Book Title: Jain Dharm ane Syadvada yane Trikalabadhit Sapeksha Satya
Author(s): Shantilal Keshavlal
Publisher: Panachand Bhagubhai Surat
View full book text
________________
કથંચિત્ આત્મ-કર્તવભાવવાળું પણ હોય છે. હાલમાં જે ઉદયમાં આવેલાં કર્મો છે તે પૂર્વે પ્રત્યેક આત્માએ પોતાના જ અ૫ાધિક શુભાશુભ મનવચન-કાયયોગ દ્વારા ગ્રહણ કરેલ કામણ વગણાઓમાં તે સમયના પોતાના જ તીવ્ર–મંદ મોહ (કે-માન-માયા-લોભીના પરિણામ મુજબ -જ્ઞાનાવરણીયાદિ અષ્ટવિધ કમ પરિણામે સજીને, તેને આત્માની સાથે દૂધ-પાણીની જેમ એકાકાર સ્વરૂપે-જે બંધ કરેલ હોય છે, તેને જ વિપાક સમજવો.
પ્રત્યેક આત્માને કમબંધ તેમજ કર્મોના વિપાકેદય સંબંધી આ સમજવું જરૂરી છે કે પ્રત્યેક સંસારી આમાઓ પતે પૂર્વે બાંધેલા કર્માનુસારે (કામણશરીર દ્વારા) દારિકાદિ શરીર પ્રાપ્ત કરીને તે શરીરાદિ યોગદ્વારા કષાયપરિણામાનુસારે પ્રત્યેક સમયે નવીન કર્મબંધ કરતા હોય છે. અને આ રીતે કર્મથી શરીર, અને શરીરથી કમ એમ અનાદિથી ચતુર્ગતિરૂપ સંસારમાં જન્મ-મરણ કરતા થકા ભટકયા કરે છે.
પ્રત્યક્ષથી અવિરુદ્ધ ઉપર જણાવેલ સંસારિક સ્વરૂપને અવિસંવાદી ભાવે અવધારવું જરૂરી છે. આ સંબધે શાસ્ત્રમાં સ્પષ્ટ જણાવેલ છે કે–
" स्वयं कर्म करोत्यात्मा, स्वयं तत्फलमश्नुते । स्वयं भ्रमति संसारे, स्वयमेव विनश्यति ।। यः कर्ता कर्मभेदानां, भोक्ता कर्मफलस्य च । संसर्ता परिनिर्वाता, स ह्यात्मा नान्यलक्षणः ॥
