________________
૪૬
ભગીરથ પ્રયાસ કર્યો. પણ વિનોબાજીની સંગતિ એમાં નહિ મળી. તો પાછળથી જે. પી. એ આખાયે આંદોલનને જાણતા-અજાણતાં કોંગ્રેસ હટાવો અને છેવટે ઈન્દિરા હટાવોમાં ધકેલાયા છતાં એજ રસ્તે ધક્કો મારીને આંદોલનને સર્વોદયનો રંગ આપવાને બદલે સત્તાના રાજકારણના કળણમાં ફસાવી દીધું. છેલ્લે તો જે. પી. ના વશમાં પણ કશું જ ન રહ્યું.
અહીં કોઈ વ્યક્તિનું અથવા કાર્યક્રમ કે આંદોલનનું મૂલ્યાંકન કરવાનો હેતુ નથી. પણ મિત્ર કહે છે તેમ સર્વોદયની દૃષ્ટિવાળા પછી નામ જે કંઈ હોય, તેમણે કાં તો એક છેડો લોકશાસનનો પકડ્યો અને કાં તો બીજો છેડો લોકશક્તિનો પકડ્યો. મતલબ પ્રયાસ એકાંતિક જ રહ્યો. ન તો રાજનીતિ જેવું કશું નિર્માણ થયું કે ન તો લોકશક્તિ પ્રગટ થઈ. પરિણામે એક તરફ સત્તાનું કેન્દ્રીકરણ વધતું ગયું. અને બીજી તરફ લોકો રાજયાશ્રિત બનવા લાગ્યા ન તો અન્યાય પ્રતિકારની શક્તિ ખીલી.
ન તો લોકશક્તિ સંગઠિત થઈ. ન તો રાજકારણની શુદ્ધિ થઈ.
મુનિશ્રી કે ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગનું કામ તો ખારા સમુદ્રને મીઠો કરવા માટે ચપટી ખાંડ નાખવા જેવું જ રહ્યું.
આમાં કોઈને સત્તાનો રાગ કે મોહ હતો કે સત્તાધારીઓ પ્રત્યે કોઈને દ્વેષ હતો એમ અમારું કહેવું નથી. સર્વોદય કે ગાંધીની વાતને એમણે પોતપોતાની રીતે સમજીને જે કર્યું પરિણામ નજર સામે જ છે.
હજુ યે મિત્ર કહે છે તેમ વિચારવા જેવું છે જ. વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧-૧૧-૯૧
૧૮ પંચાયતી ક્ષેત્ર પક્ષમુક્ત શા માટે ?
“અમે પણ સમજીએ છીએ અને અનુભવીએ પણ છીએ કે, હવે આખોયે દોર દાદાગીરી કરનારા, ગુંડાઓ અને માફિયાઓના હાથમાં ચાલ્યો ગયો છે પણ શું થાય ?”
એક નાની સરખી બેઠકમાં કામ કરતી સ્થાનિક સ્વરાજ કહેવાય તેવી સંસ્થાઓના ક્ષેત્રને રાજકીય પક્ષોથી મુક્ત બનાવવા વિષે વાર્તાલાપ ચાલતો હતો. સ્થળ નગર પંચાયતના કસબામાં હતું. નગરપંચાયતના પ્રમુખ, તાલુકા પંચાયતના પ્રમુખ કોંગ્રેસ અને ભાજપના અગ્રણી કાર્યકરો સ્વૈચ્છિક સંસ્થાઓના મોવડીઓ એમ સહુ વર્તમાન સ્થિતિ કેટલી હદે વણસી ગઈ છે એ બાબત ચિંતિત હતા. સહુના મનમાં અકળામણ
રાજકીય ઘડતર
