________________
૪૪
સમ્યગ્દર્શન કેવી રીતે પ્રગટે ?
જ્ઞાન છે, એટલે કે વેદ્યવેદ્યકભાવપણે આસ્વાદરૂપ છે. તેને પ્રત્યક્ષ કહેવાનું કારણ એ જ છે કે શાસ્ત્રપ્રમાણુ, અનુમાનપ્રમાણ આદિ પરાક્ષ–પ્રમાણુ વડે કાંઈ આત્માના અનુભવને રસાસ્વાદ વેઢી શકાતા નથી.
સ્વાનુભવ તે આત્માનું વિશેષજ્ઞાન છે, જેમાં આત્મા પેાતાના સ્વરૂપના આનંદને અંશે વેદે છે. સપૂર્ણ આનંદનુ વેદન તા સવજ્ઞાને જ હાય છે.
આત્માના સ્વરૂપની ભાવના કરતાં કરતાં આત્મામાં જ્ઞાન સ્થિરતા પામો જાય ત્યારે તેને જ આત્મિકભાવ, સ્વાનુભૂતિ, આત્માનુભૂતિ, નિવિકલ્પદશા વગેરે નામથી કહેવાય છે.
ભગવાન જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મામાં ઢળીને જે જ્ઞાનના પર્યાય પ્રગટ થયા તે જ આત્માનુભૂતિ છે. તેમાં શુદ્ધાત્માનુ સ્વસવેદ્ય પ્રત્યક્ષ અને છે. તેની સાથે શ્રદ્ધાળુને જે નિર્દેળ પર્યાય પ્રગટે છે તે નિશ્ચયસમ્યગ્દર્શન છે.
“હું શુદ્ધ છુ”-એવા એવા પર્યાયમાં જે વિકલ્પે ઊઠે છે તે વિકલ્પાના સમયે આત્માનુભૂતિ હોતી નથી. નિવિકલ્પ દશામાં જ આત્માનુભૂતિ અને સમ્યક્ત્વ પ્રગટે છે.
પૂજ્ય અમૃતચંદ્રાચાર્ય દેવ આ સમધમાં વધે છે કેશુદ્ધનયના વિષયભૂત ચૈતન્ય—ચમત્કારમાત્ર તેજપુંજ આત્માને અનુભવ થતાં નયેાની લક્ષ્મીં ઉદ્ભય પામતી નથી.”
આત્મવસ્તુ વિકલ્પના વિષયરહિત સૂક્ષ્મ અવ્યક્તવ્ય છે. ગાયક—આત્મા નિવિ કલ્પ ધ્યાનના વિષય છે, નિવિ કલ્પતા
