Book Title: Rajvallabha athwa Shilpashastra
Author(s): Narayanbharati Yashwantabharti Gosai
Publisher: Mahadev Ramchandra Jagushte Ahmedabad

View full book text
Previous | Next

Page 276
________________ (૧૬૮ ) રાજવલ્લભ વળિય, બીજી એવી રીત છે કે-વૃત્તની જેટલી પહોળાઈ છે તેટલીજ લંબાઈ છે, એ બનેને પરસ્પર ગુણતાં આગળને જેટલે અંક આવે તેટલા અંકને ચોવીશે ભાગતાં આવેલા ગુના ગજ કરવાથી જેટલા ગજ થાય તે દરેક ગજમાંથી પાંચ આંગળે બાદ કરતાં જે બાકી રહે તેને હસ્તાત્મક ક્ષેત્રફળ સમજવું. ૬ उपजाति. घनीलतंव्यासदलंनिजैकविशांशयुगगोलफलंघनस्यात् ॥ व्यासस्यसप्तांशयुतःसुवृत्तव्यासस्त्रिरुक्तःपरिवेषकोयं ॥ ६ ॥ અર્થ–વૃત્તના વ્યાસને ઘન કરી તે ઘનનું અર્ધ કર્યા પછી એ કરેલા અર્ધને એકવીશમે ભાગ (૨૧) અથવા એ અર્ધને એકવીશે ભાગતાં જે ભાગાકાર આવે તે ઘનના કરેલા અર્ધ ભાગમાં મેળવતાં જેટલે અંક થાય તે અંક ગોળનું ઘનફળ જાણવું. તેમજ વૃત્ત અથવા ગેળના વ્યાસને ત્રણે ગુણતાં દષ્ટાંતઃ-૪૨ ગજ વ્યાસ અને ૧૩૩ ગજ પરિધ હોય એવા ગોળનું ક્ષેત્રફળ કેટલું ? ૪૨ ને ૧૩૩ એ ગુણ્યા તે ૫૫૮૬ થયા તેને ચારે ભાગ્યા તે ૧૩૮૬ . ગ. ગોળનું ક્ષેત્રફળ આયું. ૨ વળી બીજી રીત એવી છે કે વ્યાસ વ્યાસ-સ્થા સ્થાપ=ગોળનું ક્ષેત્રફળ આવે. દષ્ટાંત કાઈ ગોળનો વ્યાસ ૪૨ ગજ હોય તે તેનું ક્ષેત્રફળ કેટલું ? રીત ૪૨ –નો વર્ગ કર્યો તે ૧૭૬૪ થયા તે ૧૭૬૪ ને ચોવીશે ભાગી ભાગાકાર છવા ને ૫ ગુણએ તે ૩૬ળા આવ્યા તે બાદ કર્યો તે ૧૩૮૬ો રસ ગજ ગોળનું ક્ષેત્રફળ આવ્યું. તેને હસ્તાત્મક ક્ષેત્રફળ સમજવું. (ક) એક ગેળાને વ્યાસ ૪૨ બેંતાળીસ હાથ હોય તે તેનું ઘનફળ કેટલું ? ૪૨ ૧૩૨ પરિધ. ૪૨ ૧૭૬૪ વર્ગ૪૨ વ્યાસને ધન, 9y૦૮૮ ૩૮૮૦૮ ઘનફળ ૨ વ્યાસ વ્યાસના ૭૪૦૮૮ ધનને (૨) બેએ ભાગ્યા તે ૩૭૦૪૪ આવે તેમાં તેનો ૨૧ મ ભાગ એટલે ૧૭૪ આવ્યો તે ઉમેરતાં ૩૮૮૦૮ ધન હાથ ગોળનું ઘનફળ સમજવું.

Loading...

Page Navigation
1 ... 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350