________________
૨૭૧
પ્રકરણ - ૫
ઉપસંહાર જૈન સાહિત્ય અન્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓના સાહિત્યની તુલનામાં સાંસ્કૃતિક મૂલ્યોનું જતન અને સંવર્ધન કરીને સમસ્ત માનવ સમુદાયને સાત્ત્વિક્તાના સંસ્કારોના સિંચન દ્વારા જીવન ચેતનવંતુ અને શાંતિદાયક કરવામાં મહત્વનો ફાળો આપે છે. મધ્યકાલીન કાવ્ય સાહિત્ય પ્રત્યે દષ્ટિ કરતાં વિવિધ પ્રકારનાં કાવ્યો વિપુલ પ્રમાણમાં સર્જાયાં છે, તેમાં હરિયાળી કાવ્યપ્રકાર સુષુપ્ત દશામાં છે તેની સમૃદ્ધિ દર્શાવવા માટે સ્વરૂપ અને વિભાવના દ્વારા એમ જાણવા મળે છે કે ઊંચી કવિપ્રતિભા વગર હરિયાળી કાવ્યનું સર્જન થઈ શકે નહિ, સર્જકને વત્તે ઓછે અંશે જન્મજાત સર્જન પ્રક્રિયાની બક્ષિસ મળી છે, તેનો આર્વિભાવ એમની કૃતિઓમાં દષ્ટિગોચર થાય છે.
હરિયાળી કાવ્યોનું આગમ ગ્રંથોના સમયથી અને સંસ્કૃત ભાષામાંની વૈદિક પરંપરાથી વર્તમાન સમય સુધી સર્જન થઈ રહ્યું છે. યોગ સાધના અને ભક્તિના સમન્વયવાળી આ કાવ્યસૃષ્ટિમાં વિહાર કરવાનો અભૂતપૂર્વ આનંદ અવર્ણનીય છે. સંશોધન પ્રવૃત્તિના પરિણામે આ કાવ્યપ્રકારને પ્રકાશમાં લાવવાનો વિનમ્ર પ્રયાસ કર્યો છે. સાહિત્યના સમૃધ્ધ વારસાને સંશોધન દ્વારા પ્રગટ કરી શકાય છે તે દષ્ટિએ આ સંશોધન સાહિત્યની વિકાસ યાત્રામાં નમૂનારૂપ બની રહેશે.
સંશોધન પ્રવૃત્તિ અન્ય ક્ષેત્રોમાં ચાલે છે તેની તુલનામાં સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં ઓછી છે. ભૌતિક સુવિધાઓ માટેનાં અન્ય સંશોધનો માત્ર આ જન્મમાં જ ઉપકારક નીવડે છે. જ્યારે ધાર્મિક સાહિત્યના સંશોધન દ્વારા એક અદના માનવીથી આરંભીને સમસ્ત જનસમુદાયના કલ્યાણની ઉદાર અને ઉદાત્ત ભાવનાને ચરિતાર્થ કરી શકાય છે. સાહિત્યનો માનવ સમાજ પર ઊંડો પ્રભાવ પડે છે. તે દષ્ટિએ આવી વિશિષ્ટ કૃતિઓ દ્વારા બૌધ્ધિક
