________________
તપકલ્યાણક
છે, અર્થાત મહાભિનિષ્ક્રમણ કરવાને સમય પરિપકવ થઈ ગયું છે એમ જાણે છે, ત્યારે સર્વસંગ પરિત્યાગ કરી મહાભિનિષ્ક્રમણ માટે પ્રવૃત્ત બને છે.
તે પહેલાં દેવતાઓએ પૂરેલા દ્રવ્ય વડે વાર્ષિક દાન આપે છે. પ્રભુના મહાભિનિષ્ક્રમણના ભાવને જાણીને લેકાંતિક દે આવીને પ્રભુને પ્રાર્થના કરે છે કે “હે નાથ ! તીર્થ પ્રવર્તા” ત્યારબાદ પ્રભુનો દીક્ષાભિષેક થાય છે. તે દીક્ષાકલ્યાણિક કે તપકલ્યાણક કહેવાય છે. ઇદ્રો અને દેવે આ તપકલ્યાણક ઊજવે છે. નંદીશ્વર દ્વીપમાં પણ મોટો ઉત્સવ કરે છે.
ભગવાન સંસારથી નિવૃત્ત થઈને નગ્ન નિર્ચ થપદમુનિપણું અંગીકાર કરે છે, તે વખતે ભગવાનને સીધું “અપ્રમત્ત-સંયત” નામનું સાતમું ગુણસ્થાન પ્રગટે છે. પ્રભુ નિગ્રંથ બની આત્મધ્યાનમાં સ્થિર થાય છે કે શીઘ પ્રભુને “મન:પર્યવ” નામનું ચતુર્થ જ્ઞાન પ્રગટે છે. આ ચતુર્થ જ્ઞાન જેમને પ્રગટવાનું હોય તેમને નિયમથી સાતમ ગુણસ્થાનમાં જ પ્રગટે. આ ચતુર્થ જ્ઞાન પણ પ્રભુને અતિ નિર્મળ હોય છે. સંસારમાં રાગનું જે નિમિત્ત હતું તે પણ હવે ટળી ગયું, તેથી જ્ઞાનની નિર્મળતા અને ઉજ્જવળતા પ્રગટ થઈ. સાધનાકાળમાં પ્રભુ ચાર જ્ઞાન યુકત હોય છે, પ્રાયઃ મૌન ધારણ કરે છે. આવા નિર્મળ ચાર જ્ઞાન હોવા છતાં પ્રભુ ઉપદેશ આપતા નથી. છદ્મસ્થઅવસ્થામાં કોઈ પણ તીર્થકર ઉપદેશ આપે જ નહિ.
