________________
સમકિતીને તવ સંબંધી યથાર્થ નિર્ણય
સમ્યફપ્રકારે વસ્તુને ઓળખીને સાચે જ નિર્ણય કરે છે. હજારો-લાખે કારણે મળે તે પણ સમ્યકત્વી આત્માને કદી પણ અશ્રદ્ધા થાય નહિ. તેમને તત્વસંબંધી સંશય, વિપર્યય અને વિમહએ ભાવે હોય નહિએ ત્રણ ભાવે શું છે તે અહીં બતાવાય છે.
૧. સંશય:- વિરૂદ્ધ બે પ્રકારનું જ્ઞાન હોય તેને સંશય કહે છે. જેમ કે રાત્રે કોઈને જોઈને સંશય થયે કે આ પદાર્થ માણસ પણ પ્રતિભાસે છે અને વ્યંતર જે પણ પ્રતિભાસે છે. તેની દષ્ટિમાં તેને નિર્ધાર થતું નથી, તે સંશયદેષ છે.
અથવા એક માણસે છીપ લાવીને તે સંશયવાળા માણસને પૂછયું કે આ શું વસ્તુ છે ? છીપ છે કે રૂપું છે? ત્યારે સંશયદષ્ટિવાળે હેવાથી તે માણસ કોઈ પણ જાતને નિર્ણય કરી શકે નહિ. આ રૂપું હશે? કે છીપ હશે ? એમ વિમાસણમાં પડી ગયે. તેને કઈ પણ પ્રકારે કાંઈ પણ સૂઝ પડી નહિ. આ છીપ પણ પ્રતિભાસે છે અને રૂપું પણ પ્રતિભાસે છે. તેની દષ્ટિમાં નિર્ધાર ન થયે.
એ જ રીતે સ્વરૂપના અને તત્વના નિર્ણયમાં જેને ભૂલ પ્રવર્તે છે તે આત્મા સંશયવાળે છે. તેને એવા પ્રકારને સંશય હોય છે કે આ આત્મા છે કે શરીર છે? આત્મા અને શરીર એક જ હશે ? કે શરીરથી આત્મા
