________________
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે સદીઓથી લોકસમુદાયે એને ભક્તિભાવપૂર્વક નભાવી ટકાવ્યો, તો તે ચીજમાં રહેલી શાશ્વતતાને શોધી સંઘરી લેવાની કળા આ સત્ય-શોધકમાં હતી. પરિણામે પ્રાચીનતાનો વૈભવ એનામાં છલોછલ છલકાયો અને વત્તામાં અર્વાચીનતાની સમૃદ્ધિ પણ તેમાં ઉમેરાઈ.
આઠ વર્ષની વયે જ જ્ઞાનેશ્વરીનું મરાઠી ગદ્ય ભાષાંતર હાથમાં આવી ચડેલું. પોતે તો મોટા બ્રહ્મચારી, એટલે ખાસ્સા ઠાઠપૂર્વક ધર્મગ્રંથ ખોલીને બેઠા. આરંભમાં જે શંખ વાગવા લાગ્યા, રણભેરીઓ ગૂંજવા લાગી, પૃથ્વી ડોલવા લાગી!. .. વાહ, ભાઈ, વાહ! સરસ છે આ ગીત તો! બરાબર રંગ જામ્યો, હવે જોરદાર યુદ્ધ થશે... ઉત્સાહભેર વિન્યાએ તો બીજો અધ્યાય ખોલ્યો, પણ આ શું? અર્જુન તો ગાંડીવ નીચે ઉતારી દઈ ઠંડોગાર થઈને બેઠો!... અને પછી એને સમજાવવા ભગવાને જે કાંઈ કહ્યું તેમાંથી તો શબ્દય પલ્લે પડે તેવો ન લાગ્યો. ગીતા એટલે લડાઈ નહીં' આટલું નિષેધક જ્ઞાન ત્યારે તો ગાંઠ બંધાયું... પરંતુ પછી તો શાળાકીય અભ્યાસ દરમિયાન જ જ્ઞાનેશ્વરી બરાબર સમજી લીધી. અને ક્રમશ: ગીતાનું એટલું ઊંડું અવગાહન થયું કે જીવનના અંતિમ પર્વમાં પણ બધા ગ્રંથો છૂટ્યા, પણ નાનકડી “ગીતાઈ એ ચારપાઈ ન છોડી. . નાનપણથી જ વિનાયકને જ્ઞાનમાં સત્યશોધનનું એક ભારે મોટું સાધન દેખાતું. એમણે તો જીવનની વ્યાખ્યા જ “જીવન” સત્યરોધનમ્” કરી છે. આ સત્યશોધનમાં ઘણાં આયામો કામ લાગ્યાં, પરંતુ સાધકાવસ્થાના ઉષ:કાળમાં તો જ્ઞાને સિંહભાગ ભજવ્યો. વિદ્યાર્થીકાળ અત્યંત તેજસ્વી કાળ! ચિત્ર તો જાણે
