________________
૫૪
શ્રમણ ધર્મ અને બ્રાહ્મણધર્મ વચ્ચે કટ્ટર શત્રુતા હતી. એટલે એ બ્રાહ્મણધર્મના ગોમાંસ ભક્ષણ અને વારૂણીનો નિષેધ કર્યો હતો તેનું અવળીવાણી દ્વારા સમર્થન કરીને જણાવ્યું કે જે રોજ ગોમાંસ ખાય અને વારૂણીનું પાન કરે તે કુલીન છે. અને બાકીના કુળનો નાશ કરનાર છે.
गोमांस खादयेन्नित्यं पिबेदभरवारुणीम् । कुलीनं तमहं मन्ये इतरा: कुल घातकाः ॥ (९)
અર્થ : ગોમાંસ ભક્ષણનો શબ્દાર્થ નહિ લેતાં ખેચરી મુદ્રા સમજવાનો છે. અમરવારૂણી એટલે સહસ્ત્રદલ કમલમાં રહેલો પદ્મપરાગ અમૃતરસ સમજવાનો છે.
કબીરે પણ આવીજ અવળવાણીનો પ્રયોગ કર્યો છે. ઉદા. -
કબીરની દીકરી પિતાને કહે છે કે હે પિતાજી, મારો વિવાહ કોઇ ઉત્તમ પુરૂષ ન મળે ત્યાં સુધી તમે મારી સાથે વિવાહ કરો.
बाबुल मेरा ब्याह करि वर उत्तम लै आइ । जब लग वर पावैं नहीं, तब लग तूही ब्याही ॥ (७)
અહીં બાબુલનો અર્થ ગુરુ છે. અને ઉત્તમ વર એટલે પરમાત્મા છે. સમાજમાં પરંપરાગત જે મર્યાદાઓ છે તેનાથી વિરોધી રજુઆત કરીને આશ્ચર્યચકિત કરે તેવી અભિવ્યક્તિ કરવાની ચતુરાઇ સંતોમાં હતી.
અવળવાણીમાં મુખ્યત્વે નીચેના વિષયોને કેન્દ્રમાં રાખવામાં આવે છે. સંસારની માયા, ભ્રમ, પ્રપંચ, વ્યવહાર સાધનાનાં રહસ્યનો પરિચય, જ્ઞાન-વિરહ, સહજાનુભૂતિ, આધ્યાત્મિકજીવન, સાધકનું આત્મજ્ઞાન, કાળ, સૃષ્ટિ, મન વગેરેને પ્રતીકો તથા વિરોધમૂલક શબ્દો દ્વારા વિચારો વ્યક્ત કરવામાં આવે છે.
