________________
ધૂલિભદ્ર અને કેશા
પ૭
તમને અલ્પકાળમાં અનાયાસે થશે. વિકારના પ્રબળ દળને કેમ હઠાવવું તેની યુક્તિનું શોધન વિકારના ઉદયકાળે જ થવા યોગ્ય છે. ,
કેશાઃ પ્રભો ! મને એમ ભાસે છે કે જે પ્રકૃતિને ઉદય થાય તેને અનુરૂપ વસ્તુનો ભોગ આપવાથી તે પ્રકૃતિ શાંત થવા લાગ્ય છે. પૂર્વે ઘણીવાર મેં અનુભવ્યું છે કે રસેન્દ્રિયને અનુકૂળ ભોજનની ઈચ્છા પ્રગટ થયે તેને ઉપશમાવવાનો પ્રયત્ન કરતાં તે અધિકાધિક પ્રજવલિત થાય છે. અને જ્યાં સુધી તે ઈન્દ્રિયને અનુરૂપ સામગ્રી પૂરી પાડવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તેના ઉદયને અંગ્ન ઓલવાતો નથી. અત્યારની મારી સવિકાર સ્થિતિ મારા મુખેથી આ શબ્દ બોલાવતી હોય અથવા વસ્તુતઃ તે ઉપાય સત્ય હોય, તે તો આપ જાણે; પરંતુ મને તે આ યુક્તિ અધિક સરલ અને સ્પષ્ટ જણાય છે અને પૂર્વને સંસ્કારની નિવૃતિ મેં કહેલા ઉપાય સિવાય થવી મને તે અશક્ય ભાસે છે. આપની સાથેના પૂર્વકાળના વિલાસ ચિત્ર આજે પુનઃ મારા સ્મૃતિપ્રદેશમાં મૂર્તિમંત થયા છે, અને તેને અનુરૂપ સામગ્રી ઉપજાવી કાઢવાની ઇચ્છાએ જ આજે મારી આપે કહી તેવી સ્થિતિ કરી મૂકી છે. મારી દ્રષ્ટિમાં આ કાળે પૂર્વની સ્થિતિ સૌભાગ્યચિયુક્ત અને સાંપ્રત સ્થિતિ વૈધવ્ય સદશ જણાય છે. પ્રત્યે ! મારી ઉદયમાન સ્થિતિને અનુરૂપ સામગ્રી ઉપજાવી આપવાની મારી યાચના આપ કબૂલ નહિ રાખો ? - સ્થૂલિભદ્રઃ મહાત્માઓની વિભૂતિ પરોપકાર અર્થે જ હેય છે. - તમારી પ્રકૃતિને ઉદય તમે જણવ્યો તે ઉપાયવડે નિત થવા યોગ્ય હેત તે હું ગમે તે ભોગે પણ તેમાં રાત; પરંતુ તે ઉપાય સત્ય હેવાની ભ્રાન્તિ, તમારી સવિકાર સ્થિતિવડે જ થયેલી હોવાથી અને અનુરૂપ સામગ્રીના ગે ઉદયમાન પ્રકૃતિની નિવૃતિ શાસ્ત્ર પ્રમાણથી બાધિત તેમજ પ્રજ્ઞાચક્ષુએ વિચારતાં અસંભવિત હોવાથી, તમારી યાચના હું સ્વીકારી શકતા નથી. પ્રકૃતિના ઉદયરંગથી રંગાયેલ મગ કૃત્રિમ ઉપાયમાં પણ યથાર્થતાનું ભાન ઉત્પન્ન કરાવી પિતાને
