________________
૧૨
અમે કહીએ છીએ.
“પાર્ટીનો અમે વિરોધ કરતા જ નથી. પક્ષીય લોકશાહીની વર્તમાન વાસ્તવિક્તા સ્વીકારીને જ, પછી વાત કરીએ છીએ. આજની જે કોઈ પાર્ટી આ કળાકૂટનું મારણ બને એવું કામ કરવા જેટલી કાર્યક્ષમ હોય એનું નામ તો આપો.”
એમની પાસે નામ નથી. પછી અમે કહીએ છીએ.
“વારુ ! કાળકૃટનું મારણ ભલે ન કરે, કમમાં કમ, લોકશાહીમાં રહીસહી લોકશ્રદ્ધાનાં મૂળિયાં સાવ ઊખડી જઈને ખુદ લોકશાહી જ ખતમ કરવાનું કારણ પોતાની પાર્ટી ન બને એવી નીતિરીતિ આ પાર્ટીવાળાઓ રાખે એટલું તો એમને સમજાવો ?”
અમે કહીએ કે;
“મોડા મોડા પણ જાગ્યા તો હવે જાગ્યા ત્યાંથી સવાર ગણીને કામે લાગવું કે પથારીમાં જ પડ્યા રહેવું?”
પ્રશ્ન પૂછનાર અમારો આ જવાબ સાંભળ્યો, ના સાંભળ્યો કરે, અને કાં તો માંડ માંડ બોલે :
“કામે લાગીનેય શું વળવાનું ?” સાવ નિષ્ક્રિયતા, નિરાશા અને હતાશા. વાણી વાંઝણી. બોધ શું લેવો ? ચિત્તમાં ચિંતન ચાલુ છે. કદાચ મોડા અમે ભલે પડયા.
ગાંધીએ તો સ્વરાજ મળતાંની સાથેજ, ચાલીસ વર્ષ પહેલાં કહ્યું જ હતું. એણે ક્યાં મોડું કર્યું હતું ?
અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગે તો ગાંધીની એ જ વાતનો અમલ ૪૦ વર્ષથી કરી જ દીધો છે. સાધનો, ભૂહ અને આયોજન વગેરે પ્રયોજવામાં પણ મોડા તો નહોતા જ. અલબત્ત શક્તિએ અમે મોળા હતા. ગજાના પણ અલ્પ.
આ મોળપ અને અલ્પતા છતાં પ્રયોગ શરૂ તો થયો જ છે.
એ યોગ્ય છે? હા, તો કામ શરૂ કરવું પડે. અયોગ્ય શક્ય હોય તો પણ ન કરવું. અને યોગ્ય અશક્ય લાગે તો પણ શક્ય બનાવવા પુરુષાર્થ તો કરવો જ કરવો. અશક્ય જેવું જગતમાં કશું જ નથી.
વ્યવહાર ઊભો કરવો છે તો વાંઝિયામેણું ટાળવું પડે. પુરુષાર્થ કરવો પડે. પાર્ટીવાળાઓની પામરતાને જોઈ શકાય તો પક્ષના વણગણથી છૂટાય. અને
રાજકીય ઘડતર
