________________
બસ તે જ રીતે, જયારે કોઈ બોલે કે “આત્મા નથી ત્યારે તેનો અર્થ એવો કદી પણ ન કરાય કે આત્મા જેવી કોઈ ચીજ આ દુનિયામાં છે જ નહિ. પરન્તુ તેનો અર્થ એ થયો કે આ મડદામાં (શરીરમાં) હાલ આત્મા નથી, પણ આત્મા અન્ય કો'ક ને કો'ક સ્થાને તો છે જ.
“આ મડદામાં (શરીરમાં) આત્મા નથી' એ પ્રમાણેનું આ દુનિયામાં બોલાતું વાક્ય પોતે જ આત્મા જેવી કોઈક સ્વતંત્ર ચીજ છે, તેની મોટી સાબિતી છે.
જગતમાં જે ચીજ ક્યાંક ને ક્યાંક હોય જ; તે જ ચીજ માટે દુનિયામાં બોલાય છે કે અમુક જગ્યાએ એ ચીજ નથી. પરન્તુ જે ચીજ ક્યાંય ન હોય તે ચીજ માટે આ ચીજ અહીં નથી, તેવું કદી બોલાતું નથી.
જંગલમાં વાઘ છે માટે જ ઘરમાં વાઘ નથી એમ બોલી શકાય છે. જો દુનિયામાં ક્યાંય વાઘ ન હોય તો મારા ઘરમાં વાઘ નથી તેવું કદી પણ બોલી શકાત ખરું ?
મારા બગીચામાં ગુલાબ નથી, ચંપો નથી, મોગરો નથી તેવું બોલી શકાય છે, કેમ કે દુનિયામાં ક્યાંક ને ક્યાંક આ બધાં ફૂલો છે જ. પણ મારા બગીચામાં આકાશફૂલ નથી, તેવું કોઈ બોલતું નથી કારણ કે તેવી વસ્તુ આ દુનિયામાં છે જ નહિ.
આમ મડદા સિવાયના શરીરમાં આત્મા છે જ, માટે જ બોલી શકાય છે કે મડદામાં આત્મા નથી.
(શું દેખાય તે જ માનવું ? વિહાર કરતાં કરતાં યુવાન જ્ઞાની મુનિરાજ એક ગામમાં પહોંચ્યા. તેમની વિદ્વત્તા અને મીઠાસ ભરેલી તેજસ્વી વાણીને સાંભળીને તેમની કીર્તિ સમગ્ર નગરમાં ફેલાઈ ગઈ. તેમની પ્રવચન સભામાં માત્ર વૃદ્ધો કે નિવૃત્તો જ નહિ. પણ યુવાનો ય સમયસર હાજર થવા લાગ્યા. અરે ! ઊંચામાં ઊંચું વ્યાવહારિક શિક્ષણ લેનારો વર્ગ પણ આવતો હતો.
“આત્મા, આત્મા’ શબ્દ અનેકવાર સાંભળીને એકળાઈ ઊઠેલા એક બેરીસ્ટરથી આજે પ્રવચન સભામાં ન રહેવાયું. બેધડક ઊભા થઈને, તેણે યુવાનમુનિને પૂછયું કે હું તો જે દેખાય તેને જ માનું છું. ન દેખાય તેને શી રીતે મનાય ? વારંવાર તમે “આન્મ આત્મા કહ્યા કરો છો, તો તે આત્મા તમે કહો તેથી શું અમારે માની લેવાનો ? આત્મા હોય તો મને બતાડો ને ?
