબ્રહ્મ'થી નાની વાત તો કોઈના મોએ ચડે જ કેવી રીતે? ‘આત્મા-પરમાત્મામાં દ્વૈત છે કે અદ્વૈત?’– શાસ્ત્રની ચર્ચાનો આ સનાતન વિષય. એ પણ કયારેક આવી ચર્ચાસભામાં
