________________
સંવાદ પંચક
સ્થાનમાં કઈ ભાગ પડાવે તે પણ તેમના ઉપર તેણી કદી રાષભર્યો કટાક્ષ કરતી નહોતી. વળી મને ચાહવામાં તે પ્રતિચાહનાનો બદલે ઈચ્છતી નહોતી. બદલાની અભિલાષા હૃદયના સૌંદર્યને બગાડી નાંખે છે. પણ પવાનું હદયસૌંદર્ય અવિકૃત રહેવા પામ્યું હતું. માંદગી શું તે હું પવાની તે સમયની અવસ્થાથી પ્રથમ જ સમજ્યા હતા. એમજ જાણતા હતા કે જન્મથી મૃત્યુ સુધી મનુષ્યને વચમાં કશું જ વિન નથી. મેં પઘાને મારી પાસે આવવા કહ્યું, પણ તેણીએ ઉત્તર આપ્યો કે –“પ્રભો ! હું તો ઘણીએ આવું, પણ આજે આ શરીર કહ્યું કરતું નથી.” હું તેની પાસે ગયો અને તેને સ્પર્શ કર્યો; પણ આ સ્વાર્થી હૃદયે તેને ઝાઝી વાર સ્પર્શી રહેવા ના પાડી કેમકે પૂર્વની જેમ તે સ્પર્શ મનોજ્ઞ અને શીતળ નહોતો, પણ અરુચિકર અને ઉષ્ણ હતો. મેં પદ્માને પૂછ્યું. “દેવિ! આજે શરીર બહુ ગરમ કેમ છે? તેણીએ કહ્યું “નાથ ! આજે મને સખત જ્વર ચડે છે અને તેથી મને બહુ વ્યથા થાય છે. તે વ્યથાના સ્વરૂપને તે હું સમજતો નહોતો, છતાં અધિક જાણવાના હેતુથી મેં પૂછ્યું “દેવિ! આવી વ્યથાને પાત્ર સહુ મનુષ્યો હશે કે તું એકલી જ હઈશ?” ઉત્તરમાં તેણીએ કહ્યું. “દેવ! મનુષ્ય માત્ર અને ભેગા આપ પણ વ્યાધિને પાત્ર છે. જ્યાં સુધી તે ઉદય નથી ત્યાં સુધી આ શરીરની કાન્તિ–સૌદર્ય નભી રહેશે પણ સદાકાળ કેઈને તેવી આરોગ્યવસ્થા રહી શકતી નથી.' આથી મારા હૃદયમાં બહુ જ આઘાત થયે, મારું મુખ કરમાઈ ગયું, અને પવામાંથી મળતો રસને પ્રવાહ મારા તરફ આવતા બંધ પડે. મને હવે તેનું શરીર જોઈ નિર્વેદ થવા લાગ્યો. તેણીના લલિત દેહ અને પ્રya વદનમાંથી અગાઉ અનુભવાતો આનંદ બંધ પડે. માંદગીને લીધે તેને સ્વભાવ પણ બદલાઈ ગયે. અશક્તિથી કે મનની બેચેનીથી તે મારી સાથેની વાતચીતમાં પણ કંટાળો બતાવવા લાગી. આપ પદ્માને તેની માંદગીની શરૂઆતમાં મારાથી દૂર કરી
માંદગીને જીથી તે મારી સાદગીની શ
