________________
૩૨ એનો જવાબ મેળવવા કેટલાક વિકલ્પો છે. દા.ત. (૧) નવીનભાઈ મહેતા લખે છે તેવો નવો પક્ષ બને.
આ પક્ષ રાજકીય પક્ષ છે. એનું છેવટનું નિર્ણાયક બળ સત્તાબળ છે એટલે કે પોલીસ અને લશ્કર છે. આમ છતાં એ પક્ષ મૂલ્યનિષ્ઠા ધરાવતો હશે અને સાધન શુદ્ધિમાં માનતો હશે એટલે એણે સત્તા અને વહીવટનું હાલ કેન્દ્રીકરણ છે તેનું એક ગામડાં સુધી વિકેન્દ્રિકરણ કરવું પડે. આવું વિકેન્દ્રિકરણ યથાર્થ અને અસરકારક બને એ માટે શાસન અને શાસકપક્ષે તેમ જ રાજકીય પક્ષોએ ધારાગૃહો સિવાયના તમામ ક્ષેત્રોમાંથી હઠી જવું જોઈએ. તો જ સત્તા અને વહીવટ લોકોના હાથમાં આવે.
આ સત્તા અને વહીવટનો સારામાં સારો ઉપયોગ કરી શકે એવી હૂંફ લોકોને મળે અને અસામાજિક તત્વો ગેરલાભ ન લઈ શકે એવો પ્રબંધ પણ સાફ દાનતથી આવા પક્ષે કરવો જે ઈએ.
(૨) આવો પક્ષ પણ સત્તાપક્ષ હોવાથી એ પક્ષને પણ સડો લાગવાનો છે. અને એ પોતે પોતા પર અકુશ નહિ રાખી શકે. રાજકારણની વાસ્તવિક્તાઓને વશ એણે બનવું પડે. તેથી એણે પોતા પર બહારનું બીજાનું નિયંત્રણ સ્વીકારવું જોઈએ પાંચ વર્ષ થતી ચૂંટણીમાં મતદારોનું દબાણ આવે છે, પણ હવે હાલની પરિસ્થિતિમાં માત્ર તે દબાણ પૂરતું નથી. રોજેરોજના નિયંત્રણની જરૂર છે. તેથી ધારાગૃહમાં પણ શાસક પક્ષ ઉપર નિયંત્રણ રાખી શકે એવા દશેક ટકા સભ્યો ચૂંટાઈને આ હેતુથી જ જાય.
ઉપર ક્રમ (૧) માં જણાવેલ છે તેવો પક્ષ ચૂંટણીમાં દશેક ટકા બેઠક આવા સત્તામાં ન જનારા સભ્યો માટે ખાલી રાખે અને બીન શરતે તેમનું સમર્થન પણ કરે. આ દશ ટકા સભ્યો ધારાગૃહોમાં જશે. શાસકપક્ષની સાચી વાતનું સમર્થન કરશે. ખોટી વાતનો વિરોધ કરશે. સત્તાની સ્પર્ધામાં તે નહિ હોવાથી એમનો પ્રભાવ પણ પડશે.
(૩) આ દશ ટકા સભ્યોની શક્તિ ઉપરાંત ધારાગૃહોની બહાર લોકોના નૈતિક, સામાજિક સંગઠનોની સત્યાગ્રહની શક્તિનું બળ પણ પેદા કરવું પડશે. એકલા ધારાગૃહોના પ્રવેશથી ચાલશે નહિ.
(૪) લોકોની સત્યાગ્રહ શક્તિ ખીલે, સંગઠિત બને, સક્રિય બને એ કામ લોકસેવકોએ કરવું પડે. આવા લોકસેવકો ધારાગૃહમાં ન જાય. લોકોની વચ્ચે રહે અને કામ કરે.
(૫) આમ લોકો, લોકસેવકો અને ધારાગૃહમાં જનારા આ દશ ટકાવાળા સભ્યો વચ્ચે સંકલન અનુબંધ જોડવાનું કામ પણ કરવું પડે. જેથી “જ્યાં જ્યાં જે યોગ્ય હોય, ત્યાં ત્યાં તે તે” પોતપોતાનું સ્વકર્તવ્ય બજાવે.
આ કામ આ ત્રણેથી પર ઊંચે ઊઠેલી વ્યક્તિઓ જ કરી શકે. જે નિષ્પક્ષ,
રાજકીય ઘડતર
