________________
मूलशुद्धिं गवेषय। ઊંડી શોધ કરીએ અને મૂળ સુધી પહોંચીએ
વર્તમાનપત્રમાં વાંચેલી ઘટના છે. તેનો સાર ભાગ રસ અભ્યાસથી એ વિષયની નવી-નવી દિશા ઊઘડતી ગઈ. પડે તેવો છે. દક્ષિણ ભારતના એક નાના શહેરમાં એક રાજા-મહારાજાઓ પાસે કેવાં રત્નો હોય, વિશ્વમાં આવા બ્રાહ્મણ પરિવાર રહે છે. તેના પરંપરાગત ઘર-મંદિરમાં રત્નોના વેપારીઓ ક્યાં હોય; આવા રત્નોનું લીલામ અનેક દેવ પધરાવેલા છે. બધા દેવની નિત્ય-નિરંતર ક્યાં અને ક્યારે થાય; બધી માહિતી એકઠી કરી. એની પૂજા-સેવા કરવામાં આવે છે.
મોટી મોટી ફાઈલો તૈયાર કરી. દેશ-વિદેશના વેપારીઓ - ઘરના વડીલ સરકારી નોકરીમાંથી નિવૃત્ત થયેલા સાથે સંપર્ક કર્યો. તે, પૂજા-સેવાનું કાર્ય ખૂબ શાંતિથી ભાવપૂર્વક સંભાળતા પૂરા દોઢ વર્ષની અથાક જહેમત અને અભ્યાસ પછી હતા. એકવાર તેમનો જન્મદિવસ હતો ત્યારે, બધા એ મણિની વિશિષ્ટતાઓની જાણ થઈ. એમાં રહેલા ભગવાનને પંચોપચાર પૂજા કરતાં પહેલાં અભિષેક કરી તેજ-પાણી-મૂલ્યની ભાળ લાગી. તે પછી નવ મહિના રહ્યા હતા. ક્રમશઃ એક પછી એક દેવને અભિષેક કરતાં, બાદ, જે સ્થળે લીલામ થતું હતું ત્યાં જઈને એ મણિનો શિવલિંગને અભિષેક કરવાનું શરૂ કર્યું. ધીરે-ધીરે, વ્યાપાર કર્યો અને એ માટે એમણે સાડા ત્રણ કરોડ રૂપિયા હાથવડે કોમળતાથી માર્જન કરતાં ક્યાંક ચીકાશ લાગે મેળવ્યા ! તો મર્દન કરતાં પાણી લે, મર્દન કરે; વળી પાણી લે, આ એક જ ઘટના આપણને કેટકેટલાં ઈગિતો તરફ મર્દન કરે... એમ કરતાં કરતાં શિવલિંગમાં એક જાતની દોરી જાય છે ? ચમક દેખાઈ અને સપાટી પણ વધુ લીસી થતી લાગી. જો એ ભાઈએ સ્થાનિક વેપારી સાથે જ વ્યાપાર બહવાર સુધી સાફ અને સ્વચ્છ થયા પછી બારીકાઈથી કર્યો હોત તો એને લાખીદોઢ લાખ રૂપિયા મળ્યા હોત. જોયું તો તે મને લાગ્યો ! ખૂબ આશ્ચર્ય થયું, જાણે કે એમ ન કરતાં, તેઓ તેના મૂળ સુધી ગયા. એ વિષયમાં જન્મદિવસની ભેટ મળી! આટલા મોટા કદનો મણિ જાતે જ ખેડાણ કરી ક્યાંય અટક્યા વિના, અધવચ્ચે આ પહેલાં ક્યારે પણ જોયો-સાંભળ્યો ન હતો ! એ સંતોષ માન્યા વિના, આગળ અને આગળ વધતાં, નાના શહેરના એક જૂના-જાણીતા ઝવેરીને ઘરે લાંબો પંથ કાપીને મંજિલે પહોંચ્યા અને એ મણિનું બોલાવીને બતાવવાનો વિચાર કર્યો અને બોલાવી મણિ સર્વોચ્ચ મૂલ્ય હાંસલ કર્યું. બતાવ્યો. તેમણે આ જોઈ કહ્યું: મેં પણ મારી જિંદગીમાં આપણે પણ તાત્ત્વિક પદાર્થની વિચારણામાં મળ આવ) મણિ ક્યારે ય જોયો નથી. તેથી એની કિંમત સધી જવાની કોશિશ કરવી જોઈએ. આ સુખ શું છે ! વિશે શું કહી શકાય ? છતાં તમારે આપવો હોય તો
આ દુઃખ શું છે ! આ પાપ શું છે ! આ પૂણ્ય શું છે ! આ લાખેક રૂપિયામાં લેવા હું તૈયાર છું.
આત્મા શું છે ! પરમાત્મા શું છે ! આ બધાની એક ભાઈને થયું : માણસ પોતાની ભૂમિકા મુજબ, અથાક શોધ ચાલુ કરીએ, તો જરૂર તેના યોગ્ય નિર્ણયને નજર મુજબ મૂલ્ય આંકતો હોય છે ! તેનું શાસ્ત્ર કેવું પામી શકીએ. આમ કરી શકીએ તો આપણાં સમગ્ર હોય છે, તેના શુ જાણ હોયહું આ જાણું તો જ મને જીવનનું વલણ-વહેણ અને વર્તન બદલાઈ જશે. જે ખબર પડે. પોતે સારું એવું ભણેલા. વળી સંસ્કૃત ભાષા મૂળગામી માર્ગ હોય છે તેના પર ચાલવાથી મુકામે પણ જાણે. વધુ ઉત્કંઠાથી રત્ન-પરીક્ષાના ગ્રંથો મેળવવા જલદી પહોંચાય છે. આપણે પણ જીવનના મૌલિક માંડ્યા; વાંચીને એના અભ્યાસમાં ઊંડા ઊતરતા ગયા. અર્થોની ગવેષણા કરવામાં, આપણને મળેલી બુદ્ધિ અને વિદેશમાંથી પણ અંગ્રેજી ગ્રંથો મંગાવ્યા; પૂરો સમય વિચારશક્તિની સાર્થકતા સમજીએ. આપી આ વિષયનો સઘન અભ્યાસ આદર્યો. આ
કથા-પરિમલઃ ૨૬૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
