________________
૨૧૦
આ નામ એક સ્ત્રીનું છે. એ સ્ત્રી નેમિનાથ નામના જૈન તીર્થંકરની સાથે આઠ ભવથી સંબંધવાળી છે. એનો વિવાહ યાને એનું સગપણ એ તીર્થંકર સાથે થયું હતું એટલે એનું પાણિગ્રહણ એમની જ સાથે થતે પરંતુ એ તીર્થંકરે તો લગ્ન ન કર્યાં અને એમણે દીક્ષા લીધી. રાજીમતીએ પણ એમની પાસે દીક્ષા લીધી એ સમયે એ તીર્થંકરને એ સાધ્વીના મસ્તક ઉપર હાથ ધરવો પડયો. આ પ્રસંગ અહીં વર્ણવી મેં હરિયાળીના ઉકેલ માટેની સામગ્રી રજુ કરી છે. બીજા પદ્યના અંતિમ ચરણમાંનો ‘રાજી’ શબ્દ પણ કોઈકને ઉકેલનો બોધ કરાવનાર થવાનો સંભવ હોવાથી મેં એ શબ્દ યોજ્યો છે. - પ.
‘ભૂપ’ એ ૧૬ માટેની સંજ્ઞા છે. ‘સહસ્ત્રયુગ્મ’ એટલે ૨૦૦૦ ને આ બંનેનો એક સાથે વિચાર કરતાં આ હરિયાળી વિ. સં. ૨૦૧૬માં રચાયાનું ફલિત થાય છે. - ૬.
દિગબંર જૈન (વ. ૫૪, અં. ૪)
(૩૪) તારક - હરિયાળી
-
૨.
‘ભારત' કેરી શિષ્ટ લિપીમાં ગુણે ગુર્જરી ગાજે રે; એની અક્ષરત્રિપુટી રૂપે અંક્સમાની ભાસે રે. ૧. એમાં એકે ઉદરે વદને મોદક રાખ્યો જાણે રે; એના શિર પર કન્હેંક સ્થાપ્યું અભિધા અર્ધ રચાયે રે. ચાળણીનું જે સ્મરણ કરાવે, જે નારીનું મુખ ઢાંકે રે, ત્રણ અક્ષરનો વદતી જેને અંગ્રેજ ગુર્જર જનતા રે, આદિમ અક્ષર એનો ગ્રહતાં નામ બને છે પૂરું રે; લગ્નની જેણે આદ્ય નિશાએ પ્રતિબોધી આઠ પત્ની રે, તસ્કરો પણ સંગે જેના જૈની દીક્ષા ગ્રહતા હૈ, ચરમ કેવલી જેહ ગણાયે ‘ભરતે’ પંચમ કાળે રે,
