________________
૩૨
જીવ કહે છે કે હું એક બાળક છું, જેના પિતા એ મારો પુત્ર છે હું એવી માતાને મળ્યો છું કે જેને મને જન્મ આપ્યો છે. મેં વિવાહની વાત કરી તો તે તૈયાર થઈ ગઈ. સૂફી કવિઓએ આવી શૈલી અપનાવી હતી. કબીર હિન્દુ અને મુસલમાન એમ બને ધર્મના હતા એવી પ્રચલિત લોકોક્તિ છે કબીરે મુસલમાન કાજીઓના ધર્મ ઝનૂનથી રક્ષણ મેળવવા માટે આવી શૈલીનો પ્રયોગ કર્યો હતો.
હરિયાળી શૈલીનાં કાવ્યોમાં પ્રતીકો ચાર પ્રકારનાં છે તે ઉપરથી તેની વિવિધતાનો ખ્યાલ આવે છે. પારિભાષિક પ્રતીકો : તેમાં સાંપ્રદાયિક અને ધાર્મિક સંબંધ ધરાવતા
શબ્દોનો પ્રયોગ થાય છે. સંખ્યામૂલક પ્રતીકો : તેમાં સંખ્યાવાચક શબ્દો સંકેત તરીકે પ્રયોજાય
છે. તેમાં પણ સાંપ્રદાયિક શબ્દોનું પ્રમાણ
વિશેષ છે. રૂપકાત્મક પ્રતીકો : અધ્યાત્મ સાધનાની અનુભૂતિને રૂપકો દ્વારા
વ્યક્ત કરવામાં આવે છે. આ પ્રતીકો નિરાકાર ઉપાસના દ્વારા જ્ઞાનશક્તિના આવિષ્કાર
સમાન છે. સમસ્યામૂલક પ્રતીકોઃ કોઈ એક સાધન કે વસ્તુનું વર્ણન કરીને તેનું
નામ શોધવાનું હોય છે. તદુપરાંત પ્રહેલિકા સમાન રચના કરીને વસ્તુનું નામ શોધવાનું
હોય છે. હરિયાળી પ્રકારની કૃતિઓમાં આવાં પ્રતીકોનો વિશેષ પ્રયોગ થયેલો હેવાથી સમગ્ર કાવ્યરચના અન્ય કાવ્ય પ્રકારો કરતાં વિશિષ્ટ કોટીની ગણાય છે.
