________________
૩૫
શ્રી દર્શકના આ વિચારો પર ચિંતન ચાલતું હતું અને કંઈક લખવાનું વિચારતો હતો ત્યાં ભચાઉ (કચ્છ)થી દેવજી રવજી શાહનો લાંબો પત્ર આવ્યો એમાં લખે છે કે,
.. ખરેખર મૂઢતા આવી જાય છે ત્યારે સંતબાલજીનો નીચેનો શ્લોક યાદ કરવો પડે છે :
નિમિત્ત છો મળે સારાં, નથી જ્યાં મૂળ જાગૃતિ,
સુક્રિયા ત્યાં વૃથા જેવી સાગરે વૃષ્ટિની અતિ. અંબુભાઈ ! ભલે ને આપણી સુક્રિયા વૃથા જતી દેખાય તોપણ આપણું કર્તવ્ય કાર્યકરોને જાગૃત કરાવનું બીડું ઝડપી જ લેવાનું છે. “કર્મો તારો અધિકાર, કર્મ ફળ નહિ કદી.”
ખરેખર તો પૂજય ગાંધીજીના રચનાત્મક કાર્યકરો કે વિનોબાજીના સર્વોદય કાર્યકરો ઉપર જગતનું ભારે આકર્ષણ હતું. પણ તેમાંથી ફળ ન નીકળ્યું. મુનિશ્રીએ સર્વોદય જગત તેમજ રાજકીય કાર્યકરો મોરારજીભાઈ દેસાઈ તથા ઢેબરભાઈ જેવા પાસે ખોળા પાથરીને સમજાવ્યું. પણ આ જૈન મુનિ અમને સમજાવનાર કોણ ? એમની કક્ષા શું ? આવા મિથ્યાભિમાનને લઈને મુનિશ્રીના અનુબંધ વિચારની વાતને ઠોકર મારી. મુનિશ્રીનો કેવડો જબરજસ્ત પુરુષાર્થ પણ એમણે એને વ્યાપક બનવા ન દીધો. મુનિશ્રીનો મુખ્ય મદાર ગાંધી વિનોબાના ભક્તો ઉપર હતો કે આ નવી દેખાતી વાતને ઝીલવાનું બળ એમનામાં છે અને તે ઝીલશે. જૂના વિચારોવાળી કહેવાતી ધર્મસંસ્થાઓ અને તેમાં પણ કહેવાતા જૈન સંપ્રદાયના સાધુસંતો તો પછી ખેંચાશે.
પણ આમ ન થયું. એક માત્ર ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ ટગુમગુ ટકી રહ્યો છે. હજી પણ મોડું થયું નથી. આ વિચાર સર્વોદય જગત સ્વીકારી લે તોય ભયો ભયો. કારણ કે ગાંધી વિચારને આગળ ધપાવવા અન્યાય સામે પ્રતિકાર શક્તિ અસરકારક રીતે ખડી કરવી છે. વિનોબા વિચારમાં કરુણા દૃષ્ટિ રહી પણ ન્યાય દષ્ટિની કચાશ રહી ગઈ. ઉપરાંત સર્વાગીક્ષેત્ર અને સમગ્ર દૃષ્ટિએ કામ ગોઠવવાની પણ કચાશ રહી ગઈ. એટલે આજના આ રાજકીય યુગમાં પ્રથમ રાજકીય ક્ષેત્રની શુદ્ધિની અને પુષ્ટિની જરૂર હતી તે કરવાને બદલે તેની ઉપેક્ષા જ કરી.
પરિણામે કોંગ્રેસ જેવી મહાન સંસ્થા તો વધુ ઉદ્ધત થઈને પડી ભાંગી. અને બીજી રાજકીય સંસ્થાનો તો પાયો જ નહોતો. એ પાયા વગરની જ હતી અને છે. તેથી હજુ પણ શુદ્ધ રાજકીય બળને અનિવાર્ય સમજીને શોધવું જોઈએ. આવી શોધ નાની છતાં સાચી દિશામાં ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ સંસ્થા કરે છે. આ નાના બળને
રાજકીય ઘડતર
