________________
સમ્યકત્વના ભેદ
૫૩.
પ્રકૃતિના ઉપશમથી થાય છે. સાદિ મિથ્યાદષ્ટિને કાળ મધ્યમ અંતર્મુહૂર્તમાત્ર તથા ઉત્કૃષ્ટ કિંચિત જૂન અર્ધ પુદ્ગલપરાવર્તન જેટલે જાણો. આ બધી જેના પરિણામની વિચિત્રતા છે.
સમ્યક્ત્વના ભેદ સમ્યકત્વના બે ભેદ છે, તે નિશ્ચય અને વ્યવહાર સમકિત.
તેમાં સત્યાર્થ સમ્યકત્વ છે તે જ સાચું સમ્યકત્વ છે, નિશ્ચયસમ્યકત્વ છે. તેમાં વિપરીત અભિનિવેશરહિત શ્રદ્ધાનરૂપ આત્માના પરિણામ હોય છે. તેમાં સમ્યફની વિધી પાંચ અથવા સાત પ્રકૃતિને ઉપશમ, ક્ષયે પશમ કે ક્ષય હોય છે.
આ વિપરીતાભિનિવેશરહિત શ્રદ્ધાનને કારણભૂત જે શ્રદ્ધાન હેય છે તેને વ્યવહારસમ્યકત્વ કહે છે. અહીં કારણમાં કાર્યને ઉપચાર કર્યો છે. આ ઉપચારનું નામ વ્યવહાર છે. દેવ-ગુરુ-ધર્મનું શ્રદ્ધાને તે વ્યવહારસમકિત છે. તે સાચું સમ્યક્ત્વ નથી. અર્થાત્ નિશ્ચયસમ્યકત્વ નથી.
સમ્યગ્દર્શન બે પ્રકારે ઊપજે નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન બે પ્રકારે ઊપજે છે, તે– ૧. નિસર્ગજ સમ્યગ્દર્શન અને ૨. અધિગમજ-સમ્યગ્દર્શન.
૧. નિસર્ગજ-સમ્યગ્દર્શન-વર્તમાનમાં ઉપદેશાદિ પ્રત્યક્ષ બાહ્યનિમિત્ત વિના પ્રગટ થાય છે તે નિસર્ગજ'.
