________________
સંવાદ પંચક
પર ફાવી શકતું નથી. એક વખત ઉદયબળને પરાભવ થયે પુનઃ તે તેટલા બળથી હુમલે કરી શકતું નથી. સામાન્ય જીવો મહાત્માના પદને ઇચ્છવા છતાં, તે પદની પ્રાપ્તિ માટે આવશ્યક ઉપયોગબળ તેઓ પ્રકટાવી શકતા નથી. અને તેટલાજ માટે તેઓ તેમની હાલની સ્થિતિથી એક પગલું પણ આગળ વધી શકતા નથી. તેઓને સહજ પણ નિમિત્તને ઉદય થતાં તુરત જ તેમાં રંગાઈ જઈ પિતાના ઉપર કર્મબળનું પ્રાધાન્ય સ્વીકારે છે. હસવાનું નિમિત્ત પ્રાપ્ત થતાં હસે છે, રડવાનું નિમિત્ત પ્રાપ્ત થતાં રહે છે. વેદોદય થતાં તે તે કર્મમાં પ્રવૃત્ત થાય છે અને જુગુસિત પદાર્થનું દર્શન થતાં
ગ્લાનિવશ થાય છે. ટૂંકામાં જેવું જેવું નિમિત્ત મળે તેવા તેવા કાર્યમાં તુરત જ પ્રવૃત્તિ કરે છે. પરંતુ જ્ઞાની છે નિમિત્તથી તદ્દન સ્વતંત્ર રહે છે. નિમિત્તની સત્તાને તેઓ સ્વીકારતા નથી. તેઓ જાણે છે કે જડ કરતાં ચિતન્યની સત્તા અનંતગુણી અધિક બલવાન છે. કેશા! તમારા હાલના વિકાર-ઉદયને તટસ્થપણે સાક્ષીભાવે જોયા કરે અને તેમાં રંગાયા વિને થડે કાળ ભૈર્ય પૂર્વક વિતાવે.
કેશાઃ પ્રભો! આપના આ ઊપદેશથી મારા અંતરમાં એક અદભુત રહસ્યને ઉદય થયો છે અને તે સાથે સદગુરુના સામીને મહિમા પણ આજે મને અનુભવગોચર થયો છે. આપ મૂર્તિમાન ઉપદેશ છે–ચારિત્ર્ય છે-પ્રભુત્વ છે. મારા આપને અનંત વંદન છે. કર્મની સત્તા ઉપર વિજય મેળવવાના રહસ્યનું આજે મને સહેજે પ્રદાન કરવાના બદલામાં હું રંક કાંઈ પણ આપવા અસમર્થ છું. પ્રત્યે ! તેમ છતાં મારા હર્ષના સમુદ્રમાંથી નેત્રદ્વારા સરી આવતી આ મોતીની માળા સ્વીકારો.
