________________
સંવાદ પંચક
કારણથી ત્યાં પણ મળે તેમ નથી. પુણ્ય રસના બાહુલ્યથી ઉપજેલ તારે આ નિર્વેદ ત્યાં જતાંવેંત જ લય પામી જશે એમ મને ભય છે. તું શું શોધે છે, કયા હેતુથી તારું એ રાજ્યમાં પ્રયાણ છે, એ હજી તું સમજે હેય એ વિષયમાં મને શંકા છે. સુખની શોધથી સુખ મળતું નથી એ પ્રભુને માર્મિક ઉપદેશ હજી તું સમજ્યો નથી.
કુમાર માતા! મારી ઈચ્છાને વેગ સુખ તરફ નથી. પણ કલ્યાણ તરફ છે. પરંતુ કલ્યાણ પરોક્ષ રીતે આત્માનું વાસ્તવ સુખ સાધી આપનાર હોવાથી જ હું સુખ પ્રાપ્તિના માટે એ પ્રદેશમાં જાઉં છું એમ માનવામાં આપત્તિ નથી. હું સમજું છું કે મનુષ્ય સુખ શોધવામાં પિતાના સ્વાર્થને શેધે છે, અને કલ્યાણ શેધવામાં તે પિતાના પરમ અર્થને શોધે છે. પરંતુ અર્થ તે ઉભયમાં રહેલે જ છે. કલ્યાણમાં તાત્કાલિક સુખનો હેતુ હેત નથી, છતાં તે સાથે સુખ તે સ્વતઃ સહગામીજ રહે છે. પરંતુ સુખમાં કલ્યાણને સંકેત હેતો નથી અને કેટલીકવાર સુખ, કલ્યાણનું વિરેાધી હોય છે. એ પણ હું સમજું છું. આ કાળે છે કે મારા પુણ્યરસની વિમળ-તાના પ્રભાવથી તેમાંથી ઉદ્દભવતી સુખોની પરંપરા મારા અકલ્યા
ને અર્થે પ્રવર્તતી નથી, તેમ છતાં કેણું કહી શકે તેમ છે કે કઈ ક્ષણે એ પુણ્યરસમાં વિકાર થશે? અને તેના પ્રભાવથી અત્યારે જે ભોગ-સાગરમાં હું ક્રીડા કરી રહ્યો છું તેમાં જ હું ડૂબી મરી જઈશ? ગુરુએ મને અનેકવાર કહ્યું છે કે ભવસાગરને પાર પામવાનું કાર્ય સવિશેષ પુણ્યવાનને જેટલું કઠિન છે તેનાથી હજારમે અંશે સામાન્ય જનોને હેતું નથી. આથી મને જે ખરેખર ભય છે તે મારા અત્યારના પુણ્યદયને છે. પુષ્યજન્ય ભેગસામગ્રીએ મારા આત્માના અનેક ઉચ્ચ અશોને મલીન રાખ્યા છે. અને તેનું દુઃખદ ભાન મને નિરંતર સંતપ્ત રાખ્યા કરે છે.
