________________
૨૮
ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગની ઓળખ આપવામાં “ગાંધી પ્રયોગના અનુસંધાનમાં શરૂ થયેલો પ્રયોગ' એમ ઉલ્લેખ કરતા.
ગાંધીજી તો આવા સંબોધન-ઉલ્લેખથી જાણકાર ક્યાંથી હોય?
પણ પ્રયોગમાં સામેલ અમે અતિનમ્રપણે, કશી લાઘવ કે ગૌરવ ગ્રંથી સિવાય, પૂરા આત્મવિશ્વાસથી આદર અને વિનયપૂર્વક આજે ફરી એકવાર કહીશું કે -
હા ! ભાલ નળકાંઠો પ્રયોગ એ ગાંધીજીના પ્રયોગોના અનુસંધાનમાં શરૂ થયેલ પ્રયોગ છે.
આમ અમે કહીએ છીએ ત્યારે આમ કહેવામાં રહેલી જવાબદારીના પૂરા ભાન સાથે કહીએ છીએ.
આ જવાબદારી સ્પષ્ટ છે કે ગાંધી ચિંધ્યા માર્ગે સમાજપરિવર્તન કરીને ક્રાંતિકાર્યને સંપૂર્ણ ફળદાયી બનાવી સિદ્ધિ મેળવવી હોય તો, પ્રયોગકારોએ પરિગ્રહ, પ્રાણ અને પ્રતિષ્ઠાનો ભોગ આપીને પણ પુરુષાર્થ પૂરેપૂરો કરવો જ પડે. અને ફળ નિયતિને આધીન છે એમ સમજીને આપણા હાથમાં છે તે પુરુષાર્થ કરવામાં જ સંતોષ સમાધાન મેળવવાં પડે.
ગાંધીજીએ રાજકારણને ધર્મકારણના એક અંગ તરીકે જોયું જાણ્યું અને પ્રમાયું હતું. સંતબાલજી પણ જીવનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી રાજકારણની શુદ્ધિ માટે મથ્યા હતા, વર્ષો પહેલાં સંતબાલજીએ કહ્યું છે :
“રાજકારણમાં પણ શુદ્ધિ લાવવી જ જોઈએ, કારણ કે વર્તમાનમાં વ્યાપક ક્ષેત્રે તો રાજકારણ જ છે તેથી તેમાં શુદ્ધિ લાવીને પછી જ આગળ વધી શકાય તેમ છે ?” (વિ.વા. ૧૬-૩-૮૨) સંતબાલજીના આ અધૂરા રહેલા કાર્યને પૂરું કરી ગાંધીજીના સ્વપ્નને સાકાર કરવાનું સહજ કર્તવ્ય ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગને સહેજે પ્રાપ્ત થયું છે તેથી એ કામ કરવાનો પ્રયોગ સંસ્થાઓ-કાર્યકરો સજ્જ બન્યા છે.
અમારી હેસિયત અને અમારું ગજું અમે જાણીએ, સમજીએ છીએ, પણ આ કામ માત્ર અમારું કે ભાલ નળકાંઠાનું જ નથી. આ કાર્ય ભગવાનનું છે. લોકોનું છે; સાર્વજનિક છે; સાર્વજનિક હિતનું છે; સર્વના ઉદયનું છે; સર્વોદયનું છે.
અમે તો એક અલ્પમાત્ર નિમિત્તરૂપ છીએ એટલું જ અને તેથી અમને શ્રદ્ધા અને ખાતરી છે કે, અમે એકલા નથી. લોકશાહી સુરક્ષા અભિયાન દ્વારા રાજકારણની શુદ્ધિનો એકડો આજે જ લખાઈ રહ્યો છે. ઘૂંટાઈ રહ્યો છે. દેશભરમાં કદાચ આ રીતે પ્રથમ એકડો મંડાય છે. એને સમાજનાં સહુ શુભ બળોનો ટેકો અવશ્ય મળશે જ એવી શ્રદ્ધા, આશા અને ખાતરી પણ છે.
આ એકડા ઉપર મીઠું પણ ચડે એવી શક્યતા પણ ગુજરાતમાં તો છે જ.
રાજકીય ઘડતર
