________________
- ૫૪
સમ્યગ્દર્શન કેવી રીતે પ્રગટે? અથવા સ્વાભાવિક સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. નિસર્ગજને અર્થ એ થાય છે કે જે આત્માને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટે છે તેને તે સમયે બાહ્યનિમિત્ત પ્રત્યક્ષપણે ન હોવા છતાં પણ પૂર્વના સંસ્કારબળે પ્રગટે છે.
પૂર્વે આત્મજ્ઞાની આચાર્યાદિ સરુને લાભ મળ્યો હિોય, તેમના ઉપદેશની સંપ્રાપ્તિ થઈ હોય અને ઉપદેશેલા તત્વાર્થને ધારણ કરેલા હોય – એ રીતે “દેશનાલબ્ધિ” પ્રાપ્ત થયેલી હોય તે તે જીવને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટવાના સમયે સદ્દગુર્નાદિકના ઉપદેશનું પ્રત્યક્ષ બાહ્ય નિમિત્ત ન હોવા છતાં વર્તમાનમાં સમ્યગ્દર્શન પ્રગટી શકે છે. છતાં પૂર્વે તે આત્મજ્ઞાનીના ઉપદેશનું નિમિત્ત તે હતું જ અને તેમના ઉપદેશેલા તત્વાર્થને ધારણ કરેલા હતા જ, તેથી સમ્યગ્દર્શન પ્રગટયું. તે સમ્યગ્દર્શન કાંઈ અજ્ઞાનીના - ઉપદેશથી પ્રગટયું નથી.
સમ્યગ્દર્શન પ્રગટે છે તે જીવના પિતાને જ વિશુદ્ધ પરિણામે વડે પ્રગટે છે. ગુર્નાદિકને ઉપદેશ તે તેમાં નિમિત્તકરણ હેય છે. પરિણામેને નિર્મળ કરવાને પુરુષાર્થ આત્માને પિતાને જ હેય છે. સદ્ગુરુએ તે મેક્ષમાર્ગ દર્શાવ્યું. તે માર્ગ ગ્રહણ કરે તથા તેના ઉપર ચાલવું તે તે જીવે પિતાએ જ કરવાનું છે અને તે કાર્ય પિતાના જ ઉપાદાનથી અને પોતાના જ દ્રવ્યમાં, પોતાના જ પુરુષાર્થથી થાય છે.
