________________
૪૦
હતી. ગુંડાગીરીના રોજબરોજના નજર સામે બનતા દાખલાઓ રજૂ થતા હતા. આનું મૂળ કારણ આજનું વ્યાપક બનેલું અને ભ્રષ્ટાચારથી ખદબદતું રાજકારણ છે, એમાં પણ સર્વસંમતિ હતી. પરંતુ તેમ છતાં સ્થાનિક સ્વરાજની સંસ્થાઓને પક્ષમુક્ત કરવાની વાતમાં ખાસ કરીને રાજકીય પક્ષના અગ્રણી કાર્યકરો કે જે બુદ્ધિશાળી હતા, સ્થિતિસંપન્ન કેળવાયેલા અને કોઈને કોઈ ક્ષેત્રે નેતૃત્વ ધરાવતા હતા તે સંમત થઈ શકતા નહોતા.
રમુજ થાય એવી વાત એ હતી કે, એ સહુ આ પક્ષમુક્તિના વિચારને સીધો છે, સારો વિચાર છે એમ કહીને તરત જ કહેતા કે –
“પણ અવ્યવહારુ છે, અશક્ય છે.” અને પછી તરત એક વાક્ય ઉમેરતા : “લોકો આ વાત નહિ સ્વીકારે.” પૂછીએ, ‘લોકો એટલે કોણ ? કયા લોકો ?'
થોડા ખચકાટ સાથે જવાબ મળતો, લોકો એટલે લોકો. સામાન્ય જનતા. રાજકીય પક્ષો અને બધા જ કામો બધાં રાજ્ય પાસે અને રાજકીય પક્ષો પાસે કરાવવાનાં અને એમના માટે જ બારણાં બંધ ? આ વાત ન તો લોકો માને, કે ન તો રાજકીય પક્ષો માને.
ઠીક વાત કરી. પણ તમે શું માનો છો ?' અમે આ વિચાર સાથે સંમત. અમારી શુભેચ્છા તમારી સાથે.”
“તો પછી એમ કરી શકો, કે જ્યારે પણ આ પંચાયત ક્ષેત્રની ચૂંટણીઓ આવે ત્યારે તમે જે રાજકીય પક્ષના સભ્ય હો તે રાજકીય પક્ષના મોવડીઓને કહો કે, અમારા નગરમાં અને અમારા તાલુકામાં આપણા પક્ષના ઉમેદવાર ઊભા નહિ રાખવા. અને નગરમાંથી કે તાલુકામાંથી લોકો મૂકે એ લોક ઉમેદવારોને ટેકો આપવો. આવું તમે કરી શકો ?"
“પણ પક્ષ સંમત ન થાય તો?”
“તો ત્યારે તમારે નિર્ણય કરવો જોઈએ કે પ્રજા સાથે રહેવું કે પક્ષ સાથે. પહેલી પ્રજા કે પહેલો પક્ષ? એ નક્કી કરી લેવું પડે.”
પણ પ્રજાનાં કામો તો પક્ષમાં હોઈએ તો જ થઈ શકે ને ?”
આ તો આપણે ૪૫ વર્ષથી જોતા જ આવ્યા છીએ ને કે પક્ષો દ્વારા પ્રજાનાં કેવાં કામ થયાં છે? કઈ પ્રજાનાં અને કોનાં, કેવાં કેટલાં કામો થયા? અને જે કંઈ કામો થયાં તેના પરિણામે કેવી પરિસ્થિતિ છે તે તો તમે જ કહી બતાવ્યું છે. હવે એમાંથી બહાર નીકળવું છે?”
આ પ્રશ્ન અનુત્તર રહ્યો. અમે આગળ ચલાવ્યું. “રાજકારણ વ્યાપક બન્યું છે. એનાથી સાવ અલિપ્ત કે અલગ રહેવું એ
રાજકીય ઘડતર
