________________
ખેતીકામ માટે જોઈતી બુદ્ધિ તો એનામાં છે જ, પણ બુદ્ધિ સાથે પેલું જીવંત શ્રદ્ધાનું હૃદયબળ કે જે આત્મબળની નજીકનું છે એ હાર્દિક શ્રદ્ધાબળ પણ ખેડૂત પાસે છે. અને તેથી રતિભાઈના બાતલ બિયારણ અને ચોખ્ખા બિયારણનો દાખલો આપીને લોકશાહી શાસનને શુદ્ધ કરવાની અને રાષ્ટ્રની ખેતી સુધારવાની વાત ગામડું તરત દિલથી સ્વીકારી લે છે.
એક તરફ બુદ્ધિ પ્રમાણ માગતી ઊભી રહી છે. બીજી તરફ હૃદય શ્રદ્ધા બળે ચાલવા મથે છે. પણ પગમાં શક્તિ નથી. આ વાતની જીવંત પ્રતીતિ થતાં ધંધળા વાતાવરણમાં કંઈક નવો પ્રકાશ મળ્યો.
આ વખતના પ્રવાસમાં આમ મોટું કામ થયું. ગામડાં પાસે વ્યાપક એવા રાજકારણના ક્ષેત્રને સર્વાગી રીતે સમજવા જેટલી બુદ્ધિ નથી એ વાસ્તવિક્તાનો સ્વીકાર કરવો જ રહ્યો. આ ખૂટતી કડીની પૂર્તિ, કસ્બા અને શહેરોના બુદ્ધિમાનો કરી શકે અને અમારું કહેવું છે કે, એ કામ કચ્છ અને શહેરોએ કરવું જોઈએ.
અને એ કરવું હોય તો, “આ અવ્યવહારુ છે”, “અશક્ય છે', “રાજકીયપક્ષ, બનાવ્યા સિવાય', “સત્તામાં ગયા સિવાય”, “માત્ર થોડાક કદાચ જાય તો યે કંઈ વળે નહિ વગેરે બૌદ્ધિક સ્તરની દલીલોથી શંકા અને અશ્રદ્ધાથી આ કામ થઈ શકશે નહિ. પ્રથમ બુદ્ધિથી પ્રમાણ માગશો તો પ્રમાણ આપી શકાય એવું બુદ્ધિનું આ કામ નથી. પ્રયોગ કરીને અનુભવ સિદ્ધ હૃદયગત કરવાની વાત છે. ગામડાં પાસે હૃદયની શ્રદ્ધા છે કસ્બા અને શહેરો પાસે આ કામની બુદ્ધિ છે. બંનેની જરૂર છે. સમન્વય થાય, અનુબંધ જોડાય એ જરૂરી છે. | ગુજરાતના અને દેશના પણ બૌદ્ધિકોને નમ્રપણે અનુરોધ અને વિનંતી છે કે, વંચાતા નહિ, બોધાતા નહિ, રચાતા આ ઈતિહાસના પાનાંઓમાં આપનાં પણ ભલે થોડો તો થોડાં પાનાંઓ લખાય એનું ભાવભર્યું ઈજન છે. પ્રયોગ કરીને પ્રમાણ મેળવવાનું આપના જ હાથમાં છે. વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧-૯-૧૯૮૯
૯) સ્વદેશનીતિ તટસ્થ પણ સક્રિય વિશ્વશાંતિના હિતમાં છે. જવાહરલાલ નહેરુનું મોટામાં મોટું પ્રદાન કર્યું ? એવો પ્રશ્ન કોઈ પૂછે તો અમારી દૃષ્ટિએ જવાબ છે : “બિનજોડાણ અને તટસ્થ વિદેશનીતિ.”
દરેક રાષ્ટ્ર પોતાની સલામતી અને રક્ષણને અગ્રતાક્રમમાં પ્રથમ નંબરે રાખે. કસોટીની પળોમાં સમર્થન, (હૂંફ સહકાર અને મદદ મળે એ માટે જોડાણો લશ્કરી
રાજકીય ઘડતર
