________________
૪૪ છેલ્લે એક વાત. સારા ઉમેદવારો ધારાગૃહોમાં ચૂંટી મોકલવા માત્રથી લોકશાહીની ઈતિ સમાપ્તિ થતી નથી. આ તો કરવું જ પડે. પણ તેની સાથે જ ધારાગૃહોની અંદર પણ સત્તાની બાહર રહેનારા કેટલાક લોકપ્રતિનિધિઓ પણ ચૂંટવા જોઈશે. અને પ્રજાકીય સ્તરે પણ લોકજાગૃતિ સંગઠન અને સત્યાગ્રહની દષ્ટિએ કામ કરનારી સંસ્થાઓ નિર્માણ કરવી પડશે. લોકશાહીના વિકાસ માટે અને તેને ગતિશીલ રાખવા માટે આવું ઘણું બધું કરવાનું રહે જ છે. વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧-૬-૯૧
૧૭ રાજકારણ અને સર્વોદય સર્વોદયની દષ્ટિને સારી રીતે સમજ્યા છે અને જેમનું ચિંતન તટસ્થ અને નિષ્પક્ષ છે એવા એક સર્વોદય કાર્યકર મિત્રનું કહેવું થયું છે –
“સર્વોદયની દૃષ્ટિવાળા અથવા ગાંધી મૂલ્યોમાં માનનારા માણસો રાજ્યશાસનથી અલગ રહ્યા અથવા રાજકારણથી અલિપ્ત રહ્યા તેને કારણે રાજયશાસન બગડી ગયું. અથવા રાજકારણ ભ્રષ્ટ થયું એમ કહેવામાં આવે છે, તો મારું એમ કહેવું છે કે, મોરારજીભાઈ, બાબુભાઈ જસભાઈ, કેટલાય ગણાવી શકાય તેવી વ્યક્તિઓ શાસનમાં મંત્રીમંડળમાં અને રાજકીય સંગઠનમાં રાજકારણમાં ગયા જ છે. તે બધા સર્વોદયની દૃષ્ટિમાં અને મૂલ્યનિષ્ઠ રાજકારણમાં માનનારા જ હતા ને ? મુનિશ્રી સંતબાલજી તો કોંગ્રેસને માતા ગણીને ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને મત આપવાનો પ્રચાર પણ કરતા હતા, એમણે રાજકારણની શુદ્ધિની વાત કરી જ હતી.
આ બધા પ્રયાસો અને તેનું પરિણામ આપણી નજર સામે જ છે. પછી એમ કેમ કહેવાય કે, સર્વેદની દૃષ્ટિવાળા રાજકારણથી અલગ રહ્યા છે ? અથવા સર્વોદયવાળાઓને રાજકારણને સુધારવામાં રસ નથી ?
એટલે મૂળભૂત રીતે જ આ પ્રશ્ન વિચારવા જેવો છે એમ મને લાગે છે.”
મિત્રના શબ્દો આ જ હતા એમ નહિ, મતલબ આ જ હતી.
મિત્રે કહ્યું ત્યારે બીજા પણ કેટલાય મિત્રો ત્યાં હાજર હતા. એ મિત્રોના પ્રતિભાવો આ અંગે ત્યારે જાણવા મળ્યા નહિ. મુનિશ્રીના નામનો ઉલ્લેખ હતો એટલે અને બીજા પણ મહાનુભાવોનો જે સંદર્ભમાં અને જે રીતે ઉલ્લેખ થયો તે જોતાં એ વિષે આ લખાણના લેખકની ત્યાં હાજરી હોવાથી ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગની દષ્ટિએ કહેવા યોગ્ય લાગ્યું તે કહ્યું હતું. મિત્રે કહ્યું છે તેમ મૂળભૂત રીતે વિચારવા જેવો આ મુદો હોવાથી અહીં પણ થોડું વિચારીએ.
પ્રથમ થોડી સ્પષ્ટતા કરવી જરૂરી છે.
રાજકીચ ઘડતર
