Book Title: Jain Dharm ane Syadvada yane Trikalabadhit Sapeksha Satya
Author(s): Shantilal Keshavlal
Publisher: Panachand Bhagubhai Surat
View full book text
________________
૧૬૮
* * ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રમાણુના પણ બે ભેદથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે, એકાંતતાનો પરિહાર કરવા, કોઈ પણ અર્થમાં, સ્યાદ્વાદનું અવધારણ અનિવાર્ય આવશ્યક છે.
હવે આ સંબંધી કિંચિત્ વિશેષ જણાવીએ છીએ.
સ્વાદ કાર્યકારણ સ્વરૂપી મતિ-શ્રુત સાપેક્ષ પરોક્ષ પ્રમાણ જ્ઞાન સંજ્ઞા, સ્મરણ, ચિંતા, પ્રત્યભિજ્ઞાન, તર્ક યાને ઉહા,' અપાય, ધારણા તેમજ અનુમાન-આગમ આદિ અનેકવિધ હેતુ સાપેક્ષ હોય છે, એમ જાણવું. પરંતુ તેમાં પણું જે જ્ઞાન અપાય રહિત કેવળ સામાન્ય સ્વરૂપવાળું હોય છે (ઈષ્ટાથે કાર્ય-કારણભાવ નિરપેક્ષ હાય) તે જ્ઞાન પ્રમાણરૂપ પણ નથી, તેમજ અપ્રમાણુરૂપ પણ નથી. પરંતુ ઈષ્ટાથે પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિના હેતુભૂત વિશેષ સ્વરૂપી, અપાયરૂપ જે જ્ઞાન, તે પણ સમ્યગૂ-ભાવેપ્રમાણરૂપ, તેમજ અસભ્યભાવે–અપ્રમાણરૂપ એમ બંને સ્વરૂપવાળું હોય છે તેમ જાણવું. તે મુજબ સમ્યગ્દષ્ટિ તેમજ મિથ્યાષ્ટિ છે સમ્યગુ ચા મિથ્યાભાવે અનાદિથી આ જગતમાં કાર્યાકાર્યમાં, પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિરૂપે નિરંતર પ્રવર્તન કરતા હોય છે. વળી–જે સમસ્ત જડ-ચેતન દ્રવ્યાના શુદ્ધાશુદ્ધ ગુણેપર્યાયને યથાર્થ જાણવાવાળું સમ્યગૂ પ્રમાણજ્ઞાન છે તે, સ્વસંબંધે નિવિકલ્પક પણ હોય છે, જ્યારે પર સંબધે તે સવિકલ્પ હોય છે એમ જાણવું.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વસવેદન ભાવથી
