________________
રાજમતી અને રથનેમિ
૪૩
કરનાર સુખમય ચૈતન્યધન એક સરખા અલિપ્ત અને નિરાળાજ રહે છે. પણ તેણે જે સામગ્રીના સ્પર્શ કે ઉપભાગમાં સુખ માન્યું હતુ. તેના વિયેગથી તે સુખનું સ્થાન ગુમાવ્યુંજ સમજે છે. વાસ્તવમાં સુખને સ્વામી આત્મા પાતેજ છે. હૃદયની કાઈ પ્રિય ભાવનાને અનુસરતી વખતે જે સુખને તે અનુભવે છે, તે સુખનું સ્થાન અને નિદાન પાતેજ છે—તે તે ભાવના કે ભાગસામગ્રી નહીં. માત્ર ભ્રાન્તિ વડે જ તે સુખને અન્યથી પ્રગટતું માને છે, પેાતાના ધરતી વસ્તુને પારકાની માની તેનેા ખાટા વિયેાગ થયા ગણી દુ:ખી થાય છે. મિઃ જો એમ છે તેા હૃદય જેને સુખના હેતુ માને છે તે સિવાયના સ્થળે, મુદ્ધિની મર્યાદાને અનુસરવા જતાં સુખાનુભવ કેમ નથી થતા ?
રાજમતીઃ બુદ્ધિ જે રસ્તે થઇને તેના સ્વામીને સાચા સુખના સ્થાનમાં લઇ જાય છે, તે રાહ બહુ સાંકડા અને ગત અનંતકાળમાં સેવેલી વાસનાને પ્રતિકૂળ છે. તે રાહ ઉપર ચાલવામાં `ની ખરી સેટી છે. એસેટીમાં વિજયી થવાય તે। સુખનું મૂળસ્થાન. હસ્તગત છે. મુદ્ધિનું કાય સુખ દેવાનું નથી, તેમજ વિવિધ લાગણીએને અનુભવવાનું પણ નથી. તેનું કાય તા તેના સ્વામીને પાછે પગલે તેના મૂળસ્થાન ભણી લઈ જવાનું છે. તે સ્થાન આ આત્માએ *દી જોયું નથી—તેમ અનુભવ્યું નથી, એટલે બુદ્ધિ ઉપર તેને વિશ્વાસ રહ્યો નથી અને વિશ્વાસ નથી તેથી અનુસરતા પણ નથી. પરંતુ જ્યાં તેને સુખ-દુઃખના ઉછાળાઓના અનુભવ થાય છે, તેવા વાસનાના પ્રદેશમાંજ નરકના કીડેા થઈને પડી રહે છે. વિવેકમુદ્ધિને અનુસરવામાં તુરતમાં તે આકર્ષી જેવું કશું લાગતું નથી, તેથીજ તમે તેને અનુસરવાની ના કહેા છે. પણ મુનિશ્રી ! જ્યાં સાચુ` સુખ—વિશ્રાંતિ અને જીવન છે, ત્યાં જવા માટે કાંટાવાળા થાડા મા વળાટવા પડે તે તમે તેટલું સાહસ પણ નહીં કરી શકા ? સહેજ સુખના પણ તેટલા માટે ભાગ નહીં આપી શકા?
