Kavya Prakasha Khandana

Author(s): Siddharshi Gani, Rasiklal C Parikh
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 71

काव्यप्रकाशखण्डन “सन्धिश्रवणकुपितस्य भीमसेनस्योक्तिरियम् । भवतामिति न ममापि । तेन तस्कृतसन्धाने नास्माकं सन्धिरिति प्रतिज्ञा विरुद्धनिषेधाभिधायिषु नजिषु काकुनिषेधान्तरक्षेपिका । अभावाभावश्वावधारणमेवेत्याह - मनाम्येवेति व्यङ्ग्यं गुणीभूतं तदयुक्तम् । तथा हिमथ्नाम्येवेति व्यङ्ग्यस्य भीमसेनगतक्रोधोत्कर्षकत्वेन रौद्ररसोपोद्वलनद्वारा वाच्यात् सातिशयचमत्कारित्वेन ध्वनित्वे [५० १०.१] संभवति कुतो गुणीभूतव्यङ्ग्यत्वम् ! । असुन्दरं तद् यत्र व्यङ्ग्यं चमत्कारित्वे वाच्यमुखनिरीक्षकम् । यथा -
ग्रामतरुणं तरुण्या नववझुलमञ्जरी सनाथकरम् ।
पश्यन्त्या भवति मुहुर्नितरां मलिना मुखच्छाया ॥ अत्र दत्तसङ्केता नागतेति व्यङ्ग्यापेक्षया वाच्यस्यैव चमत्कारित्वात् ॥ ॥ इति पादसाह-श्रीअकब्बरसूर्यसहस्रनामाध्यापक-श्रीशत्रुञ्जयतीर्थकरमोचनाद्यनेकसुकृतविधापक
महोपाध्याय-श्रीभानुचन्द्रगणिशिष्याष्टोत्तरशतावधानसाधनप्रमुदितपादसाहश्रीअकब्बरप्रदत्त-खुस्फहमापराभिधानमहोपाध्याय-श्रीसिद्धिचन्द्र
गणिविरचिते काव्यप्रकाशखण्डने पञ्चम उल्लासः ॥
षष्ठ उल्लासः। चित्रमेदास्त्वलङ्कारनिरूपण एव निरूपयिष्यन्ते । इदमवधेयम् -
शब्दार्थचित्रं यत् पूर्व काव्यद्वयमुदाहृतम् । - गुणप्रधानतस्तत्र स्थितिः शब्दार्थचित्रयोः॥ (मू० का० ४८ )
न तु शब्दचित्रे नार्थस्य चित्रताऽर्थचित्रे शब्दस्य । तथा कैश्चित् शब्दचित्रमेवेष्यते । कैश्चिदर्थचित्रमेवेष्यते । अस्माभिस्तु द्वयमेवेति । उदाहरणं तु प्राक्तनं बोध्यम् । ॥ इति पादसाह-श्रीअकबरसूर्यसहस्रनामाध्यापक-श्रीशत्रुञ्जयतीर्थकरभोचनाद्यनेकसुकृतविधापक
महोपाध्यायश्रीभानुचन्द्रगणिशिष्याष्टोत्तरशतावधानसाधनप्रमुदितपादसाहश्रीअकब्बरप्रदत्तखुस्फहमापरामिधानमहोपाध्यायश्रीसिद्धिचन्द्र
गणिविरचिते काव्यप्रकाशखण्डने षष्ठ उल्लासः ॥