Kavyanushasanam

Author(s): Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna

Page 38

द्वितीयोऽध्यायः
लौकिकार्थानतिक्रमेणौज्ज्वल्यं कान्तिः ॥६३॥
'सजलनिबिडवस्त्रव्यक्तनिम्नोन्नताभिः परिगततटभूमिस्नानमात्रोच्छ्रिताभिः । रुचिरकनककुम्भश्रीमदाभोगतुङ्ग स्तनविनिहितहस्तस्वस्तिकाभिर्वधूभिः ॥'
अकाठिन्यं सौकुमार्यम् ॥६४॥
यथा
यथा
'जिनवरगृहे कौन्तेयस्य प्रतिक्षणदाक्षणं चतुरतरुणीगीतैर्गीतैः समाहृतमानसा । इह हि हरिणी मन्दं मन्दं प्रयाति नभः पथे समजनि मृगीनेत्रा रात्रिस्ततोऽतिगरीयसी ॥'
यत्र पदानि परस्परस्फूर्तानीव स श्लेषः ॥ ६५ ॥
यथा
'जयन्ति बाणासुरमौलिलालिता दशास्यचूडामणिचक्रचुम्बिनः । सुरासुराधीशशिखान्तशायिनो भवच्छिदस्त्र्यम्बकपादपांसवः ॥'
यत्र सुखेनाऽर्थप्रतीतिः साऽर्थव्यक्ति: ॥६६॥
यथा
'बाले तिलकलेखेयं भाले भल्लीव राजते । भूलताचापमाकृष्य न विद्मः कं हनिष्यति ॥
अन्यस्य धर्मो यत्रान्यत्रारोप्यते स समाधिः ॥६७॥
यथा
६७
६८
'रिपुषु सहजतेजःपुञ्जलीलायितैस्तै रजनि जनितकम्पस्तत्सुतो भूमिभर्ता । प्रतिनृपतिवधूनां पल्लविन्यश्रुपूरै रधिवियदधिरूढा कीर्तिवल्लिर्यदीया ॥ ' अविषमबन्धत्वं समता ॥ ६८ ॥
यथा
'मसृणचरणपातं गम्यतां भूः सदर्भा विरचयति च यान्तं मूर्ध्नि धर्मः कठोरः । तदिति जनकपुत्री लोचनैरश्रुपूर्णैः
पथि पथिकवधूभिः शिक्षिता वीक्षिता च ॥' विकटबन्धत्वमौदार्यम् ॥६९॥
काव्यानुशासनम्
यथा
'वाचाला कनकमयध्वजाग्रसङ्गि व्यालोलस्फुरदुरुकिङ्किणीनिनादैः । चैत्याली जगति न कस्य राहडस्य
प्रेङ्खन्ती भवति मनः प्रहर्षणीयम् ॥'
यत्रानन्दममन्दं मनो द्रवति, तन्माधुर्यम् । श्रृङ्गारशान्त
करुणेषु क्रमेणाधिक्य(क)म् ॥७०॥
श्रृङ्गारे यथा'प्रियतमावदनेन्दुविलोकितै
रसुहितः कलकण्ठयुवा नवः । प्रतिमुहुः प्रतिगत्य नभस्तला द्वलति याति चलत्यथ यात्यथ ॥' शान्ते यथा