Kavya Prakasha Khandana

Author(s): Siddharshi Gani, Rasiklal C Parikh
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 32

INTRODUCTION
___13 Thus it would seem that S. accepts the view that Sukha is the principle of Rasa and that on that principle there could be only four Rasas. He makes use of the argumerits of those who regard Rasa as SukhaDuhkhātınaka in showing that Karuņa etc. are Duḥkhātmaka and then following the principle that Rasa by definition is Sukhātmaka rejects Karuņa etc. as Rasas. Who were the other Navīnås who held this view I have not been able to find. Jagannatha, a contemporary of S. at the court of Jahāngir does not hold this view. He is a Kevalāblādavadin केवलाहादवादिनां तु प्रवृत्तिरप्रत्यूहैव । (२६. र. गं.) who accepts all the nine Rasas on the authority of Bharata: स च नवधा । मुनिवचनं चात्र मानम् । (२९. र. गं.). Minor Topics.
The two topics discussed above are major problems of Sanskrit poetics. S., however, in each Ullāsa has criticized many minor points also. For example after explaining Samlakṣyakrama Vyangya he says ironically अत्रेदमवधातव्यम्-वस्त्वलंकृतिध्वन्योः क्रमः संलक्ष्यते, रसभावादिषु क्रमो न लक्ष्यते इत्यलंकारशास्त्रयोगिन एव प्रष्टव्या इति । ( २५ का. प्र. खं.).
____ This may be compared with Jagannatha's view संलक्ष्यक्रमोऽप्येष[ रसः] भवति । (र. गं. १०७).
So also after explaining the Ka. मुख्यार्थहतिर्दोषो ete. he says नवीनास्तुएतन्मतनिष्कर्षस्तु रसापकर्षकज्ञानजनकज्ञानविषयत्वं दोषत्वम् , अपकर्षस्तु रसनिष्ठोऽखण्डोपाधिरिति । तथा च रत्याद्यवच्छिन्नचैतन्यस्य आनन्दांशे लेशेन स्थितिमुख्यार्थहतिः । सा च दोषज्ञानाद् भवति । तन्न युक्तम् ।
उत्तिविसेसो कव्वो भासा जा होइ सा होउ। इति काव्यरसज्ञानां वाचोयुक्तिश्रवणात् । च्युतसंस्कृत्यादीनां मुख्यार्थहतित्वाभावात् , इत्याहुः । (३३-३४ का. प्र. खं).
In this Ulläsa of Dosas, S. criticizes many points pertaining to interpretation and propriety. On the topic of Arthadoșas, he says इत्येते प्राचीनरर्थदोषाः कथितास्ते उक्तेषु शब्ददोषेष्वन्तर्भवन्तीति न पृथक् प्रतिपादितार्हाः । (४५ का. प्र. खं) and then shows how these various Artha-Doșas can be included in different Sabda-Dosas. While discussing Rasa Dosas, S. takes objection to regarding Sabda-vācyatā as a Doșa with reference Vyabhicărins. Mammata himself in the Ka. न दोषः स्वपदेनोक्तावपि संचारिणः क्वचित् । (का. ६३ उ. ७), concedes the point that sometimes it may not be a defect. S., however, says that to name the Samcarins is a positive Guna. तत्र नवीनाः प्रत्यवतिछन्ते । व्यभिचादीनां स्वशब्दवाच्यता न दोषाय किन्तु गुणायैव, तत्तदर्थानां शीघ्रोपस्थितिकत्वात् । अत एव महाकवीनां तथैवोपनिबन्धात् । (५३ का. प्र. खं.)
In the discussion on the definition of Guņa, S. gives the view of the Navinas thus नवीनास्तु रसोत्कर्षहेतुत्वे सति रसधर्मत्वं इत्याहुः । (६३ का. प्र. ख.).
While criticizing the verse निजनयन etc., he says इत्याखादहेतूनां गुणानामपलापः कर्तुमयोग्यः प्रकाशकृतामिति नवीनाः । (६८ का. प्र. खं).